REGISTRATIE DUBBEL BOEKHOUDEN • Basisbeginselen • Courante exploitatiecyclus : aankopen verkopen, inkomsten en uitgaven • Andere transacties: personeel, investeringen, financiering • Inventaris • Jaarrekening
HOOFDSTUK 1 Basisbeginselen van het dubbel boekhouden Blz. 31 tot 67
BASISBEGINSELEN • Ondernemen vergt: – middelen waarmede men onderneemt : de activa – financiering van deze middelen: de passiva
• Waaruit de basisgelijkheid: middelen identiek aan financiering ervan
•
Het Boekhoudrecht heeft activa en passiva beschreven
BASISBEGINSELEN VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN BALANS Ondernemingsmiddelen Oprichtingskosten Immateriële VA Bestendige middelen
Materiële VA Financiële VA méér dan 1 jaar
realiseerbaar
Vorderingen op > 1 jaar
Voorraden en BIU Vorderingen op < 1 jaar ten hoogste 1 jaar
Vlottende middelen
Overlopende rekeningen Geldbeleggingen
beschikbaar
Liquide middelen
ONDERNEMINGSMIDDELEN • De activa nodig om de activiteit te voeren – hetzij vaste activa – hetzij vlotte en beschikbare activa
• Vraag stelt zich hoe de onderneming de mogelijkheid had deze activa te verwerven?
BASISBEGINSELEN VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN Ondernemingsbronnen bij oorsprong door initiatiefnemer(s)
Kapitaal
initiatiefnemer(s) onrechtstreeks
Eigen vermogen wijzingen door
werking van de onderneming
verandering in activa derden Opeisbaar of vreemd vermogen
voorzieningen en uitgestelde belastingen LT
Uitgiftepremie
Reserves rechtstreeks overgedragen W overgedragen V Herwaarderingsmeerwaarden Kapitaalsubsidies Voorzien. voor risico’s en kosten Uitgestelde belastingen Schulden op méér dan één jaar
schulden KT
Schulden op ten hoogste één jaar Overlopende rekeningen
ONDERNEMINGSBRONNEN • Geven aan hoe men de activa gefinancierd heeft – hetzij met eigen middelen – hetzij met vreemde middelen • op lange termijn • of op korte termijn
BASISBEGINSELEN VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN Fundamenteel evenwicht = balansevenwicht Activa Oprichtingskosten
vaste
vlottende beschikbaar
Kapitaal
Immateriële vaste activa
Uitgiftepremies
Materiële vaste activa
Reserves
Financiële vaste activa langreali- durig seerbaar kortstondig
Passiva
Vordering op méér dan één jaar Voorraden en bestellingen in uitvoering Vorderingen op ten hoogste één jaar Geldbeleggingen Liquide middelen
realiseer- kortOverlopende rekeningen baar stondig Totaal activa
via initiatiefnemers onrechtstreeks
eigen vermogen
via recht- ondernestreeks mingswerking Overgedragen resultaat Herwaarderingsmeerwaarden Kapitaalsubsidies Voorzieningen en uitgestelde belastingen Schulden op > 1 jaar Schulden op < 1 jaar
via activa via derden langdurig
kortstondig Overlopende rekeningen Totaal passiva
vreemd vermogen
BASISGELIJKHEID • Gezien ondernemingsmiddelen en ondernemingsbronnen hetzelfde uitdrukken maar vanuit een ander standpunt, vloeit daaruit de “accounting gelijkheid” voort •
Activa = Passiva
•
Voor wettelijk schema zie blz. 37
BALANS • Geeft weer “op een bepaald moment”, alle activa die de onderneming bezit en de wijze waarop die gefinancierd zijn. • Laat toe om “de eigen middelen” te berekenen als totaal actief min schulden. • Is een essentieel element van de “jaarrekening” • Zegt niets over de werking van de onderneming
BASISBEGINSELEN VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN RESULTATENREKENING Bedrijfswinst
winst (verlies) uit de gewone bedrijfsuitoefening winst (verlies) van het boekjaar voor belastingen
uitzonderlijke opbrengsten uitzonderlijke kosten
winst (verlies) vh. boekjaar
belastingen op het resultaat
Financiële opbrengsten
Financiële kosten
Omzet Wijziging in de voorraad Geproduceerde vaste activa Andere bedrijfsopbrengsten Inkopen Wijziging in de voorraad Diensten en diverse goederen Bezoldigingen Afschrijvingen Waardeverminderingen Voorzieningen voor risico’s en kosten Andere bedrijfskosten
RESULTATENREKENING • Is een staat over een wel bepaalde periode •
Geeft weer hoe de activiteit (uitgedrukt als opbrengsten en kosten) in deze periode verliep
•
Geeft inzicht in winst of verlies gerealiseerd over de voorbije periode van een boekjaar.
•
Wettelijk model zie blz. 41, 42, 43
BASISBEGINSELEN VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN RESULTATENVERWERKING Resultaat van het boekjaar vóór belastingen Overboeking naar «onttrekkingen aan de uitgestelde belastingen» Belastingen op het resultaat Winst (verlies) van het jaar Overboeking naar/ onttrekkingen aan de belastingsvrije reserves
Te bestemmen winst (te verwerken verlies) van het boekjaar + Overgedragen winst (overgedragen verlies) van het vorige boekjaar =
Te bestemmen winstsaldo
Toevoeging aan het eigen vermogen
Uit te keren winst
of
Over te dragen naar volgend boekjaar
te verwerken verliessaldo
Tussenkomst van de vennoten in het verlies
Over te dragen naar het volgend boekjaar
RESULTATENVERWERKING • Inzicht in de wijze waarop resultaat verdeeld wordt • Legt de link tussen - resultaat over een wel bepaalde periode - en de balans op het einde van die periode •
Is noodzakelijk om de “accounting eenheid” te bereiken.
•
Wettelijk model zie blz.43, 44
BASISELEMENTEN VAN HET REGISTRATIEPROCES
balanselementen
verrichtingen resultatenrekening elementen éénmaal per jaar worden ze «bestemd»
BASISELEMENTEN VAN HET REGISTRATIEPROCES De basisgelijkheid Activa = schulden + voorzieningen + eigen vermogen kan dan ook gedurende het boekjaar geschreven worden als: Activa = schulden + voorzieningen + eigen vermogen + opbrengsten - kosten Op het einde van het jaar wordt het resultaat definitief verdeeld, nl.: Activa = schulden + voorzieningen + eigen vermogen + opbrengsten - kosten De definitieve eindbalans wordt dan: Activa = schulden + voorzieningen + eigen vermogen
Beginbalans per 01 01 20N Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa 744 000,00 744 000,00 winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal Vlottende activa handelsgoederen 240 000,00 klanten
leveranciers
72 000,00
kas
121 000,00
bank
121 000,00 554 000,00
Totaal activa
Schulden leningen
1 054 000,00
Totaal passiva
120 000,00 190 000,00 310 000,00
1 054 000,00
CASE ERIKSON Verrichting 1: Een klant betaalt zijn vordering van 40 000,00 EUR door storting op onze bankrekening. De bank zal stijgen met 40 000,00 EUR en de vordering zal dalen met 40 000,00 EUR. Analyse: Vermeerdering actief (bank) = vermindering actief (vordering)
Balans na verrichting 1 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa 744 000,00 744 000,00 winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal Vlottende activa handelsgoederen 240 000,00 klanten
leveranciers
32 000,00
kas
121 000,00
bank
161 000,00 554 000,00
Totaal activa
Schulden leningen
1 054 000,00
Totaal passiva
120 000,00 190 000,00 310 000,00
1 054 000,00
CASE ERIKSON Verrichting 2: Erikson betaalt een leveranciersschuld van 80 000,00 EUR door een overschrijving via de bank. De bank zal dalen met 80 000,00 EUR en de leveranciersschuld eveneens. Analyse: Vermindering actief (bank) = vermindering passief (leveranciers)
Balans na verrichting 2 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa 744 000,00 744 000,00 winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal Vlottende activa
Schulden leningen
handelsgoederen 240 000,00 klanten kas bank
Totaal activa
leveranciers
32 000,00
120 000,00 110 000,00 230 000,00
121 000,00 81 000,00 474 000,00
974 000,00
Totaal passiva
974 000,00
CASE ERIKSON Verrichting 3: Erikson vindt dat hij over meer eigen vermogen moet beschikken en stort uit zijn privé-patrimonium 200 000,00 EUR in de ondernemingskas. De kas stijgt met 200 000 BEF en het kapitaal stijgt eveneens met 200 000,00 EUR. Analyse: stijging actief (kas) = stijging passief (kapitaal)
Balans na verrichting 3 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa 944 000,00 winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal Vlottende activa handelsgoederen 240 000,00 klanten kas bank
Totaal activa
Schulden leningen leveranciers
32 000,00
944 000,00
120 000,00 110 000,00
230 000,00
321 000,00 81 000,00 674 000,00
1 174 000,00
Totaal passiva
1 174 000,00
CASE ERIKSON Verrichting 4: Erikson sluit met de leningsverstrekker een overeenkomst af waardoor de schuld wordt omgezet in kapitaal. Vanaf nu zullen ze als partners in de zaak werken. Leningen dalen met 120 000,00 EUR; het kapitaal stijgt met 120 000,00. Analyse: daling passief (leningen) = stijging passief (kapitaal)
Balans na verrichting 4 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa 1 064 000,00 1 064 000,00 winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal Vlottende activa
Schulden leningen
handelsgoederen 240 000,00 klanten kas bank
Totaal activa
leveranciers
32 000,00
0,00 110 000,00 110 000,00
321 000,00 81 000,00 674 000,00
1 174 000,00 Totaal passiva
1 174 000,00
CASE ERIKSON Verrichting 5: Erikson betaalt via de bank de maandelijkse huur van 1 000,00 EUR voor zijn winkelpand. Hier maakt de onderneming een bedrijfskost («daling» van het eigen vermogen) tegen een vermindering van de bank. Analyse: daling actief (bank) = stijging kosten (diensten)
Balans na verrichting 5 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal 1 064 000,00 kosten diensten - 1 000,00 1 063 000,00 Vlottende activa handelsgoederen 240 000,00 klanten kas bank
Totaal activa
32 000,00
Schulden leveranciers
110 000,00 110 000,00
321 000,00 80 000,00 673 000,00
1 173 000,00 Totaal passiva
1 173 000,00
CASE ERIKSON Verrichting 6: Erikson kocht gedurende de boekingsperiode van leverancier Fransen diverse goederen aan voor 25 000,00 EUR, te verhogen met 21% BTW. De schuld aan Fransen is op 30 dagen te betalen, nl. 30 250,00 EUR. De aankoop wordt beschouwd als een bedrijfskost van de onderneming; de BTW op aankopen is terugvorderbaar van de fiscus en er ontstaat een schuld aan de leveranciers. Analyse: stijging kosten (aankopen) stijging actief (vordering BTW)
= stijging passief (leveranciers)
Balans na verrichting 6 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal 1 064 000,00 kosten - 1 000,00 diensten Vlottende activa aankopen - 25 000,00 1 038 000,00 handelsgoederen 240 000,00 klanten
32 000,00
BTW-vordering 5 250,00 kas 321 000,00 bank 80 000,00 678 250,00
Totaal activa
Schulden leveranciers
1 178 000,00 Totaal passiva
140 250,00 140 250,00
1 178 250,00
CASE ERIKSON Verrichting 7: Het totaal van de verkopen van de boekingsperiode van goederen bedroeg 500 000,00 EUR, te verhogen met 21% BTW of 105 000,00 EUR. Daarvan is contant betaald in kas: 140 000,00 EUR. Het restant, ad 465 000,00 EUR, zijn vorderingen op klanten. De verkoop wordt beschouwd als een opbrengst. De BTW op verkopen is een schuld aan de fiscus. De kas en de vorderingen stijgen. Analyse: stijging actief (kas) stijging actief (klanten)
=
stijging passief (schuld BTW) stijging opbrengsten (omzet)
Balans na verrichting 7 Activa
Passiva
Vaste activa Eigen vermogen winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal 1 064 000,00 kosten diensten - 1 000,00 Vlottende activa aankopen - 25 000,00 handelsgoederen 240 000,00 opbrengsten 500 000,00 1 538 000,00 klanten 497 000,00 Schulden BTW-vordering 5 250,00 leveranciers 140 250,00 kas 461 000,00 schuld BTW 105 000,00 245 250,00 bank Totaal activa
80 000,00 1 283 250,00 1 738 250,00 Totaal passiva
1 738 250,00
CASE ERIKSON Verrichting 8: Erikson maakt de inventaris op en constateert dat er in zijn magazijnen nog slechts voor 40 000,00 EUR aankoopwaarde handelsgoederen in voorraad is. Er is dus een voorraaddaling van 240 000,00 EUR - 40 000,00 EUR = 200 000,00 EUR. Deze goederen zijn dus blijkbaar verdwenen, wat een kost aan voorraadwijzigingen betekent.
Analyse: daling actief (voorraad) = stijging kosten (voorraadwijzigingen)
Balans na verrichting 8 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa 1 064 000,00 winkelinrichting 500 000,00 500 000,00 kapitaal kosten diensten - 1 000,00 Vlottende activa aankopen -25 000,00 handelsgoederen 40 000,00 voorraadwijz. - 200 000,00 klanten 497 000,00 opbrengsten 500 000,00 1 338 000,00 BTW-vordering 5 250,00 Schulden kas bank
Totaal activa
461 000,00
leveranciers 80 000,00 1 083 250,00 schuld BTW
1 583 250,00 Totaal passiva
140 250,00 105 000,00 245 250,00
1 583 250,00
CASE ERIKSON Verrichting 9: Een tweede element van de inventaris is de afschrijving op de winkelinrichting, nl. 20% op 500 000,00 EUR, hetzij 100 000,00 EUR. Daardoor daalt de winkelinrichting boekhoudkundig met 100 000,00 EUR, terwijl er een kost ontstaat van 100 000,00 EUR.
Analyse: daling actief (winkelinrichting) = stijging kosten (afschrijving)
Balans na verrichting 9 Activa Vaste activa winkelinrichting Vlottende activa handelsgoederen klanten BTW-vordering kas bank
Totaal activa
Passiva Eigen vermogen kapitaal 1 064 000,00 400 000,00 400 000,00 kosten diensten - 1 000,00 aankopen - 25 000,00 voorraadwijz. -200 000,00 40 000,00 afschrijving -100 000,00 497 000,00 opbrengsten 500 000,00 1 238 000,00 5 250,00 Schulden 461 000,00 leveranciers 140 250,00 80 000,00 1 083 250,00 schuld BTW 105 000,00 245 250,00
1 483 250,00 Totaal passiva
1 483 250,00
CASE ERIKSON Verrichting 10: Erikson groothandel laat zich belasten onder het stelsel van de vennootschappen. Hij calculeert zijn belastingen op het resultaat (nl. 500 000,00 EUR - 326 000,00 EUR = 174 000,00 EUR winst). De belastingsschuld bedraagt: 28% op de winst + een verhoging van 1 035,00 EUR bij gebrek aan voorafbetalingen = 48 720,00 EUR + 1 035,00 EUR = 49 755,00 EUR. Er ontstaat hier een schuld van 49 755,00 EUR en een kost voor hetzelfde bedrag. Analyse: stijging passief (belastingsschuld) = stijging kosten (belastingen)
Balans na verrichting 10 Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa kapitaal 1 064 000,00 winkelinrichting 400 000,00 400 000,00 kosten diensten - 1 000,00 aankopen Vlottende activa - 25 000,00 voorraadwijz. -200 000,00 handelsgoederen 40 000,00 afschrijv. -100 000,00 klanten 497 000,00 belastingen - 49 755,00 BTW-vordering 5 250,00 opbrengsten 500 000,001 188 245,00 kas 461 000,00 Schulden bank
Totaal activa
80 000,00 1 083 250,00
leveranciers schuld BTW belast. schuld
1 483 250,00 Totaal passiva
140 250,00 105 000,00 49 755,00 295 005,00 1 483 250,00
Het bestemmen resultaat vloeit voort uit de resultatenrekening Bedrijfsopbrengsten omzet
500 000,00
500 000,00
25 000,00 200 000,00 1 000,00 100 000,00
326 000,00
Bedrijfskosten aankopen voorraadwijzigingen diensten afschrijvingen
Bedrijfswinst belastingen Winst van het jaar nà belastingen
174 000,00 49 755,00
49 755,00 124 245,00
CASE ERIKSON Verrichting 11: Erikson groothandel beslist de winst als volgt te verdelen: Uit te keren aan de partners: 80 000,00 EUR Over te dragen winst: 44 245,00 EUR Er onstaat een schuld van 80 000,00 EUR aan de partners en een verhoging der eigen middelen, tegenover verdeling van het resultaat, nl. uitkeringen kapitaal en winstoverdracht. Analyse: stijging passief (schulden) = annulatie kosten en opbrengsten stijging eigen vermogen (overgedragen winst)
Balans na verrichting 11 (winstverdeling) Activa
Passiva
Eigen vermogen Vaste activa winkelinrichting 400 000,00 400 000,00 kapitaal 1 064 000,00 overgedr. winst 44 245,00 1 108 245,00 kosten 375 750,00 opbrengsten Vlottende activa 500 000,00 geannuleerd bestemming 124 245,00 handelsgoederen 40 000,00 Schulden leveranciers BTW-vordering 5 250,00 schuld BTW kas 461 000,00 belast. schuld bank 80 000,00 1 083 250,00 schuld partners klanten
Totaal activa
497 000,00
1 483 250,00 Totaal passiva
140 250,00 105 000,00 49 755,00 80 000,00 375 005,00 1 483 250,00
CASE ERIKSON Verrichting 12: Opmaken definitieve jaarrekening
Definitieve balans na verrichting 12 (in duizend EUR) Activa Vaste activa III. Mat. vaste activa E. Overige (winkelinrichting) Vlottende activa VI. Voorraden A.4. Handelsgoederen VII. Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen (klanten) B. Overige vorderingen IX. Liquide middelen
Totaal activa
Passiva
400
40
497 5 541
1 483
Eigen vermogen I. Kapitaal A. Geplaatst kapitaal V. Overgedragen winst Schulden IX. Schulden op ten hoogste één jaar C. Handelsschulden 1. Leveranciers E. Schulden mbt. belastingen 1. Belastingen F. Overige schulden
Totaal passiva
1 064 44
140
155 80
1 483
Definitieve resultatenrekening (staffelvorm) I. Bedrijfsopbrengsten A. Omzet II. Bedrijfskosten A. Handelsgoederen 1. Inkopen 2. Voorraadwijzigingen B. Diensten D. Afschrijvingen III. Bedrijfswinst X. Belastingen op het resultaat A. Belastingen XI. Winst van het boekjaar XIII. Te bestemmen winst
500
25 200 1 100 174 50 124 124
BEOORDELING VAN DE REGISTRATIE VOLGENS DE BALANSMETHODE • Zeer duidelijke methode – geeft na iedere verrichting • een volledig inzicht in zowel vermogenssituatie (balans) • als behaald resultaat •
Materieel omslachtige methode – veel materieel werk – alleen op te lossen via “informatica”
GROOTBOEK EN ENIG DAGBOEK (JOURNAAL) Onderneming heeft geen nood aan informatie na elke verrichting. Daarom: via grootboek en journaal - aanleggen rekeningen waarop we de veranderingen in activa, passiva, kosten en opbrengsten noteren. D elementen activa stijging
C
daling
D elementen kosten C stijging
daling
D elementen passief C daling
stijging
elementen opbrengC sten D daling
stijging
geheel van de rekeningen = HET GROOTBOEK
GROOTBOEK EN ENIG DAGBOEK (JOURNAAL) - Om dit registratieproces doelmatig te laten verlopen wordt gewerkt via één dagboek: het journaal. Daarna gebeurt de verwerking in het grootboek. Datum Nr.
Omschrijving Te debiteren rekening @ te crediteren rekening
Debet ……..
Het verwerkingsproces ziet er dus als volgt uit: verrichting onmiddellijk journaliseren b.v. periodiek (maandelijks) bijwerken grootboek
Credit ……..
JOURNAAL • De verrichtingen van de case Eriksen kan men ook in journaalposten registreren. (Zie blz 54 - 55) • Alles ligt dan vast, maar men heeft geen enkel inzicht meer.
GROOTBOEK EN ENIG DAGBOEK (JOURNAAL) Hoe gebeurt de bijwerking in het grootboek? 1/ Ieder element van activa, passiva, kosten en opbrengsten heeft zijn geëigend nummer, o.b.v. het rekeningenstelsel van de onderneming. Dit dient steeds de ordening van het M.A.R. te volgen. Daarin zijn de rekening in klassen ingedeeld: - klasse 1: eigen vermogen, voorzieningen en uitgestelde belastingen en schulden op méér dan één jaar. - klasse 2: oprichtingskosten, vaste activa en vorderingen op méér dan één jaar - klasse 3: voorraden en bestellingen in uitvoering - klasse 4: vorderingen en schulden op ten hoogste één jaar - klasse 5: geldbeleggingen en liquide middelen - klasse 6: kosten - klasse 7: opbrengsten 2/ Per rekening gaat men het journaal na en wordt het grootboek bijgewerkt. Zie blz. 56/59 voor de uitwerking. 3/ Nog steeds heeft men geen globaal inzicht.
PROEF- EN SALDIBALANS • geeft synthese van de grootboekrekeningen • is een staat die toelaat per rekening het saldo te bepalen: debetsaldo als totaal debet > totaal credit creditsaldo als totaal debet < totaal credit zie blz. 60 als voorbeeld • o.b.v. deze proef- en saldibalans kan men volgende bewerkingen maken: 1/ accuratessecontrole (debet = credit?) 2/ resultaatbepaling • Na resultaatbepaling wordt het resultaat verdeeld, het grootboek bijgewerkt en een definitieve proef- en saldibalans opgemaakt
