GOVERNANCE IN DE ZORG I
Christian Huiskes Advocaat ondernemingsrecht 2 december 2014
Governance in de zorg Wat is governance? • besturen en toezicht houden
• verdeling van verantwoordelijkheden en uitoefening van taken en bevoegdheden/naleving van verplichtingen door organen
Wat is het belang van governance in/voor de zorg? • directe relatie met kwaliteit, veiligheid en continuïteit in de zorg • ‘checks and balances’ binnen de organisatie, waardoor bestuurders en toezichthouders • zich verantwoordelijk voelen voor een goede en veilige zorgverlening • weten wat er speelt • transparant zijn over fouten • aanspreekbaar en afrekenbaar zijn op ‘falend’ bestuur en toezicht 2
Governance (vervolg) Praktijkvoorbeelden falend bestuur en toezicht • te snel op elkaar volgende fusies • integratie onderdelen onvoldoende gemanaged (‘eilanden’) • managementinformatie niet (tijdig) uitgewisseld • machtsstrijd/ruzies • (mega)verliezen door verkeerde, risicovolle investeringen • niet tijdig ingrijpen • onduidelijkheid over te volgen koers • uit het oog verliezen van kerntaken • megalomaan of zelfs frauduleus gedrag • hoge vertrekvergoedingen
3
Governance (vervolg) Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) (2005) • eisen (van overheidswege) aan interne organisatie • toezichthoudend orgaan (onafhankelijk t.o.v. bestuur/zorginstelling) • cliëntenraad met een statutair recht om een enquête te verzoeken • nadeel: eenmalige ‘papieren’ toets statuten en inschrijving handelsregister Zorgbrede Governancecode (2006/2010) • verantwoording afleggen aan belanghebbenden
• taken en bevoegdheden RvB en RvT • samenstelling RvT
4
Governance (vervolg) • beperkte zittingsduur in RvT (max. 2 x 4 jaren) • beperking aantal bestuurs-/toezichthoudende functies zodanig dat een goede taakvervulling is gewaarborgd • n.b.: ook concrete wettelijke beperkingen bij ‘grote’ rechtspersonen (o.g.v. Wet bestuur en toezicht in nv’s/bv’s in boek 2 BW): • niet benoembaar als bestuurder indien men al (i) toezichthouder is bij twee of meer andere grote rechtspersonen of (ii) voorzitter van de RvT is bij een andere grote rechtspersoon • niet benoembaar als toezichthouder indien men al toezichthouder bij ten minste vijf andere grote rechtspersonen is, waarbij het voorzitterschap van een RvT dubbel telt
5
Governance (vervolg) • ‘grote’ rechtspersonen (nv’s/bv’s/stichtingen): • • • •
waarde activa > EUR 17,5 M netto-omzet > EUR 35 M gemiddeld aantal werknemers ten minste 250 stichtingen: financiële verantwoording vergelijkbaar met jaarrekening
• RvB en RvT verantwoordelijk voor governance-structuur en naleving code
• 'pas toe of leg uit' (Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording) • Zorgbrede Governancecode niet vrijblijvend: • lidmaatschapsverplichting leden Brancheorganisaties Zorg • toetsing in enquêteprocedure Desondanks gevallen van falend bestuur en toezicht in de zorg 6
Governance (vervolg) Wetsvoorstel voor goed bestuur in de zorg • brief Min. VWS aan TK van 19 september 2013
• voor de kwaliteit en continuïteit van de zorg moet falend bestuur en toezicht worden voorkomen: • verdere professionalisering van de governance in de zorg door versterken van de vakbekwaamheid bestuurders/toezichthouders • accreditatietraject voor bestuurders • permanente educatie
• nieuwe regelgeving • opmerkelijke recente uitspraak Van Halder (topambtenaar VWS): “zorginstellingen negeren interne signalen over kwaliteit en veiligheid. Bestuurders zijn niet ‘in control’ door de vele veranderingen in de zorg. De focus op organisatieverandering en bedrijfsvoering gaat ten koste van kwaliteit en veiligheid”.
7
Governance (vervolg) • twee (wettelijke) resultaatsnormen 1. “De zorgaanbieder richt zijn bestuurs- en toezichtstructuur zodanig in dat hij in staat is tot het verlenen van goede en veilige zorg, daarover regelmatig verantwoording aflegt jegens belanghebbenden en toezicht daarop naar behoren kan worden uitgeoefend” 2. “De zorgaanbieder richt zijn medezeggenschapsstructuur zodanig in dat gewaarborgd is dat cliënten vanuit hun gemeenschappelijk belang invloed kunnen uitoefenen op besluiten van de zorgaanbieder die voor hen van wezenlijk belang zijn”
8
Governance (vervolg) • Aanvullende verplichtingen bij eerste resultaatsnorm (bestuurs-/ toezichtsstructuur): 1. RvB wijst één van zijn leden aan die specifiek verantwoordelijk is voor de kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening • blijft ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid binnen RvB • vergemakkelijkt aansprakelijkstelling bestuurders: • altijd een aanspreekpunt • hoofdelijke aansprakelijkheid medebestuurders, tenzij deze zich kunnen disculperen: aantonen • geen ernstig verwijt, gelet op aan ander(en) toebedeelde taken • niet nalatig geweest in treffen van maatregelen om gevolgen onbehoorlijk bestuur af te wenden
9
Governance (vervolg) 2. RvB betrekt de RvT bij besluiten die een grote impact op de zorginstelling hebben en ook andere belanghebbenden bij besluiten die voor hen grote gevolgen hebben • dualistisch bestuursmodel (niet een ‘one tier board’) • wettelijke (?) lijst met belangrijke bestuursbesluiten die • ter goedkeuring moeten worden voorgelegd (codificatie van artikel 4.1.2 Zorgbrede Governancecode?) • ter informatie/raadpleging moeten worden voorgelegd (codificatie van artikel 2.2.2 Zorgbrede Governancecode?)
3. RvB en RvT verantwoorden zich jaarlijks openbaar voor hun besluiten en keuzes (Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording)
10
Governance (vervolg) 4. RvT is verantwoordelijk voor de benoeming, schorsing en het ontslag van bestuurders (tenzij de AV deze bevoegdheid heeft) 5. Leden RvB moeten voor toetreding een Verklaring Omtrent Gedrag overhandigen. RvT (of AV) heeft een vergewisplicht t.a.v. de kwaliteit van de aan te stellen leden van de RvB en RvT: of deze geschikt is de functie uit te oefenen 6. RvT ziet erop toe dat RvB zijn verantwoordelijkheid voor kwaliteit van zorg en voor een ordelijke en controleerbare administratie waar maakt
7. RvT verzekert zich ervan dat RvB voldoende zicht heeft op financiële risico’s en hier adequaat naar handelt (onverminderd de eigen verantwoordelijkheid van de RvB) 11
Governance (vervolg) 8. RvT kan aansprakelijk worden gesteld o.g.v. artikel 2:9 BW. Bij taakverwaarlozing kunnen toezichthouders op verzoek van de cliëntenraad door de OK worden ontslagen. De statuten mogen dit recht niet beperken • toezichthouders nu alleen aansprakelijk te stellen wegens onbehoorlijke taakvervulling indien de stichting/(formele) vereniging failliet is verklaard en onderworpen was aan de heffing van Vpb • ontslag toezichthouders bij taakverwaarlozing door OK, op verzoek cliëntenraad, knoopt aan bij • enquêteregeling • structuurregeling
12
Governance (vervolg) 9. RvT is zodanig (divers) samengesteld, en zorgt er voor dat hij zodanig is geïnformeerd, dat hij toezicht op de kwaliteit en financiële situatie van de zorginstelling goed en onafhankelijk kan uitvoeren. RvB zorgt er voor dat RvT niet wordt belemmerd in zijn informatievergaring • zie Zorgbrede Governancecode: • ieder lid dient geschikt te zijn om hoofdlijnen totale beleid te beoordelen • ieder lid heeft specifieke deskundigheid noodzakelijk voor zijn specifieke taak binnen RvT • ten minste één lid beschikt over de voor de zorginstelling relevante kennis en ervaring in de zorg • onafhankelijkheidseisen
13
Governance (vervolg) Aanvullende verplichtingen bij tweede resultaatsnorm (medezeggenschapsstructuur): 1. Zorginstellingen moeten er voor zorgen dat de noodzakelijke informatie tijdig en toegankelijk beschikbaar is om adequate inspraak mogelijk te maken 2. Zorginstellingen moeten voldoende (financiële) middelen beschikbaar stellen om medezeggenschap te ondersteunen 3. Een vertegenwoordiging van cliënten moet (ongeacht de rechtsvorm van de zorginstelling) het recht van enquête hebben en het recht hebben de OK te verzoeken een lid van de RvT te ontslaan wegens taakverwaarlozing. De statuten mogen dit recht niet beperken 14
Governance (vervolg) • ‘medezeggenschap op maat’
• inspraak-/medezeggenschapsregelingen moeten aansluiten bij soort zorginstelling (kortstondige zorg versus langdurige zorg) • niet uitgesloten dat er voor zorginstellingen gericht op curatieve zorg niet langer een verplichting zal gelden om een cliëntenraad in te stellen, maar voor een andere vorm van medezeggenschap kan worden gekozen • Aanscherping toelatingseisen voor zorginstellingen: ook na toelating (na toets statuten en inschrijving handelsregister) • verplichting om wijzigingen m.b.t. doel en intern toezicht door te geven aan Min. van VWS • toetsing door IGZ m.b.t. kwaliteit en veiligheid van de zorgverlening
15
Governance (vervolg) • Extern toezicht IGZ • op invulling resultaatsnormen, aanvullende verplichtingen en ‘veldnormen’ • risico gebaseerd • bestuurders/toezichthouders aanspreken • Min. van VWS adviseren aanwijzing te geven, bestuursdwang toe te passen of boete op te leggen
16
GOVERNANCE IN DE ZORG II
Matthijs van Rozen Notaris ondernemingsrecht 2 december 2014
Wat is bestuur en wat is toezicht? • Bestuur en toezicht algemeen - Elke rechtspersoon heeft een bestuur - Toezicht: raad van commissarissen bij NV/BV • Raad van toezicht stichting momenteel onbekend in wet (BW) - wel: deels in sectorale wetgeving • Verantwoordelijkheid van deze organen: collectief ! - geschiktheid voor “algemene gang van zaken”
18
Wettelijke taakomschrijvingen • Bestuur: belast met het besturen van de rechtspersoon (vertegenwoordiging, beleid, etc). Impliceert: geen anderen ! • Toezichthouder: toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de organisatie. Het toezichthoudend orgaan staat het bestuur met raad terzijde.
19
Waar is het geregeld ? • Relevante regelgeving: - Boek 2 Burgerlijk Wetboek • Sectorspecifieke wetgeving (o.a. onderwijs, zorg, pensioenfondsen) • Branche (governance) codes ("best practices") (o.a. Zorgbrede Governance Code)
20
Wetsontwerp bestuur en toezicht rechtspersonen verschenen • Recente incidenten bij semi-publieke instellingen die aandacht trokken • Verschillen tussen B.V./N.V. en stichting/vereniging in taken en aansprakelijkheid • Wat is het maatschappelijk beeld ? • NB: titel niet verwarren met Wet bestuur en toezicht per 1 januari 2013
21
22
23
24
Wetsontwerp bestuur en toezicht rechtspersonen Inhoud: • • • •
Behoorlijke taakvervulling: niet altijd duidelijke omvang Raad van toezicht bij stichting (eindelijk) in wet Tegenstrijdig belang regeling Uniforme normen voor bestuurders en toezichthouders, ongeacht soort rechtsvorm • Aansprakelijkheid ook voor bestuurders en toezichthouders van stichtingen en verenigingen • Ontslag toezichthouders stichting door rechter
25
Reacties op wetsontwerp (Telegraaf)
Harde aanpak voor falende bestuurders DEN HAAG Falende bestuurders en slapende toezichthouders in de semi-publieke sector kunnen in toekomst harder worden aangepakt. Een nieuw wetsvoorstel moet het makkelijker maken om de leiding van onderwijsinstellingen, ziekenhuizen en woningcorporaties en degenen die
geacht worden hen te controleren, te ontslaan. Ook het aansprakelijk stellen voor schade wordt eenvoudiger, meldt de Volkskrant. Minister Opstelten van Justitie heeft het wetsvoorstel, dat de kwaliteit van het bestuur en toezicht bij verenigingen en stichtingen moet verbeteren, naar verschillende instanties gestuurd. Opstelten reageert daarmee op een reeks schandalen in het onderwijs, bij woningcorporaties en in de zorgsector. De maatregelen gaan ook voor goede doelen gelden. Ze moeten ingrijpen makkelijker maken, zodat de publieke dienstverlening niet in gevaar komt.
26
Reacties in pers (FD)
Strenger beleid jegens bestuurders DEN HAAG -
Bestuurders en toezichthouders van verenigingen en stichtingen worden straks strenger op hun prestaties afgerekend. Het wordt gemakkelijker om ze te vervangen en te ontslaan. De nieuwe regels gelden ook voor goede doelen. Verder komen er regels voor aansprakelijkheid van bestuurders en toezichthouders die hun werk niet naar behoren doen, ook in geval van faillissement. Minister Ivo Opstelten (Veiligheid en Justitie) stuurde zijn reeds aangekondigde plan nu voor advies naar verschillende instanties. De taak van bestuurders en toezichthouders bij verenigingen en stichtingen is nu nog niet helder in de wet geregeld, maar dat gaat nu wel gebeuren zodat ze ook precies weten wat er van ze verwacht wordt. „Goed dat dit nu eindelijk eens aangepakt wordt. Abvakabo FNV pleit daar al langer voor. Daarom zijn we ook de procedure rond zorgconcern Meavita begonnen”, zegt Corrie van Brenk, voorzitter van Abvakabo FNV. Meavita ging in 2009 failliet door falende bestuurders en toezichthouders, aldus de vakbond.
27
Taakvervulling: het begrip “belang” • Behoorlijke taakvervulling door bestuurders en toezichthouders • Moeten zich richten naar belang rechtspersoon en daarmee verbonden organisatie • Belang rechtspersoon: gaat boven privé belangen • Belang ruim begrip: omvat bijvoorbeeld leden, donateurs, maar ook: werknemers en schuldeisers • Verantwoordelijk algemene zaken: pas op met vergaande taakverdeling • Onbehoorlijke taakvervulling kan tot aansprakelijkheid leiden
28
Tegenstrijdig belang
• Direct of indirect persoonlijk (privé) belang tussen bestuurder/toezichthouder en rechtspersoon • Voorbeeld: aangaan geldlening • Hoofdregel: niet deelnemen aan besluitvorming (mogelijk wel: vertegenwoordiging) • Bij 1 of alle bestuurders: alternatieve regeling
29
Ontslag bestuurders en toezichthouders stichting door rechter
• • • • •
30
Op verzoek van een belanghebbende of openbaar ministerie Nu: alleen t.a.v. bestuurders, met beperkte strekking Straks ook ontslag toezichthouders mogelijk Ruimere norm: eerder kunnen ingrijpen Bij 1) schaden belangen stichting die 2) voortduren functie niet dulden
31
Besluitvorming • Geen wettelijke regels besluitvorming bij stichting
• In vergadering: - formele oproep aan alle betrokkenen met toezending agenda en inachtneming statutaire termijnen - besluiten met vereiste meerderheid - controleer statuten op een quorum • Buiten vergadering: - in statuten opgenomen ? - schriftelijk en unanieme stemmen • Besluitvorming in het uitvoerend orgaan (bestuur)
32
Herbenoeming van personen • Zorgbrede Governance Code: - herbenoeming is geen automatisme - maximaal 2 x 4 jaar • Statuten bepalend voor (on)mogelijkheid tot herbenoeming
• Recente uitspraak Rechtbank Noord-Holland 3 september 2014 - herbenoeming was mogelijk - geen herbenoeming: bestuurder (intern) af - wel besluiten nadien genomen - positie derden ?
33
FLEXIBELE INZET PERSONEEL IN ZORG PENSIOEN EN WNT
Norbert Laane Advocaat arbeidsrecht en medezeggenschapsrecht 2 december 2014
Buiten arbeidsovereenkomst Persoon werkt bij jou, maar heeft arbeidsovereenkomst met derde -
Contracting (aanneming van werk)
-
Uitzending, payrolling, detachering (pool), alfahulp
Persoon werkt bij jou, maar heeft geen arbeidsovereenkomst
35
-
Voorovereenkomst
-
Overeenkomst van opdracht (ZZP, vrijwilliger)
Binnen arbeidsovereenkomst Wat gaan we behandelen? - Nul-urencontract in zorg - Flexibele functie
- Omzetting van vast naar flexibel - Ontslagvolgorde in zorg - Eenzijdige wijziging arbeidsvoorwaarden
- Rol OR en CR - Rol vakbonden 36
Binnen arbeidsovereenkomst Ik laat rusten: - Proeftijd - (Keten) bepaalde tijd, omzetting onbepaalde tijd in bepaalde tijd
- Min-max - (Vermoeden) omvang - Tijdelijk hogere omvang
37
Nul-urencontract in zorg WWZ Minister CAO - CAO VVT - CAO Gehandicaptenzorg - CAO Ziekenhuizen Omzetting in min-max
38
Flexibele functie Één arbeidscontract voor zowel hoger als lager ingeschaald werk (bijvoorbeeld HH1 en HH2)
39
Omzetting van vast naar flexibel Overgang van onderneming Uitbesteding van werk - Uitbesteding van werk aan echte zelfstandige - Of aan schijnzelfstandige - Met als uitsluitend doel werknemershap te vermijden Fluctuaties in werkaanbod - Ontslag vast personeel en behoud flexibele schil - Ontslag vast personeel met doel creëren flexibele schil
Deeltijdontslag Ontslag en voortzetting als vrijwilliger, verdringing
40
Ontslagvolgorde in zorg Afwijking afspiegelingsbeginsel, voor o.a.: - VVT - Gehandicaptenzorg Afspiegelingsbeginsel
- Per gemeente, waarbinnen werkzaamheden komen te vervallen (in plaats van: per bedrijfsvestiging) - Tenzij meerdere bedrijfsvestigingen binnen gemeente; dan per die bedrijfsvestigingen
- In gehandicaptenzorg: vanwege wijze waarop werkzaamheden zijn georganiseerd, per bedrijfsvestiging
41
Eenzijdige wijziging arbeidsvoorwaarden Standplaats, werktijden, functie, salaris
Zwaarwichtig belang werkgever waarvoor belang medewerker naar redelijkheid en billijkheid moet wijken. Medewerker kan gehouden zijn in te gaan op redelijke voorstellen van werkgever verband houdende met gewijzigde omstandigheden op het werk Tips voor Werkgever - Belang werkgever onderbouwen - Passend aanbod - Waarbij rekening wordt gehouden met belangen medewerker - Overgangsregeling - OR, vakbonden betrekken bij wijziging - Alle omstandigheden wegen mee
42
Rol OR en CR Bij flexibele inzet personeel - Instemmingsrecht OR: arbeidstijdenregeling, beloningssysteem - Bespreking met OR van algemene gang van zaken, in aanwezigheid (vertegenwoordiger) Raad van Toezicht Bij toezicht op goed bestuur en goed toezicht
43
Rol vakbonden CAO, WMCO, SER-besluit Fusiegedragsregels Bij flexibele inzet personeel - CAO VVT
- CAO Gehandicaptenzorg - CAO Ziekenhuizen - Sociaal Plan
Bij toezicht op goed bestuur en goed toezicht 44
Pensioen en WNT
- Vanaf 1 januari 2015 pensioenopbouw boven 100.000,- niet bruto maar netto - Wijziging arbeidsovereenkomst voor rekening werkgever, werknemer of beiden? - Overgangsregeling WNT: - 6 december 2011 – 31 december 2012: overgangsregeling 4 plus 3 jaar - Geldt niet voor “iedere wijziging in de bezoldiging”
45
Contact Christian Huiskes
T 053 – 480 47 75 M 06 – 53 61 16 00 E
[email protected] nl.linkedin.com/in/christianhuiskes
Matthijs van Rozen
T 053 - 480 42 42 M 06 -13 55 75 62 E
[email protected] nl.linkedin.com/in/matthijsvanrozen
Norbert Laane
T 053 – 480 42 58 M 06 – 20 43 92 02 E
[email protected] nl.linkedin.com/in/norbertlaane www.kienhuishoving.nl
Pantheon 25 Postbus 109 7500 AC Enschede T +31(0)53 480 42 00 F +31(0)53 480 42 99
46
