Het zesde gebod: pleeg geen moord (HC 40) Het gaat in deze middagdienst over het zesde gebod. Even terug naar waarom we dit ook al weer met elkaar bespreken: • [slide 1] De 10 geboden zijn al heel lang een vast onderdeel van het onderwijs van de kerk (geloof, gebod, gebed). • [slide 2] We bespreken de geboden dit jaar onder het motto: hoe wordt ik een voortreffelijk christen? Over de eerste vier geboden, die gaan over jouw relatie met God; en laatste zes geboden, over jouw relaties met de mensen om je heen. Voor de duidelijkheid: we hechten er in de kerk aan om te benadrukken dat het christelijke leven ten diepste geen kwestie is van regels en wetten. Wij zijn een geloofsgemeenschap, of willen dat in ieder geval graag zijn. Een biddende gemeenschap. Tegelijk geloven we, en we merken het ook, dat het geloof inspireert om op een bepaalde manier te leven. In die volgorde dus. De 10 geboden worden uitgelegd in een oud boekje, het leerboek van de kerk, de Heidelbergse Catechismus. Meestal beginnen we dan met het lezen van die uitleg, en dan vertellen we daar nog wat over. Vandaag doe ik het andersom. Dat doe ik, om te voorkomen dat de uitleg van het leerboek in de praktijk toch neerkomt op de introductie van een soort hogere moraal, een betere manier van leven. wat is
een voortreffelijk christen? Dat is iemand die onder de indruk ik van het voortreffelijke leven van Jezus Christus. Votum, groet, gezongen ‘amen’ Zingen: ps. 53:2,3,4(E),5 (vs. 5: gebed) [slide 3] Het zesde gebod heeft twee gezichten. Op het eerste gezicht heeft het zesde gebod een hoge ‘duh!’ factor. Stel, je overweegt om lid te worden van de kerk of je bent hier vanmiddag voor het eerst en je denkt: nou ik ben benieuwd welke gedragscodes hierbij horen. En dan zeg ik nu: oké, één ding; er wordt hier niemand vermoord. Je begrijpt wat ik bedoel. Of je nu christen bent of niet, en uit welk land of cultuur je ook komt, je zult de redelijkheid van dit gebod zeker inzien. In tweede instantie liggen de zaken misschien toch iets ingewikkelder dan je op het eerste gezicht zou denken. Want bij een gebod (een verbod, in dit geval) kan je altijd vragen naar de uitzonderingen. Verbiedt God hier iedere vorm van doodslag (NBG ’51 vertaling)? Als je de bijbel vervolgens met die bril op leest, ontdek je: nee, er zijn wel degelijk vormen van doodslag die niet veroordeeld worden. De doodstraf bijvoorbeeld. En misschien ben je niet zo vertrouwd met wat er in de bijbel staat en zie je de redelijkheid best in van dit gebod, dan heb je misschien toch een mening over bijvoorbeeld abortus of euthanasie. Ook dat gaat ook over – we noemen dat in NL geen moord – de beëindiging van het leven. Waarom zou je dat doen? Om medische redenen bijvoorbeeld. Of omdat je de kwaliteit van leven onder de maat vindt.
De vraag is, bij nader inzien: wie beslist er over leven of dood? Wie bepaalt de kwaliteit van leven? Wie kan dat? Nu, dan zegt de bijbel: God kan dat als enige. Toch wil ik hier niet verder op doorgaan. Niet omdat ik deze onderwerpen niet belangrijk vind. Maar wel omdat ik bang ben dat we de kern missen als we uitsluitend gaan praten over grensgevallen. Christelijk geloof wordt dan al te gemakkelijk een (politiek) standpunt over abortus of euthanasie. En standpunten gaan vaak over anderen. Bovendien, je zult zelf terecht komen in een situatie waarin artsen jouw leven kunnen verlengen maar niet beter kunnen maken. Wat doe je dan? [voorbeeld 20-weken echo]. Conclusie: met alleen betoog over de grenzen van zo’n gebod komt je dan weinig verder. Je mag hopen dat je dan gevormd bent in een bepaalde levenshouding, zodat je de goede keuzes kunt maken. Hoe helpt dit gebod jou en mij om te groeien in zo’n houding, om een voortreffelijk(er) christen te worden? Het zou mooi zijn als vanmiddag daar een bijdrage aan kan leveren. En dan herhaal ik wat ik net al zei: een voortreffelijk christen is niet iemand die beter weet hoe het zit dan anderen of iemand die beter doet dan anderen, maar iemand die onder de indruk is van het leven van Jezus Christus. En daar de vruchten van ziet groeien in zijn of haar eigen leven.
En je zou kunnen bijbellezen. Dat gaan we vanmiddag doen. De bijbel is het boek over Jezus – we bevinden ons aan het begin van de veertig dagen tijd waarin we juist veel uit de bijbel lezen over het leven van Jezus, vooral over zijn lijden en sterven aan het kruis. Maar ik wil vanmiddag een bijbelgedeelte met jullie lezen dat veel duidelijk maakt over leven en dood, over het waarom van het zesde gebod en over de manier waarop juist Jezus’ leven en dood kan inspireren tot een nieuw soort leven. Wat ging eraan vooraf: God heeft de wereld goed gemaakt. En daarbij aan Adam en Eva beloofd: als je het leven van mij blijft ontvangen, mag je eeuwig leven. Maar als je buiten Mij wilt leven, bedenk: het leid onherroepelijk tot de dood. Dan volgt de geschiedenis van de zondeval, waarna God – heel bijzonder – het oordeel uitspreekt over de dood. Er komt een mens, die een einde gaat maken aan de dood, door zijn eigen leven totaal in dienst te stellen van de strijd tegen het kwaad door [samenvatting 10 geboden. Jezus Christus]. Dan begint hoofdstuk 4. [slide 4, titel | Genesis 4,1-16, uitlopend op de lijn van Kaïn, waarin ontwikkeling van kunst en cultuur en techniek hand in hand gaan met een steeds gewelddadiger wereld - Lamech] We leren iets over:
Onder de indruk raken van het leven van Jezus, hoe doe je dat? We vieren straks het Heilig Avondmaal, dat kan helpen. Je kunt ook bemoedigd worden door de levens van volgelingen van Jezus, christenen, ik hoop dat dat inderdaad inspireert.
• [slide 4.1] De bedoeling van God met het leven dat Hij gemaakt heeft: een familie die in nauwe verbondenheid
met God leeft (link naar preek over het vijfde gebod). Adam en Eva krijgen twee zoons. Te verwachten is ook, dat ze gedacht hebben aan de belofte die God gedaan heeft, waar ik het zojuist over had: is dit de mens, die in zijn leven de strijd aangaat met het kwaad, door het goede te doen? En inderdaad, Kain komt, net als ieder men, voor die keus te staan (vs. 7). • Het verhaal vertelt verder hoe dit (Gods bedoeling) mis ging. Hoe de dood de wereld in kwam. Bedenk: tot Genesis 4 was de dood alleen een optie, een mogelijkheid of dreiging die sluimerde op de achtergrond. De hoop dat die mogelijkheid niet geeffectueerd zal worden (‘jullie zullen onherroepelijk sterven’) ging al snel de mist in. In de taal van het NT: de zonde, het niet op God vertrouwen, baart de dood. • [Slide 4.2] Het verhaal maakt veel duidelijk over de vraag wanneer je werkelijk mens bent. Wie is Kaïn en wie is Abel? Kaïn wordt hier genoemd: een man (een nieuw begin, potentie, kracht). Kaïn gaat op eigen kracht en is succesvol (landbouwer). Abel daarentegen komt niet verder dan ‘de broer van …’. Iets dat Kaïn niet wilde zijn (moet ik soms waken over mijn broer?) En toch is Abel degene die in de ogen van God het meest succesvol is. Zijn offer wordt aanvaard, in tegenstelling tot dat van zijn broer Kaïn. Daarom ruimt Kaïn Abel uit de weg. Voor Abel, de broer van, is geen ruimte.
• [slide 4.3] Gods reactie op het kwaad: God beschermt Kaïn, want, wat blijkt (Kaïn ontdekt het ook zelf): de gevolgen zijn niet te overzien (zodra mensen zelf gaan bepalen … - link: euthanasie). Er komt een gewelddadige kettingreactie op gang die niet te stoppen is. bloed verdampt niet. Het loopt in de geschiedenis uit op een zondvloed, en dan nog blijft het bloed van Abel roepen. Het eerste gebod dat God geeft na de zondvloed, ook zo veelzeggend: [slide 5] ‘En ik zal genoegdoening eisen wanneer jullie eigen bloed, waarin je levenskracht schuilt, wordt vergoten; (…) Van iedereen die zijn medemens doodt, eis ik genoegdoening. (o.a. Jezus in Matt. 23) Wie bloed van mensen vergiet, diens bloed wordt door mensen vergoten, want God heeft de mens als zijn evenbeeld gemaakt. (Gen. 9,5-7) → God beschermt het leven, desnoods met de doodstraf. Want je bent in zijn ogen te waardevol. Daarom eist Hij ook genoegdoening. [leeg scherm] We stoppen hier en maken een grote stap naar het Nieuwe Testament. Het oudtestamentische ‘pleeg geen moord’ is dus een reactie op de intrede van het kwaad in deze wereld. Een reactie op wat van binnen begint: jaloezie. Een beveiliging van het leven, of dat wat daar nog van over is. Een begrenzing van de gevolgen van dat kwaad: mensen kunnen wel denken dat ze zelf kunnen beslissen over leven of dood, maar de gevolgen zijn nauwelijks te overzien. Daarom: pleeg geen moord. Beschadig het leven van de ander niet.
Nu, degene die dit als geen ander in zijn eigen leven heeft waargemaakt is Jezus. Jezus heeft als geen ander begrepen wat leven is. Dat daar genoegdoening voor nodig is. Dat bloed met bloed gewassen wordt. Dat de ultieme consequentie van die strenge wet van Mozes inderdaad zou zijn: een leven voor een leven. Het leven van de onschuldige voor het leven van de schuldige. Zijn bloed spreekt krachtiger, staat er in de Hebreënbrief, dan dat van Abel. Nu, dát is onze inspiratie. En je begrijpt: dat gaat allang niet alleen over ‘pleeg geen moord’. Het gaat juis over ‘heb elkaar lief’. Wij geloven niet alleen dat het bloed van Abel kroop waar het niet gaan kon, maar ook dat het bloed van Jezus kruipt waar het niet gaan kan. We begrijpen en proeven het straks opnieuw. Zelfopofferende liefde. [lezen HC 40] Als jij wilt leven van het bloed van Jezus, ben je welkom in die nieuwe familie. Van harte. Een familie, waarin het gesprek over kwaliteit van leven een andere inzet heeft.(voorbeeld SAM). Hier wordt de kwaliteit van leven bepaald door de zorg van anderen. Je mag dit gerust opvatten als een uitnodiging. Ik kan me drie bezwaren voorstellen. Een is: dit wil ik niet. Ik zorg voor mezelf. Twee is: waar moet ik beginnen? Ik zou zeggen: kijk eerst eens goed om je heen. begin klein. Wat kan jij betekenen voor iemand anders?
Drie is dat je zegt: ik ben zelf een moordenaar. Ik heb abortus gepleegd. Of ik worstel met gevoelens van wraak en jaloezie. Tegen zulke mensen mag ik vanmiddag iets heerlijks zeggen: bij de Heer is ruimte voor moordenaars: Mozes was een moordenaar, David was een moordenaar, Paulus was een moordenaar. Naast Jezus hing zelfs een moordenaar aan het kruis. Hij stierf, ook voor jou. Zijn bloed is en was ook verzoening voor jouw onvolmaakte leven. Hij wil zijn bloed ook laten stromen in jou, door jou. Zijn bloed: dat is eeuwig leven. Dat bloed kruipt waar het niet gaan kan. Toch? Zingen: voorbereiding H.A. (Lied 358:1-4) H. Avondmaal, voor wie? O.a. zondag 40 HC Geloofsbelijdenis en Onze Vader Viering (instellingswoorden aan tafel) Lied 358:6 Nabetrachting en gebed Collecten Slotlied (Lied 392:2,3E,4,5) Zegen, amen
Psalm 53:4 (E) See how they trembled, overwhelmed with fear; they panicked and their terror was unbounded. Their bones God scattered; they were left confounded, for he despised them. Foes may boast and jeer, but God does hear. Lied 392:3 (E) I need Thy presence every passing hour; What but Thy grace can foil the tempter’s pow’r? Who, like Thyself, my guide and stay can be? Through cloud and sunshine, Lord, abide with me. Infoblad NL Vanmiddag het vervolg van de serie over de tien geboden in de serie over voortreffelijk christen-zijn. Het gaat dan over het zesde gebod: pleeg geen moord. We vragen ons opnieuw af: wat leren we over dit gebod uit het leven van Jezus en hoe kan dit helpen om te groeien in het leven als christen? Van harte welkom in de middagdienst die begint om 16.30 uur! Infoblad E This afternoon we continue our series on the Ten Commandments: How to become an outstanding Christian? We reflect on the Sixth Commandment: You shall not kill. We wonder: what can we learn from the life of Jesus and how can this help you to grow in an outstanding Christian life? The afternoon service begins at 16:30, welcome!
