Richtlijn palliatieve zorg bij COPD
Heleen Nederveen: palliatief verpleegkundige Maasstadziekenhuis Lolkje Roos: palliatief verpleegkundige hospice Cadenza / Laurens Levina Oosterom: longverpleegkundige Aafje www.netwerkpalliatievezorg.nl/rotterdam
Programma • • • • • • •
Inleiding en welkom Film Agonizomai Reacties Richtlijn palliatieve zorg bij COPD Pauze Mondharmonicatherapie bij COPD Einde middag
Wat is COPD • Chronic Obstructive Pulmonary Disease • ontsteking kleine en grote luchtwegen chronische bronchitis) en parenchym schade (emfyseem) • oorzaak: meestal roken • vanaf 40 jaar, langzaam invaliderend • indeling in stadia: GOLD 1 t/m 4 en • sinds 2010 indeling naar ziektelast: licht, matig, (zeer) ernstig (zorgstandaard COPD
Waarom palliatieve zorg bij COPD? • Palliatieve zorg is een begrip in de oncologie • Is steeds bekender bij chronische ziekten
Wanneer palliatieve fase bij COPD?
Definitie palliatieve zorg • De WHO heeft in 2002 een vernieuwde definitie van palliatieve zorg opgesteld: • Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard
COPD in de palliatieve fase, onderwerpen uit de richtlijn Wat zijn de meest voorkomende symptomen: Dyspnoe Hoesten/vastzittend slijm Slaapproblemen Droge mond Depressie, angst
Symptoom Dyspnoe • Dyspnoe is een gevoel dat de ademhaling tekort schiet. De ernst van de dyspnoe kan alleen beoordeeld worden door de patiënt zelf. • Oorzaak dyspnoe: • Chronische vernauwing van de luchtwegen • Comorbiditeit: longkanker, longembolie, hartfalen
Behandeling van Dyspnoe • Niet medicamenteus: o.a. fysiotherapie, mondharmonicatherapie (niet uit de richtlijn) • Medicamenteus: inhalatie, zuurstof, morfine wanneer de inhalatie niet voldoende helpt…
Symptoom hoesten Oorzaak hoesten: Prikkels Chronische ontsteking Overproductie van het slijm Disfunctie van de trilharen Verandering van het hoesten bij b.v. luchtweginfectie of tumor • Comorbiditeit: reflux, bronchiëctasieën, hartfalen, longkanker • • • • • •
Behandeling hoesten • Niet medicamenteus: • Prikkels vermijden • Sputummobilisatie d.m.v. hoesttechnieken door de fysiotherapeut bv huffen of met een flutter • Medicamenteus: • Acetylcysteïne (niet bewezen effectief), dextromethorfan,codeïne, langzaamwerkende morfine
Symptoom slaapproblemen • Oorzaak slaapproblemen: • Uitlokkende factoren: door prikkels, ongewenste slaaphouding,angst,dyspnoe of piekeren • Onderhoudende factoren: verkeerde slaap hygiëne , veranderen van slaap en waaktijden, veel slapen overdag
Behandeling slaapproblemen • • • •
Integrale behandeling Behandeling oorzaak Niet medicamenteus symptomatisch Medicamenteus symptomatisch
Symptoom droge mond Oorzaken droge mond / slijmvliezen: 1.Medicatie 2.Zuurstof 3.Ademhaling Kans op infecties, pijnklachten, Problemen met eten, smaakstoornissen, Belemmering met praten
Behandeling droge mond • • • • • •
Behandeling oorzaak (bijv. schimmelinfectie) Voorlichting geven/regelmatig mondinspectie Goede mond-/gebitsverzorging Gebruik en hygiëne van eventuele bevochtiger Spoelen van de mond na verneveling / inhalatie Speekselsubstituten en speekselproductie verhogende middelen (koolzuurhoudende dranken, zuurtjes etc) • NB GEEN VASELINE BIJ O2 GEBRUIK
Symptoom Depressie Oorzaken: • Sociaal isolement, • Het ontbreken van toekomstperspectief • Fysieke beperkingen door de COPD • Zuurstofafhankelijk zijn • Afhankelijk zijn van anderen • Depressieve klachten door de invloed die de ziekte heeft op de partner
Behandeling Depressie • Niet medicamenteus • Afnemen van de screeningslijst de HADS geeft een indicatie van een verhoogd risico op angst en/of depressieve klachten • Cognitieve gedragstherapie door een psycholoog of psychiater • Medicamenteus: antidepressiva, SSRI’s en SNRI’s
Symptoom Angst Oorzaken: •Angst voor de toekomst, voor de dood, •Angst om te stikken •Angst die bij ernstige dyspnoe voorkomt, geeft vaak nog meer dyspnoe • Angst voor paniek bij continue dyspnoe • Angst voor alleen zijn en voor ziekenhuis opnames
Behandeling Angst Niet medicamenteus: • Afnemen van de screeningslijst HADS • Cognitieve gedragstherapie door een psycholoog of psychiater Medicamenteus: • Benzodiazepines zoals; oxazepam, lorazepam, alprazolam
Richtlijn palliatieve zorg bij COPD patiëntenversie
Problemen in de palliatieve fase • • • • • • •
Coping/omgaan met Aanpassen leefstijl Overbelaste mantelzorg Verstoorde seksualiteit Slechte concentratie Veelheid aan hulpverleners Isolatie
Praktische tips • • • • • •
Bij opstaan meteen inhalaties nemen Energie verdelen, pauzeren Zitten tijdens activiteiten (Af)drogen in badstof jas Hulp(middelen) gebruiken Bij dyspnoe: aan tafel zitten en uitademen tegen weerstand
Autonomie Kom niet te dichtbij Ik wil ruimte om te voelen om te denken Geef me de ruimte maar blijf toch dichtbij
Websites • www.pallialine.nl zie richtlijn COPD • www.longalliantie.nl LAN zie richtlijn palliatieve zorg • www.luchtpunt.nl info over COPD • www.longfonds.nl zie richtlijn COPD patiëntenversie
Vragen?
