Gifresten en illegaal gebruik van gif op aardbeien Een onderzoek naar gifresten op aardbeien die begin juni 2000 in Nederland verkocht werden. Het onderzoek is uitgevoerd door TNO Zeist. Dit rapport is samengesteld door Milieudefensie, in samenwerking met Greenpeace, Stichting Natuur en Milieu en de Consumentenbond. Hieronder vindt u de samenvatting, conclusies, aanbevelingen en een overzicht van de onderzoeksresultaten. Het complete rapport kunt u (kosteloos) bestellen bij de Servicelijn van Milieudefensie: 020 6262 620.
Samenvatting Milieudefensie heeft begin juni bijna 100 bakjes aardbeien (totaal 30 kg) gekocht in de steden Utrecht, Den Bosch, Groningen, Wageningen, Arnhem, Amsterdam en Rotterdam. In totaal werden 30 monsters van 1 kg aardbeien onderzocht, afkomstig uit de vier grootste supermarktketens. Albert Heijn (8x), Super de Boer (8x), C1000 (6), Edah (5) en bij enkele groenteboeren (3x). Eén monster betrof milieukeur-aardbeien. Het betrof aardbeien uit Nederland en België. De monsters zijn op verzoek van Milieudefensie, Greenpeace Nederland, Stichting Natuur en Milieu en de Consumentenbond door TNO onderzocht op aanwezigheid van 117 resten van bestrijdingsmiddelen (pesticiden), aangevuld met een tin-bepaling (als eerste aanzet om de aanwezigheid van fenbutatinoxide te onderzoeken). Er werd dus gezocht naar de aanwezigheid van een of meerdere pesticiden en naar tin. Onderzoeksresultaten In 23 van de 30 aardbeimonsters zaten resten van één of meerdere bestrijdingsmiddelen. Dit betekent dat 76% van alle aardbeimonsters resten van gif bevat. In 8 van de 30 monsters (27%) bevond zich illegaal gif, of gif boven de wettelijke residunorm (maximale residulimiet, MRL). Dit resultaat is ernstiger dan verwacht: pp basis van onderzoeksresultaten van de Keuringsdienst van Waren uit 1998 werd verwacht dat 65% van de aardbeien gif zou bevatten en dat 4,5% de (MRL) zou overschrijden. Er zijn twee bestrijdingsmiddelen aangetroffen die in Nederland niet zijn toegestaan in de aardbeienteelt : cyprodinil en diethofencarb. De monsters die dit gif bevatten zijn bij vier supermarkten aangetroffen namelijk: de Edah , Albert Heijn, C1000 en bij Super de Boer. In zes van de 30 monsters aardbeien werd een hoge concentratie cyprodinil aangetroffen, die de MRL voor andere groente- en fruitsoorten overschrijdt (voor aardbeien is er geen MRL omdat het gebruik van deze stof niet toegestaan is). In twee monsters is het middel diethofencarb gevonden, maar dit betrof Belgische aardbeien, waar dit middel wel is toegestaan. De Nederlandse residunorm voor dit middel voor andere soorten groenten en fruit, werd echter overschreden. Het verkopen in Nederland van aardbeien die residuen cyprodinil en diethofencarb bevatten is niet toegestaan. In vier aardbeimonsters werd tin aangetroffen. Dit duidt mogelijk op gebruik van fenbutatinoxide. Dit is een van de negen bestrijdingsmiddelen die op de lijst stonden om 1
in 2000 verboden te worden. De Tweede Kamer heeft onder druk van de landbouwsector dit gif weer toegelaten wegens zogenaamde 'landbouwkundige onmisbaarheid'. In één monster met aardbeien van Nederlandse afkomst (Albert Heijn Amsterdam), kwamen zelfs resten van vier verschillende bestrijdingsmiddelen voor, waaronder het illegale cyprodinil. Er is ook een hormoonverstorend bestrijdingsmiddel gevonden, procymidon. De residunorm werd hier niet overschreden, maar het middel wordt er wel van verdacht een anti-androgene werking te hebben, zodat mannelijke hormonen worden tegengewerkt. Bij een hoge blootstelling, wat voor kan komen bij boeren, kan het hormoonspiegels verstoren. Uit het onderzoek kan niet rechtstreeks worden afgeleid dat de volksgezondheid in gevaar is. Wel is bekend dat kinderen over het algemeen gevoeliger zijn voor gifresiduen dan volwassenen. Omdat hier weinig goed onderzoek naar is gedaan, zouden kinderen uit voorzorg extra beschermd moeten worden tegen te hoge bestrijdingsmiddelenresiduen, wat betekent dat overschrijding van de MRL (maximale residu limiet) absoluut voorkomen moet worden. Mede omdat in gedachten moet worden gehouden dat er ook zoiets bestaat als 'hot spots', waar de concentraties significant hoger kunnen zijn dan gevonden in de mengmonsters van 1 kg. Een rekenvoorbeeld: kinderen van 10 tot 20 kg (ca. 2-5 jaar) mogen van het middel captan bijvoorbeeld hooguit 1 a 2 mg/dag binnenkrijgen volgens de ADI-grenswaarde (acceptabele dagelijkse inname). Er werd in 1 kg aardbeien (C1000) 3,8 mg captan gevonden. Als die 3,8 mg geconcentreerd zou zijn in 2 ons opgegeten aardbeien, dan zou deze ADI zijn overschreden. Gelukkig is de ADI-norm gebaseerd op chronische inname, zodat een eenmalige consumptie niet direct leidt tot gezondheidsproblemen. Maar dit illustreert wel hoe ernstig overschrijdingen zouden kunnen zijn als deze systematisch en bij meerdere voedingsmiddelen voorkomen. De overheid dient derhalve de handhaving van regels veel beter ter hand te nemen. Vanwege de extra gevoeligheid van kinderen, die moeilijk te bepalen valt, adviseert de Europese Commissie uit voorzorg dat voor potjes babyvoeding de detectiegrens van 0,01 mg bestrijdingsmiddelen per kg gehanteerd moet worden. Vanwege de verhoogde gevoeligheid van kinderen zijn de milieuorganisaties van mening dat voor verse producten ook gestreefd moet worden naar deze voorzorgsnorm. De Consumentenbond streeft in haar campagne 'Zuivere Voeding' naar het uitfaseren van chemische bestrijdingsmiddelen. Dit is overigens ook de inzet van de milieuorganisaties. In 22 monsters zijn gifresten gevonden die gemiddeld 30,7 maal hoger lagen dan deze voorgestelde norm van 0,01 mg/kg voor babyvoeding. Vergeleken met eerder gehouden residu onderzoek bij aardbeien blijkt dat de residugehaltes in het jaar 2000 hoger zijn dan in de afgelopen tien jaar gemeten in Nederland. Van de vier grote supermarktketens werden de meeste en de ergste verontreinigingen met gif gevonden bij de Edah. Bij een monster aardbeien afkomstig uit de Edah in Rotterdam werd zoveel cyprodinil aangetroffen dat zelfs de residunorm die bestaat voor cyprodinil op appels 3,8 keer werd overschreden. Dit lijkt geen toeval te zijn. In het Agrarisch Dagblad stond dit voorjaar een artikel, waarin chef inkoper AGF van Edah, 2
dhr. Hero Haak zei dat 'zijn supermarkt de strenge supermarkteisen zoals de Good Agricultural Practice (GAP) niet heeft overgenomen en dat er (nog) geen eisen gesteld zijn op het gebied van bestrijdingsmiddelen-registratie'. Dit klonk de telers als muziek in de oren, aldus het Agrarisch Dagblad. Conclusie Milieudefensie, Greenpeace Nederland, Stichting Natuur en Milieu en de Consumentenbond Zijn van mening dat de overheid veel krachtiger haar verantwoordelijkheid moet nemen in het terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De doelen van het eigen beleid moeten gehaald worden. Gedoogbeleid moet plaatsmaken voor betere controle en handhaving. Ook zijn de organisaties van mening dat supermarkten zelf vaker onderzoek moeten doen naar residuen van bestrijdingsmiddelen in levensmiddelen en ervoor moeten zorgen dat hun leveranciers geen illegaal gif gebruiken of de residunormen overschrijden. Op grond van het aardbeien-onderzoek heeft Milieudefensie bij de Officier van Justitie een strafklacht ingediend tegen de supermarkten, wegens overtreding van de Warenwet (art. 18d) en de Bestrijdingsmiddelenwet (art.16). Bij de AID is inmiddels een aangifte gedaan van de gevonden illegale middelen in aardbeien, zodat de AID extra controles kan uitvoeren bij aardbeitelers Consumenten kunnen uit voorzorg vragen naar biologische aardbeien met EKO-merk, waar het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen niet is toegestaan.
Conclusies Uit het onderzoek is gebleken dat in 23 van de 30 aardbeimonsters resten zaten van één of meerdere bestrijdingsmiddelen. Dit is 76% van alle aardbeimonsters. Bovendien werd in 8 van de 30 monsters (27%) illegaal gif dan wel gif boven de wettelijke residunorm aangetroffen. Driekwart van de in Nederland verkochte aardbeien bevat dus gif en een kwart van de aardbeien bevat meer gif dan de wettelijke normen toestaan. Milieudefensie, Greenpeace Nederland, Stichting Natuur en Milieu en de Consumentenbond Zijn van mening dat de overheid veel krachtiger haar verantwoordelijkheid moet nemen in het terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De doelen van het eigen beleid moeten gehaald worden. Gedoogbeleid moet plaatsmaken voor betere controle en handhaving. Ook zijn de organisaties van mening dat supermarkten zelf vaker onderzoek moeten doen naar residuen van bestrijdingsmiddelen in levensmiddelen en ervoor moeten zorgen dat hun leveranciers geen illegaal gif gebruiken of de residunormen overschrijden. Op grond van het aardbeien-onderzoek heeft Milieudefensie bij de Officier van Justitie een strafklacht ingediend tegen de supermarkten, wegens overtreding van de Warenwet (art. 18d) en de Bestrijdingsmiddelenwet (art.16). Bij de AID is inmiddels een aangifte gedaan van de gevonden illegale middelen in aardbeien, zodat de AID extra controles kan uitvoeren bij aardbeitelers.
3
Er zijn veel meer residuen van gif op aardbeien gevonden dan werd verwacht. Op basis van onderzoek van de Keuringsdienst van Waren (1998; 511 monsters aardbeien) werd verwacht dat 65% van de aardbeien gif zou bevatten en dat 4,5% de maximale residulimiet MRL zou overschrijden. Er werden maar liefst twee bestrijdingsmiddelen aangetroffen die niet of niet meer zijn toegelaten in de aardbeienteelt in Nederland. Dit zijn cyprodinil en diethofencarb. Deze middelen zijn wel in België toegelaten. Diethofencarb werd aangetroffen in twee monsters uit België, maar de norm van 0,05 mg/kg werd wel overschreden, wat neerkomt op overschrijding van de Warenwet bij verkoop in Nederland. In 1998 werd in bijna 2% van de monsters ook cyprodinil en diethofencarb gevonden. Het gebruik hiervan is in het jaar 2000 blijkbaar fors toegenomen. Bij zes van de dertig monsters (dus in één op de vijf bakjes) werd in hoge concentraties het illegale fungicide cyprodinil aangetroffen. De aardbeien met dit gif werden vier maal aangetroffen bij de Edah (Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Wageningen), bij Albert Heijn (Amsterdam) en bij Super de Boer (Arnhem). De gevonden gehaltes waren in alle gevallen hoger dan de maximale residu limiet die geldt voor appels (voor aardbeien bestaat zo'n norm niet omdat het middel niet is toegelaten voor aardbeien). In twee monsters werd diethofencarb gevonden. De gehaltes waren hoger dan de maximale residu limiet die voor deze stof geldt voor tomaten en aubergines in de substraatteelt. Ook het middel captan werd in één monster gevonden, in een concentratie 30% boven de maximale residu limiet voor captan. In één monster van Nederlandse afkomst (Albert Heijn Amsterdam), kwamen zelfs resten van vier verschillende middelen voor (het illegale middel cyprodinil in te hoge concentraties, maar ook resten van captan, pyrimethanil en tolylfluanide). In vier aardbeimonsters werd tin aangetroffen. Dit duidt zeer waarschijnlijk op een gebruik van fenbutatinoxide. Dit is een van de negen zogenaamde 'landbouwkundig onmisbare' bestrijdingsmiddelen die de Tweede Kamer weer heeft toegelaten. TNOZeist heeft alleen gezocht naar de aanwezigheid van tin en niet naar de tinbevattend bestrijdingsmiddel die daar achter zit. Fenbutatinoxide werd echter in de aardbeiteelt regelmatig gebruikt als insecticide; schijnbaar is dat nog steeds zo. Er is ook een hormoonverstorend bestrijdingsmiddel aangetroffen. Het betrof hier procymidon, eveneens een fungicide, dat niet toegelaten is in Skandinavië, Engeland en Ierland. Dit middel behoort tot de groep dicarboximiden, die er van verdacht worden een anti-androgene werking te hebben. Dit wil zeggen dat zij het mannelijke hormoon tegenwerken. Bij proeven met ratten en honden heeft het mannelijke ratten vrouwelijker gemaakt. Ook bij mensen kan het de sexratio veranderen. In geval van hoge blootstelling, zoals bij boeren, kan het hormoonspiegels verstoren. De hormoontoxiciteit is vergelijkbaar met het middel vinchlozolin. Opmerkelijk is dat in alle grote supermarkten illegale gifstoffen en gifstoffen in te hoge concentraties werden gevonden. Bij groenteboeren in drie grote steden werden geen gifresten boven de residunorm gevonden. Opmerkelijk, want juist de supermarktketens beroepen zich op goede controle programma's waarbij eisen worden gesteld aan bestrijdingsmiddelen. Er zijn echter slechts een beperkt aantal groenteboeren onderzocht. Van de vier grote supermarktketens werden de meeste en de ergste verontreinigingen met gif gevonden bij de Edah. Bij een monster aardbeien uit de Edah in Rotterdam werd 4
zoveel cyprodinil aangetroffen dat de residunorm voor cyprodinil die bestaat voor appels zelfs 3,8 keer, ofwel met 380% werd overschreden (voor aardbeien bestaat geen residunorm omdat cyprodinil hier verboden is). Ook werden bij de Edah in Rotterdam drie gifstoffen gevonden, waarvan er een illegaal is. Dit lijkt geen toeval te zijn. In het Agrarisch Dagblad stond dit voorjaar een artikel met de titel 'Telers en supers willen consument begrijpen', waarin journalist Jeroen Verheul de chef inkoper AGF van Edah, dhr. Hero Haak citeert tijdens een NLTO bijeenkomst met boeren in Joure. Dhr. Haak zei hier dat 'zijn supermarkt er niet op uit is telers af te knijpen'. De telers vonden de leveringseisen van Edah heel interessant. Edah heeft de strenge supermarkteisen zoals de Good Agricultural Practice (GAP) die in Europees verband onlangs werd afgesproken, nog niet overgenomen (Albert Heijn al wel, Super de Boer wil het doen). Volgens dhr. Haak 'zijn er (nog) geen eisen op gebied van bestrijdingsmiddelenregistratie'. Dit klonk de telers als muziek in de oren, aldus het citaat in het Agrarisch Dagblad. Het is dus geen toeval dat juist bij Edah de meeste gif in fruit (dit geval aardbeien) wordt aangetroffen. Edah stelt (nog) geen eisen aan registratie van bestrijdingsmiddelen; de meeste andere supermarkten doen dit wel (denk aan het 'Aarde en Waarde' programma van Albert Heijn). Alleen bij C1000 in Utrecht, Den Bosch en Arnhem, de groenteboer in Utrecht, Albert Heijn in Den Bosch (een van de twee metingen), Super de Boer in Groningen en Super de Boer in Rotterdam werden geen gifresten op aardbeien gevonden. Uit het onderzoek door TNO bleek dat de gezochte zogenaamde 'landbouwkundig onmisbare' bestrijdingsmiddelen mogelijk vier keer zijn aangetroffen. Zeer vermoedelijk is in vier gevallen fenbutatinoxide toegepast, dat een 'landbouwkundig onmisbaar' middel is. Het kan zijn dat deze 'landbouwkundig onmisbare' middelen inderdaad weinig worden toegepast en dat ze eigenlijk dus helemaal niet zo onmisbaar zijn. Maar het kan ook zijn dat die middelen wel vaker zijn gebruikt tijdens de teelt, maar niet zijn gevonden als residu. Een deel van de gebruikte middelen kan tussentijds dermate in concentratie gedaald zijn, dat de stof niet meer werd gevonden. De Keuringsdienst van Waren had in 1998 511 steekproeven genomen, tegen 30 steekproeven door Milieudefensie, waardoor de Keuringsdienst een veel grotere kans had de 'landbouwkundig onmisbare' middelen aan te treffen. Bij Belgische monsters kwamen ongeveer even vaak gifresten voor, vergeleken met de Nederlandse monsters. Wel is de mate van overschrijding van de residunormen hoger bij de Belgische aardbeien. Het monster met Milieukeur aardbeien (Super de Boer Den Bosch) was ook niet helemaal vrij van gifresiduen, zij het dat de concentratie een factor 10 lager was dan de wettelijke norm. Er werd 0,54 mg/kg pyrimethanil gevonden terwijl de norm maximaal 5 mg/kg is. Uit de vergelijking met eerder residu onderzoek bij aardbeien blijkt dat de residugehaltes de afgelopen tien jaar nog nooit zo hoog zijn geweest als in 2000. Het lijkt er op dat het milieubeleid in de aardbeisector nog niet echt op gang is gekomen.
Aanbevelingen Milieudefensie, Greenpeace Nederland, Stichting Natuur en Milieu en de Consumentenbond vinden dat de resultaten van het onderzoek aanleiding geven tot een
5
aantal dringende aanbevelingen in de richting van de consumenten, supermarkten, boeren en overheid. De overheid De milieuorganisaties en de Consumentenbond zijn van mening dat de overheid haar verantwoordelijkheid moet nemen in het realiseren van de eigen doelstellingen. In het meerjarenplan gewasbescherming (MJPG) en het NMP-3 zijn heldere doelstellingen geformuleerd waarvan een aantal echter niet gehaald zijn. Derhalve vragen de organisaties nu dat de overheid strenge maatregelen neemt die het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw sterk terugdringt, zoals bijvoorbeeld een heffing/premiestelsel op bestrijdingsmiddelen. De politiek moet daarbij niet de achterblijvers onder de boeren op milieugebied keer op keer belonen door milieuwetgeving niet in te voeren, en bestrijdingsmiddelen die gesaneerd hadden moeten worden toch weer toe te laten. Daar zijn vooral de landbouwwoordvoerders van D'66, VVD en CDA verantwoordelijk voor. Ook vragen zij de overheid de omschakeling naar de biologische land- en tuinbouw sterk te bevorderen en hiervoor minstens 300 miljoen gulden beschikbaar te stellen voor de komende vier jaar. Tevens dient het gebruik van illegale middelen tegengegaan te worden, bijvoorbeeld door vaker te meten (Keuringsdienst van Waren) en te controleren (Algemene Inspectiedienst, AID). Wegens bezuinigingen worden jaarlijks steeds minder monsters van aardappelen, groente en fruit gecontroleerd op gifresten door de Keuringsdienst van Waren. Begin jaren '90 werden gemiddeld nog 11.000 monsters genomen door deze Keuringsdienst, maar in 1999 en 2000 is dat al teruggelopen tot 2500 monsters. De kans om overtredingen van de Bestrijdingsmiddelenwet aan te treffen is daarmee ook sterk teruggelopen. In het kader van een betere voedselveiligheid moeten bezuinigingen op monsterneming dus worden teruggedraaid. Ook de controle door de AID moet uitgebreid en aangescherpt worden om het illegale gebruik van gif tegen te gaan. De pakkans in veel land- en tuinbouwsectoren is klein. De aardbeitelers die het illegale gif gebruikten, zullen opgespoord moeten worden en beboet. In algemene zin dringen de milieuorganisaties en de Consumentenbond dus ook aan op een lager gebruik van bestrijdingsmiddelen in andere groente- en fruitsoorten. Bij tal voor soorten groenten en fruit is de kans om gifstoffen aan te treffen boven de MRL veel groter dan bij aardbeien. Volgens onderzoek uit 1998 van de Keuringsdienst van Waren blijkt dat dit vooral het geval is bij druiven, ananassen, kruiden, bleekselderij, mango's, peren, kleine uien, sla en andijvie. Bij 92% van de citroenen, 83% van de sinasappels, 69% van de sla en druiven, 66% van de aardappels en 57% van de wortels werd gif aangetroffen, zij het meestal onder de maximale residunorm. Consumenten De milieu- en consumentenorganisaties raden consumenten aan bij supermarkten en groenteboeren uit voorzorg vooral te vragen naar biologische aardbeien met EKO-merk (zonder gif) of aardbeien met Milieukeur (minder gif). Ook als er geen biologische aardbeien te koop zijn, is het goed hier bij de filiaalhouder of de servicelijn van de supermarkt, of bij de groenteboer naar te vragen. Hoewel wordt aanbevolen ook te vragen naar Milieukeur aardbeien, zijn op deze aardbeien ook residuen aangetroffen in
6
redelijk hoge gehalten en is er de mogelijkheid dat er gifsoorten gebruikt worden die eigenlijk al verboden hadden moeten worden in 2000 op grond van het Meerjarenplan Gewasbescherming. Toch zijn Milieukeur aardbeien beter voor het milieu dan de gemiddelde in Nederland verkochte aardbeien. Aangeraden wordt voorzichtig te zijn met het geven van aardbeien uit de gangbare teelt aan baby's en zeer jonge kinderen en uit voorzorg biologische aardbeien te geven. In algemene zin is het eten van groente en fruit gezond; aangeraden wordt per dag 200 gram groenten en fruit te eten. Aangeraden wordt gevarieerd te eten - liefst seizoensgroenten - en zoveel mogelijk groenten en fruit te wassen en te schillen. Supermarkten De milieuorganisaties en de Consumentenbond zijn van mening dat supermarkten veel meer biologische, gifvrije groenten en fruit moeten verkopen om van alle onzekerheden over illegaal gif en te hoge gifresten af te zijn. Ook vinden zij dat supermarkten veel beter hun groenten en fruit gaan controleren op residuen. Blijkbaar werken ook de certificatie- en controle-programma's van de supermarkten niet voldoende, want illegale middelen slippen er toch door. De supermarkten zullen zelf veel vaker steekproeven moeten nemen om daadwerkelijk het gifgehalte te meten. De Bestrijdingsmiddelenwet geeft aan wat de maximale gifresten mogen zijn in voedsel vanwege de volksgezondheid. Artikel 16 van deze wet verwijst naar art. 18d van de Warenwet, die stelt dat het verboden is etenswaren en dranken te verkopen die op grond van de bestrijdingsmiddelenwet (residunormen of niet toegelaten middelen) ongeschikt zijn. Degene die toch deze voedingsmiddelen verkoopt, is in overtreding. Nu blijken dus alle vier de grote landelijke supermarkten in overtreding te zijn omdat bij allen ofwel illegale gifresten en/of te hoge gifresten boven de MRL-norm uit de bestrijdingsmiddelenwet zijn gevonden. De supermarkten zijn vermoedelijk strafbaar op grond van de wet economische delicten. Milieudefensie gaat daarom een strafklacht indienen bij de Officier van Justitie in Amsterdam. Landbouw De milieuorganisaties en de Consumentenbond constateren dat er de afgelopen jaren veelvuldig misstanden plaatsvonden bij het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de teelt van aardbeien. De ene keer gaat het om hormoonverstorende middelen die worden aangetroffen, dan weer middelen die al gesaneerd hadden moeten worden en nu ook illegale middelen. Bij de AID is inmiddels een aangifte gedaan van de gevonden illegale middelen in aardbeien, zodat de AID extra controles kan uitvoeren bij aardbeitelers. De milieuorganisaties en de Consumentenbond roepen de aardbeientelers, verenigd in de Landelijke Aardbeiencommissie LTO groeiservice en de Nederlandse Vereniging van Plantenkwekers op in het Milieustappenplan Aardbei 1999-2003 een doelstelling op te nemen om in 2003 te komen tot een biologisch aardbei areaal van minstens 30% van het totale oppervlak ( 600 hectare). Als het volgens dit Milieustappenplan Aardbei mogelijk wordt geacht in 2003 het Nederlandse aardbei-areaal op het niveau van Milieukeur te brengen, moet het ook mogelijk worden geacht minstens 30% van het areaal op het niveau van het biologische EKO-keurmerk te krijgen. Deze hoeveelheid is
7
ook nodig, gezien de te verwachten sterk toenemende vraag van consumenten en supermarkten naar biologisch fruit.
Gehalten aan bestrijdingsmiddelen in aardbeien, in mg/kg aardbei, juni 2000 Supermar kt of winkel
Plaats Land
Bestrijdingsmiddelresidu
Gehalte in Mg/kg
MRL Maxi mum Norm Neder land*
Overschrijding MRL in %
Overschrijdings factor EU-norm 2002 baby's (0,01 mg/kg)
Pyrimethanil
0,22
5
-
22 x
0,19 0,051 0,021 0,057
10 10 0
∞
19 x 5,1 x 2,1 x 5,7 x
0,041 0,31
10 10
-
4,1 x 31 x
(en status) 1 C1000 2 Super de Boer 3 groenteboer 4 Albert Heijn (AH) 5 Edah
Utrecht Utrecht
NL NL
Utrecht
NL
Utrecht
NL
Utrecht
NL
6 Super de Boer 7 Super de Boer.**) 8 C1000 9 AH 10 AH 11 Super de Boer 12 AH 13 Edah 14 Super de Boer 15 C1000
Den Bosch
NL
Iprodion Tolylfluanide Tin Cyprodinil (illegaal) tolylfluanide Tolylfluanide
Den Bosch
NL
Pyrimethanil
0,54
5
-
54 x
Den Bosch Den Bosch Den Bosch Groningen
? NL B NL
Tolylfluanide
0,54
10
-
54 x
Groningen Groningen Bennekom
NL ? NL
Wageningen Wageningen Wageningen Arnhem
NL
19 Super de Boer
Arnhem
B?
Tin Pyrimethanil Pyrimethanil Tolylfluanide Pirimicarb Pyrimethanil Tolylfluanide Cyprodinil Tolyfluanide Tin Pirimicarb Pyrimethanil Cyprodinil (illegaal) tolylfluanide
0,015 0,021 0,83 0,18 0,15 0,10 0,21 0,23 0,14 0,024 0,038 0,03 0,056
5 5 10 0,5 5 10 0 10 0,5 5 0
∞ ∞
2,1 x 83 x 18 x 15 x 10 x 21 x 23 x 14 x 2,4 x 3,8 x 3 x 5,6 x
0,18
10
-
18 x
20 C1000 21 AH
Arnhem A’dam
Sp? NL
Cyprodinil (illegaal) captan pyrimethanil tolylfluanide
0,085
0
∞
8,5 x
0,22
3
-
22 x
0,11
5
-
11 x
16 Edah 17 AH 18 AH
NL NL NL
8
0,098 0,08
10 5
-
9,8 x 8x
Diethofen-carb (illeg.) Pirimicarb Procymidon Tin Cyprodinil (illegaal) pyrimethanil
0,07
0
∞
7x
0,1 0,076 0,048 0,054
0,5 5 0
∞
10 x 7,6 x 4,8 x 5,4 x
0,17
5
-
17 x
0,037 0,14 0,19
0,5 5 0
∞
3,7 x 14 x 19 x
0,082
0
∞
8,2 x
0,12 1,8
5 10
-
12 x 180 x
3,8
3
30%
380 x
22 Super de Boer 23 C1000
A’dam
NL
Pyrimethanil
A’dam
B
24 groenteboer 25 Edah
A’dam
NL
A’dam
B
26 Super de Boer 27 AH
R’dam
B
R’dam
NL
28 Edah
R’dam
B
29 groenteboer 30 C1000
R’dam
NL
Pirimicarb Pyrimethanil Cyprodinil (illegaal) diethofencarb (illegaal) pyrimethanil Iprodion
R’dam
?
Captan
*)
Maximum residunormen cyprodinil en diethofencarb voor aardbeien bestaan niet. Wel bestaat deze voor appels (cyprodinil) en substraatteelt (diethofencarb); in beide gevallen 0,05 mg/kg. NB: in België is diethofencarb wel toegelaten; in NL niet. **) Milieukeur aardbeien
Bijlage Plaats en datum van aankoop 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Den Bosch Den Bosch Den Bosch Den Bosch Den Bosch Groningen Groningen Groningen Bennekom Wageningen
Hondsrug 18 (veiling: Fruitmasters) A. van Ostadelaan 40 Amsterdamsestraatweg Amsterdamsestraatweg 367 Plantage 15 Lokerenpassage 138 Rivierenplein 26 Helftheuvelpassage 99 Helfsheuvelpassage 1 Helftheuvelpassage 1 Stoeldraaierstraat 56 Oude Ebbingestraat 19-21 Hereweg Kerkhoflaan 11 Tarthorst 12-57
C1000 Super de Boer Groentewinkel Albert Heijn Edah Super de Boer Super de Boer C1000 Albert Heijn Albert Heijn Super de Boer Albert Heijn Edah Super de Boer C1000 9
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Wageningen Wageningen Arnhem Arnhem Arnhem Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam
Edah Brinkmanlaan 9 Albert Heijn Stadsbrink 375 Albert Heijn Lawick van Pabstraat 76 Super de Boer Frombergstraat 60 C1000 Hommelseweg 100 Albert Heijn O-Handelskade Super de Boer Waterlandplein 223 C1000 O-Handelskade 1005 Groenteboer Twee gebroeders tel. 020-4197898 Edah Volendammerweg 79 (veiling Fruitworld) Super de Boer Botersloot 13-19 Albert Heijn Groenendaal 49 Edah Rijnwaterstraat 35 Groenteboer StruykLusthofstraat 62 C1000 Kamerman van Beethovensingel 4-10
De aardbeien uit Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Bosch en Arnhem zijn 5 juni gekocht; de aardbeien uit Groningen, Wageningen/Bennekom op 3 juni. De aardbeien zijn in de week van 5 juni door TNO-Zeist onderzocht op bestrijdingsmiddelresiduen. Het onderzoek naar tin-residuen vond plaats in de week van 19 juni.
10
