info Op bezoek bij brandweer Reuver Meeloopstage Medewerkerstevredenheidsonderzoek: Medewerkers geven PSW een ruime 8!

info

Wie en wat binnen onze organisatie

S t i c h t i n g P e d a g o g i s c h Sociaal Werk Midden- en Noord-Limburg Zorg en ondersteuning bij een eigen leven PSW (Stichting Pedagogisch Sociaal Werk Midden-en Noord-Limburg) biedt zorg en ondersteuning aan kinderen en volwassenen met een verstandelijke handicap bij wonen, dagbesteding/werken/onderwijs en vrije tijd. Zorg en ondersteuning worden geboden in of vanuit kleinschalige centra midden in de samenleving. PSW wil bevorderen dat mensen met een verstandelijke handicap zoveel mogelijk zelf richting en inhoud kunnen geven aan hun eigen leven. PSW werkt vanuit een houding van respect voor de eigenheid van de kinderen en volwassen cliënten. De vraag van de cliënt staat centraal.

Centraal Bureau Adres Postadres Telefoonnummer Telefax Email Website Cliëntenwebsite

Colofon PSW Info is een uitgave van Stichting Pedagogisch Sociaal Werk Midden-en Noord-Limburg. PSW Info verschijnt driemaal per jaar, in een oplage van 3000 exemplaren. Redactie-adres Postbus 420 6040 AK Roermond telefoon 0475 47 44 00 telefax 0475 47 44 01 e-mail [email protected] en [email protected] website www.pswml.nl en www.pswlokaal.nl

Charles de Gaullestraat 21 6049 HB Roermond Postbus 420 6040 AK Roermond 0475 47 44 00 0475 47 44 01 [email protected] www.pswml.nl www.pswlokaal.nl www.mijnpsw.nl

Belangrijke telefoonnummers zijn verder Klachtenadviescommissie Stichting Pedagogisch Sociaal Werk Midden- en Noord-Limburg Centraal Bureau Postbus 420, 6040 AK Roermond Telefoonnummer 0475 47 44 00

Cliëntenvertrouwenspersoon Greet van Dijk Telefoonnummer 06 22 38 97 45

Redactie Els van Gils Wim van Baal Charles Beltjens Maud Golsteyn Trees van Heeswijk Ans Maessen Marc van Ooijen Jet Vinken Jacques Wulms Aan dit nummer werkten mee Teksten Tom Baetsen, Els van Gils, Maud Golsteyn Eindredactie Maud Golsteyn Foto’s Tom Baetsen, Marc Janssen, Paul Niessen, Jac Vullers Grafische verzorging hoenenenvandooren, www.hoenenenvandooren.nl creatieve communicatie, St. Odiliënberg Verzending Comcop, Activiteitencentrum Herten

informatieblad van stichting pedagogisch sociaal werk midden- en noord-limburg • uitgave september 2013

Op bezoek bij brandweer Reuver Meeloopstage Medewerkerstevredenheidsonderzoek: Medewerkers geven PSW een ruime 8!

Centrale cliënten/ouder/verwantenraad Voorzitter Monica Hagen Telefoonnummer 0495 54 81 44

Bereikbaarheid activiteitencentra, kinderdagcentra en PSW Junior Ambulant buiten kantooruren via de teamleiders bereikbaarheidsdienst. Voor dringende zaken, die GEEN uitstel dulden kunt u buiten kantooruren contact opnemen met de teamleiders bereikbaarheidsdienst. Telefoonnummer 06 53 98 36 66

Maatschappelijk werkers PSW PSW Junior Kim Loonen Telefoonnummer 0475 47 44 26 / 06 53 98 36 62 PSW Volwassenen Telefoonnummer

Vera Corstjens 0475 47 44 26 / 06 22 78 73 15

zorg en ondersteuning voor kinderen en volwassenen met een verstandelijke handicap

2

Geachte lezers Voorwoord

Mijn eerste jaar als bestuurder van PSW is enerverend geweest. Dat kwam niet zozeer vanwege de kennismaking met de organisatie. Ik heb PSW vanaf dag één ervaren als een plezierige en goed presterende organisatie, met betrokken medewerkers die allemaal hetzelfde doel hebben: zorg van goede kwaliteit bieden aan de cliënten. PSW onderscheidt zich in mijn ogen overtuigend van veel andere organisaties in de zorg, met name door de menselijke maat, die in alle lagen en facetten van de organisatie herkenbaar aanwezig is. Een mooie organisatie om voor te werken! Ik heb dat bijvoorbeeld mogen ervaren in de reacties op de presentatie van ons nieuwe Strategisch beleidsplan aan al onze collega’s, afgelopen april. Zo was één reactie: ‘Toch bijzonder hoe positief mensen de zaal uitkwamen, nadat ze gehoord hadden dat ook PSW flink moet bezuinigen.’ Waarom een enerverend jaar? Dat komt door de enorme ‘uitdagingen’ die de rijksoverheid in het najaar van 2012 over ons heeft uitgestort. Ik doel dan met name op de verschillende stelselwijzigingen, die grote impact gaan krijgen op onze cliënten en hun omgeving en op onze organisatie en de medewerkers. In het besef dat we geen tijd te verliezen hadden, zijn we in september 2012 van start gegaan met het opstellen van een nieuw strategisch beleidsplan voor de komende 3 jaar. Dat traject is met veel

energie en aandacht van talloze medewerkers en Bovendien moet de bestaande woonzorg gerealiandere betrokkenen binnen een half jaar afgerond. seerd worden met minder middelen. Nog voor de inkt van het plan droog was, zijn we Om kort te gaan: het moet echt anders en met bovendien begonnen met de uitvoering ervan. minder geld! Dat betekent dat PSW ingrijpende PSW is goed op weg. Dat is echter ook pure nood- maatregelen moet nemen, eerst in de overhead, zaak! Er wachten ons ingrijpende veranderingen maar onherroepelijk ook in de primaire zorg. Daar en forse bezuinigingen. Ook onze organisatie zal krijgen we allemaal mee te maken: cliënten, hun niet ontkomen aan harde ingrepen. Dat zijn we ouders en verwanten en de medewerkers. niet gewend en dat vinden we natuurlijk ook Uiteraard doen wij ons uiterste best om de consemoeilijk. We hebben altijd kunnen sturen op kwa- quenties voor huidige cliënten en toekomstige liteit, gebaseerd op vragen en wensen van ouders zorgvragers zo beperkt mogelijk te houden. en cliënten. Dat gaat, helaas, veranderen. Cliënten Bovendien is onze uitgangspositie uitstekend en kunnen niet altijd meer kiezen waar zij dagbeste- zijn we inmiddels heel goed bezig met de voorbeding krijgen, aangezien de gemeenten het vervoer reidingen van alle veranderingen. Op dit moment maar beperkt vergoeden. De dagbesteding zal ook merken veel medewerkers en cliënten hier echter anders worden. Inzet van ambulante begeleiding, nog niet of nauwelijks iets van. Het risico bestaat thuis, op school, op het werk en in de vrije tijd, dan dat mensen gaan denken dat de storm ook nu zowel voor kinderen als volwassenen, is niet lan- wel weer aan PSW voorbij zal gaan. Helaas moet ger vanzelfsprekend voor iedereen die een zorg- ik u melden, dat dit niet zal gebeuren. vraag heeft. Een en ander gebeurt niet omdat PSW dit wenselijk vindt, maar doordat de gemeenten Ondanks alle bezuinigingen en ‘uitdagingen’ blijf zich de huidige zorgstandaarden niet kunnen ver- ik positief over de toekomst van PSW. Ik geloof in oorloven. Gemeenten krijgen namelijk maar de organisatie en in onze medewerkers. We blijbeperkte financiële middelen, die ze moeten ver- ven bij alle veranderingen en bezuinigingen delen over een grote groep zorgvragers. Ook de trouw aan onze Taak en blijven uitgaan van de zorg die (vooralsnog) in de kern-AWBZ blijft, zal menselijke maat: naar ouders, cliënten én medeanders moeten. De zorgkantoren krijgen namelijk werkers. Goede bejegening kost geen cent extra! minder geld om zorg in te kopen. Zo kan PSW In die zin is er geen breuk met voorgaande jaren! niet meer groeien om een antwoord te geven op vragen van ouders op de wachtlijst voor wonen. Marc van Ooijen, bestuurder

Schilderactiviteit in ECI Cultuurfabriek

Sinds kort is PSW gestart met een nieuwe creatieve, arbeidsmatige dagbestedingsactiviteit: schilderen in ECI Cultuurfabriek in Roermond. PSW huurt in de ECI Cultuurfabriek een prachtig schildersatelier.

Zeven kunstenaars zijn onlangs gestart in de nieuwe locatie. Iedere dinsdag gaan zij in het atelier werken aan teken- en schilderopdrachten. Voorheen kregen de cliënten dagbesteding in Atelier 88 van PSW in Weert. Vanwege de vervoersbezuinigingen is gekeken of zij de creatieve dagbesteding in de vorm van tekenen en schilderen ook dichterbij hun woonplaats konden krijgen. Met de ECI Cultuurfabriek is vervolgens

gekeken naar de mogelijkheden in het pand. Het is de bedoeling dat de groep op korte termijn wordt uitgebreid met meerdere cliënten. PSW heeft al langere tijd een samenwerking met de ECI Cultuurfabriek. Cliënten van PSW Werk verrichten er diverse werkzaamheden zoals onderhoud- en schoonmaakklussen en tijdens evenementen werken ze achter de bar, in de garderobe of bij de kaartcontrole.

3

Uitvoering strategisch beleidsplan

Stand van zaken

Stelselwijzigingen Er lopen verschillende stelselwijzigingen in de langdurige zorg. Of alle onderdelen van de verschillende wetsvoorstellen uiteindelijk worden vastgesteld en doorgevoerd, is nog onduidelijk. Evenmin staat vast hoe de gemeenten de Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet gaan uitvoeren. Wat wel vast staat is de richting: van centraal (landelijke overheid) naar decentraal/lokaal (gemeenten), meer ondersteuning door het eigen, lokale netwerk en bezuinigingen. Eveneens is duidelijk dat de stelselwijzigingen en de bezuinigingen consequenties zullen hebben voor cliënten, hun ouders/verwanten en ook voor onze medewerkers, die de komende jaren merkbaar zullen worden. Jeugdwet De jeugdwet houdt in grote lijnen voor PSW in: • alle zorg voor kinderen en jeugdige met een verstandelijke handicap tot 18 jaar wordt met ingang van 2015 overgeheveld van de AWBZ naar de Jeugdwet; dat betekent concreet: ondersteuning op school en kinderopvang, pedagogische gezinsbegeleiding, gespecialiseerde thuisbegeleiding, vrijetijd, logeren en de KDCzorg die is gebaseerd op de huidige indicatie begeleiding groep; • uitzondering vormt de zorg die is gebaseerd op (de huidige indicatie) behandeling groep (dit is het grootste deel van de KDC kinderen); deze blijft in de AWBZ; hetzelfde geldt voor de woonzorg voor kinderen met een ZZP > 4; ook deze blijft in de AWBZ; • de transitie naar de Jeugdzorg gaat gepaard met een bezuiniging van naar schatting 15 %; ook op de AWBZ-zorg wordt bezuinigd: naar schatting 10 %; • 2015 wordt een overgangsjaar: alle bestaande indicaties blijven geldig en zorg kan worden geboden door de huidige zorgaanbieder; • uitgangspunt: één kind (één gezin) > één plan (multiproblemgezinnen); • recht op zorg vervalt; • Centrum voor Jeugd en Gezin krijgt de positie van frontoffice; • gemeenten werken bovenlokaal samen; voor PSW Junior gelden in Limburg 2 regio's: Midden-Limburg: (Echt-Susteren, Leudal, Maasgouw, Nederweert, Roerdalen, Roermond, Weert) en Noord-Limburg: Beesel, Peel en Maas. Wmo Verschillende zorgvormen worden overgeheveld van de AWBZ naar de Wmo (Wet Maatschappelijke Ondersteuning). Voor cliënten van PSW betekent dat in grote lijnen: • Ondersteund Wonen gaat in 2015 over van de AWBZ naar de WMO; • extramurale dagbesteding (voor cliënten die zelfstandig of bij hun ouders thuis wonen) gaat in 2015 over van de AWBZ naar de Wmo; • zzp 1 en zzp 2 en een deel van zzp 3 worden geëxtramuraliseerd voor nieuwe cliënten en gaan over van de AWBZ naar de gemeenten; AWBZ- indicaties die vóór 2015 zijn afgegeven, blijven in principe geldig;

• de transitie gaat gepaard met een bezuiniging van naar schatting 35 % (de gemeenten krijgen slechts 75 % van het huidige AWBZ budget; daar komen de uitvoeringskosten van de gemeenten (schatting 10 %) nog bovenop; • recht op zorg vervalt; • nadruk op maatschappelijke participatie, "eigen" netwerk en regie. Participatiewet Hoofdlijnen (voor zover van belang voor PSW Junior): • wetgeving voor mensen met een arbeidsbeperking; • regie bij de gemeenten; • Participatiewet vervangt Wet werk en bijstand, de Wet sociale werkvoorziening en een deel van de Wajong; • (meer) nadruk op betaald werk en maatschappelijke participatie; • geen instroom meer in Sociale Werkvoorziening. Uitvoering strategisch beleidsplan PSW In vervolg op de stelselwijzigingen en de bezuinigingen heeft PSW een nieuw strategisch beleidsplan opgesteld: Dezelfde missie; een andere koers. 2013 - 2015. Begin dit jaar is gestart met de uitvoering ervan. De stand van zaken in grote lijnen: Meerjarenplan KDC's Eind augustus is een eerste concept meerjarenplan KDC's opgesteld en besproken in de sector. PSW gaat de bestaande KDC's in Haelen en Odiliënberg verbouwen. Een van de teamleiders, Carin Metsemakers, krijgt tijdelijk taken op het gebied van innovatie en verkenning in de regio. Doel is de ontwikkelingsgerichte dagbesteding voor (jonge) kinderen en jongeren zo inrichten dat PSW maximaal kan inspelen op vragen van de samenleving, het zorgkantoor, de gemeenten en de ouders. Onderwijs PSW werkt van oudsher nauw samen met het regulier en speciaal onderwijs. Er worden verschillende gesprekken gevoerd met het onderwijs, om te komen tot nadere samenwerking. Doel is hier: het (mede) realiseren van een doorlopende zorg-onderwijsketen en goede zorg-onderwijs arrangementen. Kinderwonen De Kinderwoonvoorziening in de huidige vorm wordt gefaseerd afgebouwd. Bij vragen van ouders van jongeren met een verstandelijke handicap met een zzp 4 of hoger wordt bekeken of deze kunnen worden gerealiseerd in een van de WBC's van PSW. PSW Thuis In juli is een éénjarig project van start gegaan om te komen tot een passend aanbod op het gebied van ambulante zorg en ondersteuning voor mensen met een verstandelijke handicap van alle leeftijden. De insteek is: waar mogelijk aansluiten bij lokale initiatieven,

4

zoals wijkteams, zorgbrigadiers, etc. PSW gaat twee pilots PSW Thuis inrichten: één in een dorpsomgeving en in één een stadsomgeving. Dagbesteding De sector is druk bezig dagbesteding waar mogelijk dichter bij de woonplaats van individuele cliënten te realiseren. Er zijn geen plannen om voorzieningen te sluiten; in Heythuysen en Nederweert worden 2 nieuwe dagbestedingslocaties gerealiseerd. Een aantal cliënten is reeds overgeplaatst. In de dagbesteding wordt, samen met de vervoerders, verder hard gewerkt aan de reorganisatie van het vervoer van en naar de dagbesteding. PSW Werk PSW Werk begeleidt van oudsher cliënten op de reguliere arbeidsmarkt. De initiatieven zijn de afgelopen jaren sterk verbreed en ook in aantal gegroeid. Voorbeelden zijn: het ECI project in Roermond, het project met Valdeludo in Echt, de kledingbank in Echt, Spirit for Plants in Leudal, samen met Intratuin. Er staan verschillende nieuwe projecten op stapel!

PSW zoekt nieuwe samenwerking met het UWV en de Sociale Werkvoorziening, met als doel gezamenlijk toeleiding tot arbeid, scholing en training en begeleiding op maat bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Naar Eenvoud Om de bezuinigingen te kunnen opvangen, kijkt PSW kritisch naar de manier van werken en naar de organisatie. Het project Naar Eenvoud is gericht op efficiënter werken, eerst binnen de overhead, maar daarna ook binnen de primaire zorg. PSW heeft daarbij ondersteuning ingeroepen van InvoorZorg, een programma van het ministerie van VWS. Beeldvorming De gemeenten krijgen er veel nieuwe zorgtaken bij. Zij hebben op dit moment (nog) niet alle benodigde kennis van de verschillende doelgroepen. Veel aandacht gaat uit naar beeldvorming en PR over kinderen, jongeren, (jong)volwassenen en senioren met een verstandelijke handicap en over de kennis, expertise en zorg- en dienstverlening van PSW. Leuk om te vermelden in dat kader is de nieuwe website: www.pswlokaal.nl!

Projecten en plannen Bouwzaken

Hieronder vindt u een kort overzicht van bouwprojecten en -plannen.

De wet- en regelgeving inzake de financiering van de langdurige zorg is veranderd. De overheid heeft een plafond aangebracht in de financiering van groei/uitbreiding van AWBZ-zorg. Groei/uitbreiding moet gefinancierd worden uit het regiobudget van het Zorgkantoor, die dat budget moet verdelen onder de verschillende AWBZ-instellingen in de betreffende regio. Ten gevolge hiervan is groei van de productie voor PSW nagenoeg niet meer mogelijk.

PSW Junior: Kinderdienstencentra PSW gaat de beide KDC's renoveren. De bouwwerkzaamheden starten begin 2014 bij KDC de Heisterkes. Na de Heisterkes wordt KDC 't Brombemke verbouwd. PSW heeft een passende tijdelijke huisvesting gehuurd: de locatie van een voormalig kinderdagverblijf aan de Mariënschootstraat in Nunhem. Wonen Echt PSW gaat in Echt een woonbegeleidingscentrum realiseren voor 21 (jong)volwassenen (3x7) met een overwegend matige verstandelijke handicap. PSW heeft overeenstemming bereikt met het zorgkantoor over de uitbreiding van de productie en daarmee de financiële middelen ten behoeve van de zorg. Met de gemeente Echt-Susteren en WoonGoed2-Duizend is overeenstemming bereikt over de locatie (Heerweg) en de bouw. Planning start bouw: januari 2014.

Wonen Reuver De huisvesting ten behoeve van (jong)volwassenen met een ernstige verstandelijke handicap in Reuver is uitgebreid. Op het gebouw van locatie de Oude Baan is een verdieping gebouwd. De nieuwbouw is 1 juni 2013 opgeleverd. Wonen Roermond Voor vervangende nieuwbouw van de Koninginnelaan is een alternatief plan ontwikkeld op de locatie "Katoenen Dorp". Er wordt gebouwd voor 2x7 cliënten. Dit vanwege de locatie: voor PSW een A-locatie die echter onvoldoende ruimte biedt voor het oorspronkelijke plan voor 3x7 cliënten. Wonen Weert PSW gaat op de locatie "De goede Herder" in de wijk Groenewoud vervangende huisvesting realiseren voor de locatie Maastrichtstraat ((jong)volwassenen EVG) in Weert en de locatie Pastorieweg (jong)volwassenen EVG) in Nederweert. PSW voert momenteel intensief overleg met de gemeente Weert over de bouwplannen. Dit najaar gaat PSW hierover in gesprek met de wijkraad en de omliggende "buren". Planning: start bouw begin 2014. Dagbesteding Heythuysen PSW gaat op korte termijn dagbesteding realiseren in Heythuysen, onder meer voor senioren en voor jong volwassenen die uitstromen uit KDC te Heisterkes. Het voornemen is de locatie in januari 2014 in gebruik te nemen.

5

Jaarbeeld 2013 Jaarverslag Het jaarverslag over 2012 is in april 2013 deponeerd op de website: jaarverslagenzorg.nl. U kunt het jaarverslag inzien: • ga naar de website: www.jaarverslagenzorg.nl (home pagina) • zoek jaarverslagen • vul de gegevens in: PSW, Roermond, 2012 > enter PSW geeft over 2012 geen aparte publieksversie van het jaarverslag uit. In plaats van een publieksuitgave jaarverslag heeft PSW dit voorjaar een special uitgegeven over het nieuwe strategisch beleidsplan. U vindt de speciale editie op deze website: www.pswml.nl > over PSW > publicaties > PSW Info > 2013 April special. Het jaar 2012 Het jaar 2012 was in verschillende opzichten voor PSW anders dan voorgaande jaren. Begin 2012 trad Geert Tullemans na ruim 4 jaar af als bestuurder. De functie van bestuurder werd waargenomen door Jacques Wulms, manager Zorgondersteuning en Vastgoedontwikkeling van PSW. Halverwege het jaar 2012 kreeg PSW een kersverse bestuurder: Marc van Ooijen. Al snel werd duidelijk dat de toekomst andere dingen zou gaan vragen van de organisatie dan tot dusver. Reeds in de lente kondigde de regering 3 belangrijke stelselwijzigingen aan, met daaraan gekoppeld forse bezuinigingen. PSW is in 2012 van start gegaan met de voorbereidingen op de nieuwe toekomst: de stelselwij-

zigingen en bezuinigingen. Najaar 2012 is een traject ingezet dat in 2013 heeft geleid tot een nieuw strategisch beleidsplan begin 2013: Dezelfde missie; een andere koers. 2013 - 2015. Vooruitlopend op de vaststelling van het strategisch beleidsplan is in 2012 reeds gestart met de uitvoering op onderdelen. Het besluit is genomen om af te zien van nieuwbouw van het KDC en in plaats daarvan de beide KDC's te verbouwen. De plannen voor nieuwbouw in Echt zijn verder ontwikkeld; hier kan PSW nog groeien. De overige groeiplannen zijn niet meer gehonoreerd door het Zorgkantoor. Derhalve zijn de nieuwbouwplannen voor Nederweert en Reuver afgelast. Nieuwbouw in Roermond en Weert vindt wel doorgang. Deels gaat het hier om herhuisvesting van huidige cliënten. Het project Wmo is in november van start gegaan en de reorganisatie van het cliëntenvervoer is ter hand genomen. Veel nieuwe projecten en initiatieven zijn besproken en in gang gezet. De stimuleringsgelden langdurige zorg ofwel de "Agemagelden" zijn door PSW ingezet om een blijvende kwaliteitsimpuls te realiseren, ook al wisten we bij het begin al dat de inzet van die extra middelen tijdelijk zou zijn. Naast alle beleidszaken en zorgvernieuwingen is het dagelijks werk gewoon doorgegaan. Resultaten Organisatorisch was 2012 voor PSW een uitstekend jaar. Cliënten en ouders/verwanten waren tevreden over de zorg en ondersteuning; medewerkers waren tevreden over hun

werk. Het financiële resultaat was goed. Het ziekteverzuim en verloop van het personeel waren zoals altijd laag. Eind 2012 is voor 2013 een sluitende begroting opgesteld. Cijfers Hieronder vindt u enkele interessante cijfers over PSW. Een meer uitgebreid overzicht vindt u op onze website: pswml.nl/psw/organisatie/kerncijfers. De complete informatie over 2012 vindt u, zoals gezegd, op www.jaarverslagenzorg.nl.

Totaal aantal cliënten (personen) per 31-12-2012 PSW totaal PSW Junior PSW Wonen PSW Dagbesteding/PSW Werk

1095 281 572 717

Totaal aantal medewerkers (personen en fte's) 2010 2011 2012 FTE's 465 521 521 aantal personen 793 846 881

Ziekteverzuim % 2010 t/m 2012 Jaar 2010 Verzuimpercentage 3,70%

2011 3,80%

2012 3,54%

Omzet totaal 2012: € 38.689.901

Buurtfeest WBC Vlasrootsingel Jaarlijks wordt in de weken van de collectieve sluiting van de activiteitencentra een gezellige middag georganiseerd in WBC Vlasrootsingel in Heythuysen. Dit jaar kwamen twee accordeonisten een middag muziek maken. Om meer mensen te kunnen laten genieten van de muziek, hadden de cliënten en de medewerkers van het WBC de buurtbewoners een uitnodiging gestuurd. Circa vijftien buren hadden zich opgegeven. De cliënten hadden daags ervoor cupcakes gebakken. Het werd een gezellige en sfeervolle middag. De cliënten vonden het leuk dat de buren er waren en lieten graag hun woning zien. De buren waren enthousiast om eens een kijkje te nemen in het WBC. Deze ontmoetingen zijn zeker voor herhaling vatbaar!

6

Medewerkers geven PSW een ruime 8!

• PSW scoort gelijk op: Betrokkenheid, Verzuimbestendigheid, Werksfeer en Leiderschap. • PSW scoort lager op: Tevredenheid, Motivatie, Rolduidelijkheid, Effectiviteit, Efficiëntie, Productiviteit, Klantgerichtheid en Prestatie. • Een ander opvallend resultaat (te herleiden uit subvragen), is het beduidend lagere cijfer dat medewerkers geven aan Baanzekerheid. Gezien de huidige politieke ontwikkelingen in de gehandicaptenzorg, is dat duidelijk terug te zien in de resultaten.

Onderzoek

Medewerkers beoordelen PSW met een gemiddelde van 8,1 op algemene tevredenheid. Dat blijkt uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek dat in maart is gehouden. Het onderzoek is uitgevoerd door Effectory, een onafhankelijk onderzoeksbureau.

PSW scoort daarmee hoger dan de 7,3 van de benchmark van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). Ook op de 16 andere thema’s waarop gepeild is, zijn de scores van PSW hoger dan de scores van de benchmark. Respons De enquête is aan 870 medewerkers verstuurd, waarvan 651 medewerkers de vragenlijst correct ingevuld hebben teruggestuurd; een respons van 75%. Effectory heeft de gegevens verwerkt en rapportages op zowel stichtings- als op teamniveau gemaakt. De gegevens zijn anoniem verwerkt en de rapportages zijn niet terug te voeren op personen. Doel De kwaliteit van zorg van PSW hangt in belangrijke mate af van de relatie tussen de cliënten en de medewerkers. Kwaliteit van werk is een absolute voorwaarde voor zorg van goede kwaliteit. PSW wil alle medewerkers in de gelegenheid stellen om hun mening te geven over de kwaliteit van werk, om aandachtspunten voor verbetering tijdig te signaleren en daarop actie te kunnen ondernemen. Daarnaast is PSW verplicht om elke drie jaar een medewerkersonderzoek te (laten) doen, in het kader van het HKZ/ISO certificering.

Thema Tevredenheid Motivatie Betrokkenheid Bevlogenheid Loyaliteit Vitaliteit Verzuimbestendigheid Verloopbestendigheid Rolduidelijkheid Veranderingsbereidheid Effectiviteit Efficiëntie Productiviteit Werksfeer Leiderschap Klantgerichtheid Prestatie

PSW 2013 8,1 7,8 8,8 = 7,2 + 8,8 + 7,7 8,2 = 9,0 + 8,2 8,1 7,6 7,4 7,7 8,2 = 7,7 = 8,4 7,8 -

Dagbesteding 8,4 8,0 8,9 7,5 8,9 7,8 8,3 8,9 8,0 8,2 7,8 7,5 8,0 8,3 8,0 8,4 7,8

Resultaten In onderstaande tabel staan de resultaten in grote lijnen vermeld. In de bovenste, vetgedrukte rij staan de gemiddelde totaalscores voor PSW totaal 2013, Junior, Wonen, Dagbesteding/PSW Werk, het Centraal Bureau, PSW totaal 2010 en voor de VGN. In de rijen daaronder staan de gemiddelde scores voor de verschillende deelgebieden van het onderzoek. Opmerkelijke resultaten Uit de resultaten blijken enkele opvallende resultaten: • PSW Dagbesteding en het Centraal Bureau scoren op veel thema's hoger dan het stichtingsgemiddelde. • PSW scoort op alle thema's hoger dan het branchegemiddelde. • Vergeleken met het branchegemiddelde scoort PSW uitzonderlijk hoog op de onderdelen: verloopbestendigheid (9,0), betrokkenheid (8,8), loyaliteit (8,8), rolduidelijkheid (8,2), klantgerichtheid (8,4). Vergelijking medewerkersonderzoek 2010 • Ten opzichte van het onderzoek in 2010, scoort PSW op de algemene tevredenheid iets lager: 8,1 ten opzichte van 8,3 in 2010. Dit verschil is echter niet significant. • In 2013 scoort PSW hoger op: Loyaliteit, Bevlogenheid en Verloopbestendigheid.

PSW Junior 7,9 7,8 8,8 7,0 8,7 7,8 8,4 8,7 8,6 8,0 7,8 7,5 7,5 8,2 7,7 8,4 7,9

7

Wonen 8,0 7,7 8,8 7,0 8,7 7,6 8,0 9,0 8,0 8,0 7,4 7,2 7,6 8,0 7,5 8,2 7,6

CB 8,9 8,2 9,0 7,5 9,1 8,2 8,8 9,5 8,8 8,5 8,2 7,7 8,4 8,7 8,1 8,9 8,3

PSW 2010 8,3 7,9 8,8 6,8 8,5 nvt 8,2 8,8 8,3 nvt 7,8 7,5 7,9 8,2 7,7 8,5 7,8

- geeft aan dat de totaalscore PSW afgenomen is ten opzichte van 2010; +"dat de totaalscore PSW toegenomen is en = dat de totaalscore PSW gelijk gebleven is.

VGN 7,3 7,3 7,4 6,5 7,8 7,3 7,7 8,1 6,8 7,4 7 6,5 7,2 7,5 7 7,5 7,3

Toekomst De algemene resultaten en de teamspecifieke resultaten worden besproken in alle teams. Dit wordt gedaan met twee belangrijke doelen:

1 om nog beter te focussen op de vele dingen die goed gaan en om deze te kunnen ‘koesteren’ en vooral vast te houden; 2 om na te gaan of er punten zijn die voor verbetering vatbaar zijn en zo ja, acties te bedenken en uit te voeren die daarbij kunnen helpen. Na de zomer worden eventuele actieplannen gebundeld en vervolgens besproken op alle niveaus binnen PSW. Over 2 jaar worden de actieplannen geëvalueerd. Over 3 jaar vindt weer een medewerkerstevredenheidsonderzoek plaats.

PSW genomineerd voor Beste Werkgevers Award 2013

Beste Werkgeversonderzoek

PSW behoort tot de honderd beste werkgevers van Nederland, op basis van een grootschalig onderzoek door Effectory en Intermediair. PSW maakt daarmee kans op de Beste Werkgevers Award 2013. De top 100 beste werkgevers bestaat uit twee categorieën: 50 organisaties met meer dan 1.000 medewerkers en 50 organisaties met minder dan 1.000 medewerkers. PSW strijdt mee in de categorie 'minder dan 1000 werknemers'.

Beste Werkgevers Awards 2013 Op dinsdag 8 oktober 2013 worden de winnaars van de Beste Werkgevers Awards 2013 in Amsterdam bekend gemaakt. Dan volgt ook de complete ranglijst. De positie die organisaties op de ranglijst krijgen is gebaseerd op de algemene tevredenheid van de

eigen medewerkers. Verder zijn er awards oordeel te kunnen vellen over werkgevervoor bedrijven die het sterkst zijn gestegen schap in Nederland. Aan het onderzoek hebten opzichte van de meting van vorig jaar. ben 316 organisaties deelgenomen. Daarmee is dit het grootste en meest Het Beste Werkgeversonderzoek is dit jaar betrouwbare onderzoek van Nederland. voor de twaalfde keer door Effectory en Intermediair uitgevoerd om een objectief Meer informatie: www.beste-werkgevers.nl

Groot succes Theatershow cliënten Dagbesteding Weert Zondag 9 juni kwam de droom van enkele cliënten van Dagbesteding Weert uit. Voor een volle zaal in het Munttheater in Weert gaven zij een spetterend optreden. Het koor en de volksdansgroep van Dagbesteding Weert repeteren wekelijks en hun grote wens was om eens in een echt theater een optreden te verzorgen voor familieleden en andere geïnteresseerden. In samenwerking met het Munttheater in Weert kwam die wens uit. De cliënten genoten zichtbaar van het optreden. Het was spannend, maar eenmaal op het podium was de spanning weg. De kritieken waren lovend, het publiek was laaiend enthousiast. Na zo'n succes kan er maar één conclusie zijn: voor herhaling vatbaar!

8

Beauty- en verwendag AC Reuver

Anneke Hanssen-Timmermans volgde de HBOopleiding pedagogiek en werkte vijf jaar als persoonlijk begeleider bij Ondersteund Wonen Nederweert. 'Dit heb ik vijf jaar met veel plezier gedaan. Ik begeleidde veertien cliënten en had een hechte band met hen opgebouwd. Ik was nog zeker niet uitgekeken op deze functie, maar de vacature van teamleider in WBC Posterholt en WBC Melick was een te mooie kans om voorbij te laten gaan.'

helemaal niks meedoen, alleen kijken. We hebben hem toch zo ver gekregen dat hij zijn voeten liet masseren. Dit jaar verheugde hij zich daar al lang van tevoren op. En ook dat 'mam' hier is natuurlijk.' De sfeer is gemoedelijk en vrolijk, oogt een beetje rommelig. Maar zodra een van de bezoekers zich niet zo lekker voelt in de behandelstoel, schiet meteen een begeleider toe en gaat ernaast zitten, hand in hand. Dat werkt. De behandeling kan door en de betreffende cliënt leunt ontspannen achterover. Op de drempel verschijnt een wat oudere man. Hij durft niet goed naar binnen. Tot een begeleider naar hem toe loopt en met hem meeloopt. 'Wat had je ook alweer gekozen? Gel in je haren? Dat kan.'

Een speciale dag voor veel cliënten

Voor deze dag zijn extra medewerkers en vrijwilligers aanwezig. Harriet Engelen is visagiste en moeder van Marc, een cliënt van AC Reuver. Ze doet al voor de 2e keer mee als vrijwilligster. 'Vorig jaar wilde Marc

Medewerker in beeld Medewerker in beeld

Sinds 1 juli 2013 is Anneke Hanssen-Timmermans (29) de nieuwe teamleider van Woonbegeleidingscentrum Melick en Woonbegeleidingscentrum Posterholt. Zij volgt daarmee Marie-Louise van Hall op, die is verhuisd naar de Randstad. Voorheen werkte Anneke als persoonlijk begeleider bij Ondersteund Wonen Nederweert. 'Ik wilde teamleider worden, maar alleen bij PSW. In deze organisatie voel ik me thuis!'

Voor de 2e keer werd deze zomer in AC Reuver een beautyen verwendag georganiseerd. Behalve alle cliënten van AC Reuver, waren dit jaar ook de cliënten van AC Pappelhof in Roermond en AC 't Zonnehuis in Weert uitgenodigd. Voor iedereen een speciale dag en voor veel cliënten beter dan een dagje uit. 'Op stap naar een stad of de Efteling is voor een aantal cliënten van 't Zonnehuis, Pappelhof en AC Reuver te druk of te spannend. Deze dag is "anders dan anders", maar biedt iedereen de gelegenheid om op de eigen manier, in het eigen tempo en in een rustige omgeving te genieten.’

Organisatoren Denise Beeren, Mariëlle Beerends en Sanne Sprenger lopen rond met lijstjes. Daarop staat welke cliënten komen en welke behandelingen ze willen hebben. Ze kunnen kiezen uit: de kapper, de visagist/schoonheidsspecialist, de pedicure, de manicure. Overal zijn "hoekjes" ingericht waar mensen bezig zijn. Tussendoor lopen cliënten, vrouwen én mannen van alle leeftijden, met gestyleerde kapsels, prachtig opgemaakte gezichten en gelakte nagels. Links in de hoek krijgt een vrouw een voetmassage. Naast haar zit een jongeman met zijn voeten in een schuim-bruisbadje. Op de tafel een "high tea", met éénhaps gebakjes in alle kleuren. 'De bezoekers reageren heel verschillend. Iedereen heeft van te voren twee behandelingen kunnen kiezen. Maar als er tijd over is, krijgen ze er vaak wel drie. Sommigen weten precies wat ze willen. Anderen kijken de kat uit de boom, ruiken en luisteren, en genieten vooral van de sfeer.'

9

Leerzaam Via PSW volgde Anneke een cursus tot aspirantteamleider. 'Tijdens mijn studie pedagogiek vond ik de managementvakken al erg interessant en leuk. Ik heb tijdens functioneringsgesprekken aangegeven dat ik me verder wil ontwikkelen en een functie als teamleider ambieerde. PSW bood me vervolgens de kans om een interne opleiding te volgen. Dat was voldoende omdat ik al een HBO-opleiding had afgerond. In deze cursus stonden zaken centraal als: jezelf leren kennen, prioriteiten leren stellen, timemanagement en gespreksvaardigheden. Ook werden praktijksituaties nagebootst en werden er video-opnames van je gemaakt tijdens zulke situaties. Het was ontzettend leerzaam. Ik leerde sterke kanten van mezelf kennen en zien, maar ook punten waarop ik nog moest leren. Ik wist wel meteen: ik wil teamleider worden. Dat is wat ik leuk vind.' Verantwoordelijkheid 'Ik heb tevens ook veel met mijn voormalige teamleider Louise Haassen gesproken over het teamleiderschap. Ze wees me op valkuilen en op de sociale druk die de functie met zich meebrengt. Als teamleider moet je beslissingen durven nemen en verantwoordelijkheid nemen. Het zijn gesprekken waar ik veel aan heb gehad.' Bij PSW blijven 'Na het afronden van de opleiding heb ik nog enige tijd gewacht tot ik solliciteerde op een functie. Ik was nog jong en wilde eerst meer ervaring opdoen. Eén ding was duidelijk: ik wilde bij PSW blijven. Omdat PSW me de kans had gegeven om me te ontwikkelen en omdat ik me thuis voel bij PSW. De functies van teamleider

komen echter niet vaak voorbij, dus toen ik de vacature zag voor teamleider WBC Posterholt en WBC Melick, dacht ik: nu ben ik er klaar voor en dit is wat ik graag wil.' Allerlei vragen 'Tijdens de sollicitatierondes had ik niet alleen gesprekken met de bestuurder en manager, maar ook met ouders en cliënten. Dat vond ik mooi om mee te maken. Zij hebben weer hele andere vragen en andere belangen. Cliënten vroegen me bijvoorbeeld of ik ook naar "Goede tijden, slechte tijden" kijk, of ik getrouwd ben of kinderen heb. Ouders vroegen hoe ik omga met bepaalde situaties, bijvoorbeeld als hun kind ziek is of andere problemen heeft. Het kenmerkt de aanpak van PSW; het werken in de driehoek. Van alle vragen van alle betrokkenen één geheel maken. Als teamleider speel je daarin een belangrijke rol. Ik realiseer me dat het een grote verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Maar dat vind ik juist leuk en daar wil ik ook goed in worden.' Sleuteloverdracht De kersverse teamleider is op het moment van het interview drie weken in dienst als teamleider. 'Het bevalt me heel goed. Ik moet natuurlijk nog veel navragen; vooral kleine, praktische dingen.

Maar daar groei ik snel in. We zitten nu midden in de vakantieperiode. Een goede periode om te beginnen als teamleider: de regelzaken zijn wat minder en de cliënten en medewerkers zijn veel in hun woning. Ik leer ze daardoor snel kennen. Ik ben ook aanwezig geweest tijdens de afscheidsfeestjes van Marie-Louise. Daar heb ik al kennis gemaakt met de cliënten en hun ouders in een prettige, ongedwongen sfeer. Voor ons allemaal een goed begin! Tijdens het feest in Posterholt maakte een cliënt zich zorgen: de nieuwe "baas" had toch nog helemaal geen sleutel van de woning? Hoe moest zij dan binnen komen? We hebben er meteen een officieel moment van gemaakt: Marie-Louise heeft me in bijzijn van de cliënten en ouders letterlijk de sleutelbos overhandigd!' Veel hulp 'Aanvankelijk dacht ik dat ik de beginperiode als teamleider moeilijk zou vinden. Maar ik merk dat ik altijd bij collega-teamleiders uit Roermond terecht kan met vragen. Ik krijg veel hulp van ze, ze hebben veel geduld en ze staan me bij met raad en daad. Ik sta er dus niet alleen voor en dat is een fijn gevoel. Ik heb ontzettend veel zin in deze nieuwe uitdaging en kijk uit naar de komende periode!'

10

Kennis verzamelen en delen Kennismanagement

Medewerkers van PSW beschikken over een schat aan kennis, ervaring en vaardigheden. Voor de kwaliteit van zorg is het belangrijk om systematisch en bewust gebruik te maken van deze kennis. Daarom heeft PSW een beleid voor kennismanagement ontwikkeld.

11

Cliënten WBC Reuver op bezoek bij brandweer

Onvergetelijk

De brandweer van Reuver nodigde de cliënten van WBC Reuver uit in de brandweerkazerne. Zo'n twintig cliënten waren van de partij en kregen een onvergetelijke avond.

Bij het woord 'kennis' wordt vaak gedacht aan informatie die je ergens kunt opzoeken of nalezen. Maar kennis is een veel breder begrip. Het gaat ook om ervaring, vaardigheden en de professionele houding van medewerkers. Veel van deze kennis is impliciet aanwezig in de organisatie: het gaat dan om kennis in de hoofden van medewerkers als gevolg van opleiding of werkervaring. Het is belangrijk om deze kennis in de organisatie te delen en te benutten. Een van de Expertisegroep EVG manieren om dat te doen is via expertisegroepen. Naast de expertisegroep senioren is er ook een startende expertisegroep EVG (ernstig verstandelijk gehandicapten). Vorig jaar is in deze groep de Expertisegroep senioren Zo bestaat er binnen PSW al jaren een expertise- cursus 'De rest van je leven vanillevla' geïntrodugroep senioren. 'Alle medewerkers die met seni- ceerd. De cursus gaat over communicatie met oren werken, komen jaarlijks bij elkaar voor een mensen met een ernstige handicap. Ook leren studiedag', vertelt beleidsmedewerker Nel van begeleiders om cliënten meer grip te geven op Enckevort. 'Op die dag komt er een spreker en hun leven door hen eigen keuzes te laten maken. delen de verschillende teams hun ervaringen met Het is de bedoeling dat er in de toekomst ook elkaar. Tijdens de laatste studiedag in november studiedagen worden georganiseerd voor de 2012 werden er bijvoorbeeld filmpjes vertoond expertisegroep EVG. Nel van Enckevort legt uit dat er bewust keuzes worden rondom het thema vergemaakt in de kennis die wordt maatschappelijking: aangeboden. 'Natuurlijk is het beelden van oudere belangrijk om open te staan cliënten van PSW voor verschillende inzichten en die op verschillende methodieken en deze toe te pasmanieren meedoen in sen. Tegelijk kiezen we voor de maatschappij. Het was mooi om te zien hoe dat onderwerp leeft en bepaalde basiskennis en verdieping. Welke kenhoe mensen daardoor geïnspireerd raakten.' nis, houding en vaardigheden vinden we écht bij Behalve kennisdeling is er op de studiedag ook PSW passen? Wat is de basis van hoe we willen altijd ruimte om praktisch aan de slag te gaan. De werken en hoe we cliënten willen benaderen? laatste keer konden mensen meedoen aan work- Juist die basis geven we op verschillende manieshops over eten en drinken voor senioren, onder- ren mee aan medewerkers. Zo krijgen we meer eenheid in de methodiek.' steunende technologie en pijnbeleving.

Veel kennis is impliciet aanwezig

De uitnodiging kwam op initiatief van Jos Geerlings, postcommandant brandweerpost Reuver. Jos Geerlings: 'We kennen de cliënten van PSW al langer, sinds de bewoners ons een melding hadden doorgegeven van een brandje in Reuver. Sommigen komen sindsdien wel eens een kijkje nemen. Het idee ontstond om hen eens uit te nodigen in de kazerne. We wilden iets speciaals doen voor ze. Het is voor ons een kleine moeite, maar voor de cliënten een heel groot plezier. Het is fantastisch om hen een mooie avond te bezorgen en al die lachende gezichten te zien.'

Kennisnet, IOC en Gilde/PSW klas Naast de expertisegroepen en verschillende soorten studiemiddagen heeft PSW op intranet een kennisnet ingericht. Daar kunnen medewerkers allerlei informatie vinden rondom de thema's zorg en ondersteuning, WMO en vermaatschappelijking. 'Het kennisnet kun je zien als een soort bibliotheek of bedrijfsgeheugen van PSW', legt Nel van Enckevort uit. 'Er zijn documenten, brochures, literatuurlijsten en links naar relevante websites te vinden. Medewerkers die op zoek zijn naar gerichte kennis over bepaalde onderwerpen, kunnen hier terecht.' Verder vervult het IOC (Info- en ondersteuningscentrum cliënten) een belangrijke rol in kennismanagement, als expertisecentrum op het gebied van cliëntencommunicatie. 'En denk ook maar eens aan de Gilde/PSW klas, waarbij leerlingen één dag per week naar school gaan bij Gilde Opleidingen en de andere dagen werken in één van de locaties van PSW. Zij worden tijdens hun opleiding al ondergedompeld in de kernwaarden van de langdurige zorg en de visie van PSW. Zo zijn we op allerlei manieren bezig met kennismanagement, om daarmee de kwaliteit van de zorg steeds verder te ontwikkelen.'

Genieten Kermis in Haelen In mei was er kermis in Haelen. Gemeente Leudal had de kinderen van Kinderdagcentrum de Heisterkes uitgenodigd om op dinsdag een uur lang vrij gebruik te maken van de attracties. De kinderen genoten zichtbaar van de leuke middag.

De cliënten mochten de brandweerpakken aandoen en de helmen opzetten, spuiten met de grote, dikke waterslang en meerijden met een van de brandweerauto's. Zelfs voor een kopje koffie en een stukje cake was gezorgd. Het werd een onvergetelijke avond voor de cliënten. De een sprong meteen in een brandweerwagen of pakte de spuit, de ander keek

eerst de kat uit de boom. Maar uiteindelijk wilde iedereen meedoen. Ook voor de cliënten die in een rolstoel zitten, werd gezorgd: de sterke brandweermannen tilden hen gewoon in de brandweerwagen. Er werd flink gelachen; sommigen waren op het eind van de avond helemaal nat gespoten! Voor wie het wilde, hadden de brandweermannen nog een verrassing in petto: de cliënten werden namelijk in de brandweerwagens naar huis gebracht! TVReuver maakte een reportage van de avond: http://www.ruiver.nl/?p=5952

12

Koninklijke onderscheiding

13

Oud Limburgs Schuttersfeest

Koninklijke onderscheiding

Oud Limburgs Schuttersfeest

Vrijdag 26 april 2013 is een dag die Alfred Laenen (55) nooit zal vergeten. Geheel onverwacht kreeg hij uit handen van burgemeester Jos Heijmans van gemeente Weert een lintje uitgereikt.

Dit jaar werd het Oud Limburgs Schuttersfeest (OLS) in Stramproy georganiseerd. Maar liefst twintig cliënten van PSW hielpen een van de dagen mee als vrijwilliger tijdens dit evenement. Angèle Peeters, begeleider bij PSW, was voorzitter van de werkgroep Kinjer OLS. Zij kwam op het idee om cliënten van PSW te vragen om mee te helpen als vrijwilliger tijdens deze dagen.

tine. Ik haalde bierglazen op. Nu werk ik ook achter de bar; tappen. Iedere donderdag en zondag. Ik vind het nog steeds even leuk als toen ik begon. Ik geniet ervan om onder de mensen te zijn en sociale contacten te hebben. Die zijn belangrijk voor me. Ik heb in al die jaren veel mensen leren kennen!' Verkeersregelaar Ook helpt Alfred op woensdag mee in dezelfde kantine tijdens de wekelijkse bridgeavond en helpt hij regelmatig mee in het woonbegeleidingscentrum, met zaken als papier ophalen en de vuilnis buiten zetten, en is hij lid van de cliëntenraad. En ieder jaar is Alfred actief tijdens de carnavalsoptocht van de Rogstaekers in Weert. 'Dan begeleid ik de optocht en ben ik verkeersregelaar.' 'Alfred is gediplomeerd verkeersregelaar', vult zijn broer René Laenen hem trots aan.

Alfred Laenen woont in een appartement in woonbegeleidingscentrum Looimolenstraat in Weert. Hij woont zelfstandig en krijgt enkele uren per week ondersteuning van Ondersteund Wonen van PSW. Alfred werkt vijf dagen per week bij de Risse Groep in Weert. Al veertig jaar werkt hij als vrijwilliger bij voetbalclub Wilhelmina '08 in Weert. Alfred: 'Ik ben veertig jaar geleden begonnen met het helpen in de kan-

Bijzondere aanvraag Al deze jaren inzet als vrijwilliger bleven niet onopgemerkt. René Laenen: 'Ik heb de aanvraag voor het lintje gedaan namens de familie en Alfred voorgedragen bij de gemeente. Het is een hele procedure. Er wordt kritisch gekeken of die persoon bijzondere dingen voor de maatschappij heeft gedaan. De aanvraag werd gehonoreerd. Het was zelfs een bijzondere aanvraag, omdat iemand met een verstandelijke handicap niet vaak wordt voorgedra-

gen. Het was prachtig om alles te regelen. Er zaten verschillende mensen in 'het complot', zoals Nicole Peerlings, zijn persoonlijk begeleider, een aantal mensen van de voetbalvereniging en van de Risse. Iedereen heeft meegeholpen om er een onvergetelijke dag van te maken voor Alfred. Na afloop kregen we ook mooie reacties van de wethouders en de burgemeester. Ook zij vonden het bijzonder dat Alfred is voorgedragen.' Verkeerde naam? Alfred wist de dag zelf van niets. 'Ik wist dat we naar het Munttheater zouden gaan. Ze hadden me verteld dat René een lintje zou krijgen. Ik had nieuwe kleren gekocht; een mooi jasje met een blouse. Toen mijn naam werd omgeroepen, dacht ik dat de burgemeester een foutje maakte en de verkeerde naam opriep! Maar het bleek toch juist te zijn en ik het podium op moest! Er zaten 500 mensen in de zaal en ik vond het best spannend. De burgemeester heeft het lintje opgespeld en verteld wat ik doe. In het begin hoefde ik niet in het middelpunt van belangstelling te staan, maar later vond ik het fijn. Ik heb heel erg genoten van de dag. Het was een moment dat ik nooit meer zal vergeten. Ik ben super trots op mijn lintje. Ik heb het netjes opgeborgen in een doosje. En een paar keer per jaar, tijdens officiële gelegenheden, mogen alle lintjes worden gedragen. Dat ga ik dan ook zeker doen!'

Angèle: 'In het kader van vermaatschappelijking dacht ik dat dit een mooi evenement kon zijn voor onze cliënten. Ik heb de teamleiders een mailtje gestuurd met de vraag of er cliënten zijn die interesse hebben om mee te helpen. De reacties waren super positief: maar liefst twintig cliënten hebben zich aangemeld! Tijdens het Kinjer OLS hebben zeven cliënten van het Creatief Centrum Weert meegeholpen, tijdens het Sponsorschieten hielpen acht cliënten van WBC Coenraad Abelsstraat in Weert. Twee cliënten van WBC Looimolenstraat hielpen op 7 en 13 juli mee tijdens de echte schuttersdagen, en drie anderen van WBC Geenestraat zijn een paar dagen gekomen. Er was van alles te doen: glazen ophalen en glazen spoelen, prullenbakken leegmaken. Er was ook een kinderdorp met springkussens en andere kinderattracties. De cliënten hebben daar geholpen bij de spelletjes die de kinderen konden doen. Ook bij het afsluitende vrijwilligersfeest waren een tiental cliënten van PSW aanwezig. Samen met alle andere vrijwilligers vierden zij tot in de kleine uurtjes het succes van het OLS.'

In memoriam

To o s S t o r m s

Ik ben super trots op mijn lintje

Overleden 30 mei 2013

Toos Storms was 72 jaar. Ze woonde sinds kort in WBC Vlasrootsingel in Heythuysen. Daarvoor woonde ze in WBC Magdalenastraat. Vanaf augustus 2004 kwam Toos naar de dagbesteding in Maasbracht. Het eerste jaar bij de textielgroep en sinds augustus 2005 was zij een van de eerste deelnemers bij de start van Seniorengroep De Spil. Toos hoorde er helemaal bij. Ze genoot van de gezelligheid en het contact met andere deelnemers, met wie ze graag een praatje maakte. Haar favoriete bezigheid was breien, het liefst op bestelling. Wat was ze blij als ze weer een sjaal aan iemand kon afleveren. Toen ze niet meer breien kon, omdat haar linkerarm niet meer meewerkte, was dat een tegenslag voor haar. Maar stil zitten wilde ze niet en al gauw vond ze een nieuwe bezigheid in het maken van kleurplaten. Dat Toos ons zo plotseling zou verlaten, hadden we niet verwacht. Cliënten, medewerkers en vrijwilligers zullen haar missen.

ga naar www.pswml.nl/wonen Het gezin van Rian In memoriam

De geboorte van een kind met een verstandelijke handicap heeft grote impact op de overige gezinsleden. Het leven in zo'n gezin is anders dan in andere gezinnen. De vader en zus van Rian Moors, Jan Moors en Yvonne Cuijpers, vertelden tijdens de stichtingsbrede medewerkersdagen van PSW ieder hun eigen verhaal. Gezeten op het podium, in een voorleesstoel onder enkel een schemerlamp, was de zaal muisstil. De honderden medewerkers hingen aan de lippen van de vertellers. Hun relaas was indrukwekkend, mooi, ontroerend, soms verdrietig en vooral: uit het hart gegrepen! Zo is het dus, als je kind of je zus gehandicapt is! De twee verhalen zijn onverkort op onze website geplaatst. U vindt ze op www.pswml.nl.

Els Baetsen

Overleden 13 april 2013

Els Baetsen was 53 jaar. Ze woonde in WBC Graafschap Hornelaan in Weert en kreeg dagbesteding in het Creatief Centrum. Hier werkte ze bij de activiteiten schilderen en textiel. Ongeveer twee jaar geleden werd Els ziek. Deze ziekte heeft ze enorm goed gedragen. Ze heeft op een dappere manier gevochten en hierdoor ieders respect gewonnen. Toen ze ziek werd, woonde ze enige tijd in een hospice, maar keerde de laatste periode terug naar haar vertrouwde omgeving in het WBC. Els was een echte persoonlijkheid. Ze had een uniek en stevig gevoel voor humor en liet menigeen versteld staan en lachen. Els was ook eerlijk, rechtdoorzee en wilskrachtig. Rust zacht lieve Els, we zullen je helaas moeten missen.

14

AC Maasbracht en basisschool de Tweesprong werken samen Participatie

Activiteitencentrum Maasbracht en basisschool de Tweesprong in Maasbracht werken steeds vaker samen om de participatie van de beide doelgroepen te verhogen. Leerlingen en cliënten liepen samen mee tijdens een sponsorloop, leerlingen kwamen op bezoek in het activiteitencentrum en cliënten hielpen mee met de verhuizing van de school.

Leerlingen basisschool in AC Maasbracht Leerlingen van groep 8 van basisschool de Tweesprong in Maasbracht brachten een bezoek aan Activiteitencentrum Maasbracht. Ze kwamen niet alleen kijken, maar hielpen mee bij verschillende activiteiten: de bakkerij, de tuinploeg, industrieel werk en de houtactiviteit. De kinderen zien de cliënten van het AC regelmatig in het dorp, in de winkels tijdens het boodschappen doen of bij georganiseerde activiteiten in Maasbracht. Doel van deze dag was om de leerlingen kennis te laten maken met het werk dat de cliënten in het activiteitencentrum doen en kennis te laten maken met de cliënten zelf. Het was een mooie vorm van participatie; de cliënten namen de leerlingen op sleeptouw en lieten hen alles zien in het centrum. Een leuke en leerzame ervaring, voor beide partijen! Wandelen voor water Tijdens de Koningsspelen in april deden leerlingen van de groepen 7 en 8 van basisschool de Tweesprong in Maasbracht mee met een sponsorloop "Wandelen voor water". Twintig cliënten van AC Maasbracht liepen met de leerlingen mee. Tijdens de wandeltocht werden de wandelaars getrakteerd door drie cliënten van AC

Zondag 2 juni gaf de drumband van Activiteitencentrum Pappelhof een optreden tijdens het Stedelijk Muziekfeest in ECI Cultuurfabriek.

Luuk van Vlodrop

Slaaptraining

Luuk van Vlodrop is een jongen van twaalf jaar met het downsyndroom en autisme. Hij woont met zijn ouders en zusje Lieke van negen in Herten. Overdag gaat hij naar KDC de Heisterkes in Haelen. Luuk had jarenlang een slaapprobleem en sliep niet in zijn eigen bed. Het was daardoor onmogelijk om te logeren in het logeerhuis van PSW Junior in Horn. Ook thuis kon hij alleen slapen op een matras naast het bed van zijn ouders. In samenwerking met de slaappolikliniek van 's Heeren Loo in Wekerom is een stappenplan opgesteld om Luuk van zijn slaapprobleem af te helpen. Zijn verhaal wordt verteld door zijn moeder Gertie van Vlodrop, Nelleke Ties, gedragskundige PSW Junior, Saskia Kwaspen en Nicole Hebben van het logeerhuis en Anneke Maas van de slaappolikliniek.

Gertie van Vlodrop, moeder van Luuk 'Luuk sliep al negen jaar bij ons op de slaapkamer. Eerst bij ons in bed, later op een matras naast ons bed. Die stap hebben we destijds al kunnen maken door de hulp van het slaapcentrum. We hebben daarna op eigen houtje geprobeerd om het probleem op te lossen, maar dat is niet gelukt. We hebben het daarna gewoon zo gelaten, omdat Luuk goed sliep op het matras en wij ook aan onze nachtrust toekwamen. Het was dus een onderdeel van ons leven geworden. Tot we Luuk wilden aanmelden bij het logeerhuis. Ter ontlasting thuis, om een weekendje bij te tanken en tijd vrij te kunnen maken voor onze dochter Lieke en onszelf. De eerste nacht in het logeerhuis ging niet zoals gepland. Luuk wilde niet in een bed slapen en heeft op de bank geslapen. Toen was het besef dat slapen op een andere plek ook een probleem was. Zo kon Luuk natuurlijk niet gaan logeren, dus is het balletje gaan rollen om actie te ondernemen.'

'Toen Luuk helemaal alleen kon slapen in het logeerhuis, werd ons voorgelegd of we het ook thuis wilden gaan proberen. We zagen in eerste instantie veel beren op de weg en dachten: dat kunnen we niet. We werden echter ontzettend goed begeleid door Anneke Maas en er werd een duidelijk stappenplan opgesteld. Dus wilden we het gaan proberen. De eerste nacht was enorm spannend. Ik zat bij Luuk op zijn kamer, mijn man beneden. Anneke had standaard zinnetjes op papier gezet die ik moest zeggen bij bepaald gedrag van Luuk. Ik mocht geen contact maken en afstand bewaren. Dat was vreselijk, ik moest mijn gevoel en emotie uitschakelen. Anneke heeft ons goed uitgelegd waarom we zo moesten handelen en reageren; Luuk moest leren dat hij zelf moest gaan slapen, zonder hulp van zijn ouders. En het werkte. Al snel kregen we vertrouwen dat het ging lukken en Luuk boekte snel vooruitgang. Iedere dag belde Anneke, zelfs in de week-

Het slaapprobleem was onderdeel van ons leven

Maasbracht op een heerlijke wafel en een flesje frisdrank. Deze loop werd georganiseerd voor een goed doel: de Stichting Amref Flying doctors, voor Kenia. De leerlingen liepen een route van zes kilometer en droegen zes liter water in een rugzak. Dit is voor kinderen in ontwikkelingslanden heel normaal, zij moeten dit elke dag doen om aan schoon drinkwater te komen. Een sportieve, maar ook een leerzame ervaring. Meehelpen met verhuizing Donderdag 27 juni 2013 sloot de locatie Brachterbeek van basisschool de Tweesprong de deuren. De groepen verhuisden naar de locatie Maasbracht. Dit betekende dat er verschillende spullen moesten worden verhuisd. Cliënten van AC Maasbracht hielpen hier graag bij! Twee groepen van zes cliënten hielpen met in- en uitladen van spullen. Op het einde van de dag was de locatie Brachterbeek leeg en stonden alle spullen weer netjes in de locatie Maasbracht!

Optreden drumband AC Pappelhof bij ECI Cultuurfabriek

15

'De slaappoli werd weer ingeschakeld en er werd afgesproken dat Luuk in sessies van vijf weken op maandag en dinsdag naar het logeerhuis zou gaan. De eerste keren dat hij naar het logeerhuis ging, was heel moeilijk voor ons. Ik dacht: wat staat onze jongen te wachten? Zou het goed gaan met hem? Maar het ging goed. Luuk zag er nooit tegenop om naar Horn te gaan; hij noemde het zelfs 'op kamp gaan'. Net als zijn zusje op kamp gaat met de scouting. Hij kwam altijd enthousiast terug en vond het belangrijk dat wij trots op hem waren. Iedere grote stap vonden we spannend, maar iedere keer lukte het Luuk om de stap te zetten. In totaal heeft hij vier sessies van vijf weken doorlopen in een tijdsbestek van september tot en met juni.'

enden, om te evalueren. Na twee maanden sliep hij helemaal alleen op zijn kamertje.' 'De training die hij in het logeerhuis had gehad, is een absolute meerwaarde geweest voor thuis. Iedere avond bestaat uit een vast ritueel, duidelijk gemaakt met picto’s, foto’s en voorwerpen die hij in het logeerhuis ook gebruikte zoals het lampje en het "welterusten allemaal" boekje. Dat gaf hem vertrouwen en een veilig gevoel. Het is echt fantastisch dat Luuk zich zo heeft ontwikkeld. We zijn ontzettend blij met de hulp die PSW ons heeft geboden, dat er met ons is nagedacht over oplossingen en is gekeken naar mogelijkheden. Wat was het gemakkelijk geweest om te zeggen dat Luuk nooit naar het logeerhuis zou kunnen en ons verder aan ons lot over te laten. We kunnen nu ook over de toekomst nadenken. Luuk zal toch ooit uit huis gaan en in een woonbegeleidingscentrum gaan wonen. Daar moesten we eerder niet aan denken, maar nu geloven we dat het mogelijk is. We zijn echt blij dat we dit hebben doorgezet en dat Luuk van zijn slaapprobleem af is geholpen!'

16

doorgebracht worden. De basisvoorwaarde om te kunnen logeren was voor Luuk dat hij alleen in een kamer kon slapen. In overleg met de ouders en Nelleke is de slaappoli ingeschakeld. Anneke Maas heeft in overleg met ons een plan opgesteld en wij zijn aan de slag gegaan. Belangrijk was duidelijkheid en vastigheid bieden en de regie bij ons houden, niet bij Luuk. Een samenspel van duidelijkheid en het bieden van warmte en veiligheid.'

Nelleke Ties, gedragskundige PSW Junior 'Voorwaarde om te kunnen logeren was dat Luuk alleen in een bed kon slapen. We hebben daarop contact gezocht met de slaappoli in Wekerom en samen met Anneke Maas een gedetailleerd stappenplan opgesteld. Mijn rol als gedragskundige was om de lijnen te bewaken tussen het hele netwerk rondom Luuk: Anneke, de ouders, het KDC en de begeleiders. Ik ken Luuk goed van het KDC en kan daardoor zijn gedrag goed inschatten. Luuk heeft in sessies van vijf weken op maandag en dinsdag in het logeerhuis geslapen, als het logeerhuis eigenlijk dicht is, zonder andere kinderen. Het is een investering geweest, die zich dubbel en dik heeft terugbetaald. Petje af voor de begeleiders, die nachten lang naast Luuk hebben gezeten en hem de vertrouwdheid en veiligheid hebben geboden. Samen met Anneke ben ik op huisbezoek geweest bij de ouders. Ze beseften dat ze nú iets moesten doen in de thuissituatie. Het was moeilijk, ze zagen er tegenop, maar kregen steeds meer vertrouwen dat het goed zou komen met de slaapproblemen van Luuk. Ik ben echt trots op ze dat ze hebben doorgezet. Vanaf hier kunnen we verder kijken naar de toekomst en welke stappen we nog moeten ondernemen zodat Luuk ook met de andere kinderen kan gaan logeren.' Saskia Kwaspen en Nicole Hebben, begeleiders logeerhuis PSW Junior 'De eerste logeernacht van Luuk heeft Nicole halverwege de nacht Luuk uit bed gehaald en laten slapen op de banken in de huiskamer. Slapen in een bed vond hij eng en dit was op dat moment een goede oplossing. Maar zo kon natuurlijk niet iedere nacht in het logeerhuis

'Voor Luuk betekende logeren 'slapen met Nicole op de bank'. In overleg met Anneke hebben we de eerste sessie de banken uit de huiskamer gehaald. De banken bestonden niet meer en Luuk moest dus in een bedje slapen. We hebben een blauwe stoel naast het bed gezet, waar wij de hele nacht in zaten. We moesten wakker blijven en gedurende de nacht alles opschrijven wat Luuk deed: opstaan, naar de wc, draaien, wakker zijn, slapen, alles. Ook hadden we een nachtcamera geïnstalleerd, zodat Anneke beelden terug kon kijken. Ook maakten we gebruik van een tijdklok met lampje. Als het lampje uit was, mocht Luuk opstaan. Dat hielp echt. En iedere avond voor het slapen gaan, lazen we hem voor uit hetzelfde boekje: 'Welterusten allemaal'. Voor Luuk boden deze middelen vertrouwen en veiligheid. Naderhand hebben de ouders het lampje en het boekje thuis ook gebruikt.' 'Een sessie bestond uit vijf weken, waarin Luuk op maandag en dinsdag in het logeerhuis sliep. Al snel merkten we vooruitgang. Luuk kreeg vertrouwen in ons en maakte stappen. Iedere volgende stap was spannend. Zou het goed gaan? De blauwe stoel werd vervolgens buiten zijn kamer gezet, maar wel nog in zijn zicht. Ook dat ging goed. Tot de blauwe stoel uit zijn zicht was en Luuk zonder problemen alleen in slaap viel. We maakten zelfs bewust lawaai om hem uit te lokken, maar alles ging goed. Luuk kende geen enkele keer een terugval, hij ging alleen maar vooruit.' 'Het doel was niet alleen om Luuk te kunnen laten logeren, maar ook om de ouders te helpen. Het was af en toe intensief, maar het is voor ons een geweldige ervaring geweest. We hadden nooit gedacht dat het zo goed zou gaan en dat Luuk zo snel vooruitgang zou boeken. We waren allebei enthousiast om deze uitdaging aan te gaan. Natuurlijk dachten we af en toe: waar zijn we aan begonnen. Het kostte veel energie, maar het was het echt waard. We zijn ontzettend trots op Luuk dat hij zo ver is gekomen en dit heeft bereikt. Het is een geweldig ventje, dat nog veel meer in zijn mars heeft. Volgende stap is om hem te laten logeren als er andere kinderen zijn. Tot nu toe was alles een-

17

Samen staan we sterk

op-een. Wel zijn we er al mee bezig geweest, hebben picto's opgehangen van andere kinderen die ook in het logeerhuis slapen. Luuk snapt het wel, dus we zijn ervan overtuigd dat ook dit helemaal goed gaat komen. We hebben alle vertrouwen in Luuk!'

Basis voor Beter

Anneke Maas, orthopedagoge slaappolikliniek 's Heeren Loo in Ede 'Enkele jaren geleden heb ik al eens contact gehad met de ouders van Luuk over het slaapprobleem. Dat ging in de ijskast, tot ik vorig jaar door Nelleke Ties werd gebeld. Ik heb met Nelleke besproken wat er was gebeurd, rituelen van Luuk besproken, wat hij doet als hij slaapt, hoe een nacht eruit ziet, ga maar door. Op basis daarvan en in overleg met Saskia en Nicole heb ik een plan opgesteld. Ik ben naar het logeerhuis gegaan en we hebben bekeken welke kamer het meest geschikt was en waar de stoel moest staan. Voorwaarde was dat Luuk vanaf de eerste dag in een bed moest slapen. Om hem niet te verwarren, hebben we de banken in de huiskamer uit zijn zicht gehaald. Luuk koppelt snel, en de banken waren voor hem onderdeel van het logeren. Later hebben we bij de ouders thuis ook het matras weggehaald in hun slaapkamer. Ook dat bestond niet meer. De eerste periode moest iemand bij Luuk blijven als hij ging slapen om veiligheid te creëren. Die stap van zelf slapen kwam later, we moesten niet proberen om aan twee dingen tegelijk te werken. We hebben vervolgens in kleine stapjes gewerkt, die grote vooruitgangen betekenden. Saskia en Nicole hielden alles bij in een logboek. Aan de hand van deze gegevens, de video-opnames en het gevoel, planden we de volgende stap. De gouden regel was wel: als er eenmaal een stap is gezet, doen we geen stap meer terug. Ik kon vooraf niet goed inschatten hoe lang dit traject zou duren. Daarom hebben we sessies van vijf weken afgesproken. Gezien de hardnekkigheid van het slaapprobleem en hoe lang het probleem al duurde, vind ik dat het bijzonder snel is gegaan. Het was een gewoonte, een ritueel geworden en dat is altijd moeilijk om te doorbreken. Dat het zo snel verliep, kwam zeker ook doordat Saskia, Nicole en de ouders het plan heel nauwkeurig volgden. Het was voor mij een uniek traject, omdat we zijn gestart in het logeerhuis. Pas daarna hebben we de stappen ook thuis voortgezet. Binnen de slaappkliniek werken we meestal alleen met de ouders, bij Luuk dus ook met begeleiders. De inzet van de begeleiders en de ouders waren fantastisch. Ik kreeg er veel energie van doordat ik merkte dat we met ons allen aan hetzelfde doel werkten en iedereen er vol voor ging.'

Leerlingen van basisschool Aan de Bron in Weert en cliënten van PSW hebben samen gewerkt aan een videoclip voor het project Basis voor Beter. In de videoclip stond een maatschappelijk thema centraal. Het thema van de clip van de leerlingen en de cliënten was: "Samen staan we sterk". Op 27 mei werden alle ingezonden clips vertoond in het Munttheater en werd door een jury bepaald welke clip er met de hoofdprijs vandoor gaat.

Het is een prachtig voorbeeld van vermaatschappelijking: kinderen van de basisschool die samen met cliënten van PSW werken aan een videoclip voor Basis voor Beter. Basis voor Beter is een Rabobankproject dat ernaar streeft om basisschoolleerlingen te betrekken in het bewustwordingsproces over maatschappelijke thema’s. De cliënten en de leerlingen hebben hard gewerkt om een mooie, leerzame en leuke clip te maken met als thema: "Samen staan we sterk". Het was een spannende uitdaging, maar zeker geslaagd en een leuke ervaring voor allemaal! Op 27 mei werden alle deelnemende filmpjes vertoond in het Munttheater. Door een vakjury werd vervolgens het winnende filmpje uitgeroepen. Het filmpje van de leerlingen en de cliënten van PSW is uiteindelijk 3e geworden. Een hele mooie prestatie! Voor meer informatie: www.basisvoorbeter.nl

Plaatsen bijenbank bij gemeentehuis Leudal

Groencentrum Genegenterhof

Om de biodiversiteit voor insecten te verhogen is vrijdag 21 juni bij het gemeentehuis in Heythuysen een bijenbank geplaatst. Groencentrum Genegenterhof, Imkers Roer- en Leudal en de gemeente Leudal hebben gezamenlijk gewerkt aan dit project. De bijenbank is bedoeld als nestplaats voor solitaire bijen. De bijen kunnen nectar en stuifmeel uit de groenstroken en bloemenweide rondom het gemeentehuis verzamelen in deze bijenbank. De bijenbank bestaat uit een schanskorf die gevuld is met allerlei natuurlijke materialen zoals boomstammen, riet, grassen en zachte steen. In deze materialen zijn verschillende gaten geboord waarin solitaire bijen kunnen nestelen. Cliënten en medewerkers van het groencentrum en de imkers hebben de bijenbank samen opgebouwd. De bijenbank is vervolgens officieel onthuld door wethouder Verlinden.

18

Nijmegen 4-daagse Nijmegen 4-daagse

In juli deed een aantal cliënten van PSW mee aan de Nijmeegse Vierdaagse: een wandelevenement van vier dagen. Ze wandelden veertig kilometer per dag. De cliënten deden mee onder begeleiding van een buddy. Wullem Kalthoff, Leo Seerden en hun buddy's Petra van den Beuken en Jacqueline Notten vertellen over deze bijzondere ervaring.

High five Vooral de start heeft een grote indruk op Leo gemaakt. 'Studenten hadden een boog gemaakt waar we onderdoor moesten lopen. Ook gaven ze ons allemaal een high five. Dat was heel mooi. Er was ook veel muziek langs de kant en allemaal enthousiaste mensen. We kregen ook vaak snoepjes en tomaatjes van het publiek.' Ook Wullem heeft mooie herinneringen aan de dagen. 'Mijn huisgenoten zijn me komen aanmoedigen en hadden een spandoek gemaakt. En mijn moeder heeft de laatste kilometers met me meegelopen. Dat vond ik heel leuk. En ze had niet eens wandelschoenen aan!'

Vier dagen van veertig kilometer per dag wandelen doe je niet zomaar. Daar moet voor getraind worden. Al in februari begonnen Wullem en Leo samen met hun buddy's te trainen. 'Twee of drie keer per maand trainden we gezamenlijk', vertellen Petra en Jacqueline. 'Wullem kon niet zelfstandig trainen, dus was echt afhankelijk van ons. We maakten er dan ook altijd een leuke dag van; gingen ergens frietjes eten en iets drinken. Maar we wilden dat ze goed getraind aan de vierdaagse begonnen.' Er werden wandeltochten gelopen variërend tussen de vijftien en veertig kilometer. Soms ook tijdens een centrale training met de andere Limburgse Gtoppers. 'In mei werd een tweedaagse tocht gelopen van veertig kilometer per dag. Dat was een soort 'examenloop'. Eén dag werd georganiseerd door de G-toppers in Nijmegen, de andere dag hebben wij zelf georganiseerd', vertellen de buddy's. 'Met de groep Limburgse Gtoppers zijn we vanuit WBC Magdalenastraat vertrokken voor een ronde van veertig kilometer. Een super gezellige dag.'

19

Ouderschap vanuit een kras op het bestaan

Workshop Wim Goossens

Achter elk kind en elke volwassen cliënt van PSW staat een ouder. Een goede relatie met die ouder is een voorwaarde voor goede zorg. Kernbegrip is "evenwaardigheid". Wat kunnen PSW en de begeleiders doen om "ouderschap vanuit een kras op het bestaan" te ondersteunen? Wim Goossens, docent en supervisor aan de Zuyd Hogeschool in Sittard en vader van een jongvolwassen zoon met een verstandelijke handicap en autisme, is professioneel en uit eigen ervaring deskundig als het gaat over ouderschapsbegeleiding. Op uitnodiging van PSW gaf hij voor medewerkers en ouders van PSW in juni een workshop over het onderwerp ouderbegeleiding.

Wereld van verschil Wim Goossens put uit zijn persoonlijke ervaring als ouder en als professioneel deskundige. Hij introduceert het begrip "evenwaardigheid" in plaats van gelijkwaardigheid. 'Ouders en professionals zijn niet gelijkwaardig. Ze staan er heel anders in. Ouders kennen het kind vanaf het begin; er is geen sprake van een keuze; de situatie is die van 24 uur per dag, het hele leven lang. Ze bouwen ervaringsdeskundigheid op; hebben met hun omgeving van familie en vrienden en buren te maken en moeten door alles heen altijd "zorgen voor". Dat beeld staat tegenover dat van de professionals: zij zijn passanten in het leven van de cliënt; zij kiezen voor hun beroep, werken maar een deel van de tijd en bouwen generalistische deskundigheid op. Zij kunnen terugvallen op 'het systeem" van de organisatie. Kortom: een wereld van verschil. Maar als het goed is, zijn ze zijn evenwaardig.'

Blaren Maar het was ook zwaar. Na de vele wandelkilometers begon de vermoeidheid langzaam toe te slaan. Leo: 'Ik was heel moe. Ik had ook de verkeerde schoenen aan en had pijn aan mijn voeten. Toen ik de laatste dag over de finish kwam, vroeg ik aan Jacqueline en Petra: 'Heb ik mijn kruisje?' Toen ze 'ja' zeiden, ben ik gaan zitten en kwam ik niet meer overeind. Ik was echt moe.' Jacqueline: 'Ik sta versteld van het doorzettingsvermogen van Leo. Zijn voeten waren echt kapot, maar hij gaf geen krimp.' Ook Wullem had het zwaar. 'Ik had ook blaren. Die deden pijn.' Toch koesteren de wandelaars vooral de mooie herinneringen aan het evenement. Op de vraag of ze nog een keer meedoen, roept Leo meteen volmondig 'ja, volgend jaar weer!' Ook Wullem wil nog een keer meedoen, maar wel met een jaartje pauze. Het was zwaar, maar een onvergetelijke ervaring!

Een zware, maar onvergetelijke ervaring

Goed voorbereid In een wandelboekje hielden de buddy's de getrainde kilometers goed bij; in totaal werd er voorafgaand aan de vierdaagse ruim 500 kilometer gewandeld. Goed voorbereid begonnen Wullem en Leo aan de grote uitdaging. 'We sliepen in een sporthal met 125 mensen', vertellen Wullem en Leo. 'Iedere dag stonden we om drie uur op, ontbeten en reden in een bus naar de start. Om vijf uur was de start. We kregen een bandje om dat werd gescand en ook een kaartje dat we aan de schoenen moesten doen.'

De workshop begint met een fotoserie over het leven van zoon Michel en het gezin Goossens. De beelden zijn prachtig en verschrikkelijk tegelijk; tonen de liefde tussen Michel en zijn ouders en familie; en ook het verdriet en de onmacht vanwege de problemen die de ouder wordende Michel en zijn omgeving ervaren. Na de fotoserie begint Wim Goossens te vertellen. Hij legt contact met de deelnemers van de avond. Regelmatig vraagt hij de aanwezigen om in groepjes na te denken over een vraag of situaties uit de eigen situatie te bespreken. Een makkelijke opdracht, want goede en slechte voorbeelden kennen we allemaal; maar ook een lastige, want de beelden hebben diepe indruk gemaakt en veel emoties opgeroepen.

Net familie Hoe is het gesteld met de relatie tussen ouders en medewerkers van PSW? Wat maakt die relatie waardevol? Begeleidster: 'Als je merkt dat ouders waarderen wat je doet; als blijkt dat ze je vertrouwen en zaken aan je durven over te laten.' Ouder: 'PSW is net familie; dat voelt waardevol.' En: 'Het is fijn dat er nog iemand is die weet hoe ze is.' De beelden en het vervolg van de bijeenkomst laten zien dat het leven van ouders met een verstandelijk gehandicapt kind vaak moeilijk is. Ouders kampen met een scala aan gevoelens tegenover de professionals: opluchting, schaamte, afhankelijkheid, (on)veiligheid. Wim Goossens: 'In veel situaties speelt de vraag: wie ben ik dat ik dit allemaal laat gebeuren? Dat is een morele component waarvan begeleiders

zich bewust moeten zijn. Ze kunnen vanuit een houding van medeleven, empathie veel betekenen. Tegelijkertijd moeten ze niet te veel voor de ouders gaan beslissen of oplossen. Het is een balans. Een begeleider moet in de schoenen van de ouder kunnen staan, maar er niet mee gaan lopen.' Meer contact Wat kunnen professionals doen om ouders optimaal te kunnen ondersteunen? Of om een "buffer" te realiseren, zoals Wim Goossens het benoemt. Wat zijn momenten dat ouders en begeleiders ervaren dat het lukt? Uit de reacties uit de zaal blijkt dat het niet zozeer gaat om zorgstructuren of methodieken, maar juist om kleine dingen. Het heeft met bejegening te maken en met, alweer, inleven in de situatie van ouders en daar op inspelen. "Onder de waterspiegel kijken." En "Met een ander oor luisteren." En vooral: "Toch meer contact, buiten de begeleidingsplanbesprekingen om: even een telefoontje, als het goed of niet zo goed gaat, even binnenlopen en de sfeer proeven." Wim Goossens spreekt van een "herwaardering van de ogenschijnlijk laagwaardige ontmoetingen." Driehoek De workshop en alle reacties stemmen tot nadenken. PSW werkt sinds jaar en dag op basis van de driehoek: cliënten, ouders, professionals. Daarbinnen is veel aandacht voor de relatie met ouders. Tegelijkertijd realiseert iedereen zich dat het ook bij PSW altijd beter kan; dat we nog beter ons best moeten doen om ons in te leven in de ouders. En vooral: dat de aandacht voor een goede relatie met de ouders nooit mag verflauwen.

Kernbegrip is “evenwaardigheid”

20

Een dagdeel meelopen bij PSW

RascalFest Nederweert

Ervaring van Rob de Boer, beleidsmedewerker VNG

RascalFest Nederweert

Door de vermaatschappelijking van de zorg en de decentralisatie van AWBZ-zorg naar de Jeugdwet en de Wmo, krijgen gemeenten en andere maatschappelijke organisaties rechtstreeks met de gehandicaptenzorg te maken. Mensen met een verstandelijke handicap vormen echter een doelgroep die bij velen onbekend is. PSW biedt daarom een meeloopstage aan: een dagdeel meelopen in een van de voorzieningen. Rob de Boer, beleidsmedewerker Wmo bij de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) volgde onlangs zo'n stage.

Een meeloopstage is bedoeld voor iedereen die beroepsmatig te maken krijgt met cliënten van PSW. Een dergelijke stage is bedoeld om een beter beeld te krijgen van de cliënten, hun behoefte aan zorg en ondersteuning en de manier waarop PSW werkt. De stage is geen werkbezoek. PSW wil dat de deelnemer zelf ervaart wat de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap inhoudt en hoe PSW dat invult. De deelnemer draait daarom een dagdeel mee in de locatie met de begeleiders en de cliënten en gaat zelf ook aan de slag. Een meeloopstage vindt plaats in een van de locaties of afdelingen van PSW. Dat kan in een woonbegeleidingscentrum zijn, in een activiteitencentrum of bij een ambulante dienst; zowel in de volwassenenzorg als in de kinderzorg. Beter beeld krijgen Rob de Boer is beleidsmedewerker bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In deze functie denkt hij mee over het Wmo-beleid, biedt hij ondersteuning bij de implementatie naar decentralisatie, verzamelt informatie en verspreidt kennis over de doelgroepen. Hij volgde onlangs een meeloopstage bij WBC Geenestraat in Nederweert. Rob de Boer: 'Met collega's van de VNG en VWS (ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) hebben we enige tijd geleden een werkbezoek aan PSW gebracht. We hebben een aantal locaties bezocht, rondleidingen gekregen en gesprekken gevoerd met de leidinggevenden. Het was interessant, maar ik wilde meer weten over de cliënten zelf, om een beter beeld te krijgen van hen. In een afsluitend gesprek met bestuurder Marc van Ooijen is dit ter sprake gekomen en is mij een meeloopstage aangeboden.' Papieren gegevens 'Ik wilde meer te weten komen over wie het eigenlijk gaat. Gemeenten hebben voorheen nauwelijks te maken gehad met deze doelgroep. Door de decentralisatie van taken uit de AWBZ naar de Wmo moet deze doelgroep ineens aankloppen bij de gemeenten voor ondersteuning. De medewerkers zien gegevens op papier, zoals indicaties van het CIZ. Maar die gegevens zeggen niet veel. Het is belangrijk om goed te kijken naar de individuele persoon achter deze papieren gegevens.' Getallen kregen gezicht 'Ik had vooraf een programma gekregen voor die avond. Ik heb meegelopen tijdens de dagelijkse verrichtingen van de bewoners. Ik kon alleen niet heel veel doen, voelde me ook wel wat passief. Maar het is denk ik

21

moeilijk eenmalig 'in te breken' in de dagelijkse structuur. Ik heb zeker wel een beter beeld gekregen van mensen met een verstandelijke handicap. Ik heb de cliënten persoonlijk gezien en gesproken. Het is me nu veel duidelijker wat het betekent als een cliënt een ZZP 3 of 4 heeft. Dit zei me voorheen niet veel, het was een getal op papier. Nu kon ik zelf zien en ervaren dat daarachter altijd een persoon zit met een eigen, unieke situatie. De getallen kregen door de stage een gezicht.' Individueel 'We praten op landelijk niveau meestal in beleidstermen over groepen cliënten die we in hokjes verdelen. Dat moeten we ook wel doen omdat het anders te complex wordt. Maar we realiseren ons tegelijk dat we niet moeten vergeten dat iedere cliënt anders is, eigen mogelijkheden en beperkingen heeft. Deze praktijkervaring heeft dat maar al te goed laten zien. Alle cliënten zijn individuen, hebben een eigen profiel. Om mensen met een verstandelijke handicap goed te kunnen ondersteunen, moet je dus altijd naar de specifieke situatie kijken, ondersteuning op maat voor iedere cliënt afzonderlijk. Dit lijkt een grote tijds- en geldinvestering, maar ik ben ervan overtuigd dat individueel kijken zich op den duur terug betaalt. Dat is een boodschap die wij vanuit de VNG vanuit het project De Kanteling al een aantal jaar uitdragen. Met de grote decentralisaties in het vooruitzicht wordt dit alleen nog maar urgenter. We moeten oppassen om globale conclusies te trekken over individuen en zeker niet te veel categoriseren.' Samenwerken 'Het is ook niet zo dat de VNG en de ambtenaren van de gemeenten al die kennis over de doelgroepen al in huis hebben. Gemeenten en andere maatschappelijke organisaties moeten samenwerken met organisaties als PSW. Jullie hebben als aanbieder de kennis en expertise over de mensen over wie het gaat, over wie beslissingen moeten worden genomen. Gemeenten zijn straks in gesprek met jullie om op basis van jullie kennis en expertise goede beslissingen te nemen over wat nodig is. Ik vond de stage leerzaam en ook erg leuk. Het was mooi om eens een kijkje in de keuken te nemen en er voor even echt onderdeel van uit te maken. Ik kan het zeker aanbevelen!'

Over de meeloopstage is een folder verschenen. Deze is op te vragen bij het Centraal Bureau van PSW. Op onze website www.pswlokaal.nl is de folder te downloaden.

Op 24 en 25 mei werd de eerste editie van het RascalFest in Nederweert georganiseerd. Een gezellig kleinschalig festival, met muziek en theater. Een aantal cliënten van PSW heeft meegeholpen als vrijwilliger. PSW is altijd op zoek naar mogelijkheden om mensen met een handicap te laten participeren. Meehelpen tijdens het RascalFest is voor de cliënten een unieke en prachtige gelegenheid om te participeren in Nederweert. Om, net als de andere vrijwilligers, ervoor te zorgen dat het een mooi evenement wordt. Een aantal cliënten heeft als verkeersregelaar gewerkt. Hiervoor hebben ze een officieel certificaat gehaald tijdens een cursus. Anderen hielpen op zondag mee met het afbreken van de stands en het opruimen van het terrein. De cliënten werden als alle andere vrijwilligers beschouwd: ze kregen bonnen, gratis toegangkaartjes. Het was een mooie ervaring en ze hebben ervan genoten!

Jan Bijlmakers 'Ik heb op vrijdag als verkeersregelaar geholpen. Ik had een hesje aan en moest de auto's een plaats wijzen langs de kant. Iedereen bedankte me. Ik vond het erg mooi om te doen. Op zondag heb ik geholpen met het podium afbreken. Het was veel en zwaar

Rooswitha van Laer 'Ik heb geholpen bij de catering: drinken ingeschonken en broodjes gesmeerd. Ik wilde ook graag bier tappen, maar dat heb ik niet gedaan. Dat vond ik jammer, dus de volgende keer wil ik dat wel graag doen! Het was een leuke dag, ik heb ook nog rondgekeken op het terrein en naar de muziek geluisterd.'

Lou Rulkens 'Ik heb op vrijdag en zaterdag geholpen als verkeersregelaar. Het was de eerste keer dat ik dat deed. Het was leuk werk en het liep allemaal vanzelf. Ik kreeg veel bedankjes van de mensen, dat was mooi. We hadden een bandje om onze pols, en mochten over het terrein lopen. We kregen ook bonnen zodat we iets konden drinken en kregen broodjes. We werden heel goed verzorgd!'

Rainaldo van Laer en Ritchie Neijs 'Wij hebben op zondag meegeholpen met afbreken. En op zaterdag zijn we naar het feest geweest. Omdat we vrijwilliger waren, hoefden we geen entree te betalen en kregen we ook consumptiebonnen! Het was echt een super festival. Het was geweldig om als vrijwilliger te helpen. Volgende keer willen we ook wel bij Bospop helpen. En dan het liefste als podiumbewaker voor de artiesten. Dat lijkt ons heel mooi om te doen!'

Huub Stals 'Ik heb meegeholpen op zondag. Ik heb plastic bij elkaar geveegd en de hekken opgeruimd. Ik vond het geweldig om te doen. Volgens mij waren de mensen van het RascalFest ook tevreden over het werk dat we hebben gedaan. Volgend jaar weer!'

22

Spirit for Plants, gemeente Leudal en PSW Werk Spirit for Plants, gemeente Leudal en PSW Werk

Op de binnenplaats van het gemeentehuis van gemeente Leudal in Heythuysen, hebben donderdag 16 mei 2013 cliënten van PSW Werk, die bij kwekerij Spirit for Plants werken, enkele bloembakken beplant. Het is de officiële start van een unieke samenwerking tussen gemeente Leudal, Spirit for Plants en PSW Werk.

Joost van der Stappen, wethouder Sociale Zaken 'Drie organisaties hebben elkaar gevonden en hebben samen een project opgepakt. Door de recente ontwikkelingen bij de gemeenten en sociale

Zo woon ik Zo woon ik

PSW biedt verschillende woonvormen voor cliënten met een verstandelijke handicap. Zij wonen in groepswoningen, in appartementencomplexen of zelfstandig in een appartement of woonhuis. PSW biedt in alle situaties begeleiding bij het wonen. In de rubriek ‘Zo woon ik!’ nemen we een kijkje bij cliënten thuis. In deze uitgave: Gerard Verspeek. Hij woont in een appartement van een woonzorgcentrum van stichting Land van Horne in Weert en krijgt begeleiding van Ondersteund Wonen van PSW.

Gerard Verspeek is 64 jaar. Hij krijgt al meer dan vijfentwintig jaar ondersteuning bij het wonen van PSW. Het begon in GVT Coenraad Abelsstraat (gezinsvervangend tehuis, de oude benaming voor WBC). Daarna ging hij zelfstandig wonen, met ondersteuning van PSW. 'Ik kreeg met Sinterklaas in het GVT een nagebouwd huis als surprise. Omdat ik zelfstandig ging wonen, hadden ze daar allemaal spullen in gedaan die ik kon gebruiken.' Sinds oktober 2012 woont Gerard in een appartement van

Bij kwekerij Spirit for Plants in Kelpen werken cliënten van PSW Werk. Het zijn mensen met een arbeidsbeperking. Zij doen er verschillende werkzaamheden: oppotten, uitzetten en onderhouden van planten, planten sorteren op kwaliteit en potjes stickeren. Peter Stox 'Het doel was om een commercieel bedrijf te runnen met mensen van PSW Werk. Ik ben heel tevreden over het werk dat ze doen. Ze werken met passie en enthousiasme en doen hun werk goed. Maar ik zie ook mogelijkheden voor langdurig werklozen uit de gemeente Leudal binnen het bedrijf. Er zijn veel mensen die willen en kunnen werken, maar de mogelijkheid niet hebben of geen baan kunnen vinden. Daarom is de samenwerking met gemeente Leudal gezocht: we willen actief samenwerken met de gemeente en langdurig werklozen een kans bieden om terug te kunnen keren naar de arbeidsmarkt. Door samen te werken met de gemeente en PSW Werk kunnen we veel bereiken.'

23

organisaties, zagen we veel mogelijkheden in dit project en de samenwerking met deze partijen. Gemeente Leudal zal de plantjes die in de kas worden gekweekt voor een deel opkopen. De kas biedt aan mensen uit Leudal die moeilijk aan werk komen, een mogelijkheid om routine en werkervaring op te doen. Met als doel om vervolgens door te stromen naar betaald werk. Binnenkort starten tien langdurig werklozen uit de gemeente Leudal in de kwekerij. Ik ben ervan overtuigd dat we samen iets moois kunnen opbouwen.'

10 jaar WBC Musschenberg

Uitstapje efteling

In april bestond woonbegeleidingscentrum Musschenberg in Herten tien jaar. Dat moest natuurlijk gevierd worden. Met alle bewoners en medewerkers werd de Efteling bezocht. Het weer zat deze dag niet mee, maar ondanks de vele regen was het een geslaagde dag!

'We hebben een heel jaar gespaard voor deze dag. Om het voor iedereen overzichtelijk te houden, stond in de hal een bord waarop elke maand een Eftelingplaatje werd geplaatst. Hierdoor zagen we hoe lang het nog duurde voor de grote dag was aangebroken', vertellen de cliënten. 'Als afsluiting van dit feestweekend zijn familieleden van de cliënten en de vrijwilligers op zondag 28 april met ons komen proosten. De begeleiding verraste ons ook nog met een leuk fotoboekje als herinnering

aan deze dag. We hebben erg genoten, het was een super leuke dag!' 'We wonen allemaal graag in Musschenberg. We hebben mooie kamers, leuke begeleiding en doen veel activiteiten samen zoals iedere maand naar de disco en uitstapjes in de vakantie. Ook is het fijn dat we worden uitgenodigd in het dorp om deel te nemen aan activiteiten of als vrijwilliger mee te helpen.We hopen hier nog lang te kunnen wonen. Op naar de volgende tien jaar!'

woonzorgcentrum Nedermazehof in Weert. 'We moesten wel eerst goed tellen of ik het allemaal kon betalen. Dat kon, dus toen heb ik de knoop doorgehakt. Ik ben blij dat ik hier woon, ik zit hier prima op mijn plek.' Samenwerking In de wijk Groenewoud in Weert opende Stichting Land van Horne in september 2012 een nieuw woonzorgcentrum: Nedermazehof. Het complex bevat zesentachtig appartementen, vijf groepswoningen en een gezamenlijke ontmoetingsruimte. Om in het complex te mogen wonen, is een CIZ indicatie nodig. Stichting Land van Horne is geen onbekende van PSW; zo begeleidt PSW Werk zestien cliënten die werken op locaties van deze stichting. PSW en Stichting Land van Horne maakten goede afspraken en Gerard en een tweede cliënt van PSW konden hun intrek nemen in hun nieuwe appartementen. De begeleiding indivi-

dueel wordt door PSW uitgevoerd. Dat zal ook zo blijven. Gerard krijgt vooral ondersteuning bij het huishouden, zijn verzorging en zijn administratie. 'De thuiszorg komt eens per 14 dagen poetsen', vertelt Gerard. Is er in de toekomst echter meer persoonlijke en/of huishoudelijke verzorging nodig, dan neemt Land van Horne dat deel van de zorg voor haar rekening. Gerard kan gebruik maken van alle faciliteiten van het complex zoals de alarmering, maar ook van de activiteiten die aangeboden worden.

vloeren, een verwarmingssysteem dat ook koelt in de zomer, een keramisch fornuis en een alarmeringssysteem. In een groep of WBC wonen wil hij niet meer. 'Ik heb meer vrijheid nodig voor al mijn hobby's. Als ik laat thuis kom of muziek wil luisteren, wil ik dat zelf kunnen regelen. Vroeger moest ik van de begeleiders vaak mijn radio zacht zetten, omdat groepsgenoten er last van hadden.'

Een druk bezet man Gerard zit dan wel in de VUT, vervelen doet hij zich absoluut niet. 'Kijk', zegt hij als hij zijn kalender laat zien, 'elke dag vol. Ik kook zelf en doe zelf de boodschappen en het huishouden. Eén keer per week komt mijn vriend Sjef eten. Ik ben officieel vrijwilliger bij PSW: ik haal de post op die van het Centraal Bureau in Herten naar het Creatief Centrum in Weert wordt gebracht. Ik breng de post dan naar de WBC's in Weert en neem hun post mee terug. Als ik dat doe, draag ik altijd een veiligheidshesje en een pet. Dan val ik goed op.' Soms gaat Gerard op de scooter, meestal te voet. Hij wandelt graag. Trots laat hij de wandelagenda van Atletiekvereniging Weert zien. Daarmee wandelt hij zo'n drie keer Zon en licht per week. En als die vereniging een wedstrijd 'Mijn vorige appartement was donker en kil. heeft, is Gerard verkeersregelaar, wederom volZowel in de zomer als in de winter moest ik sto- ledig in tenue! ken, dat was niet fijn.' Met zijn huidige woning is Gerard wél tevreden. Een ruime, lichte woon- De tuin kamer met open keuken, een slaapkamer, eigen Met Kerstmis wil Gerard graag op het Creatief toilet, een grote badkamer met een tweede toi- Centrum wil helpen met de kerstmarkt; koffie let en nog een tweede slaapkamer. Op zijn bal- en limonade inschenken of wafels uitdelen. Dat kon staan een vogelkooi met parkieten en doet hij ook ieder jaar als vrijwilliger op het beeldjes van dieren. Ook hangen er plantjes, wijkfeest van de Biest en Groenewoud. Gerard is mooi verzorgd. Want Gerard is een buitenmens. graag onder de mensen, maar hij wil dan wel Meer dan veertig jaar werkte hij bij de Risse, iets te doen hebben! Een man die zijn eigen weg voornamelijk in de buitenploeg, totdat dit de gaat en toch midden in de maatschappij staat. laatste jaren fysiek te zwaar voor hem werd. Sinds kort onderhoudt hij een stuk van het Enkele jaren geleden ging hij 'met de VUT'. plantsoen van het wooncomplex. Het stuk waar hij zelf op uitkijkt. Dat kon wel wat extra onderGeen gas houd gebruiken, vond hij. Schoffelen, vegen en 'Ze hebben hier geen gas', vertelt Gerard als hij opruimen, net als vroeger op het werk. Gerard de meterkast laat zien. De woning is zo inge- is blij met het werk en de buurtbewoners zijn richt dat bewoners er veilig oud kunnen wor- blij dat iemand die taak op zich neemt. Zo is den: ruime sanitaire voorzieningen, antislip- iedereen trots op een mooie woonomgeving.