FOCUS: WAARDE VOOR DE KLANT. Technologie Nieuwsbrief van HARTING. Windenergie Gastbijdrage van de oprichter van ENERCON, Aloys Wobben

14

Te c h n o l o g i e N i e u w s b r i e f va n H A R T I N G

FOCUS: WAARDE VOOR DE KLANT Windenergie

Gastbijdrage van de oprichter van ENERCON, Aloys Wobben Automatisering IT

Één netwerk voor alles Microtechnologie

RFID-transponders in Geäutomatiseerde Productie People | Power | Partnership

harting tec.News 14 (2006)

r e d a c t i o n e e l

Dietmar Harting

Wij willen de voordelen voor de klant vergroten door technologische veranderingen en vooruitgang te implementeren Geachte lezers,

industrieel specialist hebben wij tezamen met onze klanten

In de bovenstaande regels wordt het eerste en primaire doel

een groeiroute uitgezet over tientallen jaren.

van ons bedrijf weergegeven.

Op de Hannover Messe van 2006, van 24 tot 28 april 2006,

Intussen is het al weer zo’n vijftig jaar geleden dat harting

zullen wij de voordelen demonstreren die wij onze klanten

introduceerde wat later de wereldwijde norm zou worden,

bieden – en die in de titel van deze uitgave vermeld staan – de

namelijk het principe van de connector in industriële toepas-

gebieden waarop wij de waarde voor de klant vergroten. En

singen. Dankzij deze vernieuwing hebben wij een toonaange-

in deze uitgave van ons technologietijdschrift worden talloze

vende positie in de technologie van de elektrische connector

voorbeelden gepresenteerd van hoe wij dag in dag uit, jaar in

verworven, en zijn de Han-connectoren een vertrouwd begrip

jaar uit, onze primaire bedrijfsdoelstelling realiseren.

op vele markten over de gehele wereld. Daarnaast zijn er vele

De energiesector is een ander toepassingsgebied waarbinnen

andere producten waaraan wij onze toonaangevende positie

onze know-how en onze oplossingen een waardevolle bijdragen

te danken hebben. Maar hoe ziet de toekomst van onze be-

leveren. Wij zijn zeer verheugd dat Aloys Wobben, ingenieur en

drijfstak eruit?

oprichter en algemeen directeur van ENERCON GmbH, bereid

Op industrieel gebied speelt de connectortechnologie een steeds

was in zijn gastartikel het onderwerp ‘Een Energierevolutie

belangrijker rol in het in een netwerk plaatsen van machines,

in plaats van Klimaatverandering’ te bespreken. Trouw aan

groepen machines en fabrieksgebouwen. Het samenvallen van

onze bedrijfsslogan ‘People – Power – Partnership’, kijken wij

de kantoor- en fabriekscommunicatie en de steeds grotere eisen

terug op een lange en vruchtbare samenwerking met ENER-

die aan de flexibiliteit en stabilitiet van de infrastructuur van

CON. Onze gezamenlijke doelstelling is duidelijk en eenvoudig

de energietoevoer worden gesteld, vormen de nieuwe en opwin-

– samenwerken om de best mogelijke oplossingen te kunnen

dende uitdagingen voor de connectortechnologie. harting pakt

bieden. Tussen haakjes: op de foto op deze dubbele pagina,

deze uitdagingen met beide handen aan. Onze meest recente

- een belangrijk onderdeel van onze campagne ‘harting, Alles

enquête onder klanten maakte één aspect wel zeer duidelijk:

voor het Ethernet’ – staat onze collega Jens Grunwald. En dit

harting is een favoriete zakenpartner vanwege het feit dat wij

maakt de cirkel rond omdat Jens Grunwald zich al vele jaren

voor een superieure kwaliteit, betrouwbaarheid, functionaliteit

lang, evenals een aantal andere personeelsleden, voor ENER-

staan en vernieuwende oplossingen en een uitstekende service

CON heeft ingezet.

voor de klant bieden. Dit is een duidelijk signaal voor onze

Beste lezers, wij danken u voor uw loyaliteit gedurende al deze

mensen en voor mijzelf: nl. dat wij ons op deze sterke punten

jaren, als klant of als leverancier, als techonologiepartner of

moeten concentreren, en dat wij die punten nog verder moeten

als journalist, als vertegenwoordiger van een vereniging of

ontwikkelen op een consistente en dynamische wijze. Wij zien

gewoon als geïnteresseerd lezer. Ik verzeker u persoonlijk dat

een kans om nog meer waarde toe te voegen binnen ‘value ad-

wij met een niet aflatende inzet en verbondenheid onze doelen

ded chain’, met name door onze geïntegreerde, adviserende en

nu en in de toekomst zullen blijven nastreven, en één zeer

ondersteunende benadering van ‘één aanspreekpunt voor de

duidelijk doel: meerwaarde voor de klant.

klant’. Wij voldoen aan die eis door de Technologiegroep van

Ik hoop dat u dit meest recente exemplaar van Technologisch

harting op één lijn te brengen met wat wij ‘Connectiviteit &

Nieuws met plezier zult lezen.

Netwerken’ noemen.

Met dank en hoogachting,

Als voorbeeldtoepassing van ‘Connectiviteit en Netwerken’ wil ik de industriële arena met haar drie vitale verbindingslijnen noemen – namelijk industriële communicatie, aanvoer van stroom van 24 volt en aanvoer van stroom van 400 Volt. Als

2

Dietmar Harting


3

G a s t b i j d r a g e

Aloys Wobben

Een Energierevolutie in plaats van Klimaatverandering Energie laat de wereld draaien. Energie zorgt ervoor dat ideeën verwezenlijkt worden. Energie laat ons presteren op steeds nieuwe topniveaus. En omdat energie van zo cruciaal belang is, moeten we ervoor zorgen dat er, nu en de toekomst, voldoende energie voor ons is. Daarnaast willen wij dat wat goed is voor mensen ook goed is voor het milieu. Gebruik van windenergie speelt een belangrijke rol bij het veilig stellen van voldoende energie in de toekomst.

4


INGENIEUR ALOYS WOBBEN, OPRICHTER EN DIRECTEUR VAN ENERCON Ingenieur Aloys Wobben heeft ENERCON GmbH in 1984 opgericht en daarmee een economisch-ecologische ommekeer op de Duitse windenergiemarkt teweeg gebracht. De ontwikkeling en fabricage van de eerste windenergie-installatie zonder overbrengingsinrichting in 1991 vormde een vernieuwende, op de toekomst gerichte prestatie voor het bedrijf. Dit eerder onbekende concept gaf de doorslag voor het gebruik van de claim ‘Energie voor de gehele wereld’ door het bedrijf. Vandaag de dag zijn er wereldwijd ongeveer 6500 mensen bij ENERCON in dienst. Per 31 december 2005 had het bedrijf 8764 windturbines verspreid over de gehele wereld geïnstalleerd, met een totale output van 8.629.740 kW.

5

De mondiale vraag naar energie is groeiende. Naast het toege-

het beschermende schild (filtersysteem) in de stratosfeer van

nomen verbruik is men in toenemende mate afhankelijk van

onze aarde, wat resulteert in het feit dat bepaalde gevaarlijke

de import van grondstoffen zoals olie, gas en uranium. De

straling(sfrequenties) vanuit de zon de biosfeer in ongefilterde

voortdurend stijgende prijzen van de grondstoffen doen de ook

vorm kan bereiken. Het tekortschietende natuurlijke filtersy-

voortdurend escalerende prijzen van energie nog sneller stij-

steem resulteert in klimaatveranderingen (het anthropogeen

gen. Gegeven het mondiale tekort aan grondstoffen zal deze

broeikaseffect), luchtvervuiling en ziekten (voornamelijk kan-

ontwikkeling zich nog veel verder voortzetten – op een nog

ker).

drastischer wijze dan wij vandaag de dag al meemaken.

De gevolgen van de verwarming van de aarde alleen al zijn

De eerste windpioniers gaven van blijk van moed en een voor-

dramatisch. Het aantal ongebruikelijke weersomstandigheden

uitziende blik. Terwijl zij in het begin werden uitgelachen, weet

die tot grote economische schade leiden, neemt drastisch toe.

nu iedereen dat deze zogenaamde ‘regeneratieve’ energie met

Het aantal ernstige natuurrampen is sinds de jaren zestig ver-

de dag belangrijker wordt. De steeds maar stijgende prijzen

drievoudigd, zoals vastgesteld is door Rückversicherungs AG

voor fossiele brandstoffen maken dit wel heel duidelijk.

in München. Een voorzichtige inschatting van de gemiddelde wereldwijde kosten van de klimaatverandering geeft een getal

KLIMAATVERANDERING DOOR HET BROEIKASEFFECT

van meer dan 50 miljard euro per jaar. Daarom moeten alle

Ongeveer 60% van de huidige energie-aanvoer in Duitsland

naties in de gehele wereld een bijdrage leveren aan het terug-

is gebaseerd op energiebronnen zoals kolen, aardolie en

dringen van het broeikaseffect.

aardgas, die allen fossiele koolstof bevatten. Wanneer deze

6

brandstoffen worden verbrand komt koolstofdioxide vrij, wat

BETROUWBARE AANVOER VAN ENERGIE ZONDER MILIEU-

de natuurlijke balans in ons klimaatsysteem blijvend aantast.

VERONTREINIGENDE STOFFEN

Uitstoot van koolstofdioxide en andere uitstoot van giftige stof-

Het gebruik van windenergie draagt in aanzienlijke mate bij

fen of gassen zijn verantwoordelijk voor de vernietiging van

tot een vermindering van de CO2-uitstoot. De windenergie-in-


De ringgenerator is onmisbaar voor transmissieloze windenergieinstallaties. Deze zorgt voor een vrijwel frictieloze energiestroom. Beeld: de fabricage van een ringgenerator door ENERCON.

Besturingselectronica voor een windenergie-installatie: windrichtingbijstelling, bladbijstelling en constante bijstelling van andere parameters van de installatie optimaliseren de energie-opbrengst van de installatie bij alle weersomstandigheden.

stallaties die wereldwijd reeds geplaatst zijn, met een geschatte

centrales. Daarnaast kunnen er ook extra voordelen in lokale

output van bijna 60 gigawatt, zorgen ervoor dat de jaarlijkse

netwerkstructuren gegenereerd worden (zie schema).

CO2-uitstoot verminderd is met ongeveer 90 miljoen ton. De installaties produceren ongeveer 140 miljard kilowatt uren

NIEUWE ENERGIEBRONNEN GARANDEREN BETROUWBARE

(kWu), ofwel grofweg één procent van de mondiale energie-

ENERGIELEVERING IN DE TOEKOMST

behoefte.

Gegeven de huidige energiesituatie wordt waterstof als bron

Duitsland is mondiaal toonaangevend in de windenergie-indu-

van energie steeds belangrijker. In de auto-industrie bijvoor-

strie. Ondertussen is windenergie voor 6% procent deel uit gaan

beeld wordt enorme vooruitgang geboekt t.a.v. aandrijving van

maken van het totale energieverbruik, wat het enorme poten-

auto’s d.m.v. brandstofcellen. Bij de productie van regenera-

tieel van deze vorm van energie duidelijk aantoont. Regionaal

tief geproduceerde waterstof (water + elektriciteit = waterstof

gezien zijn er gebieden waar windenergie een bijdrage aan de

+ zuurstof), zou windenergie als een belangrijke energiele-

energietoevoer biedt van meer dan 50%. Dit toont aan dat een

verancier voor de productie van waterstof gebruikt kunnen

betrouwbare energietoevoer met een intelligente en flexibele

worden. Vervanging van fossiele en nucleaire bronnen door

windenergietechnologie mogelijk is. Tegelijkertijd moeten de

duurzame energie zal zich voortzetten als trend, deels tegen

windparken de juiste eigenschappen voor energiecentrales heb-

de achtergrond van stijgende prijzen van grondstoffen en deels

ben om een verdere integratie van windenergie in de structuur

vanwege het noodzakelijke terugdringen van afhankelijkheid

van energielevering mogelijk te maken. Oplossingen zoals een

van import van grondstoffen. Tenslotte is het zo dat de toe-

reactief beheer van energie en een reactieve voltageregulering

nemende vraag naar energie te maken heeft met afnemende

zijn vandaag de dag al beschikbaar – zowel voor noodsituaties

grondstofbronnen. De jaarlijkse opbrengst van een moderne

in geval van kortsluiting in het netwerk en voor knelpunten

multi-watt windenergie-installatie zou de jaarlijkse rijafstand

bij normale exploitatie. Daardoor werken windparken op de

van bijna 1000 elektrische auto’s kunnen dekken. Zoals dit

belangrijkste aspecten hetzelfde als in conventionele energie-

voorbeeld helder aantoont, zou het gebruik van windenergie

7

Transmissiesubstation

Diensten centrum

DUN

ENERCON

Besturingsysteem

EVU (P,Q)

••

EVU

Rooster

Netwerktechnologie: De huidige windparken werken als conventionele energiecentrales. Daarom zijn er zowel oplossingen voor kritieke situaties (kortsluiting in het netwerk of knelpunten) en voor normale werking (reactief energiebeheer en reactieve voltageregulering).

voor de aandrijving van elektrische auto’s in de toekomst een

leiden. Het verschil t.a.v. de als te duur geziene groene ener-

zeer belangrijke rol kunnen gaan spelen.

gie zal spoedig verdwijnen ook al omdat een kilowatt uur aan

De prijzen van elektriciteit zijn begin dit jaar weer omhoog ge-

windelektriciteit steeds goedkoper zal worden door de constant

gaan. En nu ook weer proberen de energiebedrijven de regene-

voortschrijdende ontwikkeling van deze technologie en van

ratieve energieën hiervan de schuld te geven. Duurzame ener-

krachtiger windenergie-installaties. Uiteindelijk dwingt dit

gieën staan voor slechts 2,7% van de kosten van elektriciteit.

degressieve concept van de Duitse Wet op Duurzame Ener-

In werkelijkheid zijn de grote prijsverhogingen op de markten

gieën (Erneuerbare Energien Gesetz, of EEG) tot voortdurende

voor grondstoffen verantwoordelijk voor de toegenomen prij-

vernieuwingen. De werkelijke elektriciteitskosten van wind-

zen. Hierbij komt nog dat de leveranties zijn afgenomen ten-

energie zijn gedurende de laatste tien jaar al met meer dan 50%

gevolge van de sluiting van een aantal oude energiecentrales.

afgenomen en zullen in de toekomst blijven afnemen.

Het tijdperk van goedkope productie in de oude afgeschreven

De verdere toename van de efficiency van de windenergie-in-

energiecentrales loopt ten einde. De prijzen die voor conven-

stallaties heeft binnen deze context een speciale betekenis. De

tioneel opgewekte energie golden, kunnen niet langer worden

fabrikant van windenergie-installaties ENERCON geeft hier

gehandhaafd.

het goede voorbeeld. Een nieuwe geometrie van het rotorblad,

De huidige elektriciteitsprijzen houden geen rekening met de

die in 2004 werd geïntroduceerd en waardoor het rendement

gevolgen voor de mens, noch met de schade die toegebracht

significant toeneemt en het lawaai en tevens de belasting van

wordt aan het milieu en aan het wereldklimaat of met de ri-

de windenergie-installatie vermindert, is typerend voor de

sico’s die verbonden zijn aan conventionele energiecentrales.

vernieuwingskracht van de voortgeschreden technologie. De

Wanneer die kosten zouden worden meegenomen in de bere-

huidige torenhoogtes van meer dan 100 m vormen ook een

kening van de elektriciteitsprijs, zou windenergie nu al goed-

voorbeeld van technologische vooruitgang dat tot een toege-

koper zijn dan de conventionele energiebronnen. Windenergie

nomen efficiency heeft geleid. Een stormbeheersingsysteem

is het product van een goed ontworpen geavanceerde techno-

waarvoor octrooi is verkregen, garandeert de werking van de

logie en is één van de meest kostenverantwoorde bronnen van

windenergie-installatie zelfs bij windsnelheden van meer dan

duurzame energie.

25m/s of om en nabij de 90 km per uur. Bij windstoten verminderen de installaties hun output op een gecontroleerde wijze

8

ENERGIE MOET BETAALBAAR BLIJVEN

en blijven zij verbonden met het netwerk in plaats van zich

Op de lange termijn zal het tekort aan grondstoffen tot een

uit te schakelen. In het bijzonder op locaties met sterke wind-

drastische verhoging van de prijzen van fossiele brandstoffen

vlagen, voorkomt deze functionaliteit derving van inkomsten


en helpt het de belasting van het energienetwerk te verminderen. Nieuwe multi-watt installaties wekken evenveel elektriciteit per dag op als een windenergie-installatie in 1990 in één heel jaar opwekte. Dit is een duidelijk voorbeeld van de snelle technologische ontwikkelingen in deze jonge bedrijfstak. Nieuwe, grote installaties bieden zeer veelbelovende perspectieven. Zij maken een betere exploitatie van de in toenemende mate schaarser wordende installatielocaties mogelijk en geven een nieuwe stimulans voor de vervanging van oudere, kleinere installaties door installaties van de megawatt-klasse. De positieve ontwikkelingen m.b.t. windenergie in Duitsland worden met zeer veel interesse in het buitenland gevolgd. Het feit dat de Duitse windindustrie al meer dan 50% van haar opbrengst in 2004 heeft geëxporteerd, is een voorbeeld van de groeiende belangstelling van andere landen voor de Duitse windenergietechnologie. ESSENTIËLE RANDVOORWAARDEN VOOR DE MENSHEID Het uiterlijk van de mondiale energielevering zal gedurende de komende 20 jaar een sterkere verandering ondergaan dan in de laatste 20 jaar het geval was. Wij moeten gezamenlijk op een positieve wijze gestalte geven aan deze transformatie in de energieopwekking. Duurzame energie krijgt in dit opzicht met grote uitdagingen te maken. Zij is in belangrijke mate verantwoordelijk voor de bouw en uitbreiding van energieleveringsystemen die voor de toekomst geschikt zijn. Een duurzame energietoevoer is van wezenlijk belang voor de mensheid. Één ding is zeker: een intensief gebruik van windenergie, in combinatie met andere regeneratieve energieën en moegelijkheden van opslag van elektriciteit valt niet meer weg te denken. En dit inzicht is nu precies de factor die ons voort zou moeten stuwen op weg naar een energie-revolutie, in plaats van naar een klimaatsverandering.

9

C o n n e c t i v i t e i t

&

N e t w e r k e n

Andreas Huhmann

Automatiserings-IT van HARTING Automatiserings-IT is de implementatie van één enkel, universeel op Ethernet gebaseerd communicatienetwerk voor het kantoor en de fabriek. Dit concept tilt automatisering naar een hoger niveau qua kwaliteit, productietijd en flexibiliteit. Dit is niet alleen goed nieuws voor het topmanagement van productiebedrijven, maar er zijn tevens vele voordelen voor netwerkplanners en automatiseringsdeskundigen voor wie zich vele nieuwe toepassingsgebieden zullen openen.

10


Met de langverwachte ‘ongefilterde’ introductie van IT in het fa-

EENVOUDIG, SNEL EN VEILIG:

bricageproces is een consistente en continue communicatielijn

ÉÉN AUTOMATISERINGS-IT NETWERK

tussen het kantoor en de machine nu mogelijk geworden. Dit

De actieve en passieve componenten zijn van cruciaal belang voor

dankzij het feit dat automatiserings- en kantoortoepassingen een

de functionaliteit van communicatienetwerken. Hun gebruik is

gezamenlijke communicatiebasis zonder kunstmatige grenzen,

afgeleid van de netwerkentopologie. Een IT switch wordt bijvoor-

zoals poorten, delen. harting biedt spannende visies op toekom-

beeld optimaal geschikt gemaakt voor sterbekabeling. De sterto-

stige Automatiserings-IT netwerken en profileert zich daardoor

pologie in het bijzonder belichaamt de basissituatie in kantoortoe-

als een vernieuwend netwerkspecialist.

passingen, waar zich vele werkstations van hetzelfde ontwerp en dezelfde layout in elkaars directe nabijheid bevinden.

AUTOMATISERINGS-IT BETEKENT: ÉÉN NETWERK VOOR ALLES

In het fabricageproces zijn de industriële typologieën ook afgeleid

Automatiserings-IT behelst het samenvoegen van netwerken die

van het gegeven gebruik, de set-up van de productie-eenheid in

tevoren parallel draaiden op veldbussen in industriële toepassin-

termen van automatisering. De behandeling van materialen is

gen. Dit leidde tot speciale netwerken voor aandrijfoplossingen,

een representatief voorbeeld daarvan, waar aandrijvingen ge-

voor veiligheidstoepassingen of voor MES-integratie. MES-syste-

woonlijk achter elkaar in een rij worden verbonden. Het netwerk

men die als een integrerende brug dienen, verbinden de verwer-

voor de communicatie volgt deze topologie. Doorgaans is het in

king van bestellingen op ERP-niveaus met de bedieningssyste-

veel toepassingen niet mogelijk om de productie vooruitlopend op

men in de wereld van productie. Het resultaat is een universeel

de tijd te bekabelen, zoals het geval is bij een kantooromgeving,

netwerk voor de kantoorwereld en voor de fabriek, op basis van

omdat het netwerk tot de systeemmodule behoort. Deze module

Ethernet.

wordt op haar beurt geproduceerd en getest door een leverancier.

Kantoor IT Switch

Outlet

Automatiserings-IT netwerktopologie LIJN/RING

STER

Besturingskast

Besturingskast HYBRIDE LIJN

Stroomtoevoer – 24 volt

Automatiserings-IT netwerkcomponenten IP67 Switch

In-Between Switch

IP30 Switch

Besturingskast Besturingskast

Automatiseringsapparaten

SPS

Aandrijving

PC

EQP: apparatuur 50"05FMFDPNNVOJDBUJPO0VUMFU"QBSBUVT0VUMFU TO/AO: telecommunicatie-uitlaat/apparaat-uitlaat &21&RVJQNFOU

HMI

Robot/Module

I/O device

Actieve netwerkcomponent (switches) "DUJWF/FUXPSL$PNQPOFOU 4XJUDI

veiligheidsmodule 4FDVSJUZ.PEVM

Automatiserings-IT systeemomgeving

11

De integratie in het netwerk vindt dan plaats in de productieIP67 Switch

In-Between Switch

IP30 Switch

omgeving, idealiter op een wijze die volkomen transparant is en zonder systeemonderbreking. In dergelijke gevallen zijn er netwerkcomponenten nodig voor de verschillende installatiefiloBesturingskast

sofieën om netwerken binnen modulen en langs modules mogelijk te maken.

Besturingskast

Gedecentraliseerde IP67

In Between IP IP67 & IP30

Gecentraliseerde/ gedecentraliseerde IP30

Netwerkcomponentconfiguraties

LIJN/RING

net-verbinding met een mate van bescherming van IP67 mogelijk en in het IP30-bereik binnen de schakelkast. Daardoor staat de In-between switch tussen de automatiseringstoepassing en het netwerk. PROFINET en beheersfuncties kunnen volledig worden geïntegreerd. GEDECENTRALISEERDE OF GECENTRALISEERDE OPSTELLING MET IP30 SWITCHES

STER

De IP30-switches wordt gebruikt voor netwerken van machines volgens een stertopologie. In de onbeheerde configuratie ervan, vertegenwoordigt het een consolidatiepunt voor het overdragen van informatie naar het netwerk. Kenmerken van IP30-switches zijn dat ze makkelijk gemonteerd kunnen worden op ‘top hat’ rails, wat de standaardbevestiging voor apparatuur in schakelkasten is.

Besturingskast

Besturingskast HYBRIDE LIJN

TOENEMEND BELANG VAN INDUSTRIËLE SWITCHES In de eerste Ethernetmigratiestap van een paar jaar geleden was de algemene gedachte dat er voor actieve netwerkcomponenten primair een lokale diagnose in een industriële omgeving nodig was, en dat geen versterkte beheerfuncties nodig waren. Vandaag Stroomtoevoer – 24 volt Industriële netwerktopologieën

de dag is men de mening toegedaan dat er een aanmerkelijk grotere beheersreikwijdte nodig is.

GEDECENTRALISEERDE OPSTELLING MET EEN BESCHERMINGSMATE VAN IP67

Intermediaire distributeur

IP67-componenten zijn geschikt voor een eenvoudige installatie

IT-netwerk

van een gedecentraliseerd automatiseringsconcept. Deze componenten kunnen direct in de industriële omgeving zonder een afzonderlijke behuizing worden gebruikt. De IP67-opstelling maakt daarom een extreem flexibele implementatie van de gespecificeerde topologie, zoals lijntypologie of ringtopologie mogelijk.

400 V 24 V Ethernet

Automatiseringsnetwerk

IN-BETWEEN SWITCHES MET EEN BESCHERMINGSMATE VAN IP67 EN IP30 Het Tussenconcept maakt de integratie van schakelkasten in netwerken op een speciale manier mogelijk. Het maakt een Ether-

12

Afzonderlijke netwerken voor IT en automatisering


Daarom is switch management in de indu-

●

Port prioritization

strie nodig voor een betrouwbaar functione-

●

Auto-negotiation per port

ren van zowel de automatiseringstoepassin-

●

Multicast filtering per port

gen en de IT-toepassingen.

●

Full/half-duplex per port

De beslissing welke beheersreikwijdte ge-

●

Parallel redundancy

schikt is voor welke toepassing hangt niet

●

Port cutoff per port

alleen van de toepassing af, maar ook van

●

Signaling contact activation per port

de omgeving waarbinnen de automatisering-

●

10 or 100 Mbps per poort

stoepassing ingebed is. Een afzonderlijk net-

3. Naast de gebruikelijke op SNMP geba-

werk bijvoorbeeld, zonder verticale integratie

seerde beheerreikwijdte, bieden beheerde

of beveiligd via een firewall kan ook geïmple-

switches een op het Web gebaseerd beheer

menteerd worden met onbeheerde switches.

Industriële toepassing

Deze netwerken worden doorgaans echter

dat makkelijk bediend kan worden via een browser.

niet gebruikt voor automatisering, maar voor het verwerven van

4. Naast het SNMP-beheer, worden beheerd-plus switches geken-

bedieningsgegevens. Daardoor is de enige functie van de switches

merkt door uitgebreide functies, zoals de PROFINET aan-uit func-

naast die van firewall die van distributeur wat niet resulteert in

tie of IGMP snooping, dat gebruikt wordt voor Ethernet IP.

een stopzetting van de productie wanneer zij niet werkt. Daarom worden switches met deze functionele reikwijdte alleen gebruikt

AUTOMATISERING-IT OVERTREFT DE HUIDIGE NORMEN.

voor zeer beperkte taken. Desondanks worden deze eenvoudige

Oppervlakkig bezien volgt de internationale standaardisatie voor

switches vaak aanbevolen voor automatiseringstoepassingen,

de passieve infrastructuur het pad van fysieke scheiding tussen

daar eenvoud gelijkgesteld wordt met gebruiksvriendelijkheid.

automatiserings- en IT-netwerken.

Een veldbustoepassing wordt hierbij ook verondersteld, waarbij

Automatisering wordt beschreven als een automatiseringseiland

alleen in een paar individuele gevallen van sterkoppelstukken,

binnen het netwerken in het industriële gebouw. Het netwerk voor

die vergelijkbaar zijn met switches in een netwerktopologie, ge-

het industriële gebouw, dat gedefinieerd is door de ISO/IEC 24702

bruik wordt gemaakt.

standaardisatie is buiten dit eiland gelokaliseerd. De wereld bin-

De situatie is anders bij geschakelde Ethernetoplossingen. Dit con-

nen dit eiland wordt beschreven in IEC 61918. Maar een nadere

cept vereist een sterkere logische segmentatie, die onmogelijk is

beschouwing van deze concept-normen leert dat beide normen

met onbeheerde switches. Een centrale diagnose via een netwerk-

ook een universeel netwerk faciliteren. De Push-Pull connector-

beheerinstrument is ook handig om met een vooruitziende blik

reeks van harting dekt de generische norm van ISO/IEC 24702

te zorgen voor beschikbaarheid van het netwerk.

en de PROFINET-norm van de IEC 61918. Één universeel auto-

De switches van harting met beheerfuncties ondersteunen IT

matiserings-IT newerk kan op basis van deze connectorenreeks

via SNMP en tegelijkertijd de automatisering door specifieke

opgezet worden. Dit vermengen van netwerken wat ook conver-

geïntegreerde ‘veldbus’-functies, die bijvoorbeeld in de PROFI-

gentie wordt genoemd, is van essentieel belang bij het laten vrij-

NET-omgeving gebruikt worden. Daardoor kan een switch twee

komen van de verwachte positieve synergieën en daardoor de

keer zichtbaar zijn, zowel in het diagnose-instrument als in een

gewenste voordelen voor de gebruiker. Om dit te bereiken moet

netwerkadministratie.

aan de vereisten van zowel de IT-omgeving en van de automati-

EEN HOGE FUNCTIONALITEIT EN UP-TO-DATE GEMAK:

aan deze vereisten met “Éen voor het Ethernet” en produceert de

SWITCHES VOOR IEDERE TOEPASSING.

noodzakelijke automatiserings-IT producten.

seringsomgeving voldaan worden. harting voldoet ruimschoots

1. Naast het standaard Ethernet op laag 2, zijn onbeheerde switches uitgerust met een PROFINET en ETHERNET-IP basisfunctionaliteit. 2. SmartCon, een systeem dat nieuwe en gemakkelijker en uitgebreider opties voor het configureren van onbeheerde Ethernet switches voor gebruikers biedt. De volgende kenmerken kunnen nu door SmartCon worden geconfigureerd:

Andreas Huhmann Director Market Management Division Industrial Communication and Power Networks HARTING Electric GmbH & Co. KG [email protected]

13

I n t e r n a t i o n a a l

Tomas Ledvina

HC Modulaire 350A Connector wereldwijd gebruikt in tractiemotoren van trolleybussen Iedereen die wel eens heeft geprobeerd om iets onder de motorkap van zijn auto te repareren of te controleren, heeft zeker de moeilijke toegankelijkheid en het gebrek aan ruimte daar vervloekt. Wat moet een onderhouds- en servicemonteur van een tractiemotor dan nog zeggen? Wanneer uitgaande kabels aan de motor of aan een eindblok zijn bevestigd en je ze uit het voertuig wilt verwijderen, moet je ze losmaken van het eindblok of de motor samen met de kabels uit het voertuig verwijderen. Dat kost tijd, arbeid en geld en brengt het risico van beschadiging van de kabels met zich mee. Het geheel wordt op een moeilijk toegankelijke plaats uitgevoerd en het risico van vergissingen en gebrekkige kwaliteit van uitvoering is levensgroot aanwezig.

14


geleid en verbonden waardoor het hele eindblok wordt verwijderd. De eerste motor volgens dit ontwerp met een HC modulaire 350A connector werd eind 2004 geproduceerd en in een SKODA 24Tr ISISBUS geplaatst om dienst te doen in de ‘thuisstad’ Pilsen. Deze bewees zijn waarde en er werden onmiddellijk in 2005 meer trolleybussen voor Zlin en Pilsen geproduceerd. De succesvolle oplossing werd ook aangewend voor de motor voor de dubbelgelede SKODA 25Tr IRISBUS trolleybassen in twee andere Tsjechische steden: Zlin en Ceske Budejovice. ML 3444 K/4 motor voor een NEOPLAN trolleybus met een mooi gestroomlijnde connectorkap rechts.

Motoren met aan het einde een HC

De mensen bij Skoda Pilsen, de wereldberoemde producent

modulaire 350A connector zijn het succesvolst in de NEO-

van trolleybussen, hebben lange tijd geprobeerd hiervoor een

PLAN trolleybussen. Er worden zestig van zulke bussen in

oplossing te vinden, aangezien connectoren voor zulke hoge

Boston in de VS gebruikt. De helft daarvan zijn dubbelgelede

spanningen niet beschikbaar waren. Deze situatie verander-

trolleybussen die gebruikmaken van een stel Skoda-motoren

de toen harting haar HC-serie met stekkercontacten voor 350

als aandrijfeenheid.

en 650 Amp met zowel een axiaal en schroefdraadeindstuk

De voordelen van het idee dat in Pilsen werd ontwikkeld,

op de markt bracht.

worden zeer gewaardeerd en de oplossing was een ware hit

De ontwerpers van Skoda Pilsen grepen deze kans met beide

in de SKODA-stand op een handelsbeurs in Dallas, Texas, af-

handen aan. Zij gebruikten HC-connectoren niet louter als

gelopen november. Het is de toegevoegde waarde waardoor

verbindende elementen tussen een tractiemotor en de stroom-

de fabrikanten van trolleybussen en nu ook van trams kiezen

aanvoer ervan. Zij integreerden de connector in de eigenlijke

voor deze motor voor hun voertuigen.

motorstructuur op een vernieuwende wijze, waarmee zij een

De belangrijkste voordelen zijn: een snelle en foutloze in-

compact geheel creëerden. Stator winding taps worden direct

stallatie en verwijdering van de stroomaanvoer van de trac-

naar de stekkercontacten van een HC modulaire connector

tiemotor, een vereenvoudigd ontwerp en besparingen qua materiaalkosten, arbeidskosten en tijd. Lubomir Kousal Technical Section, Design Department Skoda Electric, BU – Traction Motors, Pilsen, Czech Republic

Josef Schuster Technical Section, Design Department Skoda Electric, BU – Traction Motors, Pilsen, Czech Republic

20ML 3550 K/4 motor gedurende de installatie in een SKODA 24Tr IRISBUS. Een invoerkabel met een complement met HC modulaire 350A axiale stekkercontacten zal aan het einde aangesloten worden.

Tomas Ledvina Product Manager EL&EC HARTING s.r.o., Prague, Czech Republic [email protected]

15

I N T E R N A T I O N A A L

Kenichi Kashima

Millimetergolf voor Communicatie met Hoge Snelheid De Draadloos Breedband Projectgroep van Hitachi is betrokken geweest bij een bedrijf dat apparatuur en systemen voor uitzending, beeldbewaking en draadloze communicatie ontwerpt, ontwikkelt, produceert en verkoopt. Speciaal bij draadloze communicatie zijn de Hitachi-poducten die gebruikmaken van een millimeter- en submillimetergolflengte toegepast voor primair gebruik met hoge snelheid. Meestal wordt bij de millimetergolflengte gebruik gemaakt van een bandbreedte van 60GHz. In Japan zijn sinds 2000 de normen en de regels voor draad-

geschikt voor de transmissie van grote hoeveelheden gege-

loze communicatie herzien om gebruik te kunnen maken

vens over korte afstanden. Frequenties worden toegekend

van millimetergolflengte. Op grond van deze nieuwe nor-

bij de 54,25~59,0 GHz licentieband en de 59,0~66,0 GHz

men en regels is draadloze transmissie van grote hoeveel-

band zonder licentie. Er kunnen twee banden geselecteerd

heden gegevens met een bandbreedte van 60 GHz over korte

worden per verschillend gebruik.

afstanden en met een opmerkelijke snelheid mogelijk. Enkele toepassingen die gebruikmaken van een bandbreedte van

MEEST RECENTE ONTWIKKELING

60 GHz zijn: super hoge snelheid draadloos LAN, draadloze

Hitachi heeft apparaten voor draadloze transmissie met een

beeldtransmissie, millimetergolflengte radar, veelvoudige

bandbreedte van 60 GHz ontwikkeld voor mobiele toegangs-

transmissies van TV-uitzendingen.

systemen en draadloze LAN-systemen met een superhoge

VOORDELEN / NADELEN

bedrijven geleverd. Voor uitzendingstoepassingen is er een

De golf in 60GHz is niet geschikt voor communicatie over

HDTV (Hoge Density TV)-transmissiesysteen zonder com-

snelheid. Zij worden aan spoorweg- en telecommunicatie-

16

lange afstanden vanwege de toegenomen verzwakking

pressie ontwikkeld en is er een transmissiesnelheid van

door oxygen vergeleken met lagere bandbreedten. Ander-

1500Mbps bereikt.

zijds wordt er een hoger gebruik van frequenties bereikt

Interfaces van deze apparaten voor telecommunicatie zijn

aangezien dezelfde frequentie bij een bandbreedte van 60

10/100Base-TX, 1000Base-SX en 100Base-T. De normen voor

GHz herhaaldelijk in een smalle band geplaatst kan wor-

uitzending zijn SD-SDI (standaard definitie seriële digitale

den. Een ander voordeel is dat op deze bandbreedte slechts

interface) en HD-SDI (hoge definitie seriële digitale inter-

een klein aantal stoorgolven voorkomen. De bezette band-

face). Daarom kan bestaande apparatuur eenvoudig worden

breedte per kanaal van een breedte van 2,5 GHz maakt deze

toegepast.


Millimetergolf antenne voor elektrische signalen (RJ45 3A)

Millimetergolf antenne voor optische signalen (Push Pull Power)

De transmissiesnelheid is 100~1000 Mbps en ze kunnen

Om aan deze vereisten te kunnen voldoen heeft Hitachi de

worden gebruikt voor de transmissie van grote bestanden

RJ Industrial DATA 3A connectoren met UV-beschermde

en voor de hoofdsnelweg van draadloze telecommunicatie.

systeemkabels voor bedrade gegevenscommunicatie van

Dit wordt al gebruikt door bijvoorbeeld spoorwegbedrijven,

harting gebruikt en de Push Pull connector van harting

private bedrijven, de overheid, en vele lokale overheden die

voor de stroomtoevoer voor het apparaat.

hun eigen communicatienetwerk bezitten. Verwacht wordt dat de markt voor draadloze transmissie met hoge snelhe-

TOEKOMSTIGE PROJECTEN

den snel zal groeien.

Sinds kort worden er hogere eisen gesteld aan systemen die uitzending en bewaking van beelden combineren met

PARTNERS

draadloze technologie. Hitachi zal een nieuw bedrijf ontwik-

Deze apparaten voor draadloze transmissie zijn ontworpen

kelen om aan deze eisen tegemoet te komen. Technologieën

voor gebruik buitenshuis. Daarom is de betrouwbaarheid

en ervaringen op het gebied van uitzenden, bewaking en

van de verbindingen en de componenten die aan de bui-

draadloze technologieën worden hierin geïntegreerd.

tenomgeving worden blootgesteld van cruciaal belang. Ze moeten stof- en waterdicht zijn en mechanisch jarenlang meegaan om betrouwbare elektrische verbindingen te kunnen garanderen. Ook wordt vermindering van de verbin-

Kenichi Kashima Wireless Broadband Project Team Hitachi Kokusai Electric Co., Ltd.

dingstijd op de bouwplaats van groot belang geacht.

17


&

n e t w e r k e n

Volker Sorhage

Hybride interface-oplossingen voor de volgende generatie draadloze toegang infrastructuur (Wireless Acces Infrastructure) Draadloze breedbandcommunicatie betekent voor elk aspect van het leven van de mens een revolutie omdat een directe hogesnelheidsverbinding met de informatie die je nodig hebt waar en wanneer dan ook mogelijk wordt. Nieuwe draadloze technologieën, zoals WiMAX (Worldwide Interoperability for Microwave Access) maken het voor providers mogelijk om nieuwe diensten te ontwikkelen en nieuwe zakelijke en particuliere klanten in de industriële en opkomende landen te werven. harting komt met haar specialistische connectiviteitsoplossingen tegemoet aan de technische en omgevingseisen van wereldwijd opererende providers en draagt in belangrijke mate bij aan de implementatie van de noodzakelijke infrastructuur buiten. Zonder twijfel is de wereld toe aan draadloos – met een hogere snelheid en een breder bereik dan iemand tevoren ooit kon vermoeden. De overgang naar draadloos begon eigenlijk met de internetrevolutie. Wat begon als een mechanisme voor het uitwisselen van elektronische gegevens heeft intussen geleid tot een wereldwijde vraag naar gegevens- en communicatieoplossingen 24 uur per dag en 7 dagen per week. De komst van de Wi-Fi technologie en van de hotspots is nog maar het begin. Door mobiele internettoegang bieden hotspots de gebruikers een verbinding binnen een beperkt gebied rond een toegangspunt. Hoewel het internetbereik van de hotspots al eens is uitgebreid, binden zij de gebruikers nog steeds aan een vaste locatie. Bovendien willen veel gebruikers mobiele toegang. Deze vraag zal convergentie stimuleren en de communicatie-industrie veranderen. Voor dat doel ontwikkelen de telecomindustrieën nu nieuwe communicatienormen die het bereik van draadloze netwerken over de gehele wereld zullen vergroten en uitbreiden. In afwachting van deze nieuwe draadloze technologieën, zijn bedrijven zelfs de uitbreiding van fiberglasnetwerken gaan vertragen. Ontwerpers richten zich in toenemende mate op het ontwikkelen van producten en diensten die draadloze breedbandcommunicatie op grote schaal mogelijk zullen maken.

18


GEBRUIK

TECHNOLOGIE

DOORVOERCAPACITEIT STANDAARD / NORM

BEREIK

WPAN

UWB

110 – 480 Mbps

IEEE 802.15.3a

Up to 10 m

WLAN

WiFi

Up to 54 Mbps

IEEE 802.11g

Up to 100 m

WMAN

WiMAX

Up to 75 Mbps

IEEE 802.16-2004

Typ. 5 – 10 km

WWAN

UMTS / WCDMA

Up to 2 Mbps

3G

Typ. 10 – 15 km

Overzicht van draadloze breedbandtechnologieën

DRAADLOZE BREEDBANDTECHNOLOGIEËN

gen biedt verbindingen met een kort bereik en wordt gebruikt

Vandaag de dag omvat draadloze communicatie met een hoge

voor de home entertainment omgeving of voor draadloze USB.

snelheid een aantal naast elkaar bestaande, elkaar overlappen-

Zo wordt ook elke technologie geoptimaliseerd voor de eigen

de technologieën. Wi-fi, WiMAX, 3G en Ultra Wideband (UWB)

speciale toepassing.

worden gebruikt om de mondiale draadloze infrastructuur te vormen die nodig is om communicatie met hoge snelheid en

WIMAX – DRAADLOZE TECHNOLOGIE

mondiale internettoegang mogelijk te maken.

VOOR DE ‘LAATSTE KILOMETER’.

Terwijl Wi-Fi ideaal is voor geïsoleerde connectiviteitsgebieden,

WiMax is een technologie voor draadloze breedbandtransmis-

zijn WiMAX en 3G nodig voor draadloze toepassingen over

sie gebaseerd op de IEEE 802.16-2004 specificatie. Wanneer

lange afstanden. WiMAX en 3G zijn beide nodig omdat hun

je vandaag de dag breedband wilt, maak je verbinding via

optimale platformen verschillen: WiMAX werkt het beste voor

bestaande kabels, met T1, DSL of kabelmodems. WiMAX, een

computerplatforms, zoals laptops, terwijl 3G het beste is voor

nog steeds in ontwikkeling zijnde norm voor draadloos punt-

mobiele apparaten, zoals PDA’s en celtelefoons. UWB daarente-

tot-multipunt netwerken, werkt voor de ‘laatste kilometer’ op

Grote kantoren Middelgrote kantoren

Kleine kantoren Thuiskantoor Punt naar Multipunt

Punt naar Punt Dienstenprovider

Oplossingen voor draadloze netwerkinfrastructuren van Harting

19

Een typisch punt-tot-multipunt draadloos breedbandtoegangsysteem bestaat gewoonlijk uit twee belangrijke elementen: het basisstation en de apparatuur van de eindgebruiker/abonnee. Het basisstation, doorgaans een 19 inch unit, is de eigenlijke verbinding met het basisnetwerk. Het maakt gebruik van buitenantennes voor het met hoge snelheid verzenden en ontvangen van gegevens naar en vanaf de eindgebruiker, en communiceert met de achtergelegen netwerkinfrastructuur via draadloze vrijzichtradioverbindingen. Dit neemt de noodzaak voor uitgebreide en dure draadinfrastructuren weg en biedt een zeer flexibele en kostenverantwoorde oplossing voor de ‘laatste kilometer’. De ontvanger is bij de eindgebruiker gewoonlijk direct geïntegreerd in het apparaat, zoals bv. een laptop. Makkelijk te installeren interface voor hybride Ethernet

Een andere belangrijke factor voor de draadloze netwerkinfrastructuuropstelling is de netwerktopologie en de instal-

dezelfde wijze als Wi-Fi ‘hotspots’ werken voor de laatste hon-

latiepunten voor de basisstations en apparatuur. De huidige

derd meter binnen een gebouw.

draadloze netwerken zijn over het algemeen ontworpen als

Naast de breedbandverbindingen voor de ‘laatste kilometer’,

een microcel- of picocelstructuur in stedelijke gebieden, met

biedt WiMAX diverse toepassingen, zoals in hotspots, cellu-

meerdere basisstations en buitenantennes die een gebied be-

laire backhaul en zakelijke hoge snelheidsverbindingen. In het

strijken vanaf een paar meter tot aan een paar kilometer. In

algemeen gesproken heeft WiMAX een bereik tot 50 km.

plaats van de installatie van volledig gecentraliseerde BTS- en

WiMAX wordt in drie fasen gepresenteerd. In de eerste fase

BSC-technologie in grote 19”systemen in een speciale kamer

wordt de WiMAX-technologie (volgens IEEE 802.16-2004) ge-

met airconditioning zullen de toekomstige ontwerpen van de

bruikt met behulp van buitenantennes om bekende abonnees

netwerkinfrastructuur meer en meer gedecentraliseerd zijn

op een vaste locatie te bedienen. In de tweede fase is er ook

en bestaan uit een kleine compacte binneneenheid en een

sprake van binnenantennes om bedrijven in staat te stellen om

actieve, intelligente buiteneenheid. De buiteneenheid met de

de installatie op de gebruiksplekken te vereenvoudigen. Fase

radio-ontvanger is omhuld door een robuuste en tegen water

drie, die in 2006 is gepland, is gebaseerd op de IEEE 802.16e

beschermde behuizing, en geplaatst in de nabije omgeving van

specificatie. De mobiele netwerkhardware die door het WiMAX-

de antenne.

forum is gecertificeerd, stelt de gebruiker in staat zich vrij bin-

De doorsnee binneneenheid voorziet de buiteneenheid met op

nen het servicegebied te bewegen terwijl hij verbonden blijft.

bedrading gebaseerde gegevens en stroom. De gegevens-interface is vaak gebaseerd op industriële normen, bijvoorbeeld

VEREISTEN T.A.V. DE NETWERKINFRASTRUCTUUR

Gigabit Ethernet gebaseerd op koper of LC lichtvezelmateriaal.

De nieuwe mogelijkheid om deze breedbandverbindingen

Gebaseerd op deze standaard interfaces, kunnen kabellengten

draadloos aan te bieden, zonder bedrading of kabels in de

tot 100 meter in koper en 2000 meter in lichtvezelmateriaal

grond, verlagen de kosten van installatie en exploitatie aan-

worden geïmplementeerd, waardoor de netwerkexploitant haar

zienlijk. WiMAX kan de economie veranderen op plekken waar

draadloze breedbandinfrastructuurapparaten snel en flexibel

de aanleg of het optimaliseren van in de grond gelegde kabels

kan installeren.

met breedbandcapiciteit ongenadig duur is, zoals in ontwikkelings- en opkomende landen. In landen zoals China, India

HYBRIDE OPLOSSINGEN VOOR TELECOM

en Mexico, waar momenteel een onvoldoende bedradingsin-

Met steeds meer installaties van een gedecentraliseerde

frastructuur is, zou WiMAX een belangrijk onderdeel van de

netwerkinfrastructuur zullen de installatietijd, de betrouw-

breedbandinfrastructuur kunnen worden.

baarheid en de duurzaamheid bij confrontatie met de meest uiteenlopende omgevingsomstandigheden belangrijke succes-

20


●

Gemakkelijk te installeren met een kabellengte tot 100 m voor koper en tot 2km voor glasvezelmateriaal

Er zijn verbindingsoplossingen beschikbaar voor de beschermingsgraden IP20 en IP65/67, en in metalen en plastic behuizingen. Datakabels of hybride kabels kunnen worden gebruikt. Aan het apparaateinde zijn paneeldoorvoer en koppelingen voor integratie beschikbaar. Een consistente toepassing van SMD-componenten voor zowel de gegevens en de stroom aan het apparaateinde houdt de fabricagekosten laag en maakt een hoge verpakkingsdichtheid binnen de montage mogelijk. harting maakt ook gebruik van Gigalink RJ45 interface voor hybride Ethernet

hun HARAX® snelle afsluitingstechnologie die de gebruiker in

factoren voor systeemproviders en netwerkexploitanten wor-

staat stelt om zonder speciale instrumenten een connector aan

den. harting helpt haar klanten met oplossingen voor de ‘beste

een kabel toe te voegen. Het ontwerp van de Ethernet-connecto-

verbindingen ter wereld’ ongeacht waar de netwerkexploitant

ren maakt een snelle en gemakkelijke afsluiting en verbinding

zijn systemen installeert. De Technologiegroep biedt een inter-

met Ethernetapparaten in ofwel netwerken uitsluitend voor ge-

face-architectuur van het begin tot eind die een eenvoudige en

gevens of hybride netwerken mogelijk.

veilige installatie mogelijk maakt. Een volledige reeks connectoren is speciaal ontwikkeld voor

HYBRIDE INTERFACES GEBASEERD OP INDUSTRIËLE NORMEN

dit soort toepassingen onder ongunstige omstandigheden in

De hybride RJ-connector is een interface-oplossing die de

de buitenomgeving. Deze reeks is gebaseerd op de standaard

datalijnen en de stroomaanvoer integreert in één enkele con-

RJ45 connector in koper en de LC glasvezelconnector, zodat

nector voor hybride Ethernetnetwerken. De geometrie van de

interface-oplossingen voor de toekomstige gedecentraliseerde

connector handhaaft desalniettemin een scheiding tussen de

apparatuur in de telecom-infrastructuur nu al worden aange-

gegevens- en de stroomcontacten. Een dergelijke hybride beka-

boden.

beling voor telecommunicatietoepassingen maakt de installatie

Vereisten voor Telecom connectiviteitsoplossingen voor bui-

beduidend eenvoudiger, wat resulteert in lagere kosten van het

ten:

totale systeem.

●

Gebaseerd op industriële standaards en interfaces zoals RJ45

Hybride interfaces voor Ethernet voor telecomtoepassingen zijn

of LC

er in drie versies:

●

Beschermd tegen stof en water volgens IP67 en IP65

●

Beschermd tegen ultraviolet zonlicht

RJ45 VOOR MAKKELIJKE INSTALLATIE (EASY INSTALL RJ45)

●

Hybride kabelstructurering met geïntegreerde gegevens en

De Makkelijke Installatie-versie van de hybride interface is

stroom

gebaseerd op een RJ45-gegevensmodule die geïntegreerd is

●

Met een schild voor EMC-bescherming

in een pas ontworpen Han® 3A-behuizing die voor de meeste

●

Roestbestendige materialen

buitentoepassingen gebruikt kan worden. De behuizing is er

21

in plastic in de beschermingsgraden IP65 en 67. Met de HARAX® IDC-technologie kan de gebruiker vaste en flexibele gegevensbedrading in AWG 22 verbinden zonder speciale instrumenten. De vier stroomcontacten van de hybride module zijn ook met HARAX® snelle afsluitingstechnologie

ontworpen,

waardoor kabels tot 1,5 mm2 kunnen worden verbonden en een stroom aankan van16A en een spanning van 48V. Afgesloten met de overeenkomende hybride kabels van Categorie 5 met AWG 22 afmetingen voor de gegevensbedrading, kan een maximale bekabelingslengte van 100 m bereikt worden met maximaal 6 connectorparen. Deze interface voldoet aan de kanaalpresta-

Gigalink lichtvezelinterface voor hybride Ethernet

tie van Klasse D overeenkomstig ISO / IEC 11 801; 2002, en ondersteunt 100 Mbps Fast Ethernet.

De Gigalink RJ45-connector voldoet volledig aan de DIN EN

De paneeldoorvoer is verenigbaar met de standaard RJ45-con-

60950-1 en DIN EN 60950-22 normen voor veiligheids- en in-

nectoren, wat betekent dat standaard verbindingskabels voor

stallatievereisten in informatietechnologie. In toevoeging op de

gebruiks- en testdoeleinden kunnen worden gebruikt.

elektrische en mechanische vereisten kan de hybride Gigalink RJ45-connector geïmplementeerd worden als een volledig van

GIGALINK RJ45

een schild voorziene metalen versie voor geoptimaliseerde

De Gigalink RJ45 gaat verder dan de strenge vereisten van Ca-

EMC-prestaties in gebieden die blootgesteld zijn aan bliksem-

tegorie 6 volgens TIA/EIA 568 B.2-1:2002-06, EN 50173-1:2002

en antennestraling.

en ISO/IEC 11801:2002-09. De Categorie 6 RJ45 gegevensmo-

22

dule is in de standaard Han® 3A behuizing geïntegreerd en

GIGALINK GLASVEZEL

voor een brede reeks ruwe buitentoepassingen gebruikt kan

De optische glasvezelversie combineert de stroomaanvoer met

worden. De behuizing is er in plastic en in metaal (bescher-

hoge snelheid gegevenstransmissie. De IP-beschermde opti-

mingsgraad IP 65/67).

sche glasvezelversie is de beste keus voor langere transmis-

De twee contacten van de hybride stroommodule zijn geba-

sieafstanden, hoge gegevenssnelheden of EMC-problemen die

seerd op de standaard HAN® D-contacten, waardoor kabels die

de beperkingen van een op koper gebaseerde oplossingen te

bestaan uit strengen met een dwarsdoorsnede van maximaal

boven gaan. De Gigalink glasvezelconnector is gebaseerd op

2,5 mm2, verbonden en met maximaal 12A en 250 V AC. Als

de Gigalink RJ45-oplossing, waarbij de enige verandering de

alternatief is er ook een stroommodule voor 48 V DC beschik-

vervanging van de gegevensmodule betreft.

baar.

De integratie van de standaard LC glasvezelconnector overeen-

Vingerbescherming voor de contacten aan zowel het apparaat-

komstig IEC 61754-20 opent nieuwe toepassingsmogelijkheden

eind en het stekkereinde maakt installatie eenvoudig door het

voor vezelverbindingen in veeleisende omgevingen. Het gehele

gebruik van zg. ‘daisy chain’-kabels met dezelfde stekker aan

systeem is robuust en beschermd tegen vibratie, en voldoet aan

beide einden.

de vereisten van IP65/67. De multi mode glasvezels maken


gevensoverdracht in categorieën 5 en 6 overeenkomstig ISO/IEC 11801 wordt ondersteund door middel van solide, uit strengen bestaande, of hybride kabels. UV-bestendigheid, een hoog niveau van mechanische stabiliteit en halogeenvrije materialen zijn een paar voorbeelden van eisen die aan de kabels worden gesteld. De combinatie van telecomkabels en de robuuste hybride Ethernetconnectoren resulteert in systeemkabels met een lange levensduur. De consistente toepassing van een modulair systeem voor zowel de connectoren en de systeemkabels maakt een breed terrein aan toepassingen mogelijk. Tevens zijn klantaangepaste systeemkabels met EthernetconnecBuitenkabel voor hybride Ethernet

toren beschikbaar.

transmissieafstanden tot twee kilometer mogelijk, waarbij de

SLOT

stroombedrading de begrenzende factor vormt. Voor transmis-

De wereld van telecommunicatie schakelt over op draadloze

sie met het typische telecomvoltage van 48 V en verscheidene

breedbandtoegang. Nieuwe technologieën voor breedband en

amps, maken koperdraden van 2,5 mm2 gewoonlijk een bereik

radioverbindingsnetwerken stellen netwerkexploitanten, za-

van bijvoorbeeld verscheidene honderden meters mogelijk.

kelijke klanten en particulieren in staat om toegang tot gege-

De Gigalink glasvezelconnector ondersteunt ook de gezamenlij-

vens- en netwerkdiensten te hebben waar en wanneer zij wil-

ke telecomnormen, zoals DIN EN 60950-1 en DIN EN 60950-22

len. Door deze nieuwe technologieën ontstaat een brede reeks

voor informatietechnologie. Extra accessoires, zoals stofkapen

gedecentraliseerde netwerkapparaten voor de infrastructuur

en gemonteerde kabels, maken de productenreeks voor hybride

van wereldwijde operators, en deze apparaten worden steeds

glasvezeloplossingen compleet.

meer geïnstalleerd in een brede reeks buitenomgevingen en –locaties.

SYSTEEMKABELS

harting heeft een volledige Hybride Ethernet connecitiviteits-

Zelfs met een draadloze infrastructuur is bekabeling nog

oplossing voor deze toepassingen ontwikkeld, gebaseerd op

steeds een zeer belangrijk element in een netwerk. Vergissin-

standaard gegevensinterfaces, zoals RJ45 of LC. Er zijn con-

gen bij de keus en het leggen van kabels kan leiden tot ernstige

nectoren voor makkelijke veldinstallatie, Gigabit Ethernet en

fouten in de werking van het basisstation, variërend van het

glasvezel LC, evenals gemonteerde systeemkabels en –lijnen.

verdwijnen van gegevens tot tijdelijke storingen ten gevolge

Op deze manier kunnen netwerkexploitanten en fabrikanten

van weersomstandigheden en zelfs een totaal uitvallen van het

van apparatuur makkelijk en veilig hun apparatuur installeren

netwerk. Speciaal in een buitenomgeving zijn betrouwbare en

in uiteenlopende omgevingsomstandigheden.

goed functionerende kabels van cruciaal belang bij het plannen en implementeren van netwerken die hoge prestaties moeten leveren en die in hoge mate beschikbaar moeten zijn. harting biedt verschillende Ethernetkabels die speciaal ontworpen zijn voor gebruik in veeleisende buitenomgeving. Ge-

Volker Sorhage Senior Product Manager Ethernet & Bus Interface Connectors HARTING Electronics GmbH & Co. KG [email protected]

23


&

n e t w e r k e n

Martin Ion

De har-bus HM van HARTING in ontwikkeling Teamwork in de Technologiegroep De belangrijkste telecomfabrikant in het Verenigd Koninkrijk gebruikt een moederbord in hun apparatuur dat gefabriceerd is door een belangrijk moederbordbedrijf in het Verenigd Koninkrijk die connectoren van 2 mm van een concurrent gebruikt. Aanvankelijk had harting het contract binnengehaald om de bij elkaar behorende half-rechthoekige vrouwelijke connectoren te leveren. Op grond van dit succes werd de opdracht voor de montage van het moederbord verkregen en werd een prijsberekening gemaakt op basis van mannelijke, pressfit HM connectoren van harting.

Fig. 1: Moederbord van HARTING voor gebruik in 21st Century Networks Telecommunications systemen

Door gebruik te maken van de CPM-A pers van harting en de robot-moederbordtester van RoBat bij het voorgestelde fabricageproces, kon HIS een besparing voor de klant aantonen per moederbord voor de jaarlijkse productiehoeveelheden van 1000 montages. Om de potentiële klant verder aan te moedigen, werd er in het voorstel een aanbod gedaan voor de montage van 10 of meer prototypen tegen dezelfde prijs als de productiehoeveelheden. Dit vereiste de medewerking van de voorgestelde PCB-fabrikant, VIA Systems in China. In haar offerte voerde harting Integrated Solutions (HIS)

Fig. 2: Tijdens een Gbps moederbordtest

ook eenmalige constructiekosten op voor de opstelling voor de fabricage van het moederbord, maar deed zij ook het aanbod om die kosten uit te stellen totdat de prototypen goedgekeurd waren en de productiehoeveelheden waren besteld. HIS werd ondersteund door een specialist afkomstig van het hoofdkwartier die de divisie Signal Integrity & CAE mogelijkheden voor de simulatie en validatie van signalen van harting vertegenwoordigde, wat later van essentieel belang zou blijken te zijn in de goedkeuringscyclus. Fig. 3: Test kaartwerking op een moederbord

24


en binnen een paar dagen werd het aanbod bevestigd en deed HIS een voorstel met betrekking tot de tijd die nodig was voor de ontwikkeling ervan. Nu begon het goedkeuringsproces en ontving HIS een bestelling voor 10 prototypen, die binnen korte termijn geleverd moesten worden. Het 18-laags impedant controlled moederbord presteerde uitstekend in alle tests die door de klant werFig. 4: Moederbordconnector, met verschillende contactlengtes, inclusief een pin met verminderde lengte

den uitgevoerd, Na een uitgebreide

De gedetailleerde gesprekken werden voortgezet en het

testperiode van 4 weken, werd het

bleek dat het huidige moederbord een periodiek probleem

goedgekeurd. Uiteindelijk moest HIS aantonen dat de HM-

had met het samenbrengen van een pin met een vermin-

connectoren goed presteerden bij 2,5 Gbps en een maximale

derde lengte, die geladen werd in één positie op 50% van de

gegevenssnelheid van 3,125 Gbps aankonden.

moederbordconnectoren. Na gesprekken met de GBU, deed

Met de klant werd overeenstemming bereikt over een test-

HIS het voorstel om een standaard HM contact de exacte

specificatie en een testopstelling, wat de fabricage van spe-

lengte te geven die nodig is om het probleem op te lossen,

ciale plug-in modules (fig. 5) inhield. Deze werden binnen een paar dagen geproduceerd en vervolgens werden de noodzakelijke tests uitgevoerd (fig. 2 & 3). De resultaten (fig. 6) met oogdiagrammen voor zowel 2,5 en 3,125 Gbps over korte en lange tracks, werden direct naar de klant gemaild als onderdeel van een volledig rapport. Binnen een paar uur volgde volledige goedkeuring. harting Integrated Solutions werd de geprefereerde leverancier voor deze montage, en in minder dan twee weken ontving zij haar eerste volledige productiebestelling, inclusief de eenmalige constructiekosten die in de prototypefase waren ingehouden. Na een overtuigend staaltje van teamwork tekende HIS in november 2005 een contract met deze klant voor de levering van al hun benodigde moeder-

Fig. 5: Test kaart

bordmaterialen.

Fig. 6: Oogdiagrammen – links, kort paar bij 3,125 Gbps – rechts, lang paar bij 3,125 Gbps

25

EEN PERFECT VOORBEELD VAN DE ‘WAARDEKETEN’ VAN HARTING INTEGRATED SOLUTIONS IN ACTIE

Ontwerp en fabricage van connectoren en toepassingsmachines

Algehele Systemenintegratie en Moedertoepassing Kennis

Ontwerp, simulatie en validatie van Moederborden / Systemen

Supply Chain Management

Montage en inspectie van componenten / connectoren

Verticale integratie

Volledige elektronische en functionele test

In staat om een HM 2mm contact met verminderde lengte snel en kundig aan te bieden, te ontwerpen en te produceren

Een echt staaltje van teamwork van het personeel van de verkoopafdeling van Harting UK Electronics, HIS en Harting Espelkamp

Snel en professioneel werk van Signal Integrity & CAE in Espelkamp

Een leverancier in China maakt de zeer complexe 18-laags PCB, impedance-controlled, van een dikte van 5,5 mm.

Volledig gebruik van de eigen CPM ‘A’ pers van HARTING en het vermogen om de pinhoogtes op het moederbord te inspecteren en te verifiëren

Misschien de volgende stap….! Een moederbord (metaalwerk) uitgerust met ventilatoren, stroomaanvoer en bedrading

Getest met de robot moederbordtester van RoBat

Multi Aspect Value Engineering

Een kostenbesparende benadering in onze oorspronkelijke inschatting van de prijzen, waardoor er een beginnende belangstelling voor HIS ontstond

Productverpakking en aflevering

Speciale verpakking ontworpen door het HIS Projectteam voor een veilig vervoer van deze grote, zware moederborden.

Martin Ion Regional Manager Electronic Division harting Ltd., UK martin.ion @HARTING.com

26


M i c r o t e c h n o l o g i e

Jörg Hehlgans, Detlef Tenhagen

Genetwerkte RFID-transponders in geautomatiseerde productie Hoe vindt een biervat, na te zijn gevuld en vervoerd naar de distributeur en het restaurant, veilig de weg terug naar de juiste plaats in het magazijn? Een kleine transponder met opslaginformatie maakt dit mogelijk.

RFID-toepassingen (Radio Frequency Identification) in de

FABRICAGEPROCES

vervoers- en productielogistiek moeten aan een steeds ho-

De geselecteerde thermoplastische stoffen hebben een lage

ger leesbereik voldoen, ook wanneer zij zich in de buurt van

verliesfactor en een diëlektrische constante van 3, die toepas-

vloeistoffen en metalen bevinden. De conventionele, op folie

singen tot 180 graden Celsius mogelijk maken. De door een

gebaseerde RFID-transponders (Smart Labels) zijn in die ge-

injectie gevormde body van thermoplastische stof wordt voor-

vallen niet geschikt. Bij het ontplooien van MID-technologieën

zien van een laser-gestructureerde metalen coating als een

(MID= Molded Interconnect Devices) heeft harting Mitronics

driedimensionaal geleidend patroon.

driedimensionale antennestructuren geïmplementeerd die,

De behuizing van de RFID-transponder is ook de stroomdrager,

als passieve transponders binnen het UHF-bereik (Ultra High

en er wordt contact met de RFID chip gemaakt door middel

Frequency) een leesbereik van meer dan vijf meter hebben.

van het flip-chipproces. Door de behuizing met een ultrasound

Tegelijkertijd wordt de Ethernet-verbinding steeds belangrijker

laswerk af te dichten, kunnen beschermingsgraden van IP54

voor integratie in de industriële omgeving. De divisie Indu-

tot IP67 worden bereikt.

strial Communication and Power Networks (ICPN) van harting levert de geschikte infrastructuur voor netwerken, inclusief de

IN GEBRUIK

noodzakelijke industriële schakelingen en poorten.

De gemonteerde functionele voorbeelden met verschillende antenneconcepten laten een hoge mate van correlatie met de

ANTENNES IN 3D MID

simulatieresultaten zien. De gebruikte materialen en fabri-

Voor de passieve RFID-transponders binnen het UHF-bereik

cageprocessen bieden een grote reikwijdte voor ontwerpen

(868 MHz) moeten afgevlakte antenneontwerpen met een

toepassingsvereisten.

richtingkarakteristiek gebruikt worden. Voorbeelden van an-

De functie van passieve RFID-transponders is binnen het UHF-

tenne-concepten die in overweging kunnen worden genomen

bereik geverifieerd, en de behaalde leesbereiken zijn ongeveer

zijn draadverbindingsantennes, omgekeerde F-antennes en

zes meter. Veldtesten binnen de transportlogistiek zijn ook

tweepolige antennes, die allen direct gerangschikt zijn via een

goed verlopen, en er zullen meer testen met extra modellen

reflector.

volgen.

27

Biervat met “HARfid RO” ronde transponder

Simulatie van een richtingdiagram van de transponder

VERBINDING MET DE ETHERNETINFRASTRUCTUUR

UDP-protocol. Op deze manier zijn de gebruikers niet langer

Compatibiliteit met de lokale industriële Ethernetwerkinfra-

gebonden aan moeizaam programmeren met speciale appara-

structuur is van vitaal belang voor een succesvolle integratie

tuur en eigen oplossingen, maar kunnen flexibel werken met

van RFID-technologie in bestaande net-

behulp van een standaard Webbrowser,

werken. Dit maakt een analyse van de

en kunnen alle systeemparameters die

gebruiksprofielen van de corresponde-

nodig zijn voor de RFID-werking aanpas-

rende systemen en de RFID-lezers nood-

sen. Bestaande RS485/422 en RS232-sy-

zakelijk om een naadloze integratie in

stemen kunnen makkelijk direct geïnte-

de logistiekketen mogelijk te maken.

greerd worden met behulp van de juiste

Eerst wordt het juiste profiel samenge-

converter.

steld door te kijken naar de gegevenshoeveelheden die zich in de logistiek-

SAMENVATTING

keten en het netwerk voordoen, aan de

Het gebruik van harting transponders

hand van de cyclustijd van het leessy-

maakt een groot aantal toepassingen in

steem. Dit wordt overgedragen naar het

Lees- en schrijfeenheid met Ethernetinterface

logistieksysteem in de daaropvolgende

de productie-automatisering mogelijk, van procesbeheersing tot bescherming

toepassing in de vorm van gestandaardiseerde gegevenspak-

tegen nagemaakte producten in het beheer van reserveonder-

ketten, met TCP/IP netwerkprotocol.

delen. Bovendien coördineert harting de compatibiliteit van

Voor naadloze integratie in het Ethernet kan harting samen-

systeemcomponenten in maatwerk projecten en verschaft zij

werken met de fabrikanten van het leessysteem om de juiste

de actieve en passieve infrastructuur tot aan IP67.

infrastructuurcomponenten aan te bieden. De individuele configuratie van de systemen voor de toepassing in kwestie is mogelijk door gebruik te maken van het gestandaardiseerde

”HARfid LT”- transponder voor dragers en laadkisten

28

Jörg Hehlgans Head of Marketing & Sales harting Mitronics AG [email protected]

Detlef Tenhagen Manager Management & Techn. Transfer Sales Division Industrial Communication & Power Networks harting Electric GmbH & Co. KG [email protected]


S t a n d a a r d i s a t i e

Frank Quast

Een schitterend succesverhaal Ontwerp voor een oppervlak voor rechthoekige connectoren dat voldoet aan de RoHS-norm

De huidige connectoren zijn zover ontwikkeld dat sprake

HET ROHS-ACHTERGRONDVERHAAL

is van een universele interface voor de overdracht van

De regeling betreffende de Beperking van het gebruik van

stroom en gegevens. Connectoren, die nu in bijna elke

Gevaarlijke Stoffen (EG Richtlijn 2002/95) houdt een verbod

bedrijfstak dienst doen, moeten onder de meest extreme

in op het gebruik van bepaalde stoffen bij het vervaardigen

omgevingsomstandigheden presteren. Naast het concept

en verwerken van elektronische apparaten en componenten.

van modulariteit, vormen het ontwerp en de constructie

Daaronder vallen lood, kwik, cadmium, hexavalent chrome,

van deze interfaces een garantie voor succes. De uiter-

polybrominated byphenyls (PBB) en polybrominated diphenyl

lijke vorm vormt in dit verband een belangrijk aspect.

ether (PBDE). De EU-norm werd op 1 januari 2003 aangeno-

Het is het visitekaartje aan de hand waarvan gebruikers

men. De overgangsfase voor de fabrikanten en bedrijfstakken

zich een eerste beeld van het product vormen. Naast het

in kwestie loopt tot 1 juli 2006. In andere landen, zoals Japan,

belang van de optische indruk die wordt gemaakt, wordt

de Verenigde Staten en China, wordt ook over gelijksoortige

het oppervlak ook bepaald door technische vereisten en/

regelgeving gesproken die op het punt staat om geïmplemen-

of wetgeving, die beiden kunnen veranderen.

teerd te worden, of die reeds geldig is geworden.

29

Poederoppervlak

Galvanisch oppervlak

Oppervlak overeenkomstig het HARTING-concept

POEDEROPPERVLAK De RoHS-regelgeving is ook van toepassing op het poeder-

sultaten voor connectoren opleveren. In de meeste gevallen

oppervlak dat al jaren door harting wordt gebruikt, en niet

leidt de combinatie van vereisten t.a.v. geleidingsprofiel, fa-

in strijd is met de regels. Het verschaft een goed oppervlak

bricageprocedures, uiterlijk en corrosieweerstand tot oplos-

aan op aluminium gebaseerd materiaal en ziet er aantrek-

singen die economisch niet efficiënt waren. De „industriële

kelijk uit.

EMC-connector“ zou ofwel minder kunnen presteren of zou

GALVANISCH OPPERVLAK

voor de relevante markten zou worden.

Speciale toepassingen die niet alleen beschermingsklasse

De belangrijkste gegevens over een technisch geavanceerde

zo duur worden qua onderdelen dat deze onaantrekkelijk

IP65 en een zekere grofheid vereisen, maar ook eisen stellen

oplossing die ook economisch levensvatbaar zou zijn kwa-

aan de EMC, maken connectoren met een geleidend opper-

men uit de auto-industrie. De leidende Duitse autofabrikan-

vlak noodzakelijk. Hier domineren de zogenaamde chroma-

ten hadden goede ervaringen opgedaan met hoogwaardige

teringsbewerkingen de markten. Het chromateringsproces

aluminium componenten die met succes in het open motor-

voor gele coatings in het bijzonder biedt goede eigenschappen

compartiment worden gebruikt. Deze nadruk op het basis-

met betrekking tot corrosieweerstand en lage oppervlakte-

materiaal bleek ook voor de EMC-connectoren van harting

weerstand. Volgens de parameters van het individuële fa-

succesvol. Sinds augustus 2005 worden de corrosie-besten-

bricageproces, varieert het uiterlijk tussen goud/bruin en

dige, rechthoekige connectoren van een hoogwaardige, cor-

bronskleur. Het feit dat het oppervlak sporen kan vertonen

rosiebestendige aluminiumlegering gemaakt. Dankzij een

van zeswaardig chroom bleek echter een nadeel te zijn in dit

speciale procedure, is het aluminium oppervlak ook com-

verband. Met het oog op het van kracht worden van de RoHS-

pacter gemaakt en optisch verbeterd.

regelgeving heeft harting besloten dit chromateringsproces voor gele chromatering niet langer te gebruiken en over te

ONTWERP- EN CONSTRUCTIERESULTATEN

stappen op een nieuw oppervlak voor de EMC-producten.

Dit alles resulteert in een geleidend oppervlak dat goede ge-

EMC staat voor electromagnetische compatibiliteit en ver-

leidingseigenschappen heeft en volledig voldoet aan de RoHS-

wijst naar het vermogen van een apparaat, van faciliteiten

regelgeving. De connectoren die vroeger goud/bruinkleurig

en van systemen om goed te functioneren binnen een elec-

waren hebben nu een zilverkleuring oppervlak en vormen zo

tromagnetische omgeving zonder electromagnetische sto-

een schitterend voorbeeld van de hoge harting-kwaliteit.

ringen, die voor al die apparaten, faciliteiten en systemen onaanvaardbaar zouden zijn. HET CONCEPT VAN HARTING VOOR HET OPPERVLAK Een intensieve, jarenlange speurtocht naar een behuizingsoppervlak van connectoren voor aluminiumlegeringen heeft geleid tot de conclusie dat de beschikbare procedures van

Frank Quast Product Manager Connectors harting Electric GmbH & Co. KG [email protected]

galvaniseerders en lakleveranciers geen bevredigende re-

30


B e u r z e n

Aanwezigheid van HARTING op beurzen in 2006 30.03.

België, Belgium, Gent, Ghent, M+R M+R

04.04. – 07.04.

Republiek Czech Republic, Tsjechië, Prague, Praag, Amper Amper 2006 2006

12.04. – 13.04.

VS, USA, Minneapolis, Minneapolis, MN, MN, Midwest Midwest Expo Expo

24.04. – 28.04.

Duitsland, Germany, Hanover, Hannover, Hannover Hannover Messe Messe

25.04. – 28.04.

Rusland, Russia, Moscow, Moskou,Expo-Electronica Expo-Electronica

26.04. – 29.04.

China, Shanghai, Chinaplas

01.05.

Hongarije, Hungary, Budapest, Boedapest, Industria Industria

08.05. – 11.05.

Noorwegen, Norway, Oslo, Oslo, Eliaden Eliaden 20062006

16.05. – 19.05.

Duitsland, Germany, Hamburg, Hamburg,Windenergy Windenergy2006 2006

17.05. – 18.05.

Netherlands, Rotterdam, Mocom

23.05. – 26.05.

Slowaakse Slovak Republic, Republiek, Nitra, Nitra, MSV MSV NitraNitra

29.05. – 02.06.

Zwitserland, Switzerland, Zürich, Zürich, focus.tecnology focus.technologyforum forum

30.05. – 01.06.

Duitsland, Germany, Nuremberg, Nürnberg, SMT/Hybrid/Package

05.06. – 09.06.

Rusland, Russia, Moscow, Moskou,Electro Electro

06.06. – 08.06. VS, USA, NY, NY, NY, NY, Design Design Con Con 2006 2006 22.08. – 25.08.

Noorwegen, Norway, Stavanger, Stavanger, ONSONS 20062006

19.09. – 22.09.

Duitsland, Germany, Berlin, Berlijn, innotrans Innotrans

20.09. – 28.09.

Spanje, Spain, Zaragoza, Zaragozza, PowerExpo PowerExpo

27.09. – 28.09.

Duitland, Germany, Nuremberg, Nürnberg, MID-Congress MID-Congress

03.10. – 06.10.

Netherlands, Utrecht, Aandrijftechniek Factory Automation

Bildunterschrift

24.10. – 28.10.

Spanje, Spain, Madrid, Madrid,MATELEC MATELEC

31.10. – 03.11.

China, Beijing, EP China

14.11. – 17.11.

Duitsland, Germany, Munich, München, electronica electronica Technical Marketing

28.11. – 30.11.

Mitronics AG Duitsland, Germany, Nuremberg, Nürnberg,HARTING SPS/IPC/DRIVES

Dr.-Ing. Jens Krause

[email protected]

31

Austria HARTING Ges. m. b. H. Deutschstraße 3, A-1230 Wien Phone +43 1 / 6 16 21 21, Fax +43 1 / 6 16 21 21-21 E-Mail: [email protected] Belgium HARTING N.V. / S.A. Doornveld 8, B-1731 Zellik Phone +32 2 / 4 66 01 90, Fax +32 2 / 4 66 78 55 E-Mail: [email protected] Brazil HARTING Ltda. Av. Dr. Lino de Moraes, Pq. Jabaquara, 255 CEP 04360-001 - São Paulo - SP - Brazil Phone +55 11 / 50 35 - 00 73, Fax +55 11 / 50 34 - 47 43 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.com.br China Zhuhai HARTING Limited Shanghai branch Room 5403, 300 Huaihai Zhong Road Hong Kong New World Tower Luwan District, P.R.C , Shanghai 200021, China Phone +86 21 - 63 86 22 00, Fax +86 21 - 63 86 86 36 E-Mail: [email protected] Czech Republic HARTING spol. s.r.o. Mlynská 2, 160 00 Praha 6 Phone +420 220 380 460, Fax +420 220 380 461 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.cz Finland HARTING Oy Hakamäenkuja 11 A, FIN-01510 Vantaa Phone +358 9 350 873 00, Fax +358 9 350 873 20 E-Mail: [email protected] France HARTING France 181 avenue des Nations, Paris Nord 2 BP 66058 Tremblay en France F-95972 Roissy Charles de Gaulle Cédex Phone +33 1 49 38 34 00, Fax +33 1 48 63 23 06 E-Mail: [email protected] Germany HARTING Deutschland GmbH & Co. KG P.O. Box 2451 - D-32381 Minden Simeonscarré 1 - D-32427 Minden Phone (05 71) 88 96 - 0, Fax (05 71) 88 96 - 2 82 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.com Germany HARTING KGaA P.O. Box 1133, D-32325 Espelkamp Marienwerderstraße 3, D-32339 Espelkamp Phone (05772) 47- 0, Fax (05772) 47-400 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.com

Great Britain HARTING Ltd., Caswell Road Brackmills Industrial Estate GB-Northampton, NN4 7PW Phone +44 16 04 / 76 66 86, 82 75 00 Fax +44 16 04 / 70 67 77 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.co.uk

Poland HARTING Eastern Europe GmbH Przedstawicielstwo w Polsce ul. Kamieµskiego 201-219, 51-126 Wroclaw Phone +48 71-352 81 71 , Phone +48 71-352 81 74 Fax +48 71-320 74 44 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.pl

Hong Kong HARTING (HK) Limited, Regional Office Asia Pacific 4208 Metroplaza Tower 1, 223 Hing Fong Road Kwai Fong, N. T., Hong Kong Phone +8 52 / 24 23 - 73 38, Fax +8 52 / 24 80 - 43 78 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.com.hk

Portugal HARTING Iberia, S. A. Avda. Josep Tarradellas, 20-30, 4º 6ª, E-08029 Barcelona Phone +351.219.673.177, Fax +351.219.678.457 E-mail: [email protected]

Hungary HARTING Eastern Europe GmbH Magyarországi Kereskedelmi Képviselete 1119 Budapest, Fehérvári út 89-95, II. emelet 217/A. Phone +36-1-205 3464, Fax +36-1-205 3465 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.hu India HARTING India Private Limited No. D, 4th Floor, 'Doshi Towers' No. 156 Poonamallee High Road, Kilpauk, Chennai 600 010, Tamil Nadu, Chennai Phone +91 (44) 42611552, Fax +91 (44) 43560417 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.com Italy HARTING SpA Via Dell' Industria 7, I-20090 Vimodrone (Milano) Phone +39 02 / 25 08 01, Fax +39 02 / 2 65 05 97 E-Mail: [email protected] Japan HARTING K. K. Yusen Shin-Yokohama 1 Chome Bldg., 2F 1-7-9, Shin-Yokohama, Kohoku-ku, Yokohama 222-0033 Japan Phone +81 45 476 3456, Fax +81 45 476 3466 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.co.jp Korea HARTING Korea Limited #308 Leaders Bldg., 342-1, Yatap-dong, Bundang-gu, Sungnam-City, Kyunggi-do, 463-828, Korea Phone +82-31-781-4615, Fax +82-31-781-4616 E-Mail: [email protected]

Russia HARTING ZAO ul. Tobolskaja 12, Saint Petersburg, 194044 Russia Phone +7 / 8 12 / 3 27 64 77, Fax +7 / 8 12 / 3 27 64 78 E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING.ru Singapore HARTING Singapore Pte Ltd. No. 1 Coleman Street, #B1-21 The Adelphi Singapore 179803 Phone +656 2 25 52 85, Fax +656 2 25 99 47 E-Mail: [email protected] Spain HARTING Iberia S.A. Josep Tarradellas 20-30 4º 6ª, E-08029 Barcelona Phone +34 933 638 475, Fax +34 934 199 585 E-Mail: [email protected] Sweden HARTING AB Gustavslundsvägen 141 B 4tr, 167 51 Bromma Phone +46 8 / 4 45 71 71, Fax +46 8 / 4 45 71 70 E-Mail: [email protected] Switzerland HARTING AG Industriestrasse 26, CH-8604 Volketswil Phone +41 44 908 20 60, Fax +41 44 908 20 69 E-Mail: [email protected] Taiwan HARTING R.O.C. Limited Room 6, 10 Floor, No. 171, Sung-Te-Road Taipei, 110 Taiwan Phone +8 86 - 2 - 23 46 - 31 77, Fax +8 86 - 2 - 23 46 - 26 90 E-Mail: [email protected]

Netherlands HARTING B.V. Larenweg 44, NL-5234 KA 's-Hertogenbosch Postbus 3526, NL-5203 DM 's-Hertogenbosch Phone +31 73 / 6 41 04 04, Fax +31 73 / 6 44 06 99 E-Mail: [email protected]

USA HARTING Inc. of North America 1370 Bowes Road, Elgin, Illinois 60123 Phone +1 (877) 741-1500 (toll free) Fax +1 (866) 278-0307 (Inside Sales) Fax +1 (847) 717-9420 (Sales and Marketing) E-Mail: [email protected] Internet: www.HARTING-USA.com

Norway HARTING A/S Østensjøveien 36, N-0667 Oslo Phone +47 22 / 70 05 55, Fax +47 22 / 70 05 70 E-Mail: [email protected]

Eastern-Europe HARTING Eastern Europe GmbH Bamberger Straße 7, D-01187 Dresden Phone +49 351 / 4361760, Fax +49 351 / 4361770 E-Mail: [email protected]

www.HARTING.com

People | Power | Partnership


FOCUS: WAARDE VOOR DE KLANT. Technologie Nieuwsbrief van HARTING. Windenergie Gastbijdrage van de oprichter van ENERCON, Aloys Wobben

Recommend Documents