22-11-2012
film
COPD in de palliatieve fase Hedi ter Braak Miriam van Heeswijk Karin van Veen
Meneer van den Broek
Meneer van den Broek is een 67 jarige man, gehuwd, zijn echtgenote is 63 jaar Hij heeft 3 uitwonende dochters en 5 kleinkinderen tussen de 2-13 jaar waar ze 2 dagen per week oppas van zijn Ze wonen in een eengezinswoning met trap en tuin. Beroep: metselaar, sinds 2003 in de WAO wegens rugklachten. 52 pakjaar ( 1 pakjaar is 20 sigaretten p/d heel jaar) Diagnose COPD sinds 1998
COPD
COPD
Chronic Obstructive Pulmonary Disease = chronisch obstructief longlijden Luchtwegobstructie gekenmerkt door abnormale ontstekingsreactie van kleine en grote luchtwegen (vaak door roken) samen met schade aan longweefsel (emfyseem)
1
22-11-2012
COPD: GOLD classificatie GOLD stadium
FEV1/FVC
FEV1
COPD
I licht
< 0,7
> 80
Frequentie verdeling 28
II matig ernstig
< 0,7
50-80
54
III ernstig
< 0,7
30-50
15
IV zeer ernstig
< 0,7
< 30
3
(% van voorspeld)
of < 50 bij longfalen
COPD
Ernst stadia: • Stadium l: klachten chronisch hoesten en sputum • Stadium II: symptomen verergeren en kortademig bij inspanning • Stadium III: kortademigheid neemt toe, herhaalde exacerbaties met invloed op kwaliteit van leven • Stadium IV: kwaliteit van leven is ernstig aangetast en exacerbaties kunnen levensbedreigend zijn, of er is sprake van longfalen
Meneer van den Broek
Impact COPD op kwaliteit van leven wordt bepaald door: • ernst luchtwegobstructie • kortademigheid - snel buiten adem - gevoel van benauwdheid • beperkte inspanning • bijkomende ziektes • spierzwakte en gewichtsverlies • stemmingsstoornissen • ernst en frequentie exacerbaties
stellingen Dhr. geeft aan dat hij het heel moeilijk heeft met het stoppen met roken en wil starten met nicotine pleisters. Het heeft geen zin om te starten met nicotine pleisters.
Hij is sinds 4 dagen thuis van een opname van 8 dagen na een exacerbatie van zijn COPD. Meneer is bij weinig inspanning kort van adem. Hij heeft 5 x per week thuiszorg voor de ADL Sinds opname gestopt met roken. (12 dagen)
stellingen Medicatie bij thuiskomst: • Salbutamol (=Ventolin) dosisaërosol zn 4x2 • Seretide 25/250mgr. 2x2 ( bij opstaan en rond avondeten) (Salbutamol en Seretide via voorzetkamer) • Spiriva Handihaler. 1x1 Meneer wordt rond 5.00 uur elke ochtend wakker, in het ziekenhuis kreeg hij dan een extra verneveling. Is je advies aan meneer van de Broek om dan Salbutamol te inhaleren?
2
22-11-2012
stellingen
Spiriva
Meneer van de Broek gebruikt elke ochtend de Spiriva handihaler op de rand van het bed. Omdat hij in de ochtend nog wel eens trilt maakt hij voor het slapen gaan de handihaler klaar (stopt dus de capsule in de handihaler) en prikt de capsule pas door vlak voor het gebruik. Is dit de juiste werkwijze? De inhalatie techniek van een dosisaërosol is anders dan van de spiriva handihaler.
voorzetkamers
stellingen Meneer gebruikt bij de Seretide dosisaërsol een voorzetkamer en spuit 2 x een puff in de voorzetkamer en ademt dan 5 keer rustig in en uit. Dit is de juiste techniek.
aerochamber Meneer hoort regelmatig een muziektoon tijdens het inhaleren Je moet geen muziektoon horen tijdens het inhaleren met de aërochamber voorzetkamer.
Meneer van den Broek Op een ochtend komt u bij de familie binnen en treft mevrouw van den Broek in tranen aan. Zij vertelt u dat haar man een slechte nacht gehad heeft en het eigenlijk niet meer ziet zitten. Hij is bang voor verdere verslechtering, en is bang om dood te gaan. Wanneer is iemand met COPD terminaal?
3
22-11-2012
voorspellen levenseinde Hulpmiddelen: • • • • • •
FEV1 < 30% slechte bloedgassen pulmonale hypertensie ondergewicht (BMI < 21) of spiermassaverlies bijkomende ziektes als hartfalen of DM veelvuldig opnames met kortere intervallen zonder verbetering • MRC dyspnoeschaal van 5
Bent u wel eens kortademig? En zo ja, welke van de onderstaande uitspraken is voor u het meest van toepassing Ik heb geen last van kortademigheid
0
Ik word alleen kortademig bij zware inspanning
1
Ik word alleen kortademig als ik me moet haasten op vlak terrein of tegen een lichte helling oploop
2
Door mijn kortademigheid loop ik op vlak terrein langzamer dan andere mensen van mijn leeftijd, of moet ik stoppen om op adem te komen als ik mijn eigen tempo loop
3
Na ongeveer 100 meter lopen op vlak terrein of na een paar 4 minuten lopen op vlak terrein moet ik stoppen i.v.m. kortademigheid Ik ben te kortademig om het huis uit te gaan, of ik ben kortademig tijdens het aan- of uitkleden
5
voorspellen levenseinde Of een patiënt zich in de palliatieve fase bevindt, wordt bepaald door de verslechtering van de situatie ondanks optimale behandeling maar ook door inschatting en wensen van patiënt en de inschatting van zorgverleners.
Zou ik verbaasd zijn als deze patiënt in het komend jaar zou komen te overlijden?
4
22-11-2012
Meneer van den Broek U bent wat geschrokken van de situatie bij de familie van den Broek, en bespreekt het met uw collega’s. U krijgt de vraag van uw collega’s welke problemen u verwacht bij deze familie Wat heeft u voor palliatieve zorg te bieden?
Basisprincipes Palliatieve Zorg • • • • • • •
Kwaliteit van leven Symptoommanagement Anticiperen (pro-actief handelen) Betrokkenheid Respect voor autonomie van patiënt Zorg voor de naasten Multidimensionele benadering:
•
- lichamelijk - geestelijk
Zorgplan
- sociaal - spiritueel
Zorgplan meneer van den Broek
Somatisch gebied
Sociaal gebied/financieel
Somatisch gebied
Sociaal gebied/financieel
Problemen nu
Problemen nu
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht sterfscenario
Problemen verwacht
Problemen verwacht sterfscenario
Problemen verwacht
Zorgverlening en ADL
Zingeving en psyche
Zorgverlening en ADL
Zingeving en psyche
Problemen nu
Problemen nu
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht
Problemen verwacht
Problemen verwacht
Problemen verwacht
Somatisch gebied Problemen nu: COPD met exacerbaties benauwdheid Problemen verwacht: toename benauwdheid toename angst/paniek (paniekstoornis) Sterfscenario:
Zorgplan meneer van den Broek Somatisch gebied
Sociaal gebied/financieel
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht sterfscenario
Problemen verwacht
Zorgverlening en ADL
Zingeving en psyche
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht
Problemen verwacht
mogelijk lang traject met terminaal longlijden
5
22-11-2012
Sociaal gebied Problemen nu: Overbelasting mantelzorger? Partners maken zich zorgen om elkaar Communicatie? Sociaal isolement? Problemen verwacht: Overbelasting mantelzorger Opvang kleinkinderen Financieel Verder verlies van autonomie en eigenwaarde Onbegrip partner en omgeving
Zorgverlening en ADL Problemen nu: dagelijks hulp bij ADL nodig
Zorgplan meneer van den Broek Somatisch gebied
Sociaal gebied/financieel
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht sterfscenario
Problemen verwacht
Zorgverlening en ADL
Zingeving en psyche
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht
Problemen verwacht
Zorgplan meneer van den Broek Somatisch gebied
Sociaal gebied/financieel
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht sterfscenario
Problemen verwacht
Problemen verwacht: toename zorgbehoefte woning met trap
Psyche en zingeving
Zorgverlening en ADL
Zingeving en psyche
Problemen nu
Problemen nu
Problemen verwacht
Problemen verwacht
pauze
Problemen nu: paniek depressie Problemen verwacht: toename paniek en somberheid angst voor naderend overlijden naderend afscheid
6
22-11-2012
film
Meneer van den Broek
Meneer van den Broek
Meneer van den Broek
SOMATIEK: benauwdheid
SOMATIEK: benauwdheid
meneer is thuis gekomen met O2. gebruik bij inspanning en in de nacht: 2L p/m meneer wordt verzorgd door thuiszorg en maakt gebruik van een zitje in de badkamer.
Tijdens het verzorgen geeft meneer aan dat hij het benauwd heeft en vraagt aan jou de O2 naar 3L p/m te zetten.
De O2 neusbril wordt tijdens het douchen uitgedaan.
Tijdens de verzorging kun je gerust de O2 wat hoger zetten als je na de verzorging het maar weer terug zet op in dit geval 2L p/m.
Mag de O2 neusbril in contact komen met water?
Meneer van den Broek SOMATIEK: benauwdheid Je bent de sleutel vergeten en belt aan. Meneer doet zelf de deur open en heeft geen O2 in. Als je meneer hier naar vraagt geeft hij aan dat hij alleen O2 hoeft te gebruiken tijdens inspanning. Kleine stukjes binnenshuis lopen is ook inspanning.
Meneer van den Broek SOMATIEK: kortademig bij inspanning Meneer heeft een MRC score van 4 ( na ongeveer 100 meter lopen of na een paar minuten moet men stoppen om op adem te komen). Er is ook een verwijzing naar fysiotherapie, meneer vraagt zich af wanneer hij hier mee zou moeten beginnen. Geef jij aan eerst te herstellen van de opname, veel rusten en weinig inspanning?
7
22-11-2012
Meneer van den Broek PSYCHE EN ZINGEVING Tijdens de dagelijkse verzorging vertelt meneer van de Broek u dat hij erg verdrietig wordt bij het idee dat hij afscheid moet gaan nemen van zijn kleinkinderen. Wat kunt u voor hem betekenen?
praten over het einde Op tijd het gesprek aangaan met de patiënt, ook als deze er niet voor open lijkt te staan, vermindert onzekerheid bij de patiënt, voorkomt onterechte hoop en helpt de patiënt om weer de regie te nemen.
Meneer van den Broek U komt op een ochtend bij meneer van den Broek binnen, om hem te helpen met de verzorging. U treft hem aan, zittend op de rand van het bed, heftig benauwd, en een beetje blauw rond zijn neus. Wat kunt u doen voor meneer van den Broek?
Meneer van den Broek Bij acute exacerbaties: 1. B2 sympaticomimeticum (salbutamol = ventolin of terbutaline = bricanyl ) dosisaerosol via voorzetkamer, 1 spray, 5x inademen, 4-10x herhalen (na enkele minuten) 2. Voeg ipratropium = atrovent toe, 2-4x herhalen
8
22-11-2012
Meneer van den Broek De benauwdheid zakt niet. Meneer van den Broek vertelt u dat hij in het ziekenhuis druppels kreeg tegen de benauwdheid. Hij wijst u het flesje aan: het is Oramorph. Morfine kan gegeven worden bij benauwdheid bij COPD, klopt dit?
Meneer van den Broek Morfine Met morfine kan gestart worden wanneer luchtwegmedicatie geen verlichting van de kortademigheid meer geeft Met luchtwegmedicatie wordt bedoeld luchtwegverwijders en corticosteroïden voorgeschreven in de goede doseringen
Meneer van den Broek Morfine Morfine geeft geen versnelling van de dood en geen toename van sufheid bij mensen met ernstig COPD. Terughoudendheid is niet nodig en leidt tot een sterke verslechtering van de kwaliteit van leven door de ernstige kortademigheid. Wel moet gelet worden op eventuele bijwerkingen en deze behoren adequaat behandeld te worden.
Leerpunten • • • • • • • •
Gebruik maken zorgplan Welke inhalatiemedicatie wanneer gebruiken, en hoe Morfine gebruik Ruimte geven aan emoties Levenseinde is een bespreekbaar onderwerp Weet wie je kunt raadplegen
informatie • Morfine fabels en feiten (IKZ) • Wensen voor het leven in de laatste fase (IKZ) • Spreek op tijd over uw levenseinde (KNMG) • www.netwerkpalliatievezorg.info nu nog via www.rosrobuust.nl button netwerk palliatieve zorg •
[email protected] •
[email protected]
9
22-11-2012
Dank voor uw aandacht
10
