Handreiking herbestemming cultureel erfgoed

Handreiking herbestemming cultureel erfgoed Herbestemming en hergebruik staan in het centrum van de belangstelling. Meer en meer gaat overheidsbeleid er vanuit dat we eerst het gebruik van bestaand gebied optimaliseren, voordat we uitbreidingen kunnen overwegen. Hergebruik draagt dan ook bij aan doelen van behoud van kwaliteit en identiteit, maar staat ook voor duurzaam omgaan met structuren, materialen en grondstoffen.

Provincie Overijssel werkt al meer dan tien jaar aan het actief stimuleren van herbestemming van cultureel erfgoed. Daarbij staat het mogelijk maken van nieuwe ontwikkelingen voorop. Het klimaat voor herbestemmen van een fabriek, silo, erf, boerderij, kerk etc. is gunstig - het traject dat mensen, stichtingen en andere beheerders afleggen, is complex. Voordat u een herbestemmingtraject ingaat, is het belangrijk om u te oriënteren en een globaal idee te krijgen over wat de mogelijkheden zijn, wie u moet betrekken bij het proces; welke vergunningen en onderzoek nodig zijn en wat de financiële mogelijkheden zijn. Daarbij kunnen onderstaande vragen dienen als leidraad.

1 

Eigenschappen & kwaliteiten

Wat wil ik?

Wat zijn precies de eigenschappen en kwaliteiten van het object dat ik wil herbestemmen? Maar ook: wat is de geschiedenis van gebouw, erf of de plek? • Om welke locatie gaat het precies? (pand, bijgebouwen, ruimte, erf ) • Wie is of zijn de eigenaren van de locatie of het pand? Zijn er andere belanghebbenden? (hypotheekhouders, erfpachtverleners) • Welke ontwikkeling heeft de locatie doorgemaakt? (zodat gekeken kan worden of eventuele herbestemming die ontwikkeling doorzet of ombuigt) • Wat is de cultuurhistorische waarde van de locatie en het pand en is die eventueel vastgelegd in een rapportage? Welke betekenis heeft het gebouw voor zijn omgeving: stedenbouwkundig en bij omwonenden? • Is er sprake van een ‘beschermd monument’? • Wat is de constructie, wat is de technische staat, de onderhoudstoestand van het gebouw? • • •

Wat kan ik?

• • • • • • • • •

Zoek ik passende gebruikers of zoek ik nieuwe eigenaren of ben ik zelf de toekomstige gebruiker? Gaat het om herbestemming of om een nevenfunctie? Wat wil ik met de herbestemming bereiken? Welke ambities kan ik hebben: wat hebben anderen gedaan met een vergelijkbaar object? Wat heb ik er voor over in tijd en geld? (Financiële haalbaarheid en ademlengte) Welke ruimte biedt het ruimtelijk beleid van gemeente, provincie en rijk voor herbestemming? (zie toelichting ‘beleid’) Welke kansen en mogelijkheden biedt de locatie? Welke samenwerkingsmogelijkheden zijn er? Welke functies passen bij het gebouw zonder dat de cultuurhistorische waarde verloren gaat? Welke functies passen bij de omgeving? (marktonderzoek) Zijn er omgevingsfactoren die een herbestemming tegenhouden? Zoals belangengroepen, visie van een ontwikkelaar. Staan de gemeente en/of andere overheden positief tegenover de plannen en verlenen ze hun medewerking?

Dedemsvaart: gashouderfabriek wordt theaterpodium 2 

Onderzoek beleid Rijksbeleid - Er is regelgeving voor het landelijk gebied. Daaronder vallen zowel monumentenbeleid als beleid op het gebied van natuur en landschap. Kijk op de site erveninoverijssel.nl > wat kan er > beleid en regelgeving > landelijk en op de site cultureelerfgoed.nl.

Hoe doe ik dat?

Provinciaal beleid - De provincie Overijssel heeft veel rijksbeleid doorvertaald naar provinciaal niveau. Informatie vindt u op de site erveninoverijssel.nl > wat kan er > beleid en regelgeving > provinciaal. Gemeentelijk beleid - De gemeenten in Overijssel hebben gemeentelijk beleid waarin uw herbestemming moet passen. U kunt hierbij denken aan het bestemmingsplan, structuurvisie, monumentenverordening en uitvoeringsvoorschriften of specifieke regelingen voor het landelijk gebied, zoals rood voor rood. Ook moet u bij uw gemeente zijn als u een bouwplan heeft. Stel een projectteam samen Het proces van herbestemmen is complex. Er komen vele factoren bij kijken. Vaak gaat het ook om langdurige trajecten. De ervaring leert dat het goed is om te werken met een projectteam. Een enthousiast team, dat bestaat uit mensen met verschillende competenties, vertegenwoordigers uit verschillende disciplines. Een team dat het enthousiasme ook kan overdragen op anderen en dat de samenwerking tussen de verschillende partijen bewaakt.

Projectteam

Onderzoek object Documenteer de cultuurhistorische waarde van het pand of de locatie in cultuurhistorisch-, bouwtechnisch-, bouwhistorisch-, en/of archeologisch onderzoek. Documenteer roerend bezit en interieuronderdelen (vooral bij kerken), alsmede de bouwtechnische staat. Laat een verkenning van de mogelijkheden maken door een goede ontwerper, waar nodig met aandacht voor aspecten van landschap en situering. Kijk hierbij ook naar mogelijkheden van de markt en de financiële haalbaarheid / rendabele exploitatie.

Object

Raalte: schuur wordt recreatiewoning 3 

Proces

• • • • • •

Welke vergunningen zijn nodig? Overleg met de gemeente of het bestemmingsplan ‘past’. Zijn er andere ruimtelijke beleidszaken die geregeld moeten worden? Denk aan parkeren, bijbouwen, hinderwet, natuur en omgevingbeleid. Zijn er andere partijen/belanghebbenden waarmee rekening gehouden dient te worden (buren, belangengroepen)? Zijn alle actoren in het proces deskundigen en meewerkend in het proces? Zo nee, wat is nodig om die betrokkenheid te vergroten? Onderzoek financiën Welke investeringsregelingen en subsidies zijn er?

Rijk Zie voor de subsidiemogelijkheden voor het herbestemmen van cultureel erfgoed de sites: cultureelerfgoed.nl > monumenten > subsidie erveninoverijssel.nl > wat kan er > subsidie Provincie • Cultuurfonds voor Monumenten Overijssel (www.cultuurfonds.nl) • Laagrentende leningen voor restauratie of constructief herstel van monumenten • Kwaliteitsimpuls groene omgeving (www.overijssel.nl > thema’s ruimte en wonen) • Regeling Herbestemming cultureel erfgoed Gemeente Wat u aan subsidie op het gebied van bebouwing bij uw gemeente kunt aanvragen, hangt af van de mogelijkheden die uw gemeente biedt. Wanneer uw gebouw een monument is, kunt u mogelijk subsidie krijgen voor herstelwerkzaamheden. De mogelijkheden zijn per gemeente verschillend. Ook wanneer de bebouwing op uw erf geen monumentstatus heeft zijn er subsidiemogelijkheden om elementen te herstellen. Zo biedt het project ‘Streekeigen Huis en Erf’ , ondersteund met subsidie van de provincie, particulieren subsidie voor het opknappen van hun boerderij of bijgebouwen. Kijk op de site landschapoverijssel.nl > projecten en advies > boerenerven >streekeigen huis en erf. Ook is het in een aantal gemeentes mogelijk om subsidie aan te vragen voor het herstellen van een rieten dak. Informeer voor de mogelijkheden bij uw gemeente.

Ootmarsum: damastfabriek wordt brandweerkazerne 4 

Het in de arm nemen van de juiste architect en aannemer die ervaring hebben met herbestemmingsopgaven maakt het proces veel makkelijker. U kunt een ervaren architect ook opdracht geven om de procesleiding op zich te nemen. Belangrijk is dat de uitgangspunten van de eerdere onderzoeken terug komen in het ontwerp.

Ontwerp

Met welke partijen heb ik te maken, wie moet ik in welk stadium betrekken in het proces? Betrek uw gemeente in een zeer vroeg stadium bij uw plannen. Uw gemeente is ook het loket voor de monumentencommissie (bij wijzigingen aan monumenten) en de welstandscommissie (bij alle bouwaanvragen). Vaak hebben deze partijen een spreekuur, waar initiatieven in een vroeg stadium kunnen worden besproken en waar mensen met u mee kunnen denken. De provincie heeft een digitale folder die u informeert over een volgende fase in het herbestemmingsproces: het aanvragen en maken van een transformatieplan (kijk hiervoor op de site www.overijssel.nl/erfgoed.

En nu verder

www.overijssel.nl/erfgoed www.oversticht.nl www.landschapoverijssel.nl www.erveninoverijssel.nl www.cultureelerfgoed.nl www.cultuurfonds.nl www.herbestemming.nu www.boei.nl www.restauratiefonds.nl

Handige sites

Op de site van Het Oversticht, www.oversticht.nl en de provincie vindt u ook een aantal downloads van publicaties die u verder kunnen helpen zoals het Inspiratieboek transformatie erven en boerderijen en Voltooid verleden tijd - herbestemd industrieel erfgoed. Provincie Overijssel Het Subsidieloket: tel. 038-4998380 / [email protected]

Contact

Het Oversticht Contactpersoon erven: Anneke Coops, ervenconsulent tel. 038-4254586 / [email protected] Contactpersoon overig cultureel erfgoed: Marieke van Zanten tel. 038-4254661 / [email protected]

Denekamp: schuur wordt recreatiewoning 5