Afgiftekantoor 3000 Leuven Mail - toelatingsnummer P106162
Maandelijks tijdschrift 31ste jaar
Februari 2010
N°
2
Esthetische risico’s bij implantologie (1)
p. 7
De digitale dentale fotografie
p. 16
Botvorming rond een dentaal implantaat
p. 27
Overzicht van een nieuwe technologie voor composiet restauratiemateriaal (2)
p. 37
Trauma’s van de definitieve snijtanden (11)
p. 41
Didier Debecker
De digitale dentale fotografie De “zilver” fotografie : een complexe behandeling, het wachten op de ontwikkeling, gelukt of niet gelukt ? Maar een onberispelijke kwaliteit! Dankzij de digitale reflexfoto, is het resultaat er onmiddellijk. De hedendaagse technologie geeft fantastische resultaten!
Het kleur bepalen aan de hand van een foto ? De mogelijkheid om kleur te bepalen aan de hand van een foto, hetzij geprint, hetzij op computerscherm is quasi onmogelijk. Het resultaat verschilt al naargelang de manier van drukken en het soort inkt. Wat het computerscherm betreft, geeft ieder merk scherm een verschillend resultaat. Het is dus niet aan te raden kleur te bepalen door middel van een beeld. Het gebruik van een kleurensleutel bij het nemen van de foto daarentegen kan interessant zijn, op voorwaarde dat het staal op dezelfde hoogte gehouden wordt als de betrokken tand. Praktische tip : voor het kiezen van de dentine kleur, is het beter de snijrand en de hals van elk tand van de kleurensleutel weg te slijpen (VITA Lumin Vacuum). De digitale dentale foto is het ideale instrument om de verdeling van de dentinemassa te bepalen, het glazuur, de transparantie, de opalescentie en de individuele inkleuring. Het zal bijgevolg onmogelijk zijn de kleur te bepalen door middel van een foto, het is verplicht die te bepalen in de mond. Bepaalde toestellen zijn in die zin ontworpen (Bijv. Vita Easy Shade Compact).
De communicatie Dit is de sleutel tot het succes van een project. Vandaag laten communicatiemogelijkheden ons toe de kwaliteit van het werk te verbeteren. Een tekeningetje op papier, een telefoontje volstaan niet meer! Het beeld is onmisbaar geworden. Met aangepast materiaal, is het mogelijk in enkele ogenblikken beelden van hoge kwaliteit te maken. Deze laten u toe een beter overzicht te maken van de zorgen, blekingsbehandelingen, prothetisch werk, illustratie bij verzekeringsdossiers, een projectie voor uw wachtzaal enz... Het gearchiveerde beeld laat toe een beeld van vroeger te vergelijken met een recenter en zo de evolutie in de tandheelkunde in te schatten!
Keuze van toestel Het slagen van een beeld hangt van veel factoren af, onder meer de keuze van het toestel. Het is logisch dat kwaliteitsmateriaal de taak zal vergemakkelijken. Een digitaal reflextoestel wordt ten zeerste aangeraden. Nikon D300
▲
2
Keuze van de body Na meerdere aankopen en tests van verschillende merken, gaat mijn voorkeur uit naar 1 van deze 2 modellen : Nikon D300 met formaat DX (sensor 16x24m) ; Nikon D700 met formaat FX (sensor 24x36mm). Met de Full Frame (FX) hebt u meer beeld bij een identieke opname.
Keuze van objectief Voor de digitale dentale fotografie, met voorwerp dichtbij, gaat mijn voorkeur naar het objektief Nikkor 105mm Macro, met vibratiereductie (VR). De aankoop van een Nikon objectief is een investering op lange termijn! Nikon blijft trouw aan de compatibiliteit van zijn toekomstige toestellen.
wordt in de juiste waarde weergegeven. De transparantie, de dichtheid, de kleuren en alle details van de tand komen aan het licht. Dergelijke foto, samen met het schema van kleurbepaling, maakt het voor de technieker gemakkelijker zijn werk uit te voeren. Nikon Pro is de juiste keuze voor de professionele fotograaf. Met de nieuwe herlaadbare batterij Li-ion met hoge energie EN-EL3 (7.4V, 1.500 mAh) kunnen tot 1800 foto’s genomen worden met 1 batterij.Deze kan op elk ogenblik opnieuw geladen worden, en op de display wordt de resterende energie in procent weergegeven, het aantal foto’s sinds de nieuwe laadbeurt en de algemene toestand van de batterij. Het is aan te raden een tweede aan te schaffen, om nooit zonder energie te vallen!
De Nikon reflex camera’s zijn uitgerust met een krachtige processor en een lens die uitmuntende resultaten geeft. De realiteitsweergave van de foto, essentieel voor digitale dentale foto’s wordt gerespecteerd. De dichtheid van de massa ▲
Februari 2010
3
Keuze van flash De draadloze kit flash R1C1 van Nikon, heeft verschillende voordelen. Het maakt geen deel uit van het objectief (zoals de Nikkor Medical). Dit laat u toe de 105 mm te gebruiken voor andere opnames, bijv voor privé-gebruik. Het concept is compact, licht, en dus gebruiksvriendelijker dan de Nikkor Medical (650 gr). Er kan een diffusor (lichtverzachter) geplaatst worden op de flash, bijv voor extreme close-ups. Op die manier is het diffuse licht dichter bij het objectief. De bilaterale positie van de flash accentueert het reliëf van het voorwerp, wat foto’s met veel details oplevert (oppervlak van de tand). De ringflits daarentegen veroorzaakt dikwijls een té harde weerkaatsing.
de Nikkor Medical Neem de verspreiders weg als je een foto van de patiënt wil nemen. De diffuseurs houden een deel van het licht tegen, waardoor de kracht van de flash vermindert. Best uw toestel op automatisch instellen. Meer info over de kit flash R1C1 op : www.nikondigitutor.com/eng/r1c1/index.shtml
Draadloos vermijdt toevallige haperingen.
"
Draadloos
Body in magnesium, resistent, licht en stevig. Maximale bescherming tegen stof.
"
Objectief AF-S VR Micro-Nikkor 105 mm f/2.8G IF-ED
"
"
Kit flash R1C1
"
Kit flash R1C1
Verspreider ▲
4
Het licht en zijn invloed op de tand Aangezien een tand bestaat uit verschillende lagen, reageert iedere laag verschillend op licht. Een dicht massa Doorsnede van (dentine) heeft minder licht nodig voor een tand, Ernst Egenbarth de weerkaatsing. Dezelfde lichtintensiteit zal niet weerkaatst worden door een transparente massa. Een goed gedoseerde lichtsterkte zal u veel informatie geven over de interne massa. U krijgt een beeld in dimensionele proporties. Als u uw voorwerp overbelicht, zullen de transparante massa’s het licht niet doorlaten (sterke weerkaatsing), en krijgt u een overbelichte tand, zonder bruikbare kleureffecten. Vermijd het gebruik van een chirurgische lamp, ze is té krachtig en de sluitingstijd zal onvoldoende zijn. Met de flash kan de sluitingstijd niet meer zijn 1/250s. Het is aan te raden de omgeving te verduisteren. Besluit : flashintensiteit aanpassen. Op de professionele Nikon toestellen kan de flash-dosering gemakkelijk geregeld worden, niet nodig in de menu te gaan, een simpele druk op de knop volstaat.
De dentale foto Een dentale foto kan meedere bijdragen leveren, elke bijdrage met een welbepaald doel. Misschien kan die dienen voor de archivering van een dossier, als bewijsmateriaal in een verzekeringsdosssier, anderen voor de tandtechnieker en omgekeerd ter staving van een twijfelachtige afdruk. Het resultaat van de foto zal verschillend zijn al naargelang de gewenste toepassing. De ideale foto voor de technieker voor het maken van een kroon, zal misschien té donker zijn om te publiceren in een tijdschrift of om op scherm te projecteren. Het volstaat de intensiteit van de flash de regelen of de lichtsterkte aan de hand van software aan te passen.
Regeling van uw Nikon-apparaat Foto’s bedoeld als informatie bij een kleur moeten aan bepaalde criteria voldoen, anders zijn ze voor de technieker waardeloos. De ideale foto moet evenwichtig zijn, d.w.z. niet overbelicht, niet onderbelicht. Zie hieronder enkele praktische richtlijnen bij het gebruik van de reflexcamera Nikon : Begin met de autofocus van het objectief in manueel te plaatsen. Het is raadzaam deze uit te schakelen om voortdurende scherpstelling te vermijden. Dit maakt het ook mogelijk telkens een zelfde afstand vast te leggen voor elke opname vanuit een verschillende hoek. De scherpstelling wordt verkregen door fysisch voor- of achteruit te gaan t.o.v. uw voorwerp. Het afdrukken zal vlugger zijn op het juiste moment. Zorgt dat het toestel volledig manueel ingesteld is, dus op M (manueel) en niet op P (automatisch), op die manier leer je met het toestel werken en een constante aan te houden in het gewenste resultaat. Zie hieronder mijn instellingen, dit is enkel een suggestie, pas die gerust aan uw wensen aan : - diepteveld OF diafragma tussen 20 en 22 (snijtanden en molaren scherp) ; - sluitingstijd OF sluitertijd tussen 125 en 160 ; - automatisch evenwicht in de witte velden OF wit-balance ; - ISO gevoeligheid 200 ; - Flash en i-TTL modus ; - Optie: met 1 graad de sterkte van de flash verminderen. ▲
Februari 2010
5
"
Wanneer de instellingen aan uw behoefte voldoen, dan kunt u die opslaan in het toestel en ze te allen tijde weer opvragen.
lange interventie, soms droger kunnen zijn, waardoor de kleur niet meer juist is! Vergeet een tandsteenreiniging niet en een polierbeurt.
Trucjes Flashweerkaatsingen zijn onvermijdelijk, u zal er minder hebben als u het teveel aan speeksel wegneemt. Zorg er ook voor dat u regelmatig de hoek van waaruit u opnames maakt verandert ; een weerkaatsing kan een belangrijke informatie verbergen. Dit laat ook toe bepaalde massa’s van de tand te benadrukken, vooral in de zone van de snijrand, aangezien de opalescentie een beïnvloedbare massa is bij lichtweerkaatsing. Een reeks van 5 foto’s geven perfect de kleur weer : 1 vooraanzicht, 1 zijkant rechts, 1 zijkant links, 1 in vogelperspektief (geaccentueerde weergave van de snijrand), 1 verhemelte en eventueel 1 van het gezicht in geval van een belangrijke reconstructie (6 snijtanden), om een beslissing te nemen over de meest geschikte morfologie voor de patiënt. Zorg voor een spiegel voor de palatale, linguale of achterste zones in de mond. De spiegel Nichrominox is de meest geschikte voor deze doeleinden (Henry Schein, ref. Art 455-4171). Er zijn verschillende soorten spiegels verkrijgbaar. Een ander trucje is het gebruik van een stukje mat zwart papier, dat achter de bovenste snijtanden geplaatst wordt om een zwarte achtergrond te creëren, en de schoonheid van de tanden te accentueren. De tanden drogen geeft dikwijls
Begin met kleur te bepalen aan de hand van de universele kleurensleutel (fig 1); zorg ervoor dat de coördinaten van het kleur op de foto staan, indien niet moet u die zelf vermelden. Hanteer vervolgens Foto met vochtige tand
n1 Foto met gedroogde tand
meer details over de tand, zoals de toestand van het glazuur. Als u het verloop van een blekingsbehandeling bij een patiênt wil vastleggen, is het belangrijk van uw gegevens te noteren, aangezien het doel is foto’s in identieke omstandigheden te nemen met enkele dagen tussen. Maar in dit geval is het noodzakelijk een calibratie te doen van de graad van witheid (white balance) en dit bij elke nieuw serie foto’s.
n2
n3
Kleurbepaling Ik raad u aan de kleurbepaling te doen vooraleer het slijpwerk te beginnen, dit zal veel aangenamer zijn zowel voor u als voor de patiënt, maar de echte reden is dat de tanden gedurende een dikwijls
n4
▲
6
Gebruik van een stukje mat zwart papier
Kleurbepaling gebeurt normaal gezien met een universele kleursleutel, bijv. Vita Lumin-Vaccum of Vita 3D (fig. 1). Het gebruik van een professionele kleurensleutel corresponderend met het merk porselein dat de tandtechnieker gebruikt verhoogt de juistheid van de nuances.
de professionele kleurensleutel. De sleutel hier afgebeeld correspondeert met porcelein NobelRondo. Controleer of het kleur klopt met de dentine (fig. 2). Op deze foto zal je zien dat de derde cervicaal een doorzichtige laag heeft die licht oranje kleurt. Interne massa’s (mammelon) die dikwijls terug te vinden zijn in de snijrand staan ook op de kleurensleutel (fig. 3). In dit geval wordt Flamingo gekozen. Bij deze patiënt, heeft de snijrand een blauwachtige schijn ; ideaal is om de foto in vogelperspektief te nemen ; de Transpa Opal Blue Light past best (fig. 4). Er is een halo effect te zien in de snijrand, dit is echter geen kleur op zich maar het gevolg van een lichtweerkaatsing in de opalescente massa. In de keramiekbewerking wordt dit effect verkregen door een afschuining te voorzien in de snijrand. Een foto, palataal genomen met de Nichrominox spiegel geeft bijkomende informatie. De beste foto om het tandvlees vast te leggen, gebeurt met een aangepaste kleurensleutel, door een serie foto’s met elk staal telkens op dezelfde plaats te nemen, te beginnen met de meest lichte en te eindigen met de donkere; op die manier beschikt de technieker over een compleet gamma.
Hoe een foto interpreteren aan de hand van software ? Deze sterke software maakt het mogelijk uw foto’s te verbeteren. Voor meer details kan u op de Nikonsite meer tips vinden over het werken met Capture NX2. http://static.nikonusa.com/NX2_90_Seconds/NX2/ index.html Open een foto van goede kwaliteit onder Capture NX2 en ga naar menu regeling/lichtsterkte. Verminder de klaarheid van de foto en u zal vaststellen dat de dichte massa’s ▲ Februari 2010
7
zich onderscheiden van de transparente massa’s. Laten we het voorbeeld 1 analyseren: Aan de hals is er inderdaad een oranje transparantie, daarna een dentinezone, in het midden een vage grijze transparantie, gevolgd door een intensere zone en aan de vrije snijrand een opalescentie die door licht reflectie een prachtige schijn vertoont. In het tweede voorbeeld, ziet men duidelijk de doeltreffendheid van deze techniek. Alle zones worden beïnvloed door de manipulatie van de lichtsterkte, met uitzondering van tand 11 die geen glazuur heeft en ook geen transparantie. Het composiet op de distale hoek van de 12 reageert fel. De intense witte dichtheid (sterke weerkaatsing) komt sterk uit zoals op de mesiale kant van de 22. Door verschillende tests, merk ik dat de verandering van lichtsterkte op de computer op dezelfde manier reageert als deze van de flash.
Voorbeeld 2: a: origineel. b: lichtsterkte verminderd via software.
na
Foto’s versturen via email
nb foto : Pierre Vanderlest
Evaluatie van effecten door invloed van de lichtsterkte Voorbeeld 1: a: origineel. b: lichtsterkte verminderd via software.
na
nb foto : Jan Van Agtmael
foto’s op computer te plaatsen in het gepaste dossier, zonder te passeren via de geheugenkaart. Dit is aan te raden voor groepspraktijken en hospitalen. Vergeet niet voor elke gebruiker de instellingen op te slaan in het toestel.
Het overbrengen van de foto’s De foto’s die u neemt worden opgeslagen op een geheugenkaart. Als u de kaart bij uw opdracht voor het labo voegt, raad ik u aan te kiezen voor een kaart met kleine capaciteit (op vakantie gebruik je beter 4x2Gb dan 1x8Gb, in geval van verlies, diefstal of een kapotte kaart). Software voor het overzetten van de foto’s naar de computer, krijgt u bij aankoop van uw toestel. Het betreft Nikon Transfert die u begeleidt bij het overzetten en daarbij nog aan elke foto een precieze benaming geeft en automatisch iedere foto beschermt met een persoonlijke copyright. Een andere mogelijkheid om de foto’s over te zetten is een draadloze modem te schakelen aan uw fototoestel, waardoor het mogelijk wordt van op afstand uw
De fototoestellen van Nikon van 12.3 Mp, nemen beelden van elk ongeveer 3 Mb in modus Jpeg Ultra Fin. Om de mailbox van uw bestemmeling niet te overladen, bestaat er in Windows een snelle en efficiënte manier om uw foto’s te versturen. 1. Klik op starten/werkpost en selecteer uw geheugenkaart. 2. Bekijk uw foto’s in het klein en selecteer welk u wil versturen; gebruik de CTRL toets om meerdere foto’s terzelfdertijd te kiezen. 3. Klik rechts op 1 ervan en kiezen “verzenden naar bestemmeling”. Windows stelt voor uw foto’s te verkleinen. Belangrijk : ga naar opties en bepaal de resolutie 1024x768, anders zijn de foto’s té klein. 4. Uw electronische mailbox opent een nieuwe mail met gecomprimeerde foto’s in bijlage. Elke foto is 60 maal in volume verkleind, van 3 Mb naar 50 Kb, met behoud van een goede kwaliteit! Deze compressie is te wijten aan het feit dat de grootte van de resolutie veranderd wordt en door van 300 ppi naar 72 ppi te gaan (punten per inch) wat voldoende is om op computerscherm te tonen. 300 ppi is noodzakelijk als u uw foto wil printen of laten ontwikkelen. ▲
8
Theoretische en praktische cursussen Presentaties en ook praktische cursussen worden overal in België georganiseerd. Wij zijn steeds tot uw beschikking : e-mail:
[email protected] website: www.dentisceram.com
Besluit Kleurbepaling door de technieker zelf is nog altijd de beste keuze. De aankoop van een reflextoestel is een interessante investering zowel professioneel als privé en 100%
aftrekbaar. Misschien wat omvangrijk tijdens een vakantie, maar dit nadeel wordt rap vergeten als je de professionele foto’s ziet. Als u dergelijk toestel aanschaft, zoals beschreven in dit artikel, kiest u voor betrouwbaarheid en gebruiksvriendelijkheid, maar ook voor een onberispelijke kwaliteit! Veel fotoplezier.
Didier Debecker Porceleintechnieker, geboren in Ukkel, 1967 Runt sinds 1992 het labo Dentisceram BVBA in Sterrebeek/Zaventem. Gespecialiseerd in porselein. Mentor voor NobelBiocare en Nikon Belgium Gevolgde opleidingen : M. Magne (Zwitersland), M. Allemand & B. Guggisberg (Zwitserland), Ernst Egenbarth (Duitsland), Dario Adolfi (Portugal), Christian Coachman (Brazilië)
n
Februari 2010
9
