Havenvisie Harderwijk 2016 concept
1
Verantwoording ambtelijk opdrachtgever
E. Okkema
Projectleiding
R.P.C. van Drunen
Vakinhoudelijke ondersteuning
M. den Braven F. Brouwer J. Disselhorst I. Faber W. Gakes T. Goossens H. Glastra J. Karssen J. de Lange N. Otten D. van Schoten F. van Tol A. Walhof
Datum
februari 2016
Status
concept
2
Inhoudsopgave Korte historie over de ontwikkeling van de havens van Harderwijk ................................................................. 4 1.
Inleiding ................................................................................................................................................... 7
1.1.
Doel van de havenvisie ....................................................................................................................... 7
1.2.
Wettelijk basis havenvisie ................................................................................................................... 7
1.3.
Reikwijdte van de havenvisie .............................................................................................................. 7
1.4.
Relaties Havenvisie Harderwijk 2015 .................................................................................................. 8
2.
Havenambitie .......................................................................................................................................... 9
2.1.
Hoofdambitie ....................................................................................................................................... 9
2.2.
Afgeleide ambities ............................................................................................................................... 9
2.3.
Uitwerking ambitie in aansluitend beleid ........................................................................................... 11
3.
Korte schets ontwikkelingen watersportmarkt ....................................................................................... 13
4.
Kader stellende uitgangspunten ............................................................................................................ 14
4.1.
Samenwerkingsovereenkomst “Waterfront” ...................................................................................... 14
4.2.
Gevolgen voor de havenvisie ............................................................................................................ 14
4.3.
Borging .............................................................................................................................................. 15
5.
Gebruik van de havens, elke doelgroep zijn eigen plek ........................................................................ 16
5.1.
Inleiding ............................................................................................................................................. 16
5.2.
Doelgroepen - de basis ..................................................................................................................... 17
5.3.
Specifieke doelgroepen..................................................................................................................... 17
6.
Voorzieningen ....................................................................................................................................... 21
6.1.
Voorzieningen havengebied noord ................................................................................................... 21
6.2.
Voorzieningen havengebied zuid ...................................................................................................... 21
6.3.
Havenkantoor .................................................................................................................................... 22
6.4.
Sanitaire voorzieningen ..................................................................................................................... 24
6.5.
Bruggen............................................................................................................................................. 25
6.6.
Bereikbaarheid van de havens .......................................................................................................... 27
7. 7.1.
Uit te werken onderdelen ...................................................................................................................... 29 Uit te werken onderdelen kort toegelicht ........................................................................................... 29
3
Korte historie over de ontwikkeling van de havens van Harderwijk Voor 1650 Harderwijk had geen echte haven. Tot halverwege de 17e eeuw bevonden zich bij de twee zeepoorten van Harderwijk, de Hooghe Bruggepoort en de Laege Bruggepoort (de huidige Vischpoort), twee houten havenbruggen: de Laege Brugge en de Hooghe Brugge. Dit waren houten steigers die alleen bereikbaar waren voor kleine boten omdat de zee bij de kust erg ondiep was. Grotere schepen lagen verder uit de kust voor anker. De lading werd op de kleine bootjes overgeladen en naar Harderwijk vervoerd.
Figuur 1. Uitsnede begin 17e eeuw met de Laege Brugge (rechts) en de Hooghe Brugge (links) Vanaf halverwege de 17e eeuw begint de ontwikkeling van de havens, eerst met eenvoudige havenwerken langs de kust die als snel door een zware storm worden vernield. In het begin van de 18e eeuw worden de eerst havens, schuilplaatsen voor kleine schepen, aangelegd. In de 18 e en 19e eeuw vindt geleidelijke uitbreiding plaats met wat uiteindelijk de Vissershaven wordt. In de loop van de eeuwen komt de kustlijn door aanslibbing steeds verder van de stad af te liggen en ontstaan de Wellen.
Figuur 2. Uitsnede kaart van het Ministerie van Oorlog uit 1854, aan de westkant de schuilplaats voor kleine schepen en de oostkant de eerste aanzet van de huidige Vissershaven als onderdeel van de stadgracht. In de 20e eeuw wordt een lighaven (de huidige havenkom waar nu woonboten en botters liggen), een zwaaikom voor stoomboten en de eerste jachthaven aangelegd. De werkhaven, die dienst deed als haven 4
voor de Zuiderzeewerken, werd verlengd en uitgediept. Zo ontstaat de Lelyhaven die in 1960 officieel wordt geopend.
Figuur 3. Ontwikkeling van de havens gedurende de 19e en 20e eeuw met een lighaven, zwaaikom, jachthavens en de Lelyhaven. In de 20e eeuw vindt opnieuw uitbreiding plaats met de officiële opening van de Lorentzhaven in 1976.
Figuur 4. Ontwikkeling van de Lorentzhaven en de Pasteurhaven van 1961 tot 2015. In de 21e eeuw start het project Waterfront met als belangrijk doel het terug brengen van water naar de stad. De omgeving rond de Lelyhaven transformeert van industrie naar wonen en recreëren. Het 5
industrieterrein ten noorden van de Lorentzhaven wordt uitgebreid en de Pasteurhaven wordt aangelegd om ruimte te bieden aan de bedrijven die plaats moeten maken voor de ontwikkeling van Waterfront. De stad krijgt weer een front aan het water door de aanleg van de Strandhaven en Stadshaven.
Figuur 5. De havens in Waterfront Zuid. De chronologische ontwikkeling van de havens van Harderwijk door de eeuwen heen is opgenomen in bijlage 7.
6
1. Inleiding 1.1.
Doel van de havenvisie De havenvisie geeft op hoofdlijnen de richting aan voor de ontwikkeling, gebruik en beheer van de havens van Harderwijk. De visie geeft de reikwijdte en ambitie aan en welke onderdelen verder uitgewerkt moeten worden.
1.2.
Wettelijk basis havenvisie Een havenvisie of plan heeft geen wettelijke basis. Het staat de gemeente vrij om een visie over elk gemeentelijk onderwerp op te stellen, voor zover het rijk of de provincie niet al heeft voorzien in bindende richtlijnen. Een havenvisie is geen structuurvisie of bestemmingsplan zoals de Wet Ruimtelijke Ordening dit regelt en waarvoor wel een wettelijke basis en procedure geldt. De havenvisie bevat wel componenten die deels vastliggen in concrete plannen, overeenkomsten en bestuursrechtelijke kaders en deels toekomstwensen over hoe de toekomstige havens er uit zouden kúnnen zien.
1.3.
Reikwijdte van de havenvisie De havenvisie is een visie voor alle havens in eigendom en beheer van de gemeente Harderwijk en het nautische beheer gebied van de gemeente Harderwijk: Havengebied noord: Havengebied zuid: 1. Lorentzhaven 3. Vissershaven 2. Pasteurhaven 4. Lelyhaven 5. Strandhaven - in ontwikkeling 6. Stadshaven - in ontwikkeling 7. Waterstadhaven - in ontwikkeling
kaart 1. Havens van Harderwijk met in blauw het nautisch beheergebied gemeente
7
Particuliere havens van Watersportvereniging Flevo, hengelsportvereniging De Snoek en van Van den Berg vallen buiten de reikwijdte van de havenvisie. 1.4.
Relaties Havenvisie Harderwijk 2015 De havenvisie is geen opzichzelfstaande visie. De havenvisie heeft een relatie met meerdere andere beleidsvelden en projecten. Over en weer leveren deze beleidsvelden en projecten voor elkaar input. Het gaat om bijvoorbeeld toerismebeleid, evenementenbeleid en diverse uitvoeringsaspecten van Waterfront. De relaties zijn (niet limitatief) gevisualiseerd in Figuur 6.
Figuur 6. relaties tussen havenvisie en beleid en afspraken.
8
2.
Havenambitie
2.1.
Hoofdambitie Havengebied noord Met de havens in het havengebied noord richten wij ons primair op de beroepsvaart: op- en overslag van goederen en containers), reparatie, productie en winterstalling van (recreatie)vaartuigen. De Lorentzhaven faciliteert het lokale en regionale bedrijfsleven op het gebied van (duurzaam) vervoer over water. Hiervoor is de haven voorzien van een openbare kade, voldoende bedrijven die werkzaam zijn in de sector op- en overslag en een containerterminal met deels een openbaar karakter. Dit alles ter ondersteuning van de lokale en regionale economie. Voor bedrijven en bezoekende schepen heeft de Lorentzhaven toegevoegde waarde. De Pasteurhaven huisvest primair bedrijven die gerelateerd zijn aan watersport en visserij en biedt daarvoor goede faciliteiten. De Pasteurhaven is goed bevaarbaar met voldoende kadelengte en een brede diversiteit van watersportbedrijven die de watersporter op alle vlakken faciliteert. Havengebied zuid De havens van Harderwijk behoren tot de aantrekkelijkste havens van de Randmeren en IJsselmeer. De havens zijn vanaf het water de ontvangstkamer van Harderwijk. De havens Harderwijk zijn geen zelfstandige toeristische eenheid. Wij profileren ons met de havens Harderwijk als onderdeel van grotere toeristische netwerken. De havens van Harderwijk zijn volwaardige eenheid in het toeristische aanbod op nationaal en internationaal niveau.
het van van een
Nederlandse en buitenlandse toeristen en watersporters komen graag naar Harderwijk en verblijven meerdere nachten in de haven. De havens versterken het toeristisch en recreatieve aanbod van de historische binnenstad van Harderwijk, de Veluwe en de regio. De havens van Harderwijk hebben behalve toeristisch-recreatieve ook een economische waarde. Ze voegen meer aanbod aan het product Harderwijk toe en verhogen de beleving voor inwoners en recreanten. Met de havens in het havengebied zuid richten wij ons primair op recreatie en wonen, (grootschalig) onderhoud en reparatie vindt niet plaats in het havengebied zuid. 2.2.
Afgeleide ambities Havengebied noord De functie van de Lorentzhaven en Pasteurhaven hebben een onlosmakelijke relatie met de percelen die rondom beide havens beschikbaar zijn: - de Lorentzhaven voor watergebonden en waterverbonden bedrijven; - de Pasteurhaven voor watersportbedrijven en daaraan gerelateerde bedrijven. De capaciteit voor deze categorieën van bedrijven is beperkt. Dat betekent dat de percelen rondom de Lorentzhaven gereserveerd blijven voor waterbonden en waterverbonden bedrijven. De percelen rondom de Pasteurhaven blijven gereserveerd voor watersportbedrijven en daaraan gerelateerde bedrijven. Voor bedrijven die niet tot deze categorieën behoren is meer dan voldoende ruimte beschikbaar op Lorentz III.
9
Havengebied zuid Om aan de hoofdambitie voor havengebied zuid concreter invulling te geven, is een aantal afgeleide ambities geformuleerd. Voorzieningenniveau De havens van Harderwijk zijn aantrekkelijk, de kwaliteit en het voorzieningenniveau is hoog. De havens beschikken over moderne eigentijdse faciliteiten. De dienstverlening is gastvrij, professioneel, accuraat en waar mogelijk digitaal. Duurzaamheid Een eigentijdse moderne haven is duurzaam. De basis voor een duurzame haven is het gebruik van zo weinig mogelijk energie en grondstoffen, gebruik van duurzame en recyclebare materialen en een zo efficiënte mogelijke beheer. De haven voldoet minimaal aan de ambitie van de Energieke Stad, een routekaart naar klimaatneutraal Harderwijk. Toeristisch aanbod De havens zijn een aantrekkelijk bestemmingsgebied in plaats van doorvoergebied. De havens brengen de watersporter dichter bij het brede toeristische aanbod van de stad en de Veluwe (fietsen, wandelen, shoppen, culinair), onder meer met gerichte informatievoorzieningen. Voor nieuwe concepten (bijv. house boats en bike boats) staan wij open. Flexibiliteit Het gebruik van de havens zetten wij flexibel in met oog voor de bestaande gebruikers. Het gebruik richt zich op een brede combinatie van functies en doelgroepen met bijzondere aandacht voor specifieke doelgroepen waar op dat moment in de markt vraag naar is. Vrije ruimte primair bedoelt voor een bepaalde doelgroep die daar geen gebruik van maakt, zetten wij in voor andere doelgroepen op het moment dat daar vraag naar is. Om in te kunnen spelen op de actuele vragen uit de markt hebben langdurige contracten met marktpartijen niet de voorkeur. Doorvaarbaarheid De mogelijkheden voor de doorvaarbaarheid voor sloepen en vergelijkbare vaartuigen in het havengebied zuid te vergroten en daarvoor eventueel de doorvaarbaarheid op twee locaties mogelijk te maken: - de oeververbinding naar het Noordereiland of het Zuidereiland uit te voeren met een vaste brug; - de twee niet bevaarbare grachten in de Stadswerven in fase 3 te vervangen door één bevaarbare gracht. Beleving De havens zijn een visitekaartje van de stad Harderwijk. De havens, de historische binnenstad van Harderwijk en de Veluwe vullen elkaar aan. De verbindingen tussen de havens, de binnenstad en de Veluwe zijn optimaal en aantrekkelijk vorm gegeven. Het gehele jaar is er levendigheid in de havens door in te spelen op een gemengd aanbod, het gehele jaar door zijn schepen in het gebied aanwezig. Om de levendigheid te vergroten zijn op aangewezen locaties (historische) schepen met een horecafunctie of woonfunctie in het gebied aanwezig. De inrichting van de havens draagt bij aan een optimale verbinding tussen de stad en het Wolderwijd. Een openbare functie van het voormalige surfcentrum en voor het publiek toegankelijke
10
strekdam op het Dolfinariumeiland dragen bij aan een optimale verbinding. Het open beeld vanaf de Strandboulevard West richting het Wolderwijd blijft behouden. Evenementen De havens zijn mede gezien de ligging bij uitstek geschikt voor het houden van aan water en watersport gerelateerde evenementen. Het geactualiseerde evenementenbeleid voorziet in de mogelijkheid van evenementen in en om de havens. 2.3.
Uitwerking ambitie in aansluitend beleid De havenvisie is een visie op hoofdlijnen en een deel van de ambitie is in de volgende hoofdstukken verder uitgewerkt. Voor de overige onderdelen vindt concrete en gedetailleerde uitwerking van de ambitie plaats in diverse andere beleidsdocumenten. Waar dat mogelijk is of toegevoegde waarde heeft, wordt bij de uitwerking van de havenvisie samenwerking gezocht met bijvoorbeeld andere havens in de regio. Deze paragraaf is een kort overzicht gegeven van de uitwerking van de havenvisie. Doelgroepen Voor welke doelgroepen de havens bedoelt zijn, is uitgewerkt in hoofdstuk 5. In dit hoofdstuk is beschreven waar de verschillende doelgroepen een eigen plek kunnen krijgen in de havens. Hierbij is rekening gehouden met het karakter van de havens zoals beschreven in paragraaf 5.1. Voorlopig en definitief ontwerp havens Als onderdeel van fase 2 van het project Waterfront is de uitwerking van de voorzieningen in Strandhaven, Stadshaven en Waterstadhaven onderdeel van het ontwerp van de havens. Het Technisch Programma van Eisen, onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst, biedt voor de meeste wensen en ideeën voldoende basis voor een voorstel van de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. voor een voorlopig ontwerp voor de havens. In hoofdstuk 6 is op hoofdlijnen een doorkijk gegeven van de voorzieningen. De Vissershaven en Lelyhaven zijn geen onderdeel van fase 2 van Waterfront. Gevolg is dat de samenwerkingsovereenkomst en het Technisch Programma van Eisen niet van toepassing is op deze havens. Uitwerking is onderdeel van fase 3 van Waterfront. Voor zover van toepassing is vooruitlopend op de uitwerking van fase 3 het Technisch Programma van Eisen de basis voor de voorzieningen in de Vissershaven (alleen Havendijkzijde) en Lelyhaven. Beleid historische schepen De historische schepen vormen een specifieke doelgroep. Om te kunnen bepalen of een schip een historische schip is, is een objectief kader nodig. Dit kader is in de vorm van de concept beleidsnotitie “Historische schepen in Harderwijk 2015” opgesteld. De beleidsnotitie biedt een kader voor de historische schepen: aan welke criteria moet een schip voldoen om als historisch schip aangemerkt te kunnen worden. Leidraad voor de beleidsnotitie is het objectieve kader dat is opgesteld door de Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historisch Bedrijfsvaartuig. Aanvullend kan in de beleidsnotitie de aanbeveling worden opgenomen dat een nautisch verleden met Harderwijk één van de criteria is. Ook is opgenomen hoe de toetsing plaatsvindt en wie de schepen toetst aan de criteria. Toerismebeleid De havens als onderdeel van de toeristische trekker Harderwijk wordt uitgewerkt in de actualisering van de “Beleidsvisie en businessplan Harderwijk toerisme en recreatie 2006”. Voor de actualisatie 11
zijn het collegeprogramma Vernieuwing door verandering 2014-2018 en de Structuurvisie Harderwijk 2031 de basis. Om ons goed te kunnen profileren als onderdeel van grotere toeristische eenheden zoeken wij nadrukkelijk samenwerking in de regio, bijvoorbeeld met de havens in Elburg en Bunschoten-Spakenburg en met de Coöperatie Gastvrije Randmeren, en buiten de regio, bijvoorbeeld de Hanzesteden. Het doel is Harderwijk als toeristische trekker verder te ontwikkelen en de robuustheid van de randmeren te versterken. Evenementenbeleid Het evenementenbeleid wordt op dit moment geactualiseerd. Onderdeel van het evenementenbeleid en de daarin opgenomen locaties in de gemeente Harderwijk die geschikt zijn voor evenementen voorziet in de mogelijkheid om in en om de havens evenementen te organiseren. Gerelateerd aan de directe omgeving zijn de Strandhaven, Stadshaven en het Waterstadspark op de kop van de Stadswerven primaire locaties. Secundaire locaties voor evenementen zijn de Vissershaven, Lelyhaven en Waterstadhaven. Zuidwest kade Dolfinariumeiland Met de ontwikkeling van Waterfront komt een aantal locaties op het Dolfinarium in vergelijking met de situatie daarvoor prominenter in het zicht te liggen. De noordoostkant van het Dolfinariumeiland krijgt een aantrekkelijk aanzien met de boothuizen en de nieuw onderkomens voor kanovereniging Dolfijnen en Waterscouting Tjerk Hiddes. Aan de zuidoostkant wordt de entree van het Dolfinarium geïntegreerd in de nog te realiseren commerciële functies. Plannen voor de zuidwestkade maken geen onderdeel uit van het project Waterfront. Het gebied aan de zuidwest kant van Dolfinarium eiland kan aan aantrekkelijk gemaakt worden met een aantal denkbare openbare functies of combinatie van functies zoals: - aanmeerplaats voor dagrecreanten (zonder overnachting); - ligplaatsen voor kleinere (open) boten; - ligweide; - parkachtige inrichting; - wandelgebied naar het voormalige surfcentrum dat zijn openbare functie weer terug krijgt. Voor een hernieuwde openbare functie is overleg nodig met het Dolfinarium dat het surfcentrum op dit moment als personeelskantine in gebruik heeft. Het surfcentrum ligt ongeveer op de locatie waar het einde van het bruggehoofd lag die vanuit de Hooge Brugge Poort in de 19e eeuw de in zee liep.
12
3.
Korte schets ontwikkelingen watersportmarkt Het adviesbureau Waterrecreatie Advies BV heeft in een notitie de ontwikkelingen van de watersport in de markt geschetst (R. Steensma, Waterrecreatie Advies, Lelystad, 19 oktober 2015). Deze notitie is in feite een actualisatie van hoofdstuk 2 uit het rapport Waterfront Harderwijk, Ontwikkeling havens Waterfront Zuid uit 2009. Dit rapport heeft Waterrecreatie Advies BV in opdracht van de gemeente Harderwijk opgesteld. Hoofdstuk 2 uit het rapport beschrijft de ontwikkeling van de watersport en trends zoals Waterrecreatie Advies die in 2009 signaleerde. De notitie van Waterrecreatie Advies is opgenomen in bijlage 1. Samenvatting notitie Waterrecreatie Advies BV Waterrecreatie Advies signaleert een afname van het aantal passanten in jachthavens en dat de
verkoop van nieuwe schepen nagenoeg tot stilstand is gekomen. De economische crisis, de vergrijzing en veranderingen in het vaargedrag spelen daarin een belangrijke een rol. De babyboomgeneratie die nu met pensioen gaat, bezit het grootste deel van de recreatievloot. De verwachting is dat zij daar de komende jaren nog gebruik van blijft maken. De jonge generatie kiest voor andere vormen van vakantie. Zij schaffen geen recreatievaartuig aan of maken daar veel minder vaak gebruik van. Voor Harderwijk is van belang dat het aantal sluispassages voor de recreatievaart in de randmeren afneemt. Harderwijk heeft daar meer last van dan bijvoorbeeld BunschotenSpakenburg of Elburg. Als mogelijke oorzaak noemt Waterrecreatie Advies de overlast van waterplanten in de randmeren. Het aantal ‘bootovernachtingen’ biedt wel kansen door de beschikbare voorzieningen. Met de directe verbinding met de binnenstad heeft Harderwijk een sterke troef in handen waarmee passanten verleid kunnen worden om langer in de haven te overnachten. Service, gastvrijheid en de kwaliteit van de omgeving worden steeds belangrijker. Het toekomstig gebruik van vaste ligplaatsen staat ook onder druk. De bezettingsgraad en wachtlijsten dalen. Afgezet tegen de krimpende markt is het aanbod van vaste ligplaatsen te hoog. De kavels met een eigen oever en de boothuizen hebben wel een bijzondere meerwaarde. Gebruik van de overige vaste ligplaatsen is afhankelijk van concurrerende tarieven. Daar staat tegenover dat bijvoorbeeld de Stadshaven commercieel aantrekkelijk kan zijn als verkoophaven met
zichtplaatsen voor veel bezoekers omdat verkoop van gebruikte boten en verhuur van boten naar verwachting gaat toenemen. Voorwaarde is dat kantoorruimte wordt geïntegreerd in de plannen. Bedrijfsvaarten met passagiersschepen en chartervaarten met bijvoorbeeld klippers en tjalken
staan ook onder druk. Door vergrijzing is de verwachting dat de vraag naar vaste ligplaatsen voor charterschepen toe gaat nemen. De Strandhaven, Lelyhaven en Vissershaven bieden daarvoor mogelijkheden. Tot slot signaleert Waterrecreatie Advies dat het aantal fietsvaarvakanties op motorschepen toeneemt. De historische steden rond de voormalige Zuiderzee bieden cultuurhistorie en gezelligheid, ook de omgeving is interessant voor fietsers.
13
4.
Kader stellende uitgangspunten
4.1.
Samenwerkingsovereenkomst “Waterfront” Voor de realisatie van het project Waterfront is veel vastgelegd in bindende afspraken met het consortium van drie marktpartijen. Het consortium heeft de opdracht voor realisatie van fase 2 van Waterfront gekregen. Onderdeel van de afspraken is het Technisch programma van eisen Openbare Ruimte Waterfront fase 2a/2b te Harderwijk. Het programma van eisen is onderdeel van het Bidbook Waterfront Harderwijk fase 2a en 2b. Ook Het Samenspel, de Samenwerkingsovereenkomst “Waterfront” en het hoofdlijnenakkoord zijn van belang. Kort samengevat beschrijven deze vier documenten het volgende: - Het bidbook, vastgesteld in december 2005, beschrijft het project en is inclusief bijlagen als contractdocument bij de aanbesteding aan marktpartijen verstrekt. Naast uitgebreide beschrijving van het project zelf is ook een programma van eisen onderdeel van het bidbook. - In Het Samenspel (april 2006) is de biedingen van het consortium van drie marktpartijen die de opdracht heeft gekregen om fase 2 van Waterfront te realiseren. Het Samenspel is beoordeeld als economisch meest voordelige aanbieding en sluit zo goed als naadloos aan op het bidbook. - In 2006 is op basis van Het Samenspel de gemeenteraad met het consortium een samenwerkingsovereenkomst aangegaan voor de ontwikkeling van fase 2 van Waterfront. In de samenwerkingsovereenkomst is vastgelegd dat de opdracht wordt gegund en aanvaard, onder de voorwaarde dat het bidbook als uitgangspunt dient voor de realisatie van fase 2 van Waterfront. - Als gevolg van de economische crisis zijn afspraken gemaakt over een aantal versoberingen. Dit is vastgelegd in het Hoofdlijnenakkoord (2011). Voor het havengebied zuid is bijvoorbeeld de kadeconstructie vereenvoudigd (stalen damwand in plaats van metselwerk) en zijn de vaste bruggen naar de Eilanden vervangen door dammen. Voor de realisatie van het project Waterfront is het programma van eisen in een gestructureerde eisenmatrix gezet volgens het principe van System Engineering. Met System Engineering is het mogelijk om zorgvuldig en eenduidig grip te houden op de gestelde eisen aan het ontwerp. Gedurende de afgelopen jaren zijn voor mutaties van de eisenmatrix verzoeken tot wijziging ingediend door zowel het consortium als de gemeente. Redenen voor een verzoek tot wijziging zijn bijvoorbeeld gewijzigde inzichten, efficiëntere uitvoering en technische ontwikkelingen of mogelijkheden en financiële aspecten. De projectgroep Fase 2 waarin de gemeente Harderwijk is vertegenwoordigd, besluit over verzoeken tot wijziging. Waar nodig vindt besluitvorming plaats in de stuurgroep. Belangrijke voorwaarde voor instemming met een verzoek tot wijziging zijn de financiële consequenties en gevolgen voor de planning van de realisatie. Een actueel overzicht van de wijzigingen wordt bijgehouden in het contractwijzigingsregister van system enginering.
4.2.
Gevolgen voor de havenvisie In het technisch programma van eisen zijn functionele eisen en ontwerpeisen beschreven. Deze eisen gelden, voor zover van belang voor het havenvisie, voor kades en steigers, watersport- en havenvoorzieningen, waterwegen en baggerwerken en voor bruggen. De relevante onderdelen van het technisch programma van eisen zijn opgenomen in bijlage 3.
14
Voor de functionele eisen die onderdeel zijn van de havenvisie is het programma van eisen, vanwege de contractuele verplichtingen, het uitgangspunt. Indien wij willen afwijken van het programma van eisen dan betekent dit een wijziging van de samenwerkingsovereenkomst. Over de uitvoering zoals beschreven in het technisch programma van eisen en de actualisatie daarvan is regelmatig gecommuniceerd met belanghebbenden en heeft waar nodig terugkoppeling met het bestuur of besluitvorming plaatsgevonden. 4.3.
Borging Het projectbureau Waterfront is betrokken bij de totstandkoming van de havenvisie. Dit is tot uiting gekomen in bijvoorbeeld in de afstemming over de doelgroepen, de locaties voor de doelgroepen en voorzieningen in de havens. Ook over de uitvoering, dimensionering en bediening van de bruggen komen de plannen met elkaar overeen. De havenvisie is in overeenstemming met de plannen van Waterfront. De plannen van Waterfront en de havenvisie zijn congruent door de onderlinge afstemming die regelmatig plaatsvindt.
15
5.
Gebruik van de havens, elke doelgroep zijn eigen plek
5.1.
Inleiding De havens van Harderwijk hebben afhankelijk van het gebruik en beoogde gebruik elk hun eigen karakter. Op basis van het gebruik kunnen de havens van Harderwijk in drie gebruikstypen worden verdeeld: - werkhavens; - woning gerelateerde havens; - recreatiehavens. De indeling van de havens is weergegeven in kaart 2.
kaart 2. Indeling van de havens Deze indeling heeft, vooral voor de havens van het havengebied zuid, geen harde begrenzing. Het geeft een beeld van de mate van reuring, gezellige drukte die je in de havens kan verwachten. De indeling geeft richting aan de verdeling van de functies op het water en het land en de mogelijkheid om de functies op elkaar af te stemmen. Werkhavens De Lorentzhaven en de Pasteurhaven zijn onderdeel van het industrieterrein Lorentz. De Lorentzhaven wordt vooral gebruikt door de beroepsvaart voor op- en overslag van goederen en containers. Ook heeft de Lorentzhaven een openbare laad- en loskade. De Pasteurhaven is in gebruik bij watersportbedrijven voor bijvoorbeeld reparatie, productie en winterstalling van (recreatie)vaartuigen. Woning gerelateerde havens Het gaat om de combinatie van wonen op de wal met een ligplaats ‘voor de deur’ en wonen op het water. De functie wonen op het water is beperkt tot de kom van de Vissershaven. De kom van de
16
Vissershaven heeft van oudsher een woonfunctie. Dit is de enige plek in Harderwijk waar conform de havenverordening woonboten en woonarken zijn toegestaan. De Waterstadhaven, Lelyhaven en de Havendijkkade van de Vissershaven hebben een woonfunctie op de wal met de mogelijkheid van een ligplaats bij de woning. Deze havens hebben over het algemeen een rustiger karakter dan de recreatiehavens. In de Lelyhaven en Vissershaven zijn kleinschalig en ondergeschikt aan de woonfunctie, andere functies op (historische) schepen mogelijk zoals bijvoorbeeld bed and breakfast, lichte horeca (pannenkoekenschip) of een museumboot. Recreatiehavens De Stadshaven, Strandhaven en een deel van de Vissershaven hebben een recreatieve functie die een sterke relatie heeft met de functies van de omliggende gebieden. Deze havens hebben afhankelijk van het seizoen een druk karakter passend bij een recreatiehaven. De levendigheid in deze havens is groter in vergelijking met de woning gerelateerde havens. De recreatiehavens zijn ook de havens die meest in aanmerking komen voor evenementen op het water al dan niet gecombineerd met evenementen op de omliggende gebieden. 5.2.
Doelgroepen - de basis In bijlage 2 zijn de doelgroepen gesplitst in meer specifieke doelgroepen voor de verschillende havens. Deze doelgroepen vormen de basis voor het gebruik van de havens. In de bijlage is per doelgroep op kaarten aangegeven waar ligplaatsen voor de genoemde doelgroep is gereserveerd. In deze paragraaf is voor een aantal doelgroepen een korte toelichting opgenomen. Havengebied noord De doelgroepen voor het havengebied noord zijn gerelateerd aan de functie van werkhaven. De belangrijkste doelgroepen en meest opvallende zijn: - beroepsvaart (op- en overslag van goederen en containers); - watersportbedrijven (productie, onderhoud, winterstalling van recreatievaartuigen); - passagiersschepen (winterstalling). Havengebied zuid In de afgelopen jaren zijn voor het havengebied zuid (Waterfront) de ideeën over de doelgroepen en het gebruik met enige regelmaat aan de actuele status van dat moment aangepast. Een gedetailleerd overzicht is opgenomen in bijlage 2. Het beoogde gebruik is gesplitst in diverse doelgroepen. De belangrijkste doelgroepen en meest opvallende zijn: - recreatievaartuigen - passagiersschepen - historische vaartuigen - woonboten en woonarken
5.3.
Specifieke doelgroepen Havengebied noord Voor het havengebied noord zijn primair twee doelgroepen van belang: watergebonden bedrijven en watersportbedrijven. Voor een aantal specifieke doelgroepen is in deze paragraaf een korte toelichting opgenomen.
17
Regionaal overslag centrum Een specifieke functie waarvoor ruimte is gereserveerd in havengebied noord is een regionaal overslag centrum. Op 15 december 2015 heeft het college besloten om de nog beschikbare watergebonden kavel niet langer te reserveren voor een regionaal overslag centrum. Daarvoor is de conclusie van de locatiestudie uitgevoerd door Buck Consultants International gehanteerd. Kort samengevat is de conclusie van de studie: - voor meer vervoer over water van containers, bulk en stukgoed via de Lorentzhaven is marktinteresse; - het vervoersvolume is onvoldoende voor een nieuw, neutraal/openbaar regionaal op- en overslagcentrum (ROC) in Harderwijk; - aan de Lorentzhaven zijn voldoende mogelijkheden en capaciteit voor goederenoverslag voorhanden bij de bestaande bedrijven die aan de Lorentzhaven gevestigd zijn. Onderdeel van het besluit van het college is een tweetal beslispunten die ook goed passen binnen de doelstellingen van de havenvisie: - in overleg met de firma Reukema te verkennen hoe het containervervoer voor derden kan worden geaccommodeerd op de bestaande locatie; - de mogelijkheden van een opwaardering van de openbare laad- en loskade onderzoeken. Winterstalling passagiersschepen De winterstalling van passagiersschepen bevordert de sfeer en levendigheid in de havens niet. Er vinden geen activiteitenplaats, de relatief grote schepen belemmeren het zicht op en in de havens en de rederijen gebruiken de winterperiode voor (kleinschalig) onderhoud aan de schepen. De winterstalling van passagiersschepen past daarom beter in de werkhavens Lorentzhaven en Pasteurhaven. Schepen VHSH De schepen van de leden van de Vereniging Historische Schepen Harderwijk, voorheen het Comité Lelyhaven, lagen tot 2013 in de Lelyhaven. Vanaf 2013 liggen deze schepen in de Lorentzhaven vanwege de asbestsanering van het voormalige industrieterrein Haven. Met de vereniging is een aantal afspraken gemaakt. Kort samengevat zijn die afspraken: - een ligplaats in één van de havens van Harderwijk; - actualisatie van het beleid voor historische schepen; - na actualisatie een toets conform het geactualiseerde beleid om vast te stellen welke schepen het predicaat “historisch schip” krijgen. Over bewoning van historische schepen zijn geen concrete afspraken gemaakt met uitzondering van twee schepen waar sprake is van toestemming van niet overdraagbare bewoning. De schepen met het predicaat “historisch schip” conform het geactualiseerde beleid komen in aanmerking voor een ligplaats in het havengebied zuid. Havengebied zuid De markt voor de recreatievaart is in beweging en verandert. Dit heeft deels te maken met de economische omstandigheden maar ook met een verandering in bestedingspatroon en vakantiebeleving. De veranderingen kenmerken zich door het volgende.
18
Recreatievaart De recreatievaart vergrijst met als gevolg minder vaarbewegingen, minder bezit van boten maar wel grotere boten. Ook is er minder vraag naar vaste ligplaatsen. Daar staat tegenover dat er meer vraag is naar verhuur en een toenemende verkoop van tweedehands boten. Commerciële chartervaart Ook de commerciële chartervaart met (zeilende) passagiersschepen vergrijst. Een mogelijk gevolg is de vraag naar vaste ligplaatsen voor deze schepen. Andere havens spelen hier al op in. Een woonfunctie lijkt noodzakelijk om vaste ligplaatsen voor een charterschip te kunnen realiseren. De kosten voor onderhoud van charterschip zijn hoog. De financiële last van een schip en een woning op de wal is in veel gevallen te hoog. Deze woonfunctie wijkt af van woonboten en woonarken omdat het hier om varende schepen gaat. De aangewezen (beleids)documenten voor de kaders van bewoning op een charterschip zijn het beleid voor historische schepen en de havenverordening. De (zeilende) passagiersschepen die voor de commerciële chartervaart wordt gebruikt, zijn veelal historische schepen. Randvoorwaarde voor een vaste ligplaats in havengebied zuid zijn de kaders die zijn vastgelegd in het geactualiseerde beleid voor historische schepen. Historische schepen Vergelijkbaar met de zeilende charters zijn de kosten voor het onderhoud van een historisch schip hoog. Dat betekent vergelijkbaar met de (zeilende) charters dat ook voor een historisch schip de financiële last van een schip en een woning op de wal te hoog is. Om ligplaatsen voor historische schepen in het havengebied zuid een reële kans te geven, ligt het voor de hand om bewoning van een historisch schip in het havengebied zuid toe te staan. De aangewezen (beleids)documenten voor de kaders van bewoning op een historisch schip zijn het beleid voor historische schepen en de havenverordening. Fiets-vaarvakantie (bike boats) De piek van de (internationale) vraag naar fiets-vaarvakanties is voorbij en de markt stabiliseert op dit moment. Wel is er meer vraag naar luxere boten voor fiets-vaarvakanties met als gevolg dat het aantal luxe schepen voor deze doelgroep waarschijnlijk toeneemt. De locatie voor passagiersschepen die in het vaarseizoen Harderwijk aandoen biedt ligplaatsen voor de bike boats. Passagiersschepen voor rondvaarten Rondvaarten worden steeds minder geboekt, één van de rederijen in Harderwijk heeft inmiddels geen boten meer en bij bewoners bestaat weerstand tegen (winter)ligplaatsen voor de grote rondvaartboten die het zicht op en van de haven belemmeren. Voor de winterligplaatsen is de Lorentzhaven een geschiktere locatie. Flexibel gebruik Een van de ambities is waar mogelijk flexibelgebruik van de havens. Dit komt met name tot uiting door dubbelgebruik: gebruik van bepaalde kades door meerdere doelgroepen. Op kaart 3Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. zijn de kades aangegeven waar dubbelgebruik mogelijk is. In de praktijk moet blijken of dubbelgebruik ook daadwerkelijk nodig is.
19
kaart 3. gemengd gebruik Gemengd gebruik 1
2 3
- vaste ligplaatsen voor recreatievaartuigen (reservering voor de toekomst); - potentiële vaste ligplaatsen historische schepen (conform beleid historisch); - potentiële vaste/winter ligplaats (zeilende) charterschepen. Primair gebruik
Secundair of toekomstig gebruik
- recreatievaartuigen zomer passanten ligplaatsen - recreatievaartuigen zomer passanten ligplaatsen
- vaste ligplaatsen voor recreatievaartuigen (reservering voor de toekomst) - vaste ligplaatsen voor recreatievaartuigen (reservering voor de toekomst), - potentiële vaste ligplaatsen historische schepen (conform beleid historisch) - recreatievaartuigen zomer passanten ligplaatsen - potentiële vaste/winter ligplaats (zeilende) charterschepen - recreatievaartuigen zomer passanten ligplaatsen - potentiële vaste (jaar)ligplaatsen charterschepen - (recreatie)vaartuigen vaarschool en bootverhuur - passagiersschepen winter ligplaatsen
4
- vaste ligplaatsen voor recreatievaartuigen
5
- recreatievaartuigen zomer passanten ligplaatsen - recreatievaartuigen woning gerelateerd
6 7 8 9
- overloop zomer passanten passagiersschepen - recreatievaartuigen zomer passanten ligplaatsen - potentiële vaste ligplaatsen historische schepen (conform beleid niet historisch)
Tabel 1. overzicht dubbel gebruik
20
6.
Voorzieningen
6.1.
Voorzieningen havengebied noord Lorentzhaven De Lorentzhaven richt zich vooral op de beroepsvaart en watergebonden bedrijven, bedrijven die met name voor de aan- en afvoer van grondstoffen en goederen gebruik maken van transport over water. De Lorentzhaven ligt aan de vaarroute via de Randmeren die geschikt is voor vaarklasse 4. De huidige capaciteit en kwaliteit van de vaarroute is toereikend. Het grootste deel van de kades is in particulier bezit en wordt uitsluitend gebruikt door de eigenaar, met name productiebedrijven en afvalverwerkingsbedrijven. Voor de voorziening zijn de eigenaren zelf verantwoordelijk. De openbare laad- en loskade van de Lorentzhaven, de Lorentzkade, met een lengte van 210 meter is vooral in gebruik bij 4 à 5 aanliggende bedrijven. De openbare laad- en loskade is in eigendom van en in beheer bij de gemeente. De kade langs de Kelvinstraat met een lengte van 120 meter wordt in de toekomst ook ingericht als openbare kade. Noodzakelijke voorzieningen voor de binnenvaart zijn met name walstroomkasten, drinkwaterpunt, huisvuilcontainer en een auto-afzetplaats. Op dit moment is alleen een drinkwatertappunt aanwezig. Deze voorzieningen zijn in voldoende mate aanwezig/nog allemaal aanwezig. Pasteurhaven De Pasteurhaven is een nieuwe haven, aangelegd in 2011, opgeleverd in 2012 en daarna in gebruik genomen door watersportbedrijven. De gemeente is eigenaar van de kades en voorzien van afmeer mogelijkheden. De ondernemers zijn eigenaar van de aangrenzende percelen en zij zijn zelf verantwoordelijk voor de overige voorzieningen die zij nodig hebben voor hun werkzaamheden. In de Pasteurhaven is geen openbare kade ingericht.
6.2.
Voorzieningen havengebied zuid Voorzieningen – technisch programma van eisen In 2005 is een technisch programma van eisen opgesteld. Hierin zijn functionele eisen en ontwerpeisen opgenomen voor kades en steigers, watersport- en havenvoorzieningen, waterwegen en baggerwerken en voor bruggen. Inhoudelijk richt het programma zich op diverse onderdelen, bijvoorbeeld: - afstemming tussen de voorzieningen en het type vaartuig; - implementatie in het gemeentelijk beheersysteem; - levensduur van de voorzieningen; - voldoende installaties voor het legen van vuilwatertanks; - voorzieningen voor drinkwater, stroom, opslag van afval en sanitaire voorzieningen afgestemd op de capaciteit en type vaartuigen; - noodzakelijke nautische bebording en navigatieverlichting; - diepte van de havens en diepte en breedte van de vaargeul; - verkeersklasse voor de landzijdige ontsluiting; - uitvoering en dimensionering van en bruggen inclusief bijbehorende voorzieningen.
21
De details voor de uitvoering worden vastgelegd in het definitieve ontwerp voor de aanleg van de havens door het consortium. Het consortium en de gemeente stemmen het ontwerp met elkaar af op basis van de samenwerkingsovereenkomst. Ook het ontwerp en het havenvisie en daarmee de feitelijk inrichting zijn op elkaar afgestemd. Het technisch programma van eisen voorziet aan de kades, voor zover niet in particulier bezit, rond het Zuidereiland en het Noordereiland alleen in een basale mogelijkheid om af te kunnen meren. Om veilig (schadevrij) af te kunnen meren zijn aanvullende voorzieningen nodig. In de verdeling van de ligplaatsen is vooralsnog voor alle beoogde doelgroepen voldoende ruimte beschikbaar. Treffen maatregelen stellen wij daarom afhankelijk van de behoefte en kunnen op termijn eventueel worden aangebracht. Het technisch programma van eisen in opgenomen in bijlage 3. Aanvullend is waar dat van belang is in bijlage 2 bij een aantal doelgroepen aangegeven welke (aanvullende) voorzieningen noodzakelijk of wenselijk zijn. Algemene havenvoorzieningen – resultaat van een korte enquête Om een beeld te krijgen wat de gebruiker wil, is een aantal watersporters gevraagd naar hun mening: welke voorzieningen moeten in een jacht-/passantenhaven van deze tijd aanwezig zijn. Dat heeft een lijst met reacties opgeleverd. Dit overzicht heeft nadrukkelijk de status van een verkenning van de wensen en ideeën van (potentiële) gebruikers van de havens en is geen eisenpakket voor de uitvoering van de havens. Het formele kader voor het ontwerp van de havens is het technisch programma van eisen dat onderdeel is van de Samenwerkingsovereenkomst Waterfront. De genoemde voorzieningen kunnen een waardevolle aanvulling op of gedetailleerdere invulling zijn van de samenwerkingsovereenkomst. In bijlage 4 is het resultaat van de enquête opgenomen. Hierin is aangegeven of het technisch programma van eisen voldoende basis biedt voor uitvoering. In dat geval moet gedetailleerde afstemming plaatsvinden met de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. in het overleg over het (voorlopig) ontwerp. Indien het technisch programma van eisen onvoldoende basis biedt voor de voorzieningen, is een voorstel van de gemeente nodig waarover in het overleg met de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. over het (voorlopig) ontwerp afstemming wordt gezocht. Dit komt vooral tot uiting bij het haven kantoor en de sanitaire voorzieningen. 6.3.
Havenkantoor De voorbereidingen op de realisatie van de nieuwe havens in Harderwijk zijn aanleiding voor een heroverweging van de locatie voor een havenkantoor, eventueel gecombineerd met sanitaire voorzieningen. Het huidige havenkantoor voldoet niet aan de eisen van een modern toegankelijk havenkantoor. Het havenkantoor ligt niet centraal in het havengebied zuid, heeft een gesloten uitstraling en ligt enigszins verborgen onder het stadhuis. De samenwerkingsovereenkomst voorziet niet in de realisatie van een nieuw havenkantoor. Het uitgangspunt is om zoveel als mogelijk functies te combineren in één gebouw op een centrale en logische locatie in het havengebied. Voor een modern havenkantoor dat aan de eisen van deze tijd voldoet, zijn twee opties denkbaar: - een grondige renovatie van het huidige havenkantoor; - nieuwbouw op een centrale plek in het havengebied zuid.
22
De voorkeur gaat uit naar een nieuw havenkantoor op een centrale locatie in het havengebied en geïntegreerd in de nieuw te ontwikkelen bebouwing. Een nieuw havenkantoor heeft de voorkeur omdat naast een centrale plek in het havengebied goed overzicht van belang is: - De 2 bruggen bij het Dolfinarium vervullen een cruciale rol in de afhandeling van het verkeer over water als het verkeer over land, met name op piekmomenten voor beide verkeersstromen. De bediening van en het toezicht op de bruggen vanuit een centrale positie is niet alleen voor een efficiënte afhandeling belang maar ook voor een veilige afhandeling. - Gasten van de haven zijn gebaat bij een goed zichtbaar en daardoor goed vindbaar, centraal gelegen havenkantoor. Dit bevordert het gastvrije karakter van de havens. Globaal is het zoekgebied de noord kade van de Stadshaven in de bebouwingsplint voor het Dolfinarium en het gebied rond de beweegbare bruggen 3 en 4 (zie paragraaf 6.5). Binnen het zoekgebied zijn grofweg drie locaties te onderscheiden die geschikt zijn voor een nieuw havenkantoor: - een locatie rond de bruggen 3 en 4. In dit gebied kan een goed zichtbaar en goed bereikbaar havenkantoor verrijzen. Vanaf deze locatie is voor de bediening van de bruggen en eventueel ingrijpen bij calamiteiten goed zicht op het belangrijkste knooppunt in het havengebied zuid. Voordeel van deze locatie is dat een havenkantoor op deze locatie gunstig ligt als ontvangstlocatie bij de toegang van de havens via de bestaande vaargeul. - een locatie in de bebouwingsplint voor het Dolfinarium tussen brug 2 en brug 3. Een havenkantoor op deze locatie ligt minder centraal maar biedt ook mogelijkheden voor een goed zichtbaar havenkantoor met redelijk zicht op de bruggen 3 en 4. Deze locatie is door de ligging een minder zichtbare ontvangstlocatie vergeleken met beide toegangen van de havens. - een locatie op het Dolfinariumeiland ter hoogte van brug 2. Deze locatie ligt gunstig als ontvangstlocatie bij de toegang van de havens via de nieuwe vaargeul maar mist de mogelijkheid van goed zicht op de bruggen 3 en 4 vanaf het havenkantoor dat van belang is voor de bediening van de bruggen en eventueel ingrijpen bij calamiteiten.
kaart 4. Zoekgebied nieuw havenkantoor
23
Voor een goed en efficiënt functionerend havenkantoor is een aantal voorzieningen noodzakelijk. Een beknopt programma van eisen voor het havenkantoor is samengevat opgenomen in bijlage 6. Optioneel kan vanuit het havenkantoor ook toezicht op en bediening van de parkeergarages plaatsvinden. Combinatie van deze functies levert een aantal voordelen op: efficiëntere bedrijfsvoering en exploitatie, personeel kan elkaar vervangen in duo-functies, meer mogelijkheden voor 24 × 7 bediening en toezicht, geen investering nodig voor logefuncties bij de parkeergarages. Kansen voor huidige voorzieningen Bij realisatie van een nieuw havenkantoor is het huidige havenkantoor overbodig. Het havenkantoor kan onderdeel worden van de nieuwe plannen voor het Stadhuis of een commerciële aan de havens gerelateerde functie krijgen. Hetzelfde geldt voor het huidige sanitairgebouw aan de Vissershaven, zie paragraaf 6.4. Het huidige gebouw stamt uit 1985, het is gedateerd en toe aan een grondige renovatie. Commerciële functies waar aan gedacht kan worden zijn bijvoorbeeld horeca of detailhandel voor bijvoorbeeld watersport of hengelsport. Alternatief is amoveren van het oude sanitair gebouw. 6.4.
Sanitaire voorzieningen Ook de staat van de huidige sanitaire voorziening voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Rekening houdend met de ontwerpeisen zijn twee opties denkbaar: - een grondige verbouw van het sanitairgebouw gecombineerd met nieuwbouw op één locatie bij voorkeur gecombineerd met een nieuw havenkantoor; - alleen nieuwbouw op meerdere locaties in het havengebied zuid, waarvan één bij voorkeur gecombineerd met een nieuw havenkantoor. De voorkeur gaat uit naar nieuwe sanitaire voorzieningen op een centrale locatie in het havengebied en geïntegreerd in de nieuw te ontwikkelen bebouwing. Rekening houdend met de maximale loopafstand van 200 meter zoals vastgelegd in de Samenwerkingsovereenkomst “Waterfront”, betekent dit in ieder geval 2 gebouwde sanitaire voorzieningen in het havengebied zuid. De meest efficiënte en gewenste locatie is in de nabijheid van de beweegbare bruggen 3 en 4 (zie paragraaf 6.5) gecombineerd met een nieuw havenkantoor. Ook het huidige sanitairgebouw ligt niet centraal. In paragraaf 6.3 is aan het beknopte programma van eisen voor het havenkantoor ook ingegaan op de sanitaire voorzieningen.
24
kaart 5. Zoekgebied nieuw sanitairgebouw 6.5.
Bruggen In het oog springende en essentiële voorzieningen in de havens van Harderwijk zijn de bruggen. Overeenstemming over de uitvoering van de bruggen met het projectbureau Waterfront en de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. is voor de realisatie en het toekomstig gebruik van havens van belang. Over de dimensionering, positionering en bediening van de bruggen zoals weergegeven in deze paragraaf is overstemming met het projectbureau Waterfront en is input voor het voorlopig ontwerp van de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F.. Uitvoering bruggen In de loop van het project is als gevolg van voortschrijdend inzicht of gewenste technische verbeteringen de uitvoering van de bruggen (doorvaartbreedte, beweegbaar of niet en doorvaarthoogte) regelmatig in overleggen aan de orde geweest. De actuele stand van zaken is weergegeven in Tabel 2. Het beoogde gebruik van de havens en de uitvoering van de bruggen is op elkaar afgestemd.
brug 1
Oeververbinding
Doorvaartbreedte, wel/niet beweegbaar
Strandboulevard West-Strandeiland
- vaste dam met een duiker - geen doorvaart mogelijkheid
vastgestelde naam: Hogebrug
brug 2
Vischpoort-Dolfinarium voorgesteld naam: Vischpoortbrug
brug 3
Havendam-Dolfinarium voorgesteld naam: Dolfinariumbrug
- beweegbaar, ophaalbrug - dekbreedte 8 meter, doorvaartbreedte: 7 meter - beweegbaar, ophaalbrug - dekbreedte 8 meter, doorvaartbreedte: 7 meter
25
brug 4
Oeververbinding
Doorvaartbreedte, wel/niet beweegbaar
Havendam-Watersportboulevard
- beweegbaar, ophaalbrug - dekbreedte 8 meter, doorvaartbreedte: 8 meter
voorgesteld naam: Waterstadbrug
brug 5
Kop Stadswerven-Watersportboulevard voorgesteld naam: Flevobrug
brug 6
Ir. Lelykade-Vuurtorenweg voorgesteld naam: Lelybrug
-
Havendam-Havendijk (bestaande brug) voorgestelde naam: Vissersbrug
-
Watersportboulevard-Zuider Eiland voorgestelde naam: -
-
Watersportboulevard-Noorder Eiland voorgestelde naam: -
-
Zuider Eiland-Noorder Eiland voorgestelde naam: -
- beweegbaar, ophaalbrug - dekbreedte 6 meter, doorvaartbreedte: 6 meter - beweegbaar, ophaalbrug - dekbreedte 8 meter, doorvaartbreedte: 6 meter - beweegbaar, ophaalbrug - doorvaartbreedte: 6 meter - vaste dam met een duiker - geen doorvaart mogelijkheid - vaste dam met een duiker1 - geen doorvaart mogelijkheid - vaste dam met een duiker - geen doorvaart mogelijkheid
Tabel 2 - uitvoering bruggen Voor de volledigheid: in het noordelijk havengebied zijn geen bruggen aanwezig en gepland.
kaart 6. Namen bruggen
1
Een doorvaarbare vaste brug naar het Noordereiland is nog onderwerp van studie. 26
Bediening bruggen Voor de bediening van de bruggen in Waterfront zijn de in de Samenwerkingsovereenkomst contractueel vastgelegde eisen onverkort van kracht. De eisen voor de bediening van de bruggen zijn samengevat opgenomen in bijlage 6. Een van de belangrijkste uitgangspunten voor de bediening van de bruggen is een efficiënte, veilige en op elkaar afgestemde afhandeling van het verkeer over het land en over het water. Voor de bediening zijn twee bedieningssystemen het uitgangspunt: doe-het-zelf bediening en bediening vanuit een centrale bedienpost. De doe-het-zelf bediening van de Vissersbrug heeft zich in de praktijk bewezen als een goed werkbare bediening van de brug. De bediening op afstand vanaf een centrale bedienpost in het havengebied is noodzakelijk in het hoogseizoen en bij evenementen en om in te kunnen grijpen bij calamiteiten. 6.6.
Bereikbaarheid van de havens Om de routes goed te kunnen duiden, zijn voor dit beleidsplan de vaargeulen van officieuze namen voorzien, uitsluitend bedoeld voor de duidelijkheid. Op kaart 7 is de locatie van de vaargeulen aangegeven. Alle havens van Harderwijk zijn bereikbaar via de vaargeul Randmeren in het Wolderwijd, onderdeel van de recreatieve Randmerenroute. De vaargeul Waterstadhaven ontsluit de Vissershaven, Lelyhaven en Waterstadhaven. Voor ontsluiting van de Strandhaven en Stadshaven is de nieuwe vaargeul Strandhaven gepland. De nieuwe vaargeul is onderdeel van de Integrale Inrichting Veluwe Randmeren (IIVR). Aanleg van de vaargeul staat gepland in 2016. De ontsluiting van de Lorentzhaven is aangegeven met de vaargeul Lorentzhaven.
kaart 7. Vaargeulen Zes van de in totaal 10 oeververbindingen in het havengebied zuid zijn beweegbare bruggen. Dat vergroot de attractiviteit van het gebied door de mogelijkheid van een vaarroute rond het 27
Dolfinariumeiland. Met een sloep en vergelijkbare vaartuigen kan de route zonder belemmeringen gevaren worden. De beweegbare bruggen maken het ook mogelijk om met grotere vaartuigen deze route te varen. De attractiviteit kan verder vergroot worden als ook in de Stadswerven in fase 3 een doorvaarbare verbinding tussen de Vissershaven en Lelyhaven wordt aangelegd voor met name sloepen en vergelijkbare vaartuigen. Conform het vigerende bestemmingsplan zijn nu twee niet bevaarbare grachten in de Stadswerven mogelijk. Eén doorvaarbare gracht in plaats van 2 niet doorvaarbare grachten is een afweging die kan plaatsvinden in het proces voor de te actualiseren ontwikkelvisie voor fase 3 van Waterfront. Ook de bereikbaarheid van het water tussen de oeverbindingen van het Noordereiland en het Zuidereiland vergroot de attractiviteit van het gebied als dit water met sloepen en vergelijkbare vaartuigen bereikbaar is.
28
7.
Uit te werken onderdelen In paragraaf 1.4 is kort genoemd met welke andere beleidsvelden en projecten de Havenvisie relaties heeft. Aan een deel van daarvan wordt gewerkt. De uitwerking daarvan is geen onderdeel van de havenvisie, bijvoorbeeld het toerismebeleid en evenementenbeleid of is een gedetailleerde uitwerking van de havenvisie, bijvoorbeeld het historische schepenbeleid en de havenverordening. De onderdelen die na vaststelling van de havenvisie uitgewerkt en vastgesteld moeten worden, zijn bijvoorbeeld: Historische schepen beleid in concept gereed, vaststelling gepland in 2016 Havenverordening gepland voor 2e helft 2016/1e helft 2017 Verordening havengelden gepland voor 2e helft 2016/1e helft 2017 Toerismebeleid gepland voor 2017 Evenementenbeleid gepland voor 2016 Voorzieningen en faciliteiten VO gereed 1e kwartaal 2016, DO gereed medio 2016 Beheerplan havens in concept gereed, vaststelling gepland in 2016 Woonbeleid (zeilende) chartervaartuigen nog geen planning bekend
7.1.
Uit te werken onderdelen kort toegelicht Historische schepenbeleid Het doel van het beleid voor historische schepen is kort toegelicht in paragraaf 2.3. Havenverordening De Havenverordening is een beheerverordening en bevat kaderstellende regels die van toepassing zijn op schepen wanneer deze een door de gemeente beheerde haven aandoen. De verordening is in beginsel van toepassing op alle wateren binnen de gemeentegrenzen die in het beheer zijn van de gemeente en die voor de scheepvaart open staan. Dit kan ook wateren omvatten die aan anderen toebehoren, als de gemeente deze beheert, ze een openbaar karakter hebben en op enigerlei wijze voor het publiek toegankelijk zijn. Doel van de verordening is beschermen van de gemeentelijke belangen en inzichtelijk maken van de rechten en plichten van zowel de scheepvaart als havenbeheerders. De bepalingen in de verordening zijn aanvullend ten opzichte van hogere regelgeving, zoals de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, Wet voorkoming verontreiniging door schepen en het Binnenvaartpolitiereglement. Het begrip haven en daarmee toepassingsgebied van de verordening omvat bijvoorbeeld ook de kaden, aanmeergelegenheden die zich in de genoemde wateren bevinden of daaraan grenzen. De verordening is ook van toepassing op particuliere kades wanneer deze kades al of niet met enige beperking voor het publiek toegankelijk zijn, bijvoorbeeld kades van bedrijven grenzend aan de haven. Gedragingen die op privé-terrein plaatsvinden met een zekere uitstraling naar of relatie met de haven kunnen zo ook door de verordening worden bestreken. Jachthavens onder particulier beheer vallen niet onder het bereik van deze verordening. Daar is het gebruikelijk dat door de beheerder een privaatrechtelijk havenreglement wordt gehanteerd, dat van toepassing is op overeenkomsten van huur en verhuur van ligplaatsen in die haven. Daarnaast is op dergelijke havens het Activiteitenbesluit milieubeheer van toepassing.
29
Verordening havengelden De Verordening havengelden is de basis voor de exploitatie en financiering van het beheer van de havens. Op grond van deze verordening mogen lig- of haven-, kadegelden of overige gelden worden geïnd van schepen die de havens van Harderwijk aandoen. Sommige gelden worden bij wijze van belasting geïnd. Andere gelden, zoals havengelden, bij wijze van een nota of een bonnetje. Toerismebeleid en De havens zijn een belangrijk onderdeel van de toeristische aantrekkingskracht van Harderwijk. Het belang van het ontwikkelen van de havens en het voorzien van de juiste faciliteiten om aan de eisen van de watersporters te voldoen worden uitgewerkt in een Beleidsplan toerisme en recreatie. Bij het opstellen van het plan zullen we als kaders het collegeprogramma "Vernieuwing door verandering 2014-2018" en de Structuurvisie Harderwijk 2031 gebruiken. De watersport sector komt uit de dip. Jongeren en volwassenen zoeken steeds vaker activiteiten op het water tijdens vakanties. Om Harderwijk als een aantrekkelijke locatie voor de watersporters te positioneren, zoeken we ook de samenwerking in de regio met omliggende gemeentes en jachthavens, maar ook werken we samen met coöperatie Gastvrije Randmeren aan een landelijke promoten van de Randmeren als recreatie gebied. Het doel van het toeristisch beleid is om door de toeristische aantrekkingskracht van Harderwijk en de regio te gebruiken meer bezoekers te trekken die langer verblijven en meer uitgeven. Evenementenbeleid Het evenementenbeleid wordt op dit moment geactualiseerd. Onderdeel van het evenementenbeleid is het aanwijzen van evenemententerreinen en -locaties. De havens van Harderwijk worden ook onderzocht als potentiële evenementenlocaties. Het aanbieden van geschikte locaties om ook in de havens of op het water evenementen te organiseren, vergroot de aantrekkingskracht van Harderwijk en trekt bezoekers (vooral jonge publiek) naar de stad. Gerelateerd aan de directe omgeving zijn de Strandhaven, Stadshaven en het Waterstadspark op de kop van de Stadswerven primaire locaties. Secundaire locaties voor evenementen zijn de Vissershaven, Lelyhaven en Waterstadhaven. De uitdagingen voor de havens zijn groot door de ontwikkelingen van de laatste jaren. Er liggen voldoende kansen om op langere termijn de toegevoegde waarde van de havens te behouden. Om de consument aan bord te houden en te krijgen, moeten alle stakeholders keuzes maken en de watersporters unieke belevenissen bieden, duurzaam opereren en inspelen op flexibele wensen van de watersporters. Uiteindelijk moeten de jachthavens de "toegangspoort" tot het water worden, voor watersporters, waterrecreanten, dagjesmensen en buitenlandse toeristen. Beheerplan havens Een meerjarig beheerplan beschrijft een aantal: wat hebben wij aan bezittingen en op welk kwaliteitsniveau en hoe moeten wij dat onderhouden en wat kost ons dat. Het gaat om de dagelijkse kosten en het onderhoud en de vervanging op de langere termijn. Voor alle door ons te beheren areaal (wegen, groen, riolen, installaties en voertuigenpark) zijn in één boekwerk, het integraal beheerplan openbare ruimte (IBOR 2014), meerjarenplannen voor beheer en onderhoud opgenomen. Het meerjarenplan voor de havens is onderdeel van het integraal beheerplan openbare ruimte.
30
Havenvisie Harderwijk 2016 Concept Bijlagen
1
Inhoudsopgave Bijlage 1 – Notitie Waterrecreatie Advies ........................................................................................................ 3 Bijlage 2 – Basis voor gebruik havens ............................................................................................................. 8 1.
Inleiding ................................................................................................................................................... 8
2.
Ligplaatsen voor watersportbedrijven ...................................................................................................... 9
3.
Ligplaatsen voor watergebonden en waterverbonden bedrijven ........................................................... 10
4.
Ligplaatsen voor recreatievaartuigen .................................................................................................... 11
5.
Ligplaatsen voor passagiersschepen .................................................................................................... 17
6.
Ligplaatsen voor historische vaartuigen ................................................................................................ 22
7.
Ligplaatsen voor woonboten en woonarken .......................................................................................... 25
Bijlage 3 – Technisch programma van eisen ................................................................................................. 26 Bijlage 5 – Voorzieningen en faciliteiten, resultaat van een korte enquête ................................................... 29 Bijlage 6 – Programma van eisen havenkantoor en bediening bruggen ....................................................... 36 Bijlage 7 – Ontwikkeling havens van Harderwijk ........................................................................................... 38
2
Bijlage 1 – Notitie Waterrecreatie Advies
Inleiding In 2009 heeft Waterrecreatie Advies een notitie geschreven over het functioneel gebruik van het 1 nieuwe havengebied van het Waterfront Zuid in Harderwijk . In de notitie is ook een korte beschrijving gegeven van de ontwikkeling van het aantal recreatievaartuigen in het Randmerengebied, de Veluwerandmeren en in Harderwijk in het bijzonder. De gemeente heeft nu gevraagd of Waterrecreatie Advies een korte schets van de ontwikkelingen in de watersport op wil stellen, voor zover mogelijk toegespitst op Harderwijk.
Ontwikkelingen en trends in de watersport Passanten en ligplaatshouders Na de introductie van polyester in de jachtbouw rond 1970 nam het aantal pleziervaartuigen in Nederland snel toe met enorme groeicijfers in de 80-er jaren. In 2004 werd bij de jaarlijkse monitor naar de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied voor het eerst een afname gemeten van het aantal passanten in jachthavens. In de daarop volgende jaren nam ook de groei van het 2 aantal boten af en in 2012 was voor het eerst sprake van krimp . Er waren 500 boten uit het IJsselmeergebied verdwenen, een afname van 1,6% in 2 jaar. Niet alleen de woningmarkt stagneerde door de economische crisis, ook de verkoop van nieuwe schepen kwam nagenoeg tot stilstand. Makelaars en particulieren verkochten meer boten naar het buitenland dan werven en importeurs afleverden. Kleine boten verdwijnen o.a. naar Polen, het gebied rond Berlijn en Tsjechië, grote boten naar Scandinavië, Engeland en sommige landen rond de Middellandse Zee (Kroatië en Montenegro). Omdat er nog wel nieuwe jachthavens en ligplaatsen werden opgeleverd, daalde de gemiddelde bezettingsgraad en daalden de wachtlijsten. In de monitor worden passantengegevens gevraagd over het afgelopen jaar. Bij de monitor in 2012 bleek het aantal bootovernachtingen in het IJsselmeergebied in 2011 met 11,3% te zijn gedaald tot 337.177 ten opzichte van 2009. Aantal ligplaatsen, boten en bootovernachtingen in het IJsselmeergebied Aantal
Aantal ligplaatsen en boten
bootovernachtingen 450.000
35.000
400.000
350.000
25.000 1995
300.000 2000
2005
2010
Jaar
Aantal ligplaatsen in het IJsselmeergebied Aantal boten met een vaste ligplaats Aantal bootovernachtingen 1 2
Waterfront Harderwijk, ontwikkeling havens Waterfront Zuid, Waterrecreatie Advies, november 2009 ‘Ontwikkeling watersport IJsselmeergebied 2012’, Waterrecreatie Advies 2012
3
Na 2012 is er geen onderzoek meer gedaan naar de ontwikkeling van de watersport in het IJsselmeergebied, maar onderzoek in andere provincies bevestigen de trend. Sluispassages 3
Daling van het aantal passanten is ook zichtbaar bij de sluispassages . De Groote Zeesluis in de grafiek hieronder is de Zeesluis in Muiden, een belangrijke uitvalsbasis voor de recreatievaart naar het IJsselmeergebied en de Randmeren vanaf o.a. Loosdrecht en het Groene Hart.
Sluispassages 2000 - 2014 33.000 31.000 29.000 27.000 25.000 23.000 21.000 19.000 2000
2002
2004
2006
Groote Zeesluis
2008
2010
Roggebotsluis
2012
2014
Nijkerkersluis
Vergrijzing Niet alleen de economische crisis heeft gevolgen voor de watersport, ook de vergrijzing en veranderingen in het vaargedrag spelen een rol.
Vergrijzing in de watersport, de leeftijd van eigenaren van pleziervaartuigen 1993 - 2013 1993
2002
2002 (IJ&W)
2013
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
%
Aantal
%
Jonger dan 30 jaar
112
10
70
5
37
4
18
2
30 - 40 jaar
202
18
185
13
94
11
41
5
40 - 50 jaar
416
37
349
24
174
21
140
18
393
35
843
58
343
40
237
30
199
23
345
44
1.124
100
1.447
100
847
100
781
100
50 - 60 jaar Ouder dan 60 jaar Totaal 4
5
6
In 1993 , 2002 en 2013 hebben Alterra (Universiteit Wageningen) en Waterrecreatie Advies onderzoek gedaan onder passanten in jachthavens en gevraagd naar o.a. de leeftijd van de schipper. 3 4 5
Toename recreatievaart in de Naardertrekvaart na realisatie van een verbinding met het Gooimeer, Waterrecreatie Advies, juni 2015 ‘Recreatietoervaart de moeite waard’, Alterra 1993 ‘Recreatietoervaart; 9 jaar later’, Alterra 2002 ‘Vaargedrag IJsselmeergebied & Waddenzee’, Waterrecreatie Advies 2002 4
Het betreft mensen die met de boot meerdaagse tochten maken. In 1993 was 35% van de schippers ouder dan 50, nu is dat bijna 75%. Verandering in het vaargedrag en jongeren Op dit moment gaat de babyboomgeneratie met pensioen. Zij bezitten het grootste deel van de recreatievloot en hebben tijd om met hun kajuitboot langer op vakantie te gaan. Het maken van langere tochten met een boot in Nederland, maar ook in het buitenland is voor een deel van de babyboomgeneratie een interessante optie. Op enig moment zal deze generatie echter stoppen met varen. Het aanbod aan schepen neemt toe en de vraag daalt. Veel jongeren hebben ambulante arbeidscontracten waardoor banken terughoudendheid zijn met het verstrekken van een hypotheek, laat staan een lening voor de aanschaf van een boot. De grootste uitdaging voor de sector op dit moment is om jongeren als watersporter te behouden. Door o.a. dalende vliegtarieven is de wereld kleiner geworden. Men wil zoveel mogelijk verschillende 7 ervaringen opdoen en het bezit van een boot inclusief bijbehorend onderhoud past daar slecht in . Het vakantiegedrag van jongeren is nog extremer en afwisselender dan het vakantiegedrag van ouderen. Bootvakanties, indien daartoe verleid, beperken zich veelal tot een week of korter (weekend- en dagtochten). De maatschappij zal in de komende jaren veranderen en inspelen op deze nieuwe vorm van werken en vakantievieren. Als de weersvoorspellingen in Nederland goed zijn, gaat men een paar dagen op vakantie. Er zullen varianten ontstaan op bootbezit zoals gedeeld eigenaarschap, huur en andere vormen, waarbij het bezit en bijbehorend “gedoe” zoveel mogelijk wordt omzeild. Er zal een nieuwe balans ontstaan tussen vraag en aanbod. Niet iedereen wordt vrolijk van een discussie over ‘end of 8 life’ boten, maar het onderwerp is inmiddels wel bespreekbaar geworden . Het varen met een boot zal niet verdwijnen, het is en het blijft een aantrekkelijke manier om niet te ver van huis het drukke bestaan te ontvluchten en van de natuur en de omgeving te genieten.
Gevolgen voor het Waterfront van Harderwijk Ook het Waterfront van Harderwijk heeft met genoemde ontwikkelingen, trends en veranderingen in het vaargedrag te maken. Door alle werkzaamheden in het Waterfront is Harderwijk op dit moment niet aantrekkelijk, maar er speelt dus veel meer. In 2008 had Harderwijk in totaal ruim 600 ligplaatsen (recreatievaartuigen). De gemiddelde bezettingsgraad was nagenoeg 100%. In het Wolderwijd en Veluwemeer stonden 160 schepen op een wachtlijst en er waren plannen voor 300 nieuwe ligplaatsen. Een deel van die nieuwe ligplaatsen is inmiddels gerealiseerd (o.a. Flevostrand). Passanten Aan de sluispassages is te zien dat de recreatievaart door de Randmeren daalt. De sluispassages in Overijssel en naar Friesland dalen ook. Dat wordt dus o.a. veroorzaakt door veranderingen in het vaargedrag (kortere vakanties). Het heeft gevolgen voor het aantal passanten in Harderwijk. Harderwijk en Huizen hebben meer last van dit effect dan Bunschoten en Elburg zoals blijkt uit de 9 grafiek hierna . Mogelijk dat de overlast van waterplanten in de Randmeren een rol spelen, maar daar is geen onderzoek naar gedaan. Dat het aantal passanten (meerdaagse tochten) daalt, betekent niet dat overal het aantal ‘bootovernachtingen’ van passanten in gelijke mate afneemt. Het streven en de uitdaging voor vaargebieden en watersportplaatsen is om de verblijftijd van passanten te verlengen. Kan je ze langer
6 7 8 9
‘Recreatietoervaart in het IJsselmeergebied’, Waterrecreatie Advies 2013 O.a. ‘Jongeren en watersport, op zoek naar gegevens’, Waterrecreatie Advies 2012 Aantal ‘end of life’ boten in Nederland en potentiele afvalstromen, Waterrecreatie Advies, januari 2015 Bron: Brainstormsessie herbestemming parkeerterrein Elburg, Waterrecreatie Advies, mei 2013 5
vasthouden als ze eenmaal in je haven zijn? Het varen is minder belangrijk geworden, het prettig verblijf aan boord, service, gastvrijheid en de kwaliteit van de omgeving worden telkens belangrijker.
Bootovernachtingen door passanten 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000
Huizen
10.000
Bunschoten-S. Harderwijk
8.000
Elburg
6.000 4.000 2.000 0 1994
1998
2002
2006
2010
De nieuwe passantenplaatsen in de Strandhaven, Stadshaven en Vissershaven zijn belangrijk omdat zij een directe verbinding hebben met de binnenstad (locatie). De passantenplaatsen bij Jachthaven de Knar (WV Flevo) hebben een ander karakter (in een jachthaven). Ze zijn aanvullend en daarom van belang voor Harderwijk. Vaste ligplaatsen en commerciële plaatsen Bezettingsgraden en wachtlijsten dalen. Jachthaven de Knar zal ook met vergrijzing en veranderingen in het vaargedrag te maken krijgen. Als de concurrentie toeneemt spelen tarieven een belangrijkere rol. Het leidt eerst tot verschuivingen van commerciële jachthavens naar verenigingen, stichtingen en gemeentehavens. Behalve de vaste ligplaatsen bij de Knar zijn er in Harderwijk volgens de ontvangen kaart ‘Beoogd gebruik Havengebied Zuid’ nog twee soorten vaste ligplaatsen voor recreatievaartuigen: woninggerelateerde ligplaatsen (Eilanden, deel Bakens en Waterfront Zuid) en vaste ligplaatsen aan de Lelyhaven, Vissershaven, Stadshaven en Strandhaven. Het geplande aanbod aan vaste ligplaatsen is (te) groot en zal in een krimpende markt tot wrijving leiden. In de Randmeren zijn weinig woninggerelateerde ligplaatsen aan een eigen oever. Voor de koper van een huis heeft dat een bijzondere meerwaarde. Dat geldt ook voor de boothuizen. Niet woning gerelateerde ligplaatsen voor recreatievaartuigen aan een openbare kade zullen, afhankelijk van de door de exploitant (gemeente?) gehanteerde tarieven, een knelpunt gaan vormen. De ligplaatsen aan de Watersportboulevard en de Stadshaven (zijde Dolfinarium, boulevard Noord) waren in 2009 bestemd als ligplaatsen voor watersportbedrijven (commercieel gebruik). De verkoop van nieuwe boten stagneert, maar de verkoop van gebruikte boten zal toenemen (ook digitaal) evenals het aantal boten dat wordt verhuurd. De ligplaatsen aan de Stadshaven blijven daardoor in ieder geval commercieel aantrekkelijk (verkoophaven, zichtplaatsen met veel bezoekers), mits in het concept kantoorruimte wordt geïntegreerd. De markt voor de exploitant van de ligplaatsen (recreatie)vaartuigen vaarschool – bootverhuur (groen) aan de ingang van de Strandhaven zal door de veranderingen in het gedrag van watersporters (bezit naar gebruik / huur) naar verwachting toenemen. De locatie is wel kwetsbaar voor wind en golven. Historische vaartuigen en traditionele passagiersschepen 6
Door de economische crisis staan ook bedrijfsvaarten onder druk. Stichtingen en verenigingen in de Randmeren die historische vaartuigen zoals botters exploiteren hebben daar last van, net als de commerciële chartervaart met klippers en tjalken in het IJsselmeergebied. Bunschoten en Elburg zijn bezig de faciliteiten voor hun historische vaartuigen te verbeteren, al dan niet gekoppeld aan een museumhaven en/of een historische werf. In 2009 waren in de Strandhaven een aantal ligplaatsen voorzien voor botters die vanuit Harderwijk dagtochten met gasten maken. Deze mogelijkheid lijkt nog steeds gewenst (vertrek vanaf zichtlocatie aan de boulevard). In de winter kan een deel van de Strandhaven zoals aangegeven gebruikt worden door schepen van de zeilende chartervaart en/of andere historische vaartuigen (wisselplaatsen). Omdat ook de schippers / eigenaren van de (zeilende) chartervaart vergrijzen, ontstaat naar verwachting vraag naar vaste ligplaatsen voor historische schepen. Mogelijk dat een deel van de beoogde vaste ligplaatsen (recreatievaart) in de Vissershaven of de Lelyhaven zich daarvoor lenen. Het vraagt speciale voorzieningen en aan de kwaliteit van de schepen zullen / kunnen eisen worden gesteld. Passagiersschepen Wij hebben geen actuele gegevens over de passagiersvaart naar en vanuit Harderwijk. Wel is bekend dat het aantal fiets-vaarvakanties op motorschepen toeneemt. Bij fiets-vaarvakanties is het schip een varend hotel. Overdag wordt een toeristische route gefietst en aan het eind van de fietstocht ligt het schip op de volgende plaats van bestemming in de haven. De historische steden rond de voormalige Zuiderzee bieden niet alleen cultuurhistorie en gezelligheid, maar ook een voor fietsers interessant achterland. De schepen varen niet alleen in Nederland; ook België, Frankrijk en Duitsland zijn populaire bestemmingen. Woonschepen De situatie is sinds 2009 niet gewijzigd. De schepen blokkeren het uitzicht vanaf de Havenkade op de historische vloot in Harderwijk
R. Steensma, Waterrecreatie Advies Lelystad, 19 oktober 2015
7
Bijlage 2 – Basis voor gebruik havens 1.
Inleiding De locaties voor de doelgroepen zoals in deze bijlage opgenomen, is de basis voor het gebruik van de havens. Voor een deel van de locaties is de opzet om de ligplaatsen flexibel in te zetten door het toepassen van dubbelgebruik: gebruik van bepaalde kades door meerdere doelgroepen. Op de kaart zijn de kades aangegeven waar dubbelgebruik mogelijk is. Dubbelgebruik is geen doel op zich maar is vooral bedoeld om flexibel in te kunnen spelen op de vraag van de gebruikers van de haven. Deze bijlage geeft vooral voorbeelden van mogelijk dubbelgebruik. De vraag in de praktijk bepaalt uiteindelijk of er ook vraag is naar ligplaatsen voor de aangegeven doelgroepen en kades en dubbelgebruik nodig is omdat op andere locaties in de havens de ligplaatsen vol zijn, bijvoorbeeld tijdens grote drukte of evenementen.
In deze bijlage zijn de beoogde ligplaatsen voor de volgende doelgroepen aangegeven: - watersportbedrijven - watergebonden bedrijven - recreatievaartuigen - passagiersschepen - historische vaartuigen - woonschepen
8
2.
Ligplaatsen voor watersportbedrijven In 2011 is het industrieterrein aan de aan de zuidwestkant van de Lorentzhaven uitgebreid met ongeveer 5,5 ha. De uitbreiding was specifiek bedoeld voor de watersportbedrijven die gevestigd waren op het industrieterrein Haven. Verplaatsing was nodig voor de ontwikkeling van Waterfront. De uitbreiding heeft een eigen haven gekregen: de Pasteurhaven. Na de verplaatsing blijft de Pasteurhaven exclusief gereserveerd voor watersportbedrijven en daaraan gerelateerde bedrijven. De ligplaatsen in deze haven zijn gereserveerd voor deze categorie bedrijven, hun klanten en eventueel hun toeleveranciers.
9
3.
Ligplaatsen voor watergebonden en waterverbonden bedrijven In 2011 is het industrieterrein aan de aan de noordkant van de Lorentzhaven uitgebreid met ongeveer 15 ha. De uitbreiding was specifiek bedoeld voor de watergebonden bedrijven die gevestigd waren op het industrieterrein Haven. Verplaatsing was nodig voor de ontwikkeling van Waterfront. Na de verplaatsing blijft de Lorentzhaven exclusief gereserveerd voor watergebonden en waterverbonden bedrijven. Watergebonden bedrijven zijn bedrijven die direct aan het vaarwater liggen met vaak een eigen kade of gebruikmaken van een direct naastliggende openbare kade. Waterverbonden bedrijven zijn bedrijven die gebruik maken van een kade maar goed op enige afstand van het water gelegen kunnen zijn. Watersportbedrijven zijn of moeten worden verplaatst naar de Pasteurhaven of verdwijnen uit het gebied. In de Lorentzhaven is een deel van de Lorentzkade met een lengte van 201 meter ingericht als openbare laad- en loskade. Op termijn wordt ook de kade langs de Kelvinstraat als openbare laaden loskade ingericht. Voorwaarde is dat het hier nog gevestigde (watersport)bedrijf verplaatst wordt naar de Pasteurhaven of een andere locatie. Een deel van de kade is gereserveerd voor oude schepen die niet het predicaat ‘historisch’ kunnen krijgen en winterligplaatsen voor passagiersschepen. Zie daarvoor de betreffende doelgroepen.
10
4.
Ligplaatsen voor recreatievaartuigen Voor het gebruik van de havens kunnen de ligplaatsen voor recreatievaartuigen verdeeld worden in vier specifieke doelgroepen: - recreatievaartuigen - passanten ligplaatsen; - recreatievaartuigen - vaste ligplaatsen; - recreatievaartuigen - woning gerelateerde ligplaatsen; - recreatievaartuigen - vaarschool en bootverhuur.
11
Recreatievaartuigen - passanten ligplaatsen Voor de passanten die Harderwijk bezoeken zijn de kades langs de randen van de oude binnenstad gereserveerd. Dit zijn kades aan de zuidkant van de Strandhaven, Stadshaven en Vissershaven aangevuld met een afmeervoorziening aan de noord- en oostzijde van het Strandeiland. Dit levert een capaciteit op met een afmeerlengte van ongeveer 750 meter. Voor de beschikbare capaciteit is voor de recreatievaartuigen uitgegaan van een gemiddelde afmeerlengte van 10 meter. Deze capaciteit is als volgt verdeeld (enkel afmeren): - Vissershaven, zuid kade Havendam ± 25 ligplaatsen voor passanten, langszij afmeren; - Stadshaven, zuid kade Strandboulevard Oost ± 75 ligplaatsen voor passanten, langszij afmeren; - Strandhaven, ± 50 ligplaatsen voor passanten, langszij afmeren. Op drukke dagen kan in de Strandhaven en Vissershaven bij elkaar langszij worden afgemeerd. Voor de recreatievaart is dit een gebruikelijke wijze van afmeren bij gebrek aan beschikbare vrije kaderuimte. Dit biedt ruim voldoende capaciteit op voor passanten die Harderwijk aan doen. Afhankelijk van de uiteindelijke uitvoering van de vaste ligplaatsen voor recreatievaartuigen kunnen op een aantal locaties in de havens kades worden aangewezen als reserve voor zomer passanten, bijvoorbeeld tijdens grote drukte of evenementen. De ‘primaire’ reserve kades zijn de kades Havendijk in de Vissershaven en Dolfinariumeiland in de Stadshaven. De ‘secundaire’ reserve kades zijn de zuidelijke kades van het Zuidereiland en Noordereiland. Voor de zuidelijke kades van het Zuidereiland en Noordereiland zijn aanvullende voorzieningen noodzakelijk om veilig (schadevrij) af te kunnen meren. Overige voorzieningen zoals stroom en water worden aan deze kades niet geboden. In de Strandhaven is de kade Dolfinariumeiland geschikt voor passanten die kortdurend de stad bezoeken zonder overnachting en voor de kleinere (open) vaartuigen. Voorwaarde is dat de kade, nu uitgevoerd met stortstenen, wordt voorzien van een steiger om af te kunnen meren.
12
13
Recreatievaartuigen - vaste ligplaatsen Tot 1 oktober 2015 bood de Haven van Harderwijk vaste ligplaatsen voor ongeveer 120 recreatievaartuigen. In de nieuwe opzet van Waterfront komt de Haven van Harderwijk niet terug. Om belangstellenden voor vaste ligplaatsen in Waterfront te accommoderen, kan in de nieuwe configuratie 600 meter kadelengte gereserveerd worden voor vaste ligplaatsen. Deze ligplaatsen zijn verdeeld over de havens: - Vissershaven, kade Havendijk ± 60 vaste ligplaatsen; - Lelyhaven, kade Ir. Lelykade ± 80 vaste ligplaatsen; - Stadshaven, kade Dolfinariumeiland ± 60 ligplaatsen in afmeerboxen. De primaire locatie voor vaste ligplaatsen is de kade Dolfinariumeiland in de Stadshaven. De ligplaatsen in de Vissershaven en Lelyhaven zijn gereserveerd voor vaste ligplaatsen in de toekomst op het moment dat daar behoefte aan is en de vaste ligplaatsen in de Stadshaven vol zijn. De ligplaatsen in de Vissershaven en Lelyhaven krijgen daarom een dubbele of gecombineerde functie. Naast vaste ligplaatsen bieden de aangegeven kades ook ligplaatsen voor historische schepen (conform beleid historisch) en (zeilende) charterschepen in de Lelyhaven en ligplaatsen voor zomerpassanten en historische vaartuigen in de Vissershaven. In deze havens hebben ligboxen niet de voorkeur omdat daarmee dubbelgebruik niet meer mogelijk is. Een specifieke locatie met vaste ligplaatsen zijn de boothuizen aan de noordzijde van het Dolfinariumeiland. Het uitgangspunt is dat de boothuizen voorzien in 40 vaste ligplaatsen. De Vissershaven en de Lelyhaven bieden ook de mogelijkheid van een vaste ligplaats voor de toekomstige bewoners van Waterfront.
14
Recreatievaartuigen - woning gerelateerde ligplaatsen Wonen aan het water is een belangrijk element van Waterfront. Waterfront voorziet daarom in de mogelijkheid van ligplaatsen bij de woning. Voor deze doelgroep zijn op basis van de huidige verkaveling de volgende locaties in de Waterstadhaven gereserveerd: - rond het Noordereiland, ± 60 ligplaatsen; - rond het Zuidereiland, ± 60 ligplaatsen; - Watersportboulevard, noordelijk en zuidelijk deel, ± 20 ligplaatsen; - Lelyhaven, ± 60 ligplaatsen in de Kades. In welke omvang bewoners van deze mogelijkheid gebruik gaan maken, is nog niet bekend. De zuidelijke kades van het Zuidereiland en Noordereiland zijn ook beschikbaar als de ‘secundaire’ reserve kades voor zomer passanten bijvoorbeeld tijdens grote drukte en evenementen. Voor de kades van het Zuidereiland en Noordereiland zijn aanvullende voorzieningen om veilig (schadevrij) af te kunnen meren noodzakelijk.
15
Recreatievaartuigen - vaarschool en bootverhuur In de invaart van de Strandhaven is ruimte gereserveerd voor vaarschool en bootverhuur. Het gaat om een potentiele locatie, op dit moment is er geen zicht concrete invulling van deze functie. Voor deze functie zijn afhankelijk van de invulling en wensen van een mogelijke toekomstige gebruiker of ondernemer ook voorzieningen op het land nodig zoals parkeren, opslag en sanitair.
16
5.
Ligplaatsen voor passagiersschepen Harderwijk biedt van oudsher ligplaatsen voor passagiersschepen. Ook in de nieuwe configuratie komt deze faciliteit terug. Net als bij de recreatievaartuigen is een aantal specifieke doelgroepen te onderscheiden: - passagiersschepen - zomerpassanten ligplaatsen - passagiersschepen - winter ligplaatsen - passagiersschepen - vaste ligplaatsen - (zeilende) charterschepen - winterligplaats De markt van passagiersschepen in Harderwijk is gewijzigd. In Harderwijk zijn twee rederijen gevestigd die rondvaarten aanbieden op de randmeren, het IJsselmeer en op de grote binnenwateren van Nederland. De rederij waarmee vanwege de ontwikkeling van Waterfront afspraken zijn gemaakt voor een nieuwe locatie, heeft op dit moment geen schepen meer.
17
Passagiersschepen - zomerpassanten ligplaatsen Voor passagiersschepen is in het vaarseizoen ongeveer 120 meter kade beschikbaar aan de noordoost zijde van het Dolfinariumeiland, in de invaart van de Vissershaven. Afhankelijk van de scheepslengte (30 - 90 meter) is hier ruimte voor 1 tot 3 passagiersschepen. Ook de schepen die ingezet worden voor fiets-vaarvakanties, bike boats, kunnen hier afmeren net als zeilende charterschepen die Harderwijk aandoen. Ook aan de zuidoost zijde van de kop van de stadswerven is 50 meter kade beschikbaar voor passagiersschepen (zie ook Passagiersschepen - vaste ligplaatsen). Om de doorvaart naar Vissershaven te kunnen garanderen, is langszij bij elkaar afmeren van passagiersschepen niet mogelijk. Als overloop mogelijkheid is de noordwest kade van de kop van het schiereiland beschikbaar.
18
Passagiersschepen - winterligplaatsen De winterstalling van passagiersschepen bevordert de sfeer en levendigheid in de havens niet. Er vinden geen activiteitenplaats, de relatief grote schepen belemmeren het zicht op en in de havens en de rederijen gebruiken de winterperiode voor herstelwerkzaamheden en (kleinschalig) onderhoud aan de schepen. Voor de rederijen die gebruik van maken van een winterligplaats in Harderwijk is in de Lorentzhaven een kade met een lengte van ongeveer 100 meter beschikbaar. Voor onderhoud en herstelwerkzaamheden is de Lorentzhaven een logischere locatie dan de havens in het havengebied zuid. In de omgeving van de Lorentzhaven zijn voor herstel en onderhoud meer voorzieningen aanwezig. De winterstalling van passagiersschepen past daarom beter in de werkhavens Lorentzhaven en Pasteurhaven. Voorzieningen voor de winterligplaatsen passagiersschepen zijn aanwezig. Het gaat met name om stroom, water en afvalinzameling.
19
Passagiersschepen - vaste ligplaatsen De kade aan de zuidwestzijde van de kop Stadswerven is 100 meter gereserveerd als vaste ligplaatsen voor passagiersschepen. De beschikbare kadelengte is ongeveer 150 meter. De overige 50 meter is beschikbaar voor het afmeren van passagiersschepen die als zomenpassanten de havens van Harderwijk aandoen ( zie ook Passagiersschepen - zomerpassanten ligplaatsen).
20
(Zeilende) charterschepen – vaste (jaar) ligplaatsen en winterligplaats Voor de (zeilende) charterschepen is een aantal potentiële locaties beschikbaar. De zuidwestkade van de Lelyhaven, noordzijde van de Kop Stadswerven en een deel van de strekdam aan de noordwest kan van het Dolfinarium zijn beschikbaar voor vaste (jaar)ligplaatsen. De Vissershaven, kade Havendam, en de Strandhaven, kade Strandboulevard West, zijn beschikbaar voor winter ligplaatsen. Aandachtspunt bij de ligplaats in de Strandhaven is het vrije zicht op het Wolderwijd. Gebruik van de ligplaats mag het vrije zicht op het Wolderwijd niet belemmeren. De (zeilende) charterschepen leveren een belangrijke bijdrage aan een sfeervolle invulling in de rustige winterperiode. De charterschepen zijn over het algemeen grotere zeilschepen. De ligplaatsen betekenen een voortzetting van het huidige gebruik. Tot nu toe overwinteren de charterschepen in de Vissershaven. Met name voor de winterligplaats in de Strandhaven is de bereikbaarheid een belangrijk aandachtspunt. De vaargeul in het Wolderwijd moet voldoende diep zijn om de bereikbaarheid van de Strandhaven te kunnen garanderen.
21
6.
Ligplaatsen voor historische vaartuigen Historische vaartuigen horen bij Harderwijk en vervullen, net als de traditionele passagiersschepen, een belangrijke rol in het sfeerbeeld van de havens. Voor de havens van Harderwijk zijn twee categorieën historische vaartuigen van belang: - botters en vergelijkbare vaartuigen; - overige historische vaartuigen. Een vaartuig is een historisch vaartuigen wanneer voldaan wordt aan de criteria van de Federatie Varend Erfgoed Nederland (FENV). Een herijking van het gemeentelijke beleid uit 1992, voor het toekennen van ligplekken voor historische schepen is inmiddels in ver gevorderd stadium. Naast de criteria van de FENV zijn lokale criteria mogelijk om te komen tot een goede afweging van de kwalificatie historisch schip en indicatie voor mogelijke ligplekken in de havens van Harderwijk.
De (zeilende) charterschepen zijn veelal ook oudere schepen. Een deel van deze schepen kunnen in aanmerking komen voor het predicaat “historisch”. De potentiële ligplaatsen voor de (zeilende) charterschepen is opgenomen in de paragraaf ligplaatsen voor passagiersschepen van deze bijlage.
22
Historische vaartuigen - vaste ligplaats botters De botters en vergelijkbare historische vaartuigen krijgen vaste ligplaatsen in de kom van de Vissershaven. De combinatie van de ligplaatsen met de scheepswerf, visafslag, botterloods en molen leveren een belangrijke bijdrage aan het historische stadsbeeld. Historische schepen kunnen vaartochten met passagiers verzorgen. Vaarbewegingen leveren ook een bijdrage aan een aantrekkelijk en dynamisch sfeerbeeld. Met botters worden rondvaarten op de randmeren aangeboden. Dit kan conflicteren met een mogelijk regime voor de bruggen over de Vissershaven nabij het Dolfinarium, brug 4. In overleg met de havenmeester kan een alternatieve opstapplaats worden afgesproken, bijvoorbeeld de kade van het Strandeiland in de kom van de Strandhaven.
23
Historische schepen - overig vaste ligplaats De overige schepen, die mogelijk aangemerkt kunnen worden als historisch schip, zijn bijvoorbeeld oude vissers-, vrachtschepen. Net als de botters en vergelijkbare schepen dragen historische schepen bij aan een aantrekkelijk beeld in het havengebied en het historische stadsbeeld. Tot de 2013 had een aantal van deze schepen een vaste ligplaats in de Lelyhaven als gevolg van de sanering van het industrieterrein Haven. Vanaf 2013 heeft een aantal van deze schepen een ligplaats in de Lorentzhaven. Een deel van deze schepen kan onder nog te bepalen voorwaarden in aanmerking komen voor een ligplaats in het havengebied zuid als het schip op basis van het geactualiseerde beleid voor historische schepen het predicaat “historisch” heeft. In de nieuwe situatie zijn potentiële ligplaatsen voor schepen die conform het beleid het predicaat “historisch” hebben, gereserveerd in de Vissershaven, Lelyhaven en Waterstadhaven. Voor overige oude schepen blijft een ligplaats in de Lelyhaven mogelijk.
24
7.
Ligplaatsen voor woonboten en woonarken Woonschepen - vaste ligplaats De ligplaatsen voor woonschepen zijn in de Havenverordening Harderwijk 1994 aangewezen. In de kom van de Vissershaven zijn maximaal 8 ligplaatsen voor woonschepen aangewezen. Deze functie en locatie wijzigt niet. Tijdens de vaststelling van het bestemmingsplan Binnenstad in 2010 heeft de raad het college in een motie gevraagd om een onderzoek naar alternatieve ligplaatsen voor woonschepen. De conclusie van het onderzoek is dat de woonschepen legaal in de Vissershaven liggen, er geen dringende noodzaak is om de woonschepen te verplaatsen, alleen een geschikte alternatieve locatie kan worden gecreëerd door het aanleggen van een woonschepenhaven in Waterfront fase 3, de gemeente alle kosten moet dragen die verband houden met de verplaatsing en het realiseren van een dergelijke haven rond 3 miljoen euro zal kosten.
25
Bijlage 3 – Technisch programma van eisen 4.3
Waterbouwkundige werken
4.3.1 Kaden en steigers Omschrijving Het betreft de realisatie van alle kaden en steigers in het plangebied, exclusief de kaden en steigers in jachthaven De Knar (zie paragraaf 4.7.3). Hierbij is de themakaart Watersportvoorzieningen (optimalisatieplan 2a en 2b: watersportvoorzieningen) van toepassing. Functionele eis - De kaden en steigers dienen zodanig ontworpen en gerealiseerd te worden dat deze geschikt zijn voor het gebruik van de daarvoor geplande vaartuigen - De kaden en steigers moeten worden voorzien van voldoende aanmeervoorzieningen welke zijn afgestemd op het type vaartuig welke daar gepland zijn om te kunnen aanmeren - Op alle kaden en steigers voldoende verlichting plaatsen, afgestemd op de capaciteit van het aantal ligplaatsen en de functie van de directe omgeving - Palen ten behoeve van ligboxen afstemmen op de capaciteit van de haven en het type vaartuig dat is gepland te kunnen aanmeren - Alle gegevens van de kaden en steigers moeten opgenomen worden in het beheersysteem
kunstwerken van de gemeente. Dit betreft het softwareprogramma KIOS van Ingenieursbureau Westenberg Ontwerpeisen - Ontwerplevensduur kaden, inclusief bijbehorende voorzieningen: minimaal 50 jaar - Ontwerplevensduur steigers inclusief aanmeervoorzieningen: minimaal 25 jaar - Kaden gelegen in gebieden met “verblijfsdoeleinden” ontwerpen als zijnde naast een rijbaan met verkeersklasse 45. Kaden direct gelegen aan een openbare weg en/of wegen ontwerpen met verkeersklasse 60 - Het gehele ontwerp inclusief alle voorzieningen dient te voldoen aan de gebruiksfuncties die genoemd staan op de themakaart Watersportvoorzieningen (optimalisatieplan 2a en 2b: watersportvoorzieningen) 4.3.2 Watersportvoorzieningen/havenvoorzieningen Omschrijving Het betreft de realisatie van functionele watersport- en havenvoorzieningen in het algemeen en specifiek voor cruiseschepen/rondvaartboten en de bruine vloot. Functionele eisen - Binnen het plangebied dienen op een voor boten goed bereikbare plaats voldoende installaties voor het legen van vuilwatertanks van boten (verplichting vanaf 2009) gerealiseerd te worden. Het aantal installaties dient afgestemd te zijn op de totaal beschikbare capaciteit voor vaartuigen in het plangebied. De installaties dienen aangesloten te worden op het vuilwaterriool. - Alle boxen, kaden en steigers voorzien van, vanaf de water- en walkant, zichtbare nummering. Alle kaden en steigers, voorzien van afsluitbaar (tegen betaling) drinkwater en afsluitbare stroomvoorziening afgestemd op de capaciteit en functie en bij voorkeur verzonken aanbrengen - In nabijheid van de kaden en steigers aanleggen van één of meerdere centrale afgeschermde ondergrondse locatie(s) voor de vuilopslag, zoals glas, papier en restafval (tegen betaling) 26
-
Havens voorzien van de noodzakelijke nautische bebording en navigatieverlichting Havens voorzien van voldoende sanitaire voorzieningen. Per voorziening bestaande uit minimaal één dames-, één herentoilet, één wastafel, één douche en gehandicaptenvoorzieningen
Ontwerpeisen - De maximale loopafstand van de sanitaire voorzieningen bedraagt 200 meter - De maximale loopafstand voor vuilopslag bedraagt 200 meter - Alle nutsvoorzieningen dienen tegen betaling te geschieden. Hierbij geldt dat de kasten waar energie en dergelijk wordt aangeboden verzinkbaar in de kade/verharding gerealiseerd moeten worden - Ligplaatsen voor cruiseschepen dienen vanaf het vasteland bereikbaar gemaakt te worden voor zwaar verkeer, uitvoering kaden in verkeersklasse 60 4.3.3 Waterwegen/baggerwerken Omschrijving Het betreft het op diepte brengen (realiseren) van havens en de Boulevard vaargeul in het plangebied. Daarnaast betreft het de uitvoering van maatregelen, zoals omschreven in het nog door de marktpartij op te stellen integrale saneringsplan, voor verwijdering van de vervuilde waterbodem (zie ook bidbook). Functionele eisen - Het geheel aan waterwegen dient geschikt te zijn voor het bevaren met vaartuigen inclusief alle benodigde voorzieningen Ontwerpeisen - De diepgang van de havens is tenminste NAP - 2,60 m. Dit geldt ook in/bij alle boxen en kaden. Een afwijking van 10 cm is alleen toelaatbaar naar een grotere waterdiepte - Diepte Boulevard vaargeul is NAP -2,10 m met een minimale basisbreedte van 50 meter - De Boulevard vaargeul zal ontworpen en gerealiseerd moeten worden aan de zuidzijde van het plangebied. - Op de themakaart Watersportvoorzieningen (optimalisatieplan 2a en 2b: watersport-voorzieningen) en de dwarsdoorsneden kunnen de afmetingen worden afgeleid - De kruin van de strekdam dient circa een 0,50 meter boven het zomerpeil te worden ontworpen en met een lengte van circa 600 meter10 - Materiaalgebruik strekdam breuksteen in een nader te bepalen gradatie10 - Vaargeul Boulevard voorzien van de benodigde bebakening. Ingang van havens en de strekdam voorzien van de benodigde (licht-)bebakening
10
deze 2 ontwerpeisen zijn vervallen. 27
4.4
Kunstwerken
4.4.1 Bruggen Omschrijving In het plangebied moeten vijf beweegbare bruggen en acht vaste bruggen met bijbehorende werken ontworpen en gerealiseerd worden.11 Functionele eisen - De bruggen en verkeersstructuur dienen voor het gebruik gedurende de levensduur comfortabel en Duurzaam Veilig ontworpen en gerealiseerd te worden inclusief alle daarvoor benodigde inrichtingselementen, markeringen en bebordingen - Alle gegevens van de bruggen dienen opgenomen te kunnen worden in het beheersysteem kunstwerken van de gemeente. Dit betreft het softwareprogramma KIOS van Ingenieursbureau Westenberg Ontwerpeisen - Ontwerplevensduur beton- en staalconstructie: minimaal 50 jaar - Ontwerplevensduur overige onderdelen: minimaal 25 jaar - De technische eisen zijn leidend ten opzichte van het rapport van Royal Haskoning (rapportage 9P7688.A0) - De bruggen dienen geschikt te zijn voor verkeersklasse 60 en brug 2 dient een beweegbare brug te zijn in plaats van een vaste brug - Bediening van beweegbare bruggen dient automatisch mogelijk te zijn via zelfbediening en via centrale bedieningspost met behulp van camera’s en elektrische communicatievoorzieningen met de brugwachter - Voorzien van voldoende maatregelen voor overige kruisende verkeersstromen bij openen brug (VRIinstallaties, slagbomen) - Bruggen voorzien van duidelijke bebording doorvaarthoogten, doorvaartrichting, bedieningstijden en dergelijke - Remmingwerken aanbrengen vóór de bruggen in verband met mogelijke wachttijden bij aanmelding openen brug - Zoveel mogelijk en optimaal toepassen van gangbare handelsartikelen, genormaliseerde onderdelen, gangbare standaardconstructies, type tekeningen en standaardoplossingen van gemeente Harderwijk - Zodanig ontwerpen dat de bereikbaarheid van alle onderdelen ten behoeve van het conserveren gewaarborgd is. Afdoende bescherming tegen dooizouten aanbrengen - Zodanig ontwerpen dat graffiti wordt voorkomen. Graffiti oppervlakken minimaliseren. Toepassen van antigraffitisysteem op zichtbare oppervlakken met een oppervlakte van ≥ 2 m2 - Materialen met langdurige esthetische waarden toepassen - Bereikbaarheid en toegankelijkheid van alle onderdelen waarborgen ten behoeve van inspectie, beheer en onderhoud - Voldoende veiligheidsvoorzieningen aanbrengen, zoals antisliproosters, klimijzers, bevestigingsbeugels voor ladders en steigers. Noodzakelijke aanrij-, geleiderail- en aanvaarbeveiligingen aanbrengen - Hoofddraagconstructie en pijlers beschermen tegen aanrijdingen/aanvaringen - Ter plaatse van het landhoofd zorgen voor een goede aansluiting van het straatwerk en het brugdek. Ook het aansluitende straatwerk aan de zijkanten goed opsluiten. Gebruik maken van stootplaten
11
Het aantal beweegbare bruggen is verhoogd naar 6.
28
Bijlage 5 – Voorzieningen en faciliteiten, resultaat van een korte enquête Om een beeld te krijgen wat de gebruiker wil, is een aantal watersporters gevraagd naar hun mening: welke voorzieningen moeten volgens jouw in een jacht-/passantenhaven van deze tijd aanwezig zijn. Dat heeft een lijst met reacties opgeleverd. Dit overzicht heeft dus ook nadrukkelijk de status van een verkenning van de wensen en ideeën van (potentiële) gebruikers van de havens en is geen eisenpakket voor de uitvoering van de havens. Het formele kader voor het ontwerp van de havens in het technisch programma van eisen dat onderdeel is van de Samenwerkingsovereenkomst Waterfront. De genoemde voorzieningen kunnen een waardevolle aanvulling op of gedetailleerdere invulling zijn van de samenwerkingsovereenkomst. Tijdens het overleg met het projectbureau Waterfront moet afstemming worden gezocht en blijkt wat haalbaar is binnen de samenwerkingsovereenkomst met Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F.. De reactie van de geënquêteerde watersporters is input voor het overleg met het projectbureau Waterfront voor het ontwerp van de havens. In de hierna opgenomen overzichten zijn de wensen en ideeën van gebruikers gerubriceerd opgenomen. Hierbij is aangegeven of de wensen: - onderdeel zijn van de samenwerkingsovereenkomst (SOK) - onderdeel zijn van de samenwerkingsovereenkomst maar om een gedetailleerdere invulling in overleg met Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. op basis van het Technisch Programma van Eisen of om aanvullende besluitvorming vragen (SOK-plus); - geen onderdeel zijn van de samenwerkingsovereenkomst (niet-SOK); - op een andere locatie al aanwezig zijn of op een ander locatie in kan worden voorzien, bijvoorbeeld de Lorentzhaven of De Knar (elders); - mogelijk gefaciliteerd kunnen worden via het bestemmingsplan (B-plan) - mogelijk terug komen in de nieuwe Havenverordening Harderwijk (HVH) In kolom 3 is indien van toepassing de link gelegd met het Technisch Programma van Eisen dat onderdeel is van de Samenwerkingsovereenkomst Waterfront. Hier is aangegeven of het Technisch Programma van Eisen voldoende basis biedt voor uitvoering. In dat geval moet gedetailleerde afstemming plaatsvinden met de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. in het overleg over het (voorlopig) ontwerp. Indien het Technisch Programma van Eisen onvoldoende basis biedt, is een voorstel van de gemeente nodig waarover in het overleg met de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. over het (voorlopig) ontwerp afstemming wordt gezocht.
29
Algemene voorzieningen 1.
ligplaatsen/boxen voor boten van verschillende lengten
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.1 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
2.
Wi-Fi in de haven is tegenwoordig echt een must, en dan wel snel Wi-Fi, Hotspots van KPN worden veel aangeboden en werken prima (goede Wi-Fi vraagt wel een forse investering omdat er meerdere zenders nodig zijn om adequaat Wi-Fi (streaming) voor alle boten te krijgen)
niet-SOK
Geen onderdeel van VO, uitvoering verantwoordelijkheid exploitant havens
3.
de randmeren zijn aantrekkelijk voor trailerbare bootjes (dagje vissen, zeilen of varen), een goede botenhelling is handig plus ruimte voor een stalling van de auto's met de trailers
elders
Geen onderdeel van VO
4.
beperkte vaarsnelheid in de haven (geen golven)
HVH
Gedekt door de eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE?
5.
duidelijk zichtbare meldsteiger bij aanvaren met intercom verbinding met havenmeester of nog mooier, meldsteiger vlakbij havenkantoor dat duidelijk zichtbaar is vanaf water
niet-SOK
Zie punt 32
6.
fietsverhuur
B-plan
Geen onderdeel van VO
7.
duidelijke plattegrond van de stad
niet-SOK
Geen onderdeel van VO, uitvoering verantwoordelijkheid exploitant havens
8.
bij afgelegen jachthavens zijn voorzieningen, als benzine/dieselpomp of een winkeltje (lekkere broodjes) of iets van een restaurantje handig, in Harderwijk zo dicht bij het centrum/binnenstad speelt dat minder, misschien zou iets van fietsenverhuur wel een aardig idee zijn
elders
Geen onderdeel van VO, zoals opgemerkt biedt de omgeving voldoende commerciële voorzieningen (winkels → binnenstad, brandstof → Lorentzhaven)
9.
de aanwezigheid van (huur)fietsen is prettig, eventueel voor het doen van boodschappen of een leuke fietstocht
B-plan
Geen onderdeel van VO
elders
Zie punt 8
10. brandstofverkooppunt
30
11. steigers die geschikt zijn voor mindervaliden/mensen die moeilijk ter been zijn
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.1 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
12. handig is om te werken met sloten met pincodes zowel voor de toegang van een havengebied als voor de toegang tot de faciliteiten, de code is te verkrijgen na betaling van de havengelden
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.1 kaden en steigers van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
Veiligheidsvoorzieningen 13. trapjes aan steigers voor mensen die in de haven vallen
Sanitaire voorzieningen De uitvoering is afhankelijk van handhaven bestaande gebouw bij de Vissersbrug: - indien handhaven → TPvE biedt voldoende basis als aanvulling op bestaande voorziening, het bestaande gebouw heeft wel een grondige opknapbeurt nodig om aan de eisen van deze tijd te voldoen; - indien niet handhaven → voorstel van de gemeente voor locatie, omvang en voorzieningen al dan niet in combinatie met een havenkantoor als input voor het VO van de V.O.F. voor de havens 14. goede sanitaire voorzieningen
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
15. schone toilet en douchevoorzieningen (houd er rekening mee dat ze 'hufterproof' moeten zijn)
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
31
16. sanitairgebouw met vloerverwarming
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
17. sanitairgebouw met 10 douchecabines dames en 10 douchecabines heren en gescheiden toiletten
SOK-plus
Voorstel van gemeente voor locatie, omvang en voorzieningen al dan niet in combinatie met een havenkantoor als input voor het VO van de V.O.F. voor de havens
18. douche- en toiletvoorzieningen die makkelijk toegankelijk/geschikt zijn voor mindervaliden
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
19. sanitairgebouw toiletten douches wasruimte, verwarmd t.b.v. voor- en najaar
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
20. wasmachine, droger, strijkplank, droogkamer
SOK-plus
Voorstel van gemeente voor locatie, omvang en voorzieningen al dan niet in combinatie met een havenkantoor als input voor het VO van de V.O.F. voor de havens
21. walstroom, voldoende en sterk genoeg 220 volt aansluiting op steiger zo ook wateraansluitingen, stoompunten 16 ampère en watertappunten
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
22. het is prettig om voldoende waterslangen en elektra op de steigers te hebben. Er zijn havens die met een speciale watersteiger werken, over het algemeen werkt dat minder prettig, als je ergens ligt en de watertank is leeg moet je eerst weer naar de watersteiger varen
SOK-plus
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
Nutsvoorzieningen
32
23. gescheiden afvalinzameling/ afvalbrengstation, scheiding afval, meldsteiger voor afname vuilwater voor jachten en passagier schepen
SOK-plus
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
24. een afzuigpunt voor chemische toilet en bilgewater, een en ander afhankelijk van de milieueisen
SOK-plus/ Elders
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens → voor bilgewater zie punt 8
25. vuilwaterpunt, is mogelijk een lastige maar weet dat bij Van Scherpenzeel in de Lorentzhaven alle voorzieningen al aangelegd zijn, realisatie is nog maar een kleine stap, meerdere punten is waarschijnlijk niet zinnig (niet helemaal zeker) in Harderwijk, Van Scherpenzeel heeft ook een brandstofboot en verkoopt ook bootonderdelen, ook hier weer goede info is het halve werk
SOK-plus/ elders
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens → voor brandstof zie punt 8
26. goede verlichting en vanwege de ligging tegen de stad goede afsluitbaarheid voor publiek
SOK
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
27. het is niet prettig als vissers in de haven vissen (kans op schade, soms gaan vissers ongevraagd op boten)
HVH
Geen onderdeel van VO
28. niet spelevaren in de haven door de jeugd met bootjes met een buitenboordmotor
HVH
Geen onderdeel van VO
29. all-in prijs per nacht, geen gezeur met muntjes voor bijvoorbeeld douches of walstroom
SOK-plus
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
30. veel havens werken met een oplaadbaar pasjessysteem (geldig in meerdere havens) om te kunnen douchen, water te tanken en elektra, een all-in tarief met een pincodesysteem voorkomt aanschaf van dit soort systemen
SOK-plus
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
Vooral niet doen of voorkomen
Financiële voorzieningen
33
31. Bataviahaven in Lelystad heeft een betaalautomaat voor passanten, werkt prettig als de havenmeester niet aanwezig is, de betaalautomaat geeft na betaling een sticker die zichtbaar opgehangen moet worden, niet betalen valt meteen op
SOK-plus
De eisen genoemd in paragraaf 4.3.2 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens
32. havenkantoor in vaarseizoen 7 dagen per week bezet, ook ‘s avonds
SOK-plus
Voorstel van gemeente voor locatie, omvang en voorzieningen al dan niet in combinatie met een havenkantoor als input voor het VO van de V.O.F. voor de havens
33. goed bereikbare havenmeester
SOK-plus
Geen onderdeel van VO
34. duidelijke aanduiding waar je je moet melden als passant
SOK-plus
Zie punt 32
35. het is voor passanten handig te weten of ze zelf een ligplaats kunnen kiezen of dat ze zich moeten melden via een meldsteiger
SOK-plus
Geen onderdeel van VO
36. folder standaard met snelle info zoals waar is supermarkt, fietsroutes en interessante zaken in de stad, ideaal zou een winkel zijn in het havengebied maar met de binnenstad is op dat punt ruim voorzien, wel is essentieel dat er bij aankomst een hand-out is met deze info
SOK-plus
Geen onderdeel van VO
37. etalage in het havenkantoor t.b.v. verhuur aan botenmakelaar/ reclame
SOK-plus
Zie punt 32
38. havenboot, RIB (Rigid Inflatable Boat) t.b.v. havenmeester zodat hij fysiek duidelijk aanwezig is in havengebied
niet-SOK
Geen onderdeel van VO
39. havenkantoor bij ingang Vissershaven voor de bruggen met een meldsteiger
SOK-plus
Zie punt 32
40. havenkantoor boven sanitairgebouw met goed zicht op de bruggen en havens (met camera's bij bruggen)
SOK-plus
Zie punt 32
SOK-plus
De eisen genoemd in paragraaf 4.4.1 van het TPvE biedt voldoende basis voor uitvoering, afstemming op basis van voorstel voor het VO van de V.O.F. voor de havens Aanvullend: zie bevestiging in de mail van 30 november 2015
Havenmeester, havenkantoor
Bediening bruggen 41. brugbediening met drukknop behalve bij dolfinarium en vissershaven
34
42. bruggen Stadshaven en Vissershaven bepaalde tijden openen in verband met Dolfinarium bezoekers
SOK-plus
Zie punt 41
Genoemde voorbeelden 1. Naarden 2. Batavia Haven in Lelystad 3. Compagniehaven Enkhuizen
35
Bijlage 6 – Programma van eisen havenkantoor en bediening bruggen Beknopt programma van eisen nieuw havenkantoor De gewenste voorzieningen voor ene nieuw havenkantoor zijn in ieder geval: - een oppervlak van circa 50 m2 met sanitaire voorzieningen en keukenvoorziening voor het personeel; - een voor aanlopende schepen makkelijk bereikbare en goed zichtbare meldsteiger in de directe nabijheid van een nieuwe havenkantoor als incheck functie, gasten melden zich aan na aanmeren bij het havenkantoor, verzilveren hun digitale reservering of boeken meer traditioneel bij de havenmeester een overnachting; - voor de gasten van de havens een uitnodigende en open balie of receptie; - een Wi-Fi hotspot voor de gasten van de havens; - camera toezicht op de bruggen en de havens; - en maritieme telefoon (marifoon) voor de communicatie met de kapiteins en schippers. - bediening op afstand van de beweegbare bruggen in het havengebied zuid inclusief noodvoorzieningen. In het gebouw voor een havenkantoor kunnen meerdere functies ondergebracht worden, bijvoorbeeld op de begane grond wanneer het havenkantoor op de 1e of 2e verdieping wordt gerealiseerd: - sanitaire voorzieningen (eveneens 50 m2) met een in overleg met de Ontwikkelingscombinatie Waterfront Harderwijk V.O.F. nog te bepalen aantal voor dames en heren gescheiden douches en toiletten, inclusief sanitaire voorzieningen voor gehandicapten; - wasmachine, droger, afwaskeuken, etc. - innameput voor drinkwater, afzuigpunt vuilwater en chemisch toilet; - (toeristisch) informatiepunt met bijvoorbeeld een plattegrond van de binnenstad. Optioneel kan vanuit het havenkantoor ook toezicht op en bediening van de parkeergarages plaatsvinden. Combinatie van deze functies levert een aantal voordelen op: efficiëntere bedrijfsvoering en exploitatie, personeel kan elkaar vervangen in duo-functies, meer mogelijkheden voor 24 × 7 bediening en toezicht, geen investering nodig voor logefuncties bij de parkeergarages. Programma van eisen voor de bediening van de bruggen conform de Samenwerkingsovereenkomst 1.
2.
3. 4.
de basis voor de bediening zijn twee bedieningssystemen: a. door de watersporters vanaf hun boot, doe-het-zelf bediening vergelijkbaar met de huidige bediening van de Vissersbrug; b. bediening vanaf een centrale bedienpost door een daartoe opgeleide en bevoegde medewerker; De doe-het-zelf bediening is vooral in het laagseizoen van toepassing, bediening op afstand vanaf een centrale bedienpost in het havengebied is noodzakelijk in het hoogseizoen en bij evenementen en om in te kunnen grijpen bij calamiteiten. Aanvullend kan bediening op afstand ook vanuit andere locaties dan een centrale bedienpost in het havengebied plaatsvinden, bijvoorbeeld als onderdeel van het beheerssysteem AEOS. Webgebaseerde (web-based) bediening behoort tot de mogelijkheden. Vanuit de centrale bedienpost moet de doe-het-zelf bediening kunnen worden overruled. Gedurende nog vast te stellen perioden op de dag heeft de verkeersstroom over land voorrang, doehet-zelf bediening van de bruggen is gedurende deze periode niet mogelijk.
36
5. 6. 7.
Gelijktijdige opening van de bruggen 2 en 3 is niet mogelijk. De beweegbare bruggen zijn voorzien van een noodstroomvoorziening om ingeval van calamiteiten de brug te kunnen bedienen. De centrale bedienpost is onderdeel met havenkantoor. Het zoekgebied hiervoor ligt centraal in het havengebied in de directe omgeving van brug 3 en 4.
37
Bijlage 7 – Ontwikkeling havens van Harderwijk
38
1500
1600
1800
1900
2000
ca. 1558
1650
1715
1810
1913
2011
Op de kaart van Van Deventer is te zien dat de gracht aan de noordkant van de stad wordt afgeschermd door een stuk land.
Er wordt een haven aangelegd tussen de bruggen van de Bruggepoort en de Vischpoort.
Schuilplaats voor kleine vaartuigen ingericht, in de gracht aan de noordoostkant van de stad. Dit is het begin van de huidige haven bij de Havendam. De ingang is tegenover wat nu de Zoutkeetstraat heet. Men kan doorvaren tot de Grote Poort. Hiertoe is de oostelijke zeebeer tegenover de Zoutkeetstraat verlaagd. Dit is de eerste inbreuk door menselijk handelen op de oostelijke zeebeer. Het betekent ook dat de kustlijn vroeger meer oostelijk lag. Het oprukken van de zee (in 1654 al volop aan de gang) heeft er dus voor gezorgd dat Harderwijk aan de noordkant toegankelijk is geworden voor kleine vaartuigen.
De haven aan de noordoostkant van de stad wordt aanzienlijk uitgebreid en uitgediept. Daarbij wordt de ingang verplaatst naar (ongeveer) de huidige plek. Dit is de tweede inbreuk door menselijk handelen op de oostelijke zeebeer. De succesvolle landaanwinning aan de noordkant van de stad (De Groentjes) had in de loop van de achttiende eeuw de toegankelijkheid van de haveningang uit 1715 sterk verminderd. Nog jarenlang (zelfs nog in 1913!) heeft men het over de oude haven (ten oosten van de Zoutkeetstraat) en de nieuwe haven (ten westen van de Zoutkeetstraat).
Verbreding van de haven in noordelijke richting met enkele meters. Dit is mogelijk door verwijdering van een groot gedeelte van de oude grachtmuur. Dit is de derde inbreuk op de oostelijke zeebeer. Verdere uitdieping van de haven.
Uitbreiding Lorentzhaven in noordwaartse richting. De haven van de vaarschool kan daardoor niet meer gehandhaafd worden.
1654
Tijdlijn ontwikkeling havens van Harderwijk
1700
De Kroniekschrijver Van Slichtenhorst deelt mee dat de zee in toenemende mate het vaste land en de stadsmuren bedreigt, vooral aan het oosteinde. De stadsgrachten moeten tegen hoge kosten met steen verstevigd worden om het gevaar te beteugelen. Van Slichtenhorst zegt dus met zoveel woorden dat de oostelijke zeebeer de volle kracht van de zee moet opvangen door het verdwijnen van het land aan de noordkant van de stad. De oostelijke zeebeer was van een veel zwaarder kaliber dan de westelijke zeebeer.
1669 Een zware storm vernielt de haven tussen de bruggen. De aanleg heeft Harderwijk financieel zodanig uitgeput, dat er geen geld meer is voor het herstel.
1832 1739 – 1740 Aanleg tweede schuilplaats voor kleine vaartuigen, waarschijnlijk ten westen van de brug bij de Bruggepoort.
1765 Bescheiden uitdieping van de haven aan de noordoostkant van de stad.
Op de kadastrale kaart staat het woord “De Haven” nabij de toenmalige molen, d.w.z. in het oudste gedeelte. De haven langs de Havendam wordt aan de noordkant nog steeds begrensd door de oostelijke zeebeer. Het land dat verloren is gegaan in de periode 1560 – 1715 blijkt terugveroverd te zijn op de zee.
1879 Voor de inrichting van een scheepswerf aan de tegenwoordige Scheepssingel wordt een bassin uitgegraven ter hoogte van Scheepssingel 27 – 31. De haven wordt m.a.w. op deze plek verbreed. Bovendien wordt de haven hier uitgediept.
1884 Het achterste gedeelte van de haven wordt zodanig verbeterd dat er “meerdere ruimte” ontstaat. Dit is weer een verbetering in de omgeving van de huidige Scheepssingel.
1898 – 1899 Aanleg van de havenkom of lighaven. Deze uitbreiding herbergt nu de woonboten en de botters.
2013 – 2015 Aanleg en bouw nieuwe jachthaven De Knar. Officiële opening in 2016.
1925
2014
Vaarroute gemaakt dwars door hinderlijke zandbank [Het Harde]. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van de haven aanzienlijk verbeterd.
Start aanleg Zuidereiland en daarmee de eerste aanzet voor de Waterstadhaven.
1926 Ingebruikname van een zwaaikom voor de grote boten, want de haven is niet breed genoeg om te kunnen keren.
1933 Vergroting van de haven in de breedte tot de huidige omvang. Verdere uitdieping. Het overgebleven grachttraject langs de Scheepssingel wordt alsnog gedempt.
2018 e.v. Aanleg Strandhaven en Stadshaven (bouw bruggenhoofden en bruggen start voordat de havens worden aangelegd).
1961 Opening van vergrootte jachthaven aan de Strandboulevard. Deze wordt verpacht aan P. Zeegers en wordt daardoor bekend als “de haven van Zeegers”.
1975
Opening van een jachthaven aan de Strandboulevard. Voor de aanleg is de overbodig geworden zwaaikom gebruikt.
Opening van jachthaven De Knar. Deze jachthaven is door de gemeente ontwikkeld als opvolger van de in 1957 ontwikkelde jachthaven
1957
1976
Begin van tweede jachthaven aan Knardijk door particulier initiatief van G.C. Sterker.
Officiële opening van De Nieuwe Industriehaven (nu Lorentzhaven).
1935
1977 1958 Besluit om een tweede haven aan te leggen. “De haven van thans is ontzettend dood”. Voor dit doel wordt de werkhaven uit 1951 i.v.m. de inpoldering verlengd met een nieuw gedeelte en verder uitgediept.
De haven bij de Havendam krijgt de naam Vissershaven.
1978 R. Sterker [zoon van G.C.] begint een vaarschool in het uiterste noorden van de Lorentzhaven.
1959
1985
De eerste schepen kunnen al lossen in de [nog niet voltooide] tweede haven.
Deze vaarschool heeft zich zodanig ontwikkeld, dat er nu sprake is van een zelfstandige haven: de Watersport Combinatie Harderwijk.
1960 Officiële opening van de tweede haven, de zogenaamde Industriehaven (nu Lelyhaven).
1986 Bij het verleggen van de kustlijn tegenover Hotel Monopole is een oud haventje ontdekt, dit is waarschijnlijk het haventje dat in 1739-1740 is aangelegd.
