F CUS KU LEUVEN

F

CUS

KU LEUVEN

2015 2016

1

VOORWOORD

2

ORGANISATIE 4 4 5 6 8

10

PROFIEL MENSEN STRUCTUUR FINANCIËN CAMPUSSEN

ONDERZOEK 12 13 15 16

KWALITEIT EN EXCELLENTIE SAMENWERKING OP ZOEK NAAR TALENT ONDERZOEKSVALORISATIE

18

IN DE PRIJZEN

22

UNIVERSITEIT EN SAMENLEVING

24

MECENAAT EN FONDSENWERVING

26

ONDERWIJS EN STUDENTEN 28 28 28 29 29 30 30 31 32 32 32 33

34

STUDENTENAANTALLEN ONDERWIJSAANBOD INTERNATIONALE STUDENTEN STUDIESTRUCTUUR EN BEGELEIDING ONDERWIJSONDERSTEUNING EN ONDERWIJSVERNIEUWING LEVENSLANG LEREN LEVEN AAN DE UNIVERSITEIT ZINGEVING CULTUUR SPORT STURA EN LOKO ALUMNI

UZ LEUVEN

VOORWOORD

Er gebeurt veel aan de universiteit. Daarover leest u in deze brochure. Toch blijft er ook veel hetzelfde. Ook dat leest u in deze tekst. Stabiliteit is nodig om op een rustige manier aan kennisopbouw en kennisverspreiding te doen. En om ruimte te maken voor leefbare vernieuwing. Beide zijn nodig, voor de samenleving, voor de student, voor onze medewerkers. Er is veel variatie aan onze universiteit. Wat in onderzoeksgroep a gebeurt, is van een heel andere aard dan wat in onderzoeksgroep b plaatsvindt. Dienst x is iets totaal anders dan dienst y. Toch is er ook veel herkenbaarheid over alle grenzen heen. Ook hier zijn beide nodig, variatie en herkenbaarheid. We houden ons bezig met het zo goed als volledige menselijke kennisdomein. Je kunt nu eenmaal geen theologie bedrijven zoals je aan endocrinologie doet, en internationalisering is iets anders dan het runnen van studentenhuisvesting. Toch zijn er vele gelijkenissen in de geest, in het streven naar zo goed mogelijk werk, in de aandacht voor toegankelijkheid, in het verlangen naar grensverlegging. In dit boekje vindt u een lange lijst aan feiten en cijfers. Die horen bij de grote, complexe organisatie die een moderne universiteit nu eenmaal is. Een universiteit is echter ook een kwestie van spirit, van gevoel en emotie zelfs. Tussen de regels door ervaart u die in de volgende bladzijden wel, maar we beloven u zeker geen volledig ‘geestelijk profiel’ van wat de KU Leuven is. Dat zult u zelf moeten komen meemaken. De uitnodiging daartoe leest u op elk van de volgende bladzijden. Ik wens u een aangename kennismaking. Kennis-making ... Is dat niet wat een universiteit doet?

Rik Torfs Rector

1

Afgevaardigden van vijf internationale wetenschappelijke organisaties rond strafrecht, criminologie en victimologie kwamen in oktober samen in het Vaticaan. Ze bespraken er hun activiteiten en discussieerden over grote uitdagingen binnen het strafrecht. Ivo Aertsen en Stephan Parmentier, criminologen van de KU Leuven, maakten deel uit van de delegatie. Professor Stephan Parmentier overhandigde paus Franciscus enkele publicaties en bedankte hem omdat hij thema’s als misdaad en straf in het centrum van de belangstelling wilde brengen. “Dat deed ik in mijn gebrekkige Spaans, maar ik vermoed toch dat hij mij begrepen heeft.”

Op maandag 4 augustus 2014 brachten het Belgisch vorstenpaar en de Duitse president Joachim Gauck een bezoek aan Leuven in het kader van de herdenkingsplechtigheden van de 100ste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog. Het vorstenpaar en de president werden op de Grote Markt ontvangen door burgemeester Louis Tobback. In de Universiteitshal van de KU Leuven werden zij verwelkomd door rector Rik Torfs. President Joachim Gauck nam het woord en onthulde samen met de koning een gedenkplaat in de Universiteitshal. Een eeuw vroeger ging de bibliotheek, die zich toen in de Hal bevond, in oorlogsvlammen op.

“Niet de universiteit leeft boven haar stand, maar de overheid.” Dat zei rector Rik Torfs op 22 september tijdens de opening van het academiejaar. De nakende besparingen in het hoger onderwijs waren een terugkerend thema in de speeches en zelfs in het straatbeeld: studenten hadden als bedelaars postgevat langs het parcours van de togati. Met een duidelijke boodschap voor de overheid: “Speel niet met onze toekomst, het is ook die van u.” Daar was rector Torfs het duidelijk mee eens: “De Vlaamse regering vindt dat op het universitair onderwijs moet worden bespaard, alsof wij naast grijze hersencellen nog andere, belangrijker grondstoffen zouden hebben”, zei hij. “Zonder een adequate financiering van de universiteiten gaat in Vlaanderen vroeg of laat het licht uit, of het nu bij gebrek aan denkkracht is, dan wel bij gebrek aan elektriciteit.”

ORGANISATIE 2

“Er wordt vaak gezegd: du choc des idées jaillit la lumière. En inderdaad, het soort dialoog dat we vandaag gezien hebben is wat we nodig hebben”, zei rector Rik Torfs op 4 december, aan het einde van een dagvullend colloquium over proeven op primaten. Niemand veranderde van kamp, en er werd soms scherp van gedachten gewisseld. Maar er werd vooral aandachtig en respectvol geluisterd naar elkaars argumenten pro en contra dierproeven.

Op 29 januari opende oecumenisch patriarch Bartholomeos I het internationale colloquium over Christian Doctrines on Divinization East and West. In zijn toespraak riep hij op om onmiddellijk te reageren op gedwongen volksverhuizingen “in naam van een bedrieglijk nationalisme en religieus fanatisme. Als we zwijgen over het discrimineren van anderen, en als we als gelovige mensen het leed en de foltering van andere mensen negeren, ontkennen we het beeld van God in hen”, aldus de patriarch, die voorts pleitte voor een versterking van de interreligieuze dialoog “tussen allen van goede wil”. Hij maande ook aan tot de verdediging van de gewetens- en godsdienstvrijheid. Verder deed de patriarch, de geestelijke leider van 300 miljoen orthodoxe christenen in de wereld, zijn reputatie als ‘groene patriarch’ eer aan door opnieuw zijn aandacht te richten op de ecologische crisis.

Op 24 januari 1990, 25 jaar geleden, verscheen het allereerste nummer van Campuskrant, het tijdschrift van de KU Leuven. “Wij hopen samen met u de Campuskrant uit te bouwen tot een blad waardoor de hele universitaire gemeenschap zich aangesproken voelt”, zo luidde de intentieverklaring van de redactie toen. “De beste pr is wat je bereikt met goede berichtgeving over een goede universiteit, en dat doet Campuskrant”, zegt ererector Roger Dillemans, die een kwarteeuw geleden aan de wieg van het blad stond.

De KU Leuven is een universiteit met bijna 600 jaar geschiedenis, enkele tienduizenden studenten en personeelsleden, met een grote maatschappelijke betekenis en verantwoordelijkheid, die zich concentreert op veelzijdig en geavanceerd wetenschappelijk onderzoek en onderwijs.

3

ORGANISATIE

MENSEN Om deze veelzijdige opdracht waar te maken, beschikt de KU Leuven slechts over één vorm van ‘kapitaal’, namelijk getalenteerde en gedreven mensen. Aan de KU Leuven (zonder de UZ Leuven) werken 11.769 personeelsleden, in de volgende statuten: 31 december 2014 Administratief en Technisch Personeel (ATP/IK/CBED)

3606

Assisterend Academisch Personeel (AAP/OP)

1181

Zelfstandig Academisch Personeel (ZAP)

1561

OP3

PROFIEL

385

Bijzonder Academisch Personeel (BAP/COZ)

4957

Totaal (uitgedrukt in personen)

De KU Leuven is opgericht in 1425. Ze is een zelfstandige universiteit. Eind 2011 veranderde zij haar naam van “Katholieke Universiteit Leuven” in “KU Leuven” en preciseerde zij in haar aangepaste Opdrachtverklaring dat zij een plaats wil zijn “van open discussie over maatschappelijke, levensbeschouwelijke en ethische thema’s, en een kritisch denkcentrum in en voor de katholieke gemeenschap. Zij biedt haar studenten een academische vorming aan die gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek van hoog niveau, om hen voor te bereiden op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. De KU Leuven is een onderzoeksintensieve, internationaal georiënteerde universiteit die zowel fundamenteel als toegepast wetenschappelijk onderzoek uitvoert. Zij is sterk interen multidisciplinair gericht en streeft naar internationale excellentie. Zij werkt hiervoor actief samen met haar onderzoekspartners in binnen- en buitenland. Zij stimuleert het persoonlijke initiatief en de kritische reflectie in een cultuur van overleg, samenwerking, solidariteit en academische vrijheid. Zij voert een proactief diversiteitsbeleid ten aanzien van haar studenten en medewerkers. Zij beoogt een actieve deelname aan het maatschappelijke en culturele debat en aan de uitbouw van de kennismaatschappij. Zij stelt haar kennis ten dienste van mens en samenleving, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren.

4

11.538*

* opm.: sommige personen hebben statuten die tot meerdere categorieën behoren

Personeelsindeling naar geslacht, in procenten (december 2014) Man

Vrouw

Administratief en Technisch Personeel (ATP/IK/CBED)

37,0

63,0


49,9

50,1


73,1

26,9

OP3

69,9

31,1


55,7

44,3

Totaal

52,3

47,7

Personeelsindeling naar nationaliteit, in procenten (december 2014) Belgische/EU Niet-Belgische/ nationaliteit Niet-EU nationaliteit Administratief en Technisch Personeel (ATP/IK/CBED)

97,0

3,0


95,7

4,3


88,9

11,1

OP3

97,1

2,9


62,0

38,0

Totaal

80,4

19,6

ORGANISATIE

STRUCTUUR De KU Leuven bestaat uit 3 groepen, die de verschillende faculteiten en departementen overkoepelen. Elke groep heeft een doctoral school. De Groep Humane Wetenschappen organiseert de Doctoral School Humane Wetenschappen en omvat de volgende faculteiten: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Hoger Instituut voor Wijsbegeerte Theologie en Religiewetenschappen Bijzondere Faculteit Kerkelijk Recht Rechtsgeleerdheid Economie en Bedrijfswetenschappen Sociale Wetenschappen Letteren Psychologie en Pedagogische Wetenschappen

De Groep Wetenschap & Technologie bestaat uit vijf faculteiten: Wetenschappen, Ingenieurswetenschappen, Bio-ingenieurswetenschappen, Industriële Ingenieurswetenschappen en Architectuur. De Groep organiseert de Arenberg Doctoral School, en bestaat uit de volgende onderzoeksdepartementen: ■ ■ ■ ■ ■ ■

De faculteiten in de Groep Humane Wetenschappen organiseren hun onderzoek in diverse onderzoekseenheden.

■ ■ ■ ■

De Groep Biomedische Wetenschappen bestaat uit de faculteiten Geneeskunde, Farmaceutische Wetenschappen en Bewegings- en Revalidatiewetenschappen. De Groep organiseert de Doctoral School Biomedical Sciences en omvat de volgende 14 departementen: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

■ ■ ■ ■

Departement Aard- en Omgevingswetenschappen Departement Architectuur Departement Biologie Departement Biosystemen Departement Burgerlijke Bouwkunde Departement Chemie Departement Chemische Ingenieurstechnieken Departement Computerwetenschappen Departement Elektrotechniek (ESAT) Departement Materiaalkunde Departement Microbiële en Moleculaire Systemen Departement Natuurkunde en Sterrenkunde Departement Werktuigkunde Departement Wiskunde

Departement Cardiovasculaire Wetenschappen Departement Mondgezondheidswetenschappen Departement Farmaceutische en Farmacologische Wetenschappen Departement Menselijke Erfelijkheid Departement Beeldvorming & Pathologie Departement Bewegingswetenschappen Departement Microbiologie en Immunologie Departement Cellulaire en Moleculaire Geneeskunde Departement Neurowetenschappen Departement Oncologie Departement Klinische en Experimentele Geneeskunde Departement Revalidatiewetenschappen Departement Ontwikkeling en Regeneratie Departement Maatschappelijke Gezondheidszorg en Eerstelijnszorg

5

ORGANISATIE

FINANCIËN De bedrijfsopbrengsten van de universiteit zijn de afgelopen 10 jaar sterk gestegen. In 2004 bedroegen ze €516 miljoen, te vergelijken met de €933 miljoen in 2014. De bedrijfsopbrengsten 2014 van UZ Leuven bedragen €921 miljoen. in €

6

2014

2013

Opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening

855.751.915

91,7 %

750.151.810

91,7 %

Overheidstoelagen en subsidies - basisfinanciering

382.045.110

40,9 %

303.051.244

37,0 %

Overheidsbijdrage - fundamenteel basisonderzoek

127.435.016

13,7 %

123.691.140

15,1 %

Overheidsbijdragen - toegepast wetenschappelijk onderzoek

118.544.547

12,7 %

115.209.497

14,1 %

Contractonderzoek met de privé-sector en wetenschappelijke dienstverlening

145.797.803

15,6 %

128.693.376

15,7 %

Andere opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening

81.929.438

8,8 %

79.506.552

9,7 %

Overige bedrijfsopbrengsten

77.572.076

8,3 %

67.890.237

8,3 %

Totaal bedrijfsopbrengsten universiteit

933.323.991

100,0 %

818.042.047

100,0 %

Totaal bedrijfsopbrengsten UZ Leuven

920.565.758

891.721.877

ORGANISATIE

7

CAMPUSSEN Het Europese hoger onderwijs heeft de voorbije 15 jaar een ingrijpende hervorming doorgemaakt. Dat proces heeft er onder meer toe geleid dat de KU Leuven sinds 1 oktober 2013 15 campussen heeft, verspreid over 11 steden in Vlaanderen. De opleidingen situeren zich in de domeinen architectuur, industriële ingenieurswetenschappen, handelswetenschappen, milieu- en preventiemanagement, toegepaste taalkunde, journalistiek en bewegings- en revalidatiewetenschappen. Door het behoud van de profielen en de doelstellingen van de geïntegreerde opleidingen, zorgt de KU Leuven voor een grote variatie in haar onderwijsaanbod die aansluit bij vele interesseprofielen. Op elke campus worden nu volwaardige KU Leuven-diploma’s uitgereikt.

Technologiecampus Oostende: ‘Techniek die werkt’ Deze campus is gevestigd op een unieke locatie aan de Oostendse zeedijk en streeft ernaar om een warmhartige campus te zijn.

BRUGGE OOSTENDE

Technologiecampus Gent: ‘Ingenieurs voor beter’ In de bruisende studentenstad Gent investeert deze campus in topinfrastructuur voor experimenten en technologische creativiteit.

Technologiecampus Aalst: ‘Persoonlijk onderwijs in een groene omgeving’ Deze campus biedt het gemeenschappelijke deel aan van de opleiding bachelor in de industriële wetenschappen.

GENT Campus Brugge: ‘Persoonlijk onderwijs in een historisch stadsdecor’ Op wandelafstand van het station van Brugge, biedt deze campus een ongedwongen, persoonlijke sfeer.

Campus Kulak Kortrijk: ‘Hoogstaand onderwijs op mensenmaat in een dynamische grensregio’ Volwaardige bachelor- en onderzoekscampus, met zorgvuldig gekozen speerpunten in eigen onderzoeksfaciliteiten en met tal van opleidingen en schakelprogramma’s. 8

KORTRIJK

Campus Sint-Lucas Gent: ‘Een jonge Faculteit Architectuur in het centrum van Gent met 150 jaar traditie in ontwerpen’ Deze campus biedt zeer moderne apparatuur in het MMlab, zoals een lasercutter en een 3D-printer.

AALST

Campus Sint-Lucas Brussel: ‘Een jonge Faculteit Architectuur in het centrum van Gent met 150 jaar traditie in ontwerpen’ Op deze campus in hartje Brussel volgen een 300-tal studenten de opleiding architectuur. Het programma is identiek aan dat aan Campus Sint-Lucas Gent.

Campus Antwerpen: ‘Taal- en economische opleidingen in het centrum van de Antwerpse metropool’ Campus Carolus vormt de Antwerpse

thuisbasis van de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen. Campus St Andries biedt in hartje Antwerpen een aantal opleidingen uit de Faculteit Letteren aan.

Technologiecampus De Nayer: ‘Traditie in techniek’ Op deze groene campus wordt de student opgeleid tot een sterk technisch onderlegde allround ingenieur.

Technologiecampus Geel: ‘Biotoop voor ingenieurs’ Op deze landelijke campus staan respect voor natuur en oog voor duurzaamheid centraal in de opleidingen.

ANTWERPEN GEEL SINT-KATELIJNE-WAVER LEUVEN DIEPENBEEK BRUSSEL

Campus Brussel: ‘Opleidingen met internationale allure in het hart van Europa’ De opleidingen aan de campus worden gekenmerkt door de excellente begeleiding, praktijkgerichte focus en flexibele organisatie.

Leuven onderwijs geïnspireerd op vernieuwend wetenschappelijk onderzoek

Technologiecampus Diepenbeek: ‘Ingenieur op mensenmaat’ De intense samenwerking tussen KU Leuven en UHasselt zorgt voor een ruime waaier aan afstudeerrichtingen.

Campus Groep T Leuven ‘The Engineering Enterprise’ Deze campus onderscheidt zich van de andere door als enige in België de opleiding industrieel ingenieur in het Nederlands en volledig in het Engels aan te bieden. 9

ONDERZOEK

De Egyptische farao Achnaton, vooral bekend om zijn vrouw Nefertiti en zijn opvolger Toetanchamon, liet in de veertiende eeuw voor Christus een enorme nieuwe hoofdstad verrijzen. Door satellietbeelden te analyseren heeft de onderzoeksgroep van professor Harco Willems nu een reusachtige ‘industriezone’ ontdekt waar de gebruikte bouwstenen werden gedolven. De stad Amarna, zo’n 300 km ten zuiden van Cairo, werd in 1350 voor Christus door Achnaton opgericht als nieuwe hoofdstad van het Egyptische rijk. Net buiten Amarna vonden de onderzoekers vorig jaar al de resten van een industriële buitenwijk. Nu blijkt dat de industriezone zich uitstrekt tot twaalf kilometer ten noorden van de stad. De agglomeratie is daarmee zo’n zes vierkante kilometer groter dan eerst aangenomen.

10

Professor Thierry Voet en zijn team van het Departement Menselijke Erfelijkheid aan de KU Leuven, het Wellcome Trust Sanger Instituut en Oxford University zijn er voor het eerst in geslaagd om het DNA en het RNA van één cel parallel en uiterst gedetailleerd in kaart te brengen. Ze ontwikkelden hiervoor een nieuwe techniek: de ‘Genome and Transcriptome Sequencing’ of G&T-seq-techniek. “Door het genoom en transcriptoom van een cel parallel te bekijken, kunnen we inzicht krijgen in de impact van genetische variatie op het functioneren van een cel”, legt Thierry Voet uit. “Deze technologie maakt het mogelijk om genetische variatie tussen cellen in kaart te brengen, en dat zowel voor normale cellen als bijvoorbeeld voor de cellen van een kankergezwel. Op die manier kunnen we onder meer de ontwikkeling en de progressie van kanker binnen een persoon beter begrijpen.” Op termijn kan dit bijdragen tot meer gepersonaliseerde therapieën.

Bij de ziekte van Duchenne, wereldwijd de meest frequente spieraandoening bij kinderen, sterven de spieren geleidelijk af, waardoor de patiënten rond hun negende verjaardag in een rolstoel terechtkomen en op jongvolwassen leeftijd overlijden. Een internationaal team onder leiding van professor Gunnar Buyse van UZ Leuven heeft nu een medicijn ontwikkeld dat de achteruitgang in de long- en ademhalingsfunctie een halt toeroept. Aangezien de ziekte niet kan worden genezen en longlijden de oorzaak is van vroegtijdig overlijden, is deze nieuwe behandeling een grote stap voorwaarts.

Wetenschappelijk onderzoek is de ruggengraat van een toekomstgerichte, relevante universiteit. Het is haar raison d’être in de hedendaagse kennismaatschappij, en de voedingsbodem van hoogkwalitatief academisch onderwijs en maatschappelijke dienstverlening. De KU Leuven biedt plaats aan alle soorten onderzoek, van fundamenteel tot toegepast, met alle gradaties daar tussenin, van individuele projecten tot participatie in grootschalige, internationale onderzoeksconsortia.

Het massaverlies van de ijskap wordt in Oost-Antarctica gedeeltelijk gecompenseerd door sneeuwmassa van enkele hevige stormen uit 2009 en 2011, veroorzaakt door atmosferische rivieren. Zo stelt een internationaal onderzoeksteam onder leiding van de KU Leuven. Atmosferische rivieren zijn lange, smalle stromen van vochtige lucht die zich boven zeegebied over duizenden kilometers kunnen uitstrekken. Ze transporteren grote hoeveelheden water de aardbol rond. Hoewel atmosferische rivieren al berucht waren voor hevige regenval en overstromingen, wordt hun belang voor het klimaat van Antarctica nu pas duidelijk.

Andreas Vesalius, 500 jaar geleden geboren, stond in het academiejaar 2014-2015 in het centrum van de aandacht. Een ambitieuze tentoonstelling in Museum M, tal van lezingen en events, publicaties enz. herdachten de grondlegger van de moderne anatomie. Professor Peter Carmeliet: “Vijfhonderd jaar na Vesalius hebben de geneeskunde en de wetenschap in het algemeen nog altijd nood aan denkers en durvers van zijn kaliber. Geen meelopers, maar mensen die echt nieuwe wegen durven verkennen en nieuwe verbanden willen leggen.”

Artsen van UZ Leuven zijn erin geslaagd om bij een baby van één jaar een nieuwe hartklep in te brengen via een katheter. Omdat op die leeftijd de aders nog te klein zijn voor het transport van de hartklep naar het hart, hebben de artsen een andere toegangsweg moeten gebruiken: de lever. De baby stelt het goed en is inmiddels weer thuis. Cardioloog Marc Gewillig: “Normaal gezien gaan we dan met de katheter door de ader in lies of hals naar het hart. Maar in dit geval was dat geen optie: bij kinderen van minder dan tien kilo zijn die aders te klein voor zo’n katheter, die toch zeven à acht millimeter breed is. Vandaar dat we een alternatieve toegangsweg hebben gebruikt, langs het sponsachtig weefsel van de lever”. Volgens professor Gewillig is hiermee een belangrijke psychologische drempel voor artsen overschreden en zullen ze de lever meer en meer gaan zien als een toegangsweg tot het hart.

11

ONDERZOEK

KWALITEIT EN EXCELLENTIE De KU Leuven claimt een plaats bij de Europese top, en laat haar stem horen in de mondiale wetenschappelijke discussies. Een doordacht strategisch onderzoeksbeleid, een aantrekkelijk klimaat ovor nationale en internationale talenten en een energieke, efficiënte omkadering zorgen ervoor dat die toppositie elke dag opnieuw bewaarheid wordt. De groei van de financiële middelen illustreert de vaart van het Leuvense onderzoek. In 2014 besteedde de KU Leuven 426,5 miljoen euro aan onderzoek, 2,03 procent meer dan in 2013.

Aantal deelnames

0

100

200

300

400

500

De KU Leuven verwerft financiering uit de meest selecte competitieve onderzoeksfondsen. Daartoe horen zeker de ERC Grants, toegekend door de European Research Council. De KU Leuven is sinds de start van het ERCprogramma betrokken bij 81 van deze grants, en bekleedt daarmee de 8ste plaats in de rangorde van Europese universiteiten. In 2014 ontvingen tien onderzoekers van de KU Leuven een ERC grant voor hun project. Ook de talrijke wetenschappelijke prijzen wijzen op de kwaliteit van het Leuvense onderzoek. De belangrijkste globale indicaties voor wetenschappelijke excellentie vinden we in de cijfers betreffende de onderzoeksoutput zoals die vorm krijgt in doctoraten, publicaties en de daaraan gekoppelde citaties en impact. 600

700

800

University of Cambridge University of Oxford Imperial College ETH Zürich KU Leuven University College London EPFL Lausanne Bedrag (in miljoen euro)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Als comprehensive universiteit ambieert de KU Leuven net als op onderwijsvlak ook in haar onderzoek een zo ruim mogelijke aanwezigheid in de wetenschappelijke wereld. Daarbij wil zij excelleren in die domeinen waarin de grote maatschappelijke uitdagingen gesitueerd zijn. De financiering van het Leuvense onderzoek schenkt daar bewust de nodige aandacht aan.

Aandeel KU Leuven in Vlaanderen

De KU Leuven bevindt zich in goed gezelschap in de rangorde van Europese universiteiten qua deelname aan het grootschalige Zevende Kaderprogramma, dat liep van 2007 tot 2013. Ook in het nieuwe Horizon 2020 blijft de KU Leuven aan de top. Onze universiteit bekleedt de 6de plaats van de Europese universiteiten met 60 Horizon 2020 projecten, met een waarde van 28 miljoen euro (situatie in juni 2015).

50% 45%

280%

680.122 SCIE citaties

260%

• Aantal ZAP KU Leuven • Aantal publicaties KU Leuven (10-jaarvenster) • Aantal citaties KU Leuven (10-jaarvenster)

240% 40%

220% 200%

35% 2014

180% 160%

41.111 SCIE publicaties • • • •

Aantal ZAP KU Leuven Aantal publicaties KU Leuven (10-jaarvenster) Aantal citaties KU Leuven (10-jaarvenster) Aandeel BOF-sleutel jaar N+1 KU Leuven

140% 120% 100% 80% 2005

Cijfers: september 2014

12

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

ONDERZOEK

SAMENWERKING De keuze om actief te participeren aan grootschalige strategische onderzoeksdomeinen noopt niet alleen tot belangrijke financiële engagementen. Deze keuze vereist ook een multidisciplinaire aanpak, waarvoor een comprehensive universiteit een schitterend kader is, met de mogelijke inbreng en interactie van een hele waaier aan wetenschappelijke disciplines. Daarnaast vergt dit alles vaak ook de creatie van nieuwe organisatievormen, niet zelden met verschillende partners, ook van buiten de universiteit. Imec, Interuniversitair Micro-Elektronica Centrum, werd in 1984 opgericht en is uitgegroeid tot een wereldspeler op het vlak van de ontwikkeling van micro- en nano-elektronica, met bijna 2000 medewerkers, enkele tientallen eigen spin-offs en belangrijke samenwerkingsverbanden met mondiale bedrijven als Samsung en Intel. Een ander interessant voorbeeld van zo’n samenwerkingsverband is NERF of Neuroelectronics Research Flanders, een gemeenschappelijk door Imec, het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en de KU Leuven opgezette onderzoeksstructuur om het neurocircuit van het menselijk brein te ontrafelen. Op langere termijn zal NERF leiden tot nieuwe inzichten in de functionaliteit van ons brein, en daardoor ook tot nieuwe diagnostische en behandelingstechnieken voor problemen in het centrale en perifere zenuwsysteem, via een combinatie van nanotechnologie en nanobiologie. Leuvense onderzoekscentra nemen in de ‘brain’-gerelateerde onderzoeksdomeinen al geruime tijd een toonaangevende plaats in. iMinds is het digitale onderzoekscentrum van Vlaanderen. Het mikt zowel op strategisch als op toegepast onderzoek, samen met vijf Vlaamse universiteiten en meer dan 850 onderzoekers, in zes sleuteldomeinen – ICT, media, gezondheid, energie, Smart Cities en Manufacturing. Het streeft naar het vertalen van digitale knowhow naar echte producten en diensten, om zo bij te dragen tot de socio-economische groei van Vlaanderen. Wetenschappelijke samenwerking is bijna per definitie internationaal georiënteerd. De KU Leuven heeft talrijke bi- en multilaterale samenwerkingsverbanden lopen, van klein- tot grootschalig, al dan niet in samenhang met de wederzijdse uitwisseling van studenten en onderzoekers.

Onze universiteit participeert ook zeer actief in institutionele samenwerkingsverbanden zoals LERU, de League of European Research Universities, die 21 vooraanstaande onderzoeksuniversiteiten samenbrengt. Naast de KU Leuven zijn onder meer ook de universiteiten van Cambridge, Oxford, Heidelberg, Leiden, Imperial College London en University College London lid van LERU. De organisatie gebruikt haar invloed onder meer om samen met de Europese instellingen het onderzoekskader van ons continent uit te tekenen, bijvoorbeeld via de invulling van Horizon 2020.

3D-printing bekroond Professor Jean-Pierre Kruth van de Afdeling Productietechnieken, Machinebouw en Automatisering (PMA) werd bekroond met de 2015 Bower Award Prize for Achievement in Science, één van de financieel best bedeelde Amerikaanse en meest gerenommeerde wetenschappelijke onderscheidingen. Professor Kruth viel in de prijzen voor zijn werk rond additive manufacturing – AM, in de volksmond 3D-printing. Dat is een productiemethode waarbij een bepaald materiaal laagje per laagje tot een voorwerp wordt opgebouwd, met gebruik van lasers. Jean Pierre Kruth: “Ons land loopt voorop op het vlak van AM, wetenschappelijk en industrieel. Als je ziet dat het aandeel van onze industriële 3D-output op wereldschaal viermaal hoger is dan wat je op grond van ons industrieel totaalgewicht zou verwachten, geeft dat aan dat we echt wel meetellen. Materialise en LayerWise, twee spin-offs van onze universiteit, zijn topbedrijven in de AM-markt, wereldwijd. Dat moeten we zo houden. Een bekroning als de Bower Award zet onze vooraanstaande positie nog eens extra in de verf.”

13

ONDERZOEK

OP ZOEK NAAR TALENT Jong talent moet actief opgespoord en aangetrokken worden. Dat doet de KU Leuven op verschillende manieren. De drie doctoraatsscholen spelen hierin een belangrijke rol. Er is één doctoraatsschool per groep: de Arenberg Doctoral School (Wetenschap en Technologie), de Doctoral School Biomedical Sciences en de Doctoral School Humane Wetenschappen. Zij speuren naar internationaal onderzoekstalent en zorgen voor een degelijke doctoraatsopleiding. Daartoe horen ook niet-academische vaardigheden, zoals communicatietechnieken en ondernemerschap. In het academiejaar 2013-2014 werden 669 doctoraten uitgereikt. Daarvan werden er 284 (42 procent) behaald door niet-Belgen.

Wiskundige Stefaan Vaes wint Francqui-prijs Professor Stefaan Vaes (Faculteit Wetenschappen) heeft de Francquiprijs gewonnen, de belangrijkste Belgische wetenschappelijke onderscheiding. Hij kreeg de prijs voor zijn onderzoek rond von Neumannalgebra’s, waarmee hij doorbraken bereikte in de structuur van operatorenalgebra’s. Zijn wiskundig onderzoek heeft belangrijke gevolgen voor andere domeinen van de wiskunde. Zijn onderzoeksresultaten leggen niet enkel de structuur van operatorenalgebra’s bloot. Ze hebben ook een impact op andere fundamentele domeinen van de wiskunde. ‘Hiermee zijn alle bestaande technieken in dit onderzoeksgebied grondig verbeterd en inspireerde Stefaan Vaes een hele generatie van jonge wiskundigen in België en over de hele wereld’, aldus de jury.

Doctoraatsdans Als antwoord op de vraag ‘Waar gaat je doctoraat precies over?’ maakte de Leuvense plantenbioloog Patrizia Tavormina een danschoreografie over haar onderzoek. En zij is niet de enige: 21 doctoraatsstudenten van over de hele wereld deden mee aan de wedstrijd ‘Dance your PhD’. Patrizia’s inzending zit bij de finalisten. De ludieke wedstrijd daagt doctoraatsstudenten uit hun onderzoek eens uit te leggen zonder dat er jargon, powerpointpresentaties of posters bij te pas komen. De winnaar mag zijn of haar danstalenten komen tonen aan Stanford University.

14

Bier herbrouwen Onderzoekers van de KU Leuven, campus Gent, zijn erin geslaagd om bier uit 1842 te reconstrueren. Daarvoor baseerden ze zich op flessen bier die in 2010 werden gevonden in een 19de-eeuws scheepswrak voor de kust van Finland. Een Finse brouwerij zal het bier nu gaan verkopen. Sinds 1842 lagen de flessen verborgen op de bodem van de zee, zo’n 50 meter onder de zeespiegel. Om het bier te reconstrueren klopten de Finnen aan bij de Onderzoeksgroep Brouwerijtechnologie van de KU Leuven. Onder leiding van professor Guido Aerts en brouwmeester Gert De Rouck werkte de onderzoeksgroep een jaar lang aan de reconstructie van het eeuwenoude bier. Gert De Rouck: “Op basis van de microorganismen in de flessen konden we nagaan welke soort gist en bacteriën de brouwers in de 19de eeuw gebruikten. Het bier bleek oorspronkelijk uit België afkomstig te zijn.”

ONDERZOEK

Met een tenure track-contract kunnen nieuwe leden van het Zelfstandig Academisch Personeel gedurende vijf jaar hun onderzoeks- en managementcapaciteiten verder aantonen in een uitdagende, internationale context. Na afloop kunnen de besten doorstromen naar het permanente kader van het Zelfstandig Academisch Personeel. Onderzoekers aantrekken die bewezen hebben tot de top te behoren, is een andere werkwijze om het onderzoeksweefsel te versterken en het internationale succes te vergroten. De KU Leuven doet dit onder meer door een beroep te doen op de zogenaamde Odysseus-middelen, waarmee internationale onderzoekers werden aangetrokken om in Leuven, met een degelijke onderzoeksgroep onder hun leiding, hun research verder uit te bouwen. Met Methusalemfondsen krijgen gevestigde onderzoekers een stabiel kader.

Investeren in wetenschap loont Investeren in wetenschap rendeert ook economisch. Paul Van Dun, algemeen directeur van KU Leuven Research & Development, is tevens gedelegeerd bestuurder van het Gemma Frisius-fonds (GFF), dat in 1997 werd opgericht door KBC, Fortis (toen nog Generale Bank) en de KU Leuven, in een 40/40/20-verhouding. “Het Gemma Frisius-fonds was specifiek bedoeld voor ondernemende onderzoekers die een bedrijf wilden starten op basis van aan KU Leuven opgebouwde technologieën of ideeën. Midden de jaren negentig was risicokapitaal voor dergelijke hoogtechnologische starters echter niet zo eenvoudig te vinden, en een aantal nochtans goede concepten hadden bijgevolg moeite om het nodige kapitaal bijeen te krijgen om als bedrijf op te starten. En dààr wilde het GFF hulp bieden.”

ONDERZOEKSVALORISATIE Wetenschappelijk onderzoek is belangrijk als basis van kennisgroei en als voedingsbodem voor universitair onderwijs. Daarnaast kan het echter ook belangrijke economische implicaties hebben. Een in de samenleving ingebedde onderzoeksgemeenschap zoals de KU Leuven heeft oog voor deze mogelijkheden en bevordert ze, onder meer omdat via deze onderzoeksvalorisatie een zeer relevante vorm van maatschappelijke return gerealiseerd wordt. Die kan commerciële vormen aannemen, al is dat lang niet noodzakelijk: heel wat onderzoeksresultaten worden bijvoorbeeld ingeschakeld in ontwikkelings- en samenwerkingsprojecten met universiteiten uit de Derde Wereld. Wat de commerciële valorisatie van onderzoeksresultaten betreft, heeft de KU Leuven een zeer mooi palmares. Zij beschikt sinds 1972 over een eigen dienst voor technologie-transfer, die zich gespecialiseerd heeft in de ontmoeting van wetenschappelijke en economische partners. KU Leuven Research & Development (in de wandeling: LRD) bewijst al 40 jaar lang de zin van samenwerking tussen universiteit en bedrijfswereld.

“Met succes, trouwens. Het startkapitaal van 12,5 miljoen euro werd al snel door de partners verdubbeld tot 25 miljoen euro. Het GFF heeft inmiddels in meerdere tientallen bedrijven geïnvesteerd. Meestal volstaat het GFF-geld niet om het bedrijf op te starten, maar de praktijk leert dat het toegekende kapitaal werkt als een soort katalysator: als GFF over de brug komt, volgen de meer klassieke investeerders gewoonlijk ook wel. En nu hebben die spin-offs een heuse hoogtechnologische gordel rond Leuven gelegd, met duizenden arbeidsplaatsen, zeker als je er de toeleveranciers bijrekent. Ze verhogen de toegevoegde waarde van de regionale economie in aanzienlijke mate.”

15

ONDERZOEK

FWO beloont excellentie KU Leuven-professoren Greet Van den Berghe en Luc Van Gool hebben de Excellentieprijs van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) gewonnen. Ze krijgen elk een bedrag van 100.000 euro ter bekroning van hun onderzoekscarrière. De FWO-Excellentieprijzen worden om de vijf jaar toegekend aan vijf Vlaamse onderzoekers uit vijf grote wetenschapsdomeinen. De winnaars hebben gemeen dat ze een internationale leiderspositie innemen binnen hun vakgebied en de grenzen ervan hebben verlegd. De laureaten werden voorgedragen door collega’s uit binnen- en buitenland, en zijn geselecteerd door een internationale jury van topwetenschappers. Professor Greet Van den Berghe (Departement Cellulaire en Moleculaire Geneeskunde) kreeg de Excellentieprijs in de Fundamentele Biomedische Wetenschappen. De jury loofde de nieuwe inzichten die ze verwierf over hormonale en metabole reacties bij kritieke ziektes. Van den Berghe slaagde erin de medische behandeling van kritieke patiënten te verbeteren. Dat deed ze door doelgericht onderzoek te voeren en zo concrete toepassingen in de patiëntenzorg te ontwikkelen.

Professor Luc Van Gool (Departement Elektrotechniek) is laureaat voor de Excellentieprijs in de Toegepaste Wetenschappen. Hij voerde onder meer onderzoek naar het belang van invariantie bij geometrische transformaties, wat leidde tot de ontwikkeling van modellen die nog steeds gebruikt worden in onderzoek naar beeldherkenning. Zijn huidige onderzoek bestrijkt een brede waaier van aspecten van computer vision, beeldvorming en beeldverwerking. Het heeft onder meer geleid tot toepassingen voor films, beveiliging, archeologie en digitalisering van cultureel erfgoed.

16

Jaarlijks worden ongeveer 2500 nieuwe overeenkomsten afgesloten. Het merendeel daarvan kadert in contractonderzoek en onderzoek in consortia, goed voor ongeveer een derde van de totale omzet van LRD, die 186,4 miljoen euro bedroeg in 2013 – zonder de inkomsten gerealiseerd uit de spin-offwerking. Verder besteedt LRD veel aandacht aan de creatie van intellectuele eigendom met economische meerwaarde (bijvoorbeeld patenten). Vaak gaat het om initiatieven met een groot hefboomeffect. Een relatief kleine LRD-investering kan zorgen voor een veelvoud aan extra extern kapitaal. Dat is met name het geval voor de uitbouw van een honderdtal spin-offs. Samen vormen zij een unieke gordel van kennisgedreven high-tech bedrijven rond Leuven, goed voor meerdere duizenden rechtstreekse jobs, en een groot aantal afgeleide jobs in toeleverings- en ondersteuningsfuncties. Bekende voorbeelden: LMS, Thrombogenics, Materialise, enz.

Seksuele stoornis niet altijd een probleem Niet iedereen die met een seksuele stoornis kampt, beschouwt dat ook als een probleem. Zo blijkt uit een onderzoek bij bijna 2.000 Vlamingen en een online enquête bij 30.000 Vlamingen. Seksuologe Lies Hendrickx, die haar doctoraat aan het onderwerp wijdde, ziet een leeftijdsgebonden verband tussen seksuele stoornissen en het ervaren van last. Uit de resultaten die Hendrickx analyseerde bleek dat 44 tot 49% van de bevraagde vrouwen en 35 tot 48% van de mannen met een seksuele functiestoornis kampten. Met de vraag of ze deze stoornis ook daadwerkelijk als een last beschouwden, daalden die cijfers met de helft: 22 tot 24% van de vrouwen en 12 tot 21% van de mannen bleken met een seksuele disfunctie te kampen. Een minderheid zag de stoornis dus ook daadwerkelijk als een probleem.

ONDERZOEK

17

IN DE PRIJZEN Tijdens het Patroonsfeest, op 2 februari, reikte de KU Leuven naar goede gewoonte een aantal eredoctoraten uit, aan schrijver Philippe Claudel, ecoloog Carl Folke, kankeronderzoeker Rakesh Jain en politicoloog Brainard Guy Peters.

Promotor Lieven D’hulst noemde de Franse schrijver en filmmaker Philippe Claudel de meest eminente Franse auteur van zijn generatie. Hij wees op de belangrijkste krachtlijnen van zijn oeuvre. Hoe krijgen historische gebeurtenissen betekenis? Hoe werken de tijd en ons geheugen? Die vragen begrijpen en verklaren is volgens professor D’hulst de basis van Claudels schrijverschap. Daarvoor gebruikt de auteur een rijkdom aan taal- en stijlmiddelen. Hij speelt met afstanden en gezichtspunten, en doet dat in heel verschillende genres. Daarnaast is hij ook een begenadigd scenarioschrijver en filmmaker. Zijn uitzonderlijke prestaties en zijn unieke plaats maken een Leuvens eredoctoraat dus erg verantwoord. “Het is een aanmoediging om verder te doen”, aldus Claudel zelf. Schrijven is voor hem een moeilijk en vaak eenzaam beroep, maar een auteur heeft wel een belangrijke gemeen-

18

schapsvormende opdracht. Alleen al daarom is het dus de moeite waard om de moeilijke weg naar een boek af te leggen. Erkenning valt je daarbij soms te beurt, altijd onverwacht, zoals met dit eredoctoraat. “Die erkenning wil ik waard blijven.” “De aarde wordt een onveilige omgeving”, stelde professor Erik Mathijs, promotor van de Zweedse ecoloog Carl Folke. “Een aantal vitale drempelwaarden zijn al overschreden.” Carl Folke waarschuwt tegen het misbruik van onze natuurlijke omgeving als een uit te baten of uit te buiten factor. Onze biosfeer is juist de belangrijkste bestaansvoorwaarde voor elke menselijke en dus economische activiteit, en dient dus tot elke prijs beschermd te worden. Toch is het werk van Carl Folke niet pessimistisch van aard, had ook de rector in zijn inleiding al aangestipt.

IN DE PRIJZEN

Door de nadruk te leggen op de wisselwerking tussen mens en natuur en op de veerkracht die inherent is aan de natuur, vormt Folkes onderzoek een harde maar ook hoopgevende boodschap. Zelf was de onderzoeker verrast door de Leuvense onderscheiding. Maar de erkenning sterkt hem wel in zijn werk. “We used to think we were a small world on a big planet, now we know we are a big world on a small planet.” Het werk van professor Rakesh Jain is baanbrekend, aldus promotor Peter Carmeliet, en het ligt aan de basis van nieuwe inzichten en strategieën in de behandeling van kanker en andere vasculaire ziekten met wereldwijd 500 miljoen patiënten. Momenteel is Jain één van de meest geciteerde onderzoekers ter wereld, en hij inspireert generaties onderzoekers, clinici en ingenieurs. In zijn dankwoord benadrukte professor Jain dat ook patiënten een belangrijke rol te spelen hebben, met name in de fase van de clinical trials. “Zij zijn mijn medereizigers,” zei professor Jain. “Aan hen draag ik mijn eredoctoraat op.” In het werk van professor Jain staat de vraag centraal hoe de bloedvaten van kankerweefsel zodanig genormaliseerd

kunnen worden dat medicijnen kankercellen optimaal kunnen bereiken. Carmeliet: “Jain heeft de cruciale rol aangetoond van ingenieurstechnieken in de opsporing en behandeling van kanker en hij heeft het denken over hoe medicijnen tegen de ziekte écht werken fundamenteel veranderd.” Promotor Bart Kerremans opende zijn laudatio met het bericht dat Brainard Guy Peters de belangrijkste hedendaagse onderzoeker is op het vlak van overheidsbestuur. Hij speelt een grote rol in de conceptualisering van een aantal kernbegrippen uit de moderne politicologie, zoals governance en new institutionalism ... Hij heeft niet alleen baanbrekend onderzoek verricht, maar geeft zijn inzichten ook door via tal van adviezen en handboeken. Professor Peters beklemtoonde dat hij vooral zoekt naar de manier waarop mensen zichzelf blijvend – en steeds beter – democratisch kunnen besturen. “Peters wijst al decennialang op de essentie in theoretische discussies, verbindt die aan de realiteit en stoomt jonge generaties klaar. Het maakt hem tot een zeer complete academicus,” aldus nog Bart Kerremans.

19

IN DE PRIJZEN

Op 28 mei reikte de KU Leuven een eredoctoraat uit aan VN-secretarisgeneraal Ban Ki-moon. De universiteit eerde hem voor zijn rol als diplomatieke bruggenbouwer in de wereld. België, zo zei Ban Ki-moon in zijn dankwoord, heeft vanaf de eerste dagen van de VN een belangrijke rol in de organisatie gespeeld. Paul-Henri Spaak was de eerste voorzitter van de Algemene Vergadering. Die inzet is ook nu nog zeer voelbaar. Een land dat zo aan den lijve ondervonden heeft wat oorlogsleed is, hecht zeer groot belang aan een organisatie die van het behoud van vrede haar basisactiviteit maakt. De VN kan veel bijdragen tot een betere, meer vredevolle wereld, maar uiteindelijk blijft de hamvraag wat wij kunnen doen. Daarom gaf hij de studenten ‘huiswerk’ mee. Zij, als belichaming van de toekomst, moeten global citizens worden, met een wereldomvattende visie. Zij moeten hun leiders uitdagen en op hun verantwoordelijkheid wijzen om daadwerkelijk iets te doen aan meer vrede. Op 10 juni ontving Michelle Bachelet, president van Chili, een eredoctoraat voor haar bijdrage aan de sociale gelijkheid in de Chileense samenleving, haar rol in UN Women en haar inspirerende persoonlijkheid voor vrouwen wereldwijd. In haar uitvoerige dankwoord sprak president Bachelet over Equity and Social Cohesion for Democracy. LatijnsAmerika is nog veel te veel het toneel van grote ongelijkheid. De bereidheid om te werken aan een ideaal, waarin welvaart en rechtvaardigheid hand in hand gaan, wordt echter steeds groter, al is de weg nog zeer lang. Dit ideaal veronderstelt een inclusieve samenleving, die niet alleen een nobel ideaal is, maar ook een strategisch imperatief om meer welvaart te creëren en te delen. Die fundamentele ideeën vormen de basis van een hele reeks hervormingen, alle gericht op de uitbouw van meer gelijkheid in Chili. Zo werd een belastingshervorming doorgevoerd, eerst fel gecontesteerd, maar nu in ruime kring aanvaard, gericht op een rechtvaardige bijdrage van de meer kapitaalkrachtigen. Ook het kiessysteem werd gevoelig aangepast, samen met representatiequota van vrouwen. Natuurlijk past ook de oprichting van het ministerie voor vrouwen en gendergelijkheid in dat streven naar gelijkheid. Maar de belangrijkste mogelijkheden om meer gelijkheid te genereren, zijn te vinden in het Chileense onderwijs, waar segregatie de plaats moet ruimen voor toegankelijkheid en inclusie. Op 8 september reikte de KU Leuven een eredoctoraat uit aan professor Justin Yifu Lin, ter gelegenheid van de opening van het academiejaar aan Vlerick. Professor Lin is één van de belangrijkste Chinese economen en gewezen hoofdeconoom van de Wereldbank. Professor Lin speelde een belangrijke rol in het uittekenen van de moderne economische ontwikkeling van China. Hij weet in zijn werk het ogenschijnlijk onverzoenbare te verzoenen: hij bouwde een wereldomspannende loopbaan uit zonder China uit het oog te verliezen, hij verzoende economische performantie met reële sociale harmonie, en hij wist het vrijemarktdenken te doen sporen met de noden van de ontwikkelingslanden. Dat zijn geen eenvoudige trajecten, maar volgens één van zijn collega’s beschikt professor Lin over de daartoe onmisbare “patience to cook a stone”. 20

IN DE PRIJZEN

Historicus Jay Winter van Yale University kreeg op 23 september een eredoctoraat van Kulak voor een halve eeuw onderzoek naar WO I en de gevolgen voor het Europa van de twintigste eeuw: “Europeanen weten dat je met oorlog een doos van Pandora opent.” Het eredoctoraat werd uitgereikt tijdens de opening van het academiejaar, ter gelegenheid van het vijftigjarige bestaan van Kulak, en, uiteraard, de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. “WO I was het resultaat van een collectief falen van de grote machten om de vrede te bewaren. Ze hadden het stuk voor stuk kunnen stoppen als ze dat hadden gewild. Dat Duitsland na de oorlog tot enige schuldige werd uitgeroepen – en met de nek aangekeken – was dan ook niet terecht en een grote vergissing, met alle desastreuze gevolgen vandien.” Op 6 november reikte het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (HIW) een eredoctoraat uit aan de Canadees Will Kymlicka, één van de meest gerenommeerde politiek filosofen van onze tijd. Daarmee werd meteen het feestjaar van het 125-jarige HIW ingeluid. Will Kymlicka ontwikkelde zich tot één van de belangrijkste filosofen van onze tijd, met bijzondere aandacht voor de wording van de multiculturele samenleving. Professor Helder De Schutter (HIW): “Kymlicka stelt dat de liberale focus op individuele autonomie vereist dat we individuen het recht toekennen om hun cultuur te beleven. Talen en culturen zijn immers contexten waarbinnen keuze en dus echte autonomie mogelijk wordt. Dat betekent dat culturen expliciet en van staatswege erkend moeten worden. En dat houdt op zijn beurt in dat we, naast de individuele rechten die gelden voor iedereen in de maatschappij, ook groepsgedifferentieerde rechten moeten toekennen.”

In de adelstand verheven Koning Filip kende in juli 2015 een reeks adellijke titels toe aan verdienstelijke landgenoten, onder wie enkele bestuurders en professoren van de KU Leuven. Voormalig Europees President Herman Van Rompuy is lid van de Raad van Bestuur van de KU Leuven. Hij mag zich voortaan graaf noemen. Ook professor Hilde Laga zetelt in de Raad van Bestuur. Zij kreeg de titel van barones. Professor Koenraad Debackere is verbonden aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. Hij is algemeen beheerder van de KU Leuven en gedelegeerd bestuurder van KU Leuven Research & Development (LRD). Hem werd de titel van baron toegekend. Ook professor Peter Carmeliet is voortaan baron. Hij is verbonden aan de Faculteit Geneeskunde en vooral bekend voor zijn baanbrekend onderzoek rond angiogenese.

21

UNIVERSITEIT EN SAMENLEVING Resultaten van wetenschappelijk onderzoek kunnen veel bijdragen tot het maatschappelijk debat en de vorming van de publieke opinie. Als interdisciplinaire denktank van de universiteit stimuleert Metaforum de wetenschappelijke inbreng in dit debat.

Interdisciplinaire denkgroepen werken binnen Metaforum aan visieteksten rond maatschappelijk relevante onderwerpen (terug te vinden op www.kuleuven.be/metaforum). ‘Euroforum’ is de tak van Metaforum waarbinnen een aantal werkgroepen rond de Europa 2020 strategie in gesprek gaan met vertegenwoordigers van de Europese Commissie voor een dialoog tussen onderzoek en beleid. Naast werkgroepen rond de vijf kerndoelstellingen (werkgelegenheid; onderzoek, ontwikkeling en innovatie; klimaatverandering en energie; onderwijs; armoede en sociale uitsluiting)

22

denkt een ‘horizontale’ groep na over een brede, overkoepelende visie met een langetermijnstrategie voor Europa. De Politeia-conferentie wordt georganiseerd om een breed publiek vertrouwd te maken met innoverende inzichten die impulsen kunnen geven aan de dialoog over de toekomst van onze samenleving. In actualiteitscolleges worden sommige belangrijke actuele kwesties vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines toegelicht.

UNIVERSITEIT EN SAMENLEVING

SOLIDARITEIT

Koude douche voor de rector

De belangrijkste wijze waarop de universiteit haar verantwoordelijkheid in de samenleving opneemt, krijgt vorm in haar onderzoek en onderwijs. Maar ook in noodsituaties draagt de universiteit haar steentje bij in specifieke solidariteitsacties, waarbij studenten en personeel de handen in elkaar slaan. De KU Leuven besteedt traditioneel veel aandacht aan ontwikkelingssamenwerking. Die bestaat uit studie- en onderzoeksbeurzen, diverse projecten in samenwerking met lokale universiteiten, institutionele ondersteuning van belangrijke partners in het zuiden enzovoort. Jaarlijks wordt een totaal van bijna 12 miljoen euro uitgetrokken voor Universitaire Ontwikkelingssamenwerking (via o.m. VLIR-UOS, Vlaamse Interuniversitaire Raad, secretariaat Universitaire Ontwikkelingssamenwerking). De KU Leuven zet ook eigen fondsen in, voornamelijk voor doctoraatsonderzoekers uit het Zuiden. In de universitaire ziekenhuizen groepeert LUMOS (Leuvense Universitaire Medische Ontwikkelingssamenwerking en Solidariteit) projecten, onder meer in Congo, Rwanda en Kameroen.

“Ik neem al twintig jaar lang elke ochtend een koude douche die langer duurt dan deze, maar het was toch een moment van verfrissing. Ik kan het iedereen aanraden.” Zo relativeerde rector Rik Torfs de emmer ijswater die vicerector Biomedische Wetenschappen Wim Robberecht over zijn hoofd kieperde voor de Ice Bucket Challenge, een initiatief dat aandacht voor de ziekte ALS vraagt en geld wil opbrengen voor onderzoek. Even later kreeg de rector de kans om wraak te nemen en de vicerector op zijn beurt een ijskoud stortbad te geven. ALS is een progressief verlammende aandoening. Bij een patiënt met ALS takelen de zenuwcellen die naar de spieren lopen af. Daardoor verliezen de patiënten de controle over hun spieren en geraken ze volledig verlamd, terwijl ze blijven beschikken over hun mentale vermogen.

Bloedserieus Leuven, een samenwerkingsverband tussen de faculteitskringen van de studenten geneeskunde en bio-ingenieurswetenschappen, is al meer dan 25 jaar vaste prik in het Leuvense studentenleven. Twee keer per jaar organiseren zij in samenwerking met het Rode Kruis een Bloedserieusweek. De Leuvense studenten kunnen dan bloed geven op verschillende locaties. De laatste jaren kende het initiatief een spectaculaire groei, met vele duizenden donoren.

23

MECENAAT EN FONDSENWERVING De overheid, en dus de samenleving, doet een aanzienlijke inspanning om de universiteit in staat te stellen zoveel mogelijk van haar doelstellingen waar te maken. De ambitie is echter altijd groter dan de middelen. Vandaar dat het Leuvens Universiteitsfonds (LUF) een belangrijke rol speelt. Via het LUF kunnen onze onderzoekers nieuwe domeinen ontginnen, waarvoor de klassieke financiering geen plaats biedt. Met beurzen worden meestal extra mogelijkheden geschapen voor veelbelovende studenten. Zo geeft het Fonds Roger Dillemans excellentiebeurzen voor specialisatieopleidingen. Het Marc Vervennefonds reikt beurzen uit met het doel de universitaire capaciteit in ontwikkelingslanden te bevorderen. Met fondsen, al dan niet op naam van de schenker, worden specifieke activiteiten binnen de universiteit gesteund. Zo ondersteunt het Bibliotheekfonds de aankoop en restauratie van kostbare documenten en boeken door de universiteitsbibliotheken. Het Rune-fonds steunt kindercardiologisch onderzoek. Ererector Dillemans geflankeerd door de laureaten van het fonds dat zijn naam draagt.

Sinds 1982 worden aan de KU Leuven leerstoelenop-naam opgericht. Ze zijn een uitstekend middel om het engagement van personen, verenigingen en bedrijven in universitair onderzoek en kennisoverdracht te bevorderen. Met een legaat kan men een deel van een nalatenschap bij testament overmaken aan de KU Leuven. De erflater bepaalt zelf welke vorm de steun aan de universiteit zal aannemen.

24

MECENAAT EN FONDSENWERVING

Fonds verspreidt Europees gedachtengoed

Om de Europese politieke erfenis en het gedachtengoed van Wilfried Martens levendig te houden, te verspreiden en uit te diepen, werd in het najaar van 2014 en op initiatief van Minister van Staat Miet Smet-Martens en de Europese Volkspartij aan de KU Leuven een Fonds opgericht. Het Fonds zal academische onderwijs- en onderzoeksactiviteiten en -projecten financieren over de thema’s die Wilfried Martens gedurende de laatste jaren van zijn Europese politieke loopbaan na aan het hart lagen: onder meer de institutionele architectuur van de EU, het nabuurschapsbeleid en de ontwikkeling van Europese partijen en studiediensten. Ook de dialoog met religies en de Europese aspiraties van de landen van de Westelijke Balkan en het Oostelijk Partnerschap zullen de aandacht van het Fonds genieten.

Opening the future Opening the Future is een mecenaatscampagne op nieuwe schaal en bestemd voor geavanceerd, maar risicovol onderzoek, waarvan de resultaten nog allerminst duidelijk zijn, maar waar potentieel wel een broodnodige doorbraak mee mogelijk is. De campagne is ingebed in het LUF (Leuvens Universiteitsfonds) en krijgt daar ook administratieve ondersteuning van, maar werkt verder parallel en onder leiding van een eigen campagnebestuur, met een eigen campagnemanagement. Campagnevoorzitter Urbain Vandeurzen is mede-oprichter van LMS, erevoorzitter van Voka, en huidig voorzitter van de Gimv: “Opening the future mikt op onderzoek naar hersenaandoeningen, die wereldwijd met voorsprong de grootste medisch-wetenschappelijke uitdaging zijn, veel meer nog dan kanker en andere problemen. Vele personen en families worden hiermee geconfronteerd. Het gaat om vier neurodegeneratieve ziekten – alzheimer, parkinson, ALS en spierdystrofie – en autisme, waarover kennis en inzicht nog zeer onvolledig zijn.”

Geven blijft aantrekken “Net in tijden van crisis vinden mensen een schenking aan een beloftevol project een zinvolle investering”, zegt Isabel Penne, directeur van het LUF. Schenkers kunnen de universiteit financieel steunen via een gift, door een fonds of leerstoel op te zetten, of door de KU Leuven in hun testament op te nemen. “Zo helpen ze bijvoorbeeld een onderzoeker, een kandidaatbursaal of een bibliothecaris om een ambitieus plan te realiseren, of dat nu op het vlak van onderwijs, onderzoek of maatschappelijke dienstverlening is.” “Het is frappant dat we zijn blijven groeien ondanks de crisis. Mensen zeggen ons vaak dat een schenking die onderzoek vooruithelpt en oplossingen helpt zoeken, een betere investering is en meer rendeert dan een andere belegging.”

Omzet voor diabetesfonds Op donderdag 28 mei overhandigde het Deense modebedrijf Bestseller een cheque van 217.169,10 euro aan het fonds Hippo & Friends. Bestseller, verdeler van onder meer Vero Moda en Only, schonk de volledige omzet wereldwijd van 10 april, Give-a-day, aan goede doelen. Vijftig procent van de netto-omzet in België en Luxemburg, meer dan 200.000 euro, werd gedoneerd aan het Fonds Hippo & Friends van de KU Leuven. Dat werd oorspronkelijk opgericht om ouders en kinderen met type 1 diabetes een hart onder de riem te steken, en richt zich nu hoofdzakelijk op het steunen van wetenschappelijk onderzoek. Professor Chantal Mathieu: “De opbrengst van dit initiatief betekent belangrijke zuurstof voor onderzoek naar type 1 diabetes, een ziekte die jonge mensen treft en een belangrijke impact heeft op hun kwaliteit van leven. Dit is weer een bouwsteen op de weg naar het vinden van een oplossing, een van de belangrijke doelstellingen van ons fonds.”

25

Rector Rik Torfs heeft het officiële startschot gegeven voor de bouw van de nieuwe KU Leuvencampus in Brugge. Ook Vlaams minister-president Geert Bourgeois, minister van Onderwijs Hilde Crevits en burgemeester Renaat Landuyt tekenden present voor de eerstesteenlegging op 22 april. In september 2017 kunnen de eerste studenten college lopen op de nieuwe campus. De opleiding Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie (nu in de Brugse Xaverianenstraat) krijgt er onderdak, net als de opleiding Industriële Wetenschappen, die uit Oostende overkomt. Ook de professionele bacheloropleidingen in de industriële wetenschappen en technologie die VIVES nu aanbiedt in Oostende, verhuizen naar de nieuwe campus. Daar zal ook aan wetenschappelijk onderzoek gedaan worden binnen al deze domeinen.

De Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen is bekroond met het gerenommeerde EQUIS-label, waardoor het op internationaal niveau plaatsneemt tussen verschillende hoogstaande business schools. De EQUIS-accreditatie wordt toegekend door de EFMD (European Foundation for Management Development), een non-profitorganisatie van businessschools en ondernemingen die ‘management education’ wil promoten, verbeteren en internationaliseren. Op die manier wil de EFMD een brug vormen tussen het onderwijs en de bedrijfswereld. De organisatie verleent de EQUIS-accreditatie aan een selecte groep van businessschools of faculteiten die aan haar hoge kwaliteitsstandaarden beantwoorden. Met deze accreditatie schaart de FEB zich bij een resem geaccrediteerde topscholen, waarvan Amsterdam Business School, Copenhagen Business School of Saïd Business school (Oxford University) er slechts enkele zijn. In Vlaanderen is enkel Vlerick Business School houder van de accreditatie.

Op donderdagavond 9 oktober doken Rik Gosselink, vicerector Studentenbeleid, en Bieke Verlinden, schepen van Studentenzaken, samen het Leuvense nachtleven in. Ze gingen mee met een overlastpatrouille van de politie en draaiden vervolgens een shift als fakbarsteward. Op die manier wilden ze studenten bewust maken van het probleem van nachtlawaai. Elk jaar in oktober voert studentenkoepel LOKO een sensibiliseringscampagne rond nachtlawaai, met een oproep aan feestende studenten om stiller te zijn op straat, uit respect voor omwonenden. Ze slaan daarvoor de handen in elkaar met de politie, de stad en de universiteit. Vicerector Rik Gosselink offerde graag een deel van zijn nachtrust op om studenten warm te maken voor een overlastluwe stad: “Ik vind het belangrijk om studenten te sensibiliseren voor het probleem; zij zijn uiteindelijk degenen die er iets aan moeten doen.”

ONDERWIJS E 26

De Poolse wereldkampioen wielrennen Michal Kwiatkowski was op 15 oktober te gast in de Bakala Academy, het onderzoeks- en testcentrum voor topsport aan de KU Leuven dat hem ook begeleidt. Samen met zijn trainer Koen Pelgrim benadrukte hij er het belang van een wetenschappelijke benadering van topsport. “Bakala was een kantelpunt in mijn carrière”, zegt Kwiatkowski. “Zonder de coaching die ik hier kreeg, was ik nooit zo ver geraakt.” De Poolse renner vindt het dan ook noodzakelijk dat topsport op een wetenschappelijke manier benaderd wordt. “Het is even belangrijk als trainen”, zegt hij. “Door de begeleiding die ik hier krijg, begrijp ik mijn lichaam beter. Ook mijn zelfvertrouwen wordt groter, omdat ik een beter zicht krijg op mijn prestaties en omdat ik merk dat ze stelselmatig beter worden.”

Op 29 april was het Ladeuzeplein het decor voor de vierde editie van de Big Splash. Dat is het grootste waterballonnengevecht in ons land, waarbij studentenclubs tegen elkaar strijden. Meer dan 3.000 studenten bestookten elkaar met maar liefst 150.000 knalgele waterballonnen. De zon was dit jaar niet van de partij, maar dat kon de waterpret niet bederven. De 16 studentenclubs probeerden hun praeses zo droog mogelijk te houden, want het team met het natste T-shirt lag onverbiddelijk uit de wedstrijd. Onder luid gejuich van de 4.500 supporters, schopten Ekonomika en ESN Leuven, de Leuvense studentenvereniging van Erasmusstudenten, het tot in de finale. Terwijl de twee praesessen op een luchtkussen stonden, bekogelden de teamleden hen met waterballonnen. De praeses die het vaakst viel, verloor. Ekonomika moest uiteindelijk het onderspit delven voor de vrouwelijke praeses van ESN Leuven. De studenten van ESN Leuven winnen een t.d. ter waarde van 10.000 euro.

Op campus Gasthuisberg stroomden op zaterdag 18 oktober een aula en verschillende seminarielokalen vol met een iets jonger publiek dan gewoonlijk: 750 kinderen tussen 8 en 13 jaar namen deel aan de tiende editie van de Kinderuniversiteit van de KU Leuven. Bij deze jubileumeditie werd het jonge grut ondergedompeld in het thema ‘Van Kop tot Teen’. Professor An Zwijsen vertelde in de voormiddag over Andreas Vesalius en het pionierswerk dat hij vijf eeuwen geleden verrichtte. En in de namiddag was het tijd voor een portie genetica door professor Jean-Jacques Cassiman. Het was wat wennen in zo’n grote klas, pardon aula. Na het college was het tijd voor een workshop in kleinere groepjes.

N STUDENTEN Onderwijs en onderzoek voeden en beïnvloeden elkaar. Zij genereren samen het stimulerende klimaat dat een universiteit zo uniek maakt, en zij vormen het fundament van de grote maatschappelijke relevantie die de universiteit eigen is. In een gemeenschappelijk streven naar kwaliteit vinden docenten, studenten en medewerkers elkaar in het onderwijsproces. In het academiejaar 2013-2014 hebben alle geledingen van de universitaire gemeenschap de dialoog gevoerd over een visie op onderwijs. In deze visie staat het motiverende toekomstbeeld van de studenten centraal. Alle faculteiten gaan met deze nieuwe visie aan de slag en werken onder meer projecten uit waarmee zij het toekomstbeeld van de studenten oriënteren, verdiepen en verbreden. 27

ONDERWIJS EN STUDENTEN

STUDENTENAANTALLEN

ONDERWIJSAANBOD

Door de integratie van de hogeschoolopleidingen nam het studentenaantal van de KU Leuven in 2013-2014 toe met ongeveer 13.000, het aantal personeelsleden met ongeveer 1300. De ‘volledige’ KU Leuven telde op 23 juni 2015 57.284 studenten. Onder hen zijn 14 % generatiestudenten (studenten die voor de eerste keer inschrijven aan een instelling van het Vlaamse hoger onderwijs). Naargelang de aard van hun inschrijving kan de studentenpopulatie als volgt opgesplitst worden:

De KU Leuven organiseerde in 2013-2014 78 bacheloropleidingen. Vier hiervan hadden ook een Engelstalig equivalent. Er werden 127 Nederlandstalige initiële masteropleidingen aangeboden (waarvan 44 met een Engelstalige en één met een Franstalige parallel). Daarnaast werden ook acht Erasmus Mundus-opleidingen aangeboden. Nog in het academiejaar 2013-2014 organiseerde de KU Leuven 22 Nederlandstalige master-namasteropleidingen, 25 Engelstalige, en één Spaanstalige. Een toenemend aantal opleidingen wordt georganiseerd in samenwerking met binnenlandse en buitenlandse partnerinstellingen. Als comprehensive universiteit verstrekt de KU Leuven opleidingen in zo goed als alle kennisdomeinen.

Bachelor

39,4 %

Initiële master

29,3 %

Manama

4,2 %

Doctoraatsprogramma

8,2 %

Specifieke lerarenopleiding

0,8 %

Andere

INTERNATIONALE STUDENTEN

18,1 %

De grootste studentenpopulaties treffen we aan in de faculteiten Economie en Bedrijfswetenschappen, Geneeskunde, Industriële Ingenieurswetenschappen, Letteren en Rechtsgeleerdheid. Meisjes en jongens vertegenwoordigen ieder ongeveer 50 % van de Leuvense studenten. Dat is echter niet in gelijke mate het geval in alle studierichtingen. Traditioneel mannelijk zijn Wetenschappen en (Industriële) Ingenieurswetenschappen. Veel ‘vrouwelijker’ zijn Farmacie en Psychologie en Pedagogische Wetenschappen.

Studenten uit ongeveer 150 landen vinden hun weg naar de KU Leuven. De belangrijkste landen van herkomst zijn, in afnemende volgorde, Nederland, China, Italië, Spanje, India. Het International Office speelt een centrale rol in het internationaal beleid van de universiteit. Een team experten focust op de beleidsondersteuning, de wisselwerking met de faculteiten en buitenlandse partners, de uitbouw van projecten en programma’s, de ontwikkelingssamenwerkingen de externe positionering van de KU Leuven. De Cel International Admissions and Mobility is een belangrijk aanspreekpunt voor de buitenlandse studenten en onderzoekers. Hij bekommert zich om de toelatings- en beurzenadministratie, om het onthaal van en de interculturele werking voor de internationale studenten. Tijdens hun eerste dagen in Leuven worden buitenlandse studenten wegwijs gemaakt in de Orientation Days en via speciaal voor hen uitgewerkte initiatieven, resulterend in een praktische, culturele en erg toegankelijke kennismaking met stad en universiteit. De internationale mobiliteit van de Leuvense studenten wordt sterk bevorderd door de zeer actieve participatie aan het Erasmus-programma, waarmee ze gedurende een semester of academiejaar naar een Europese universiteit kunnen om daar een deel van hun programma te volgen.

28


STUDIESTRUCTUUR EN BEGELEIDING De Leuvense diplomaruimte combineert een duidelijke structuur met flexibiliteit. Studenten beschikken over heel wat vrijheid om hun studietraject samen te stellen. Om te voorkomen dat hun studieduur daardoor verlengt, kunnen ze rekenen op begeleiding door gespecialiseerde diensten, die hen – al dan niet bindend – advies geven. Ook voor eventuele heroriëntering kunnen studenten terecht bij de dienst Studieadvies, waarop jaarlijks bijna 6.000 keer een beroep gedaan wordt. In de faculteiten spelen de monitoren en studietrajectbegeleiders een hoofdrol in de begeleiding van de studenten.

MindMates en de levensvragen De vrolijke schijnwereld van Facebook ontkent het in alle talen, maar vroeg of laat krijgen veel mensen te maken met een dip of psychische problemen. Studenten zijn extra kwetsbaar en dus werd MindMates in het leven geroepen, een project waarbij studenten gecoacht worden om zichzelf en anderen in goede mentale gezondheid te houden.

ONDERWIJSBELEID, ONDERWIJSONDERSTEUNING EN ONDERWIJSVERNIEUWING In 2014 werd een beleidsplan uitgewerkt waarin het onderwijs van de universiteit voor de komende jaren geschetst werd. Daarin staat het motiverende toekomstbeeld (de disciplinaire future self) van de studenten centraal. Universitair onderwijs is onderzoeksgebaseerd, wat garant staat voor inhoudelijke vernieuwing. Tegelijk zorgen technische hulpmiddelen en innovatieve onderwijskundige concepten ervoor dat het onderwijs continu bij de tijd blijft. Toledo is de elektronische leeromgeving die niet meer weg te denken is uit het moderne leerproces. In de universitaire residenties is overal Kotnet voorzien, toegang tot het internet. Voor privéresidenties bestaan regelingen om ook daar tegen zeer democratische tarieven toegang te hebben tot de digitale wereld. Niet alleen de student, maar ook de docent doet een beroep op gespecialiseerde diensten om het onderwijs te optimaliseren, bijvoorbeeld via docentenopleidingen, curriculumontwikkeling, het inschakelen van nieuwe leermiddelen en leervormen enzovoort. Een systeem van interne evaluaties en instellingsreview zorgt ervoor dat de onderwijskwaliteit op hoog niveau blijft. In het academiejaar 2016-2017 zal de KU Leuven samen met alle andere Vlaamse instellingen van hoger onderwijs voor het eerst onderworpen worden aan een instellingsreview.

Jan Toye staat aan het hoofd van Palm Breweries, maar een groot deel van zijn tijd besteedt hij aan GavoorGeluk. Dat fonds steunt onderzoek naar en preventie van suïcide bij jongeren. “We steunen ook zoveel mogelijk alles wat in de praktijk de oorzaken van suïcide kan helpen detecteren en voorkomen. In die context is het MindMates-initiatief broodnodig, en we steunen het dan ook graag.” “We moeten leren uitgaan van de kwetsbaarheid van het individu. Als jongeren weten dat iederéén angst of onmacht voelt, en soms twijfelt aan de zin van het zijn, wordt het al wat makkelijker om ermee naar buiten te komen. Als medestudenten oog hebben voor wie zich minder goed in zijn vel voelt en voor mogelijke suïcidesignalen, dan boeken we winst. Zeker als die peers weten wat ze met die signalen kunnen doen en wat de beste contactpunten zijn voor professionele hulp. Dat is de bedoeling van MindMates en van GavoorGeluk.”

Dat schept het kader om een eigentijds, dynamisch en performant systeem van kwaliteitszorg uit te werken, met een centrale rol voor de Permanente Onderwijscommissies en in intensieve dialoog met alle betrokkenen.

29


Robots in Alma

LEVEN AAN DE UNIVERSITEIT Leuven is een relatief kleine stad, met ongeveer 30.000 inwoners in het centrum. Voeg daarbij een grote universiteit, en het resultaat is een heel eigen habitat, veel internationaler, veel jonger ook dan een ‘normale’ stad van die grootte. Een grote universiteit, inderdaad, met meer dan 40.000 studenten op de Leuvense campus. Daar voegen zich nog vele studenten van de Leuvense hogescholen bij.

Op donderdag 4 december kreeg Alma 2 een cameraploeg én enkele robots over de vloer. Voor een nieuwe documentairereeks over De werkende mens had programmamaker Lode Desmet onderzoekers uitgenodigd om met hun robots een bezoekje te brengen aan het restaurant. De lunchende studenten konden met eigen ogen zien hoe de onderzoekers er steeds beter in slagen om de acties van robots af te stemmen op het gedrag en de noden van mensen. De demonstratie in Alma toonde hoe de robot, PR2, mensen kan helpen om objecten te dragen, in dit geval een dienblad met eten. De robot ‘voelt’ in zijn armen in welke richting de mens wil bewegen. Daarnaast vermijdt hij obstakels en kijkt hij steeds naar het plateau. Als de mens het dienblad loslaat houdt de robot het voor hem vast. PR2 kan ouderen bijstaan in het huishouden of arbeiders helpen om zware lasten te dragen.

LEVENSLANG LEREN Een academische studie houdt niet op bij het verwerven van het diploma. Via lezingen, kortere of langere aanvullende opleidingen en postgraduaten, deeltijds of tijdens het weekend, konden ‘afgestudeerden’ er al geruime tijd voor zorgen dat hun verworven kennis en vaardigheden bij de tijd bleven. Maar de mogelijkheden worden steeds talrijker en gevarieerder. Nieuwe onderwijsstructuren moedigen levenslang leren aan. Vanuit één bachelor kan men doorstromen naar meerdere masters (eventueel mits een voorbereidingsprogramma), er bestaan overstapmogelijkheden voor professionele bachelors naar een master, er zijn mogelijkheden voor ‘zij-instromers’, er zijn trajecten voor werkstudenten, enzovoort.

30

De Huisvestingsdienst informeert en helpt studenten met de vele praktische aspecten die bij het zoeken van een goede woonst komen kijken. De universiteit heeft meerdere duizenden studentenkamers in eigen beheer, en houdt nauw voeling met de situatie op de privéwoonmarkt.

Leuvense pleiters winnen prestigieuze wedstrijd De KU Leuven is de eindwinnaar van de European Law Moot Court, de meest prestigieuze internationale pleitwedstrijd over het recht van de Europese Unie. Het Leuvense team haalde het in de finale van de universiteiten van Leiden, Luik en Maastricht. Daarnaast sleepte Leuven ook de trofee voor beste advocaat-generaal in de wacht. De European Law Moot Court is een jaarlijkse wedstrijd waarin zowat zeventig universiteiten uit Europa en ver daarbuiten het tegen elkaar opnemen. De deelname aan de European Law Moot Court kadert in het ruimere programma van de rechtsfaculteit om studenten de kans te bieden om hun klassieke masterthesis te vervangen door de deelname aan een internationale pleitwedstrijd. Hiervoor worden de studenten intensief begeleid door coaches en in contact gebracht met tientallen mensen uit de praktijk (advocaten, rechters, EU ambtenaren, professoren, ...) die de studenten feedback geven over hun pleitvaardigheden


Eten doen veel studenten in de universiteitsrestaurants Alma, die bijna 2 miljoen maaltijden per jaar verstrekken aan een zeer democratische prijs. In Leuven zijn de afstanden klein. Het transport gebeurt dan ook voor een groot deel te voet of met de fiets of de bus. De autoluwe binnenstad werkt ontmoedigend voor wie zich met de auto wil verplaatsen. De universiteit zorgt op diverse manieren voor de materiële omkadering van de studenten. Met financiële vragen, bijvoorbeeld over studietoelagen of het sociaal-juridisch statuut van de student, kunnen zij terecht bij de Sociale Dienst. De Juridische Dienst is er voor studenten met juridische vragen. De Jobdienst helpt studenten bij het vinden van een studentenjob. De dienst verstrekt ook informatie over de gespecialiseerde sociale en fiscale wetgeving terzake. Bijna tienduizend studenten zijn in de database van de Jobdienst opgenomen. Zij kunnen op die manier contacten leggen met bijna 2.500 bedrijven en meer dan 2.000 particulieren. Daarnaast kunnen jobstudenten terecht bij meer dan 600 opdrachtgevers binnen de KU Leuven. Voor eerstelijns medische zorg kunnen studenten aankloppen bij het Medisch Centrum, waar zij artsen vinden met ruime ervaring in de specifieke gezondheidsproblematiek van jongvolwassenen. Het Medisch Centrum zorgt ook voor gezondheidsvoorlichting en -opvoeding, aangepast aan een studentenpubliek. Eerstejaarsstudenten worden uitgenodigd op het eerstejaarsonderzoek, waar onder meer bijzondere aandacht gaat naar de vaccinatietoestand van de studenten. Studenten kunnen ook beroep doen op psychotherapeutische en psychiatrische hulp, op individuele behandeling en groepstraining. De meesten komen met studiegerelateerde problemen als faalangst, uitstelgedrag en concentratieproblemen. Daarnaast worden ook depressie, angstklachten, omgang met stress en relationele problemen behandeld. De Ombudspersoon zorgt voor de opvang van studenten die geconfronteerd worden met pesterijen en geweld, al dan niet van seksuele aard.

ZINGEVING Het levensbeschouwelijke en religieuze aspect van het leven wordt in de multiculturele samenleving die de universiteit is op diverse wijzen vormgegeven. De Universitaire Parochie zorgt niet alleen voor Nederlandstalige katholieke erediensten, maar neemt ook tal van andere initiatieven met een sociale of levensbeschouwelijke invalshoek. Zij organiseert workshops, gemeenschapshuizen, inleefreizen, vrijwilligerswerk enzovoort. Ook Engelstalige, Franstalige en Spaanse katholieke erediensten worden georganiseerd. Daarnaast kunnen ook protestantse, evangelische, orthodoxe en moslimgelovigen geregeld erediensten bijwonen of deelnemen aan uiteenlopende activiteiten. In alle studieprogramma’s zijn colleges Religie, zingeving en levensbeschouwing opgenomen.

31


CULTUUR Leuven is een cultuurstad, met grote en kleine c, van mega-stadsevent tot kleinschalige culturele fijnproeverij, van highbrow zinzoekers tot de betere ontspanning. De universiteit draagt daar het hare toe bij. Zij geeft alle mogelijkheden aan studenten en personeel om aan een rijk cultuurleven deel te nemen

(inspanningsfysiologie, voeding, medische begeleiding, ...) van zowel de lokale competitiesporters als de internationale toppers. Studenten die excelleren in een bepaalde sportdiscipline, kunnen aanspraak maken op de nodige faciliteiten om studie en topsport te combineren. In het Bakala Academy Athletic Performance Center kunnen topatleten terecht voor de meest geavanceerde onderzoeks- en testmethoden om hun prestaties te optimaliseren.

STURA EN LOKO STURA (Studentenraad KU Leuven) en LOKO (Leuvense Overkoepelende KringOrganisatie) vervullen een centrale rol in het georganiseerde studentenleven.

Een doordacht cultuurbeleid, waarin stad, universiteit en de culturele actoren elkaar vinden, en een zeer gevarieerde infrastructuur creëren het kader dat aanzet tot participatie en actieve beoefening. Twee universiteitsbeiaarden, acht muziekensembles, tentoonstellingen van museale kwaliteit, zorg voor het eigen universitair historisch erfgoed, optredens van aanstormend talent en echte wereldsterren, prijzen voor verdienstelijke creaties ...: het zou een lange opsomming vergen om een indruk te geven van de culturele rijkdom van stad en universiteit.Studenten kunnen op tal van plaatsen terecht voor die vele activiteiten, maar bijzondere vermelding verdient het STUK, een kunstencentrum dat zich ontwikkeld heeft tot een huis van dans, beeld en geluid.

STURA vertegenwoordigt alle studenten van de KU Leuven, ook wanneer die niet in Leuven studeren, maar in een van de geïntegreerde opleidingen (Mechelen, Antwerpen enz.). Mandatarissen vertegenwoordigen studenten in diverse geledingen van de universiteit, met name waar het

Hindernissen overwinnen richting blok

SPORT Temidden het groene Arenbergpark bevindt zich het Universitair Sportcentrum. In de uitgebreide en moderne infrastructuur kunnen tal van in- en outdoor-sporten beoefend worden, recreatief of competitief, van ‘gewone’ sporten als atletiek en voetbal tot iets exotischer activiteiten als speleologie en zweefvliegen. Voor de fitnessfanaten zijn er een professioneel geleid fitnesscentrum en een Finse piste beschikbaar, met de bosrijke omgeving als ideaal verlengstuk voor de atleten en mountainbikers. Het Topsport-ABC, dat onder andere beschikt over een hoogtekamer, staat in voor de wetenschappelijke begeleiding 32

Alvorens de studenten aan het intellectuele hindernissenparcours genaamd 'de blok' beginnen, kregen ze op woensdag 22 april de kans om zich uit te leven op een fysieke obstakelloop. LOKO Sport, Apolloon en het Universitair Sportcentrum organiseerden voor de eerste keer ‘Survival of the Student’. Aan het Universitair Sportcentrum en het kasteelpark Arenberg was een pittig parcours van 6 kilometer met 21 hindernissen aangelegd. Het weer mocht dan wel meezitten, voor de meer dan 900 deelnemers was het allerminst een walk in the park... Na deze succesvolle eerste editie willen de organisatoren van de obstakelloop een jaarlijkse traditie maken.


onderwijs uitgetekend wordt. Daarnaast richt STURA zich op internationalisering, ICT en diversiteit. LOKO, ook bekend als ‘campusraad Leuven’, is vooral actief op sociaal vlak (met vertegenwoordigers in bijvoorbeeld Alma en Velo) en op cultureel en sportgebied. Activiteiten als de 24-urenloop en Lokomotion worden mede door Loko georganiseerd.

ALUMNI De band tussen de universiteit en haar studenten is er een voor het leven, lang nadat het diploma behaald is. Het alumnibeleid geeft vorm aan deze wisselwerking, via de Dienst Alumni. Informatiedeling is een eerste pijler: nieuws vanuit KU Leuven naar de alumni en vice versa. Maar er is zoveel meer waardoor de band tussen de afgestudeerden en hun alma mater waardevol blijft: in het uitgebreide netwerk van alumni zijn er voortdurend kansen om inspiratie en nieuwe synergieën te vinden, zowel professioneel als persoonlijk. Alumni kunnen een rol spelen in het rekruterings- en uitstroombeleid, en de band tussen onderwijs en werkveld versterken. Er is een uitgebreid aanbod aan permanente vorming en activiteiten, waaronder

lezingen van gerenommeerde sprekers, concerten, daguitstappen, enz. Centraal in de werking bevindt zich een groot adressenbestand, met gegevens over meer dan 200.000 oud-studenten. Concreet vinden alumni elkaar in 32 facultaire en 11 regionale of thematische alumnikringen, die op hun beurt een gemeenschappelijke stem krijgen via Alumni Lovanienses, de in 1968 opgerichte koepelorganisatie. De alumnikringen organiseren tal van netwerkactiviteiten, brengen een ledenmagazine uit, organiseren masterproef-prijzen ... Ze werken daarvoor nauw samen met de studentenkringen en hun faculteit. Er is ook een groeiend aantal internationale verenigingen voor voormalige KU Leuven-studenten: Shanghai, de Verenigde Staten, Londen, Nederland, Berlijn en India hebben al een actief chapter. Voor de universiteit zijn alumni in binnen- en buitenland belangrijke ‘ambassadeurs’: zij dragen bij tot de beeldvorming over de KU Leuven in alle geledingen van de samenleving, zijn uitstekend geplaatst om input te geven over aansluiting van onderwijs en onderzoek met het werkveld, en halen zelf voordeel uit de nauwe contacten met de academische wereld.

33

UZ LEUVEN UZ Leuven (de universitaire ziekenhuizen) maakt deel uit van de KU Leuven, maar functioneert als een autonome organisatie voor gezondheidszorg. UZ Leuven is ‘de stad op de berg’, Gasthuisberg, maar omvat daarnaast ook de campussen Sint-Rafaël, Sint-Pieter, Lubbeek (sinds november 2012 psychiatrisch verzorgingstehuis) en campus Pellenberg. Enkele medische indicatoren over 2014 geven een indruk van de grootte van de universitaire ziekenhuizen: 56.658 gehospitaliseerde patiënten, 100.005 daghospitalisaties, 53.816 aanmeldingen bij de spoedgevallendienst, 684.199 raadplegingen, 53.544 operaties en 289 transplantaties per jaar. In 2014 waren in UZ Leuven 9.038 medewerkers actief, of 7.642 voltijdse equivalenten. De universitaire ziekenhuizen hebben een belangrijke maatschappelijke, wetenschappelijke en onderwijsopdracht. Zij bieden hoogkwalitatieve gezondheidszorg aan, zij spelen een prominente rol in de opleiding tot gezondheidszorgberoepen, en zij ontwikkelen nieuwe therapeutische en diagnostische inzichten en technieken in het brede domein van de gezondheidszorg. Deze innovatie behoort tot de kernopdracht van UZ Leuven.

© UZ Leuven

UZ Leuven wil zich verder uitbouwen als een toonaangevend Europees academisch-medisch centrum. Dat betekent onder meer dat het de hoogste normen nastreeft op het vlak van zorgkwaliteit en patiëntveiligheid. Vanuit dat perspectief heeft UZ Leuven zich in 2010 onderworpen

34

aan een audit door een externe onafhankelijke accrediteringsorganisatie. De behaalde JCI-accreditering (Joint Commission International) bevestigt de essentie van de bedrijfsfilosofie van UZ Leuven, met name het voortdurend streven naar een betere en veiligere zorg voor de patiënt.

Endometrioseteam bij de wereldtop Een objectief literatuuronderzoek op basis van publicaties uit de Pubmed-database wijst uit dat UZ Leuven op vlak van endometriosebehandeling bij de wereldtop behoort. De radicale chirurgische verwijdering van endometriosehaarden met een CO2-laser leidt tot uitmuntende resultaten: de pijnklachten verminderen duidelijk, de endometriose komt zelden terug en het aantal verwikkelingen na de ingreep is laag. Al sinds 1989 past UZ Leuven daarbij de laparoscopie of kijkbuisoperatie toe. “Via een sneetje in de navel schuiven we een smalle buis met camera, de laparoscoop, bij de vrouw naar binnen”, legt gynaecoloog professor Christel Meuleman uit. “Om de endometriosehaarden te vernietigen, gebruiken we een CO2-laser, die via de kijkbuis een energiestraal op de ongewenste cellen richt.” Die techniek heeft vele voordelen: door het betere beeld is een gerichtere verwijdering van de cellen mogelijk, het litteken is kleiner, en het herstel verloopt sneller. “De endometriose moet zo grondig mogelijk weggehaald worden, want wat blijft zitten, woekert verder. Soms moet een aangetaste eierstok weggenomen worden. Onderzoek leert echter dat de kans op zwangerschap met één eierstok groter is dan wanneer beide eierstokken blijven zitten, maar de woekering doorgaat.”

UZ LEUVEN

Nieuw centrum protontherapie

© UZ Leuven

De KU Leuven en de Université catholique de Louvain (UCL) investeren in een gloednieuw centrum voor protontherapie. Ze doen dat met steun van UZ Gent, UZ Brussel en UZ Antwerpen. Protontherapie is de voorbije jaren erg succesvol gebleken in de strijd tegen kanker bij kinderen en tegen tumoren in het centrale zenuwstelsel. Het nieuwe protoncentrum komt op Campus Gasthuisberg van UZ Leuven en zal worden uitgebaat door teams van UZ Leuven en het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc. Protontherapie – of radiotherapie met protonstralenbundels – is een techniek waarmee de bestralingsdosis in de tumor kan verhoogd worden, terwijl de de dosis in de omliggende gezonde weefsels laag blijft. Op die manier wordt onbedoelde schade aan de gezonde weefsels en de kans op herval beperkt. Protonen geven hun dosis immers op een heel specifieke manier af: afhankelijk van hun energie penetreren ze in de weefsels – hoe hoger de energie, hoe dieper de penetratie – en de stralingsdosis wordt pas afgegeven in de laatste millimeters van het traject.

Het aanbieden van hoogkwalitatieve patiëntenzorg en het verrichten van hoogstaand translationeel onderzoek vereisen een adequate infrastructuur. Daartoe wordt in een geïntegreerde aanpak tussen ziekenhuis en universiteit de Health Sciences Campus uitgebouwd op Gasthuisberg, die de faciliteiten voor patiëntenzorg, opleiding en onderzoek bijeenbrengt op één site. In de onderzoeksgebouwen doen bijna 1000 doctoraatsstudenten hun onderzoek voor het behalen van een doctoraat in de Biomedische Wetenschappen, samen met nog eens ongeveer 400 postdoctorale onderzoekers. Zij doen dit onder leiding van meer dan 600 academici, van wie meer dan de helft een klinische aanstelling heeft in UZ Leuven.

UZ Leuven speelt een sleutelrol in het Vlaams Ziekenhuisnetwerk KU Leuven. Dat is een samenwerkingsverband van drieëntwintig Vlaamse ziekenhuizen, met als doel het optimaliseren van kwaliteit en efficiëntie op het vlak van patiëntenzorg, opleiding, research en management.

De integratie van de Groep Biomedische Wetenschappen met UZ Leuven is een buitengewone troef voor translationeel onderzoek, innovatie, basis- en meer gespecialiseerd klinisch onderwijs. UZ Leuven is één van de grootste ziekenhuizen van Europa. Om innovatie te bevorderen werd in UZ Leuven een organisatiecultuur ontwikkeld die gericht is op organische structuren, bottom-up initiatieven, het stimuleren van ondernemerschap en het responsabiliseren van elke medewerker. Het HR-beleid dat daartoe gevoerd wordt, werd bekroond met de Employer of the Year award in 2014.

35

Nieuwsdienst Naamsestraat 22 bus 5002 3000 LEUVEN België tel. + 32 16 32 40 10 www.kuleuven.be/communicatie Redactie: Ludo Meyvis Realisatie: Nieuwsdienst KU Leuven, oktober 2015 Verantwoordelijke uitgever: Sigrid Somers Foto’s: KU Leuven – Rob Stevens (tenzij anders vermeld)

v.u.: Sigrid Somers, Naamsestraat 22, 3000 Leuven

NIEUWSDIENST Naamsestraat 22 bus 5002 3000 LEUVEN België

F CUS KU LEUVEN

Recommend Documents