EEN ONDERZOEK NAAR DE VERPLEEGKUNDIGE COMPETENTIES RECHERCHE SUR LES COMPÉTENCES INFIRMIÈRES

Functiedifferentiatie in de verpleegkunde

EEN ONDERZOEK NAAR DE VERPLEEGKUNDIGE COMPETENTIES Différenciation de fonction dans l’art infirmier

RECHERCHE SUR LES COMPÉTENCES INFIRMIÈRES

Projectleiders Ugent

Projectleiders UCL

Prof. Dr.Tom Defloor Prof. Dr.Mieke Grypdonck

Prof. Dr.Elisabeth Darras

Projectmedewerkers Ugent

Projectmedewerkers UCL

Nadia Bouzegta Kristien Cremie Sabine Verstraete

Dr. Micheline Gobert Alexandra Houben

INHOUDSTAFEL Inleiding................................................................................................................................... 11 1.

Literatuur........................................................................................................................ 15

1.1. Definitie van competenties....................................................................................... 15 1.2. Competenties en de afstemming tussen onderwijs en beroepsveld.......................... 17 1.3. Functiedifferentiatie ................................................................................................. 17 2. Methodologie en verloop van het onderzoek ............................................................... 21 2.1. Fase 1: inventarisatie van patiëntsituaties ................................................................ 21 2.1.1. Selectie van zorginstellingen............................................................................ 22 2.1.2. Expertpanel....................................................................................................... 25 2.1.3. Beschrijven van patiëntsituaties ....................................................................... 26 2.1.4. Beoordelen van patiëntsituaties........................................................................ 28 2.1.5. Selecteren van 50 relevante situaties................................................................ 30 2.2. Fase 2: formuleren van verpleegkundige zorgen ..................................................... 33 2.2.1. Uitbreiding expertpanel.................................................................................... 33 2.2.2. Identificeren van verpleegkundige zorgen: Delphi-ronde 1............................. 34 2.2.3. Samenbundeling van de verpleegkundige zorgen ............................................ 35 2.2.4. Identificeren van verpleegkundige zorgen: Delphi-ronde 2............................. 35 2.3. Fase 3: identificeren van verpleegkundige competenties......................................... 36 2.3.1. Expertpanel....................................................................................................... 36 2.3.2. Identificeren van verpleegkundige competenties: Delphi-ronde 1................... 36 2.3.3. Samenbundeling van de verpleegkundige competenties.................................. 37 2.3.4. Scoring van complexiteit van de competenties ................................................ 37 2.3.5. Analyse............................................................................................................. 40 3. Resultaten van het onderzoek ....................................................................................... 43 3.1. BASISDIENSTEN ................................................................................................... 44 3.1.1. Algemeen beeld................................................................................................ 44 3.1.2. Complexiteit van de aspecten van de competenties. ........................................ 48 3.1.2.1. Algemeen ................................................................................................. 48 3.1.2.2. Per type situatie ........................................................................................ 51 3.1.2.3. Correlaties tussen complexiteitscores ...................................................... 52 3.1.3. Complexiteit per zorgpakket ............................................................................ 53 3.1.3.1. Algemeen beeld........................................................................................ 53 3.1.3.2. Zorgpakketten geanalyseerd per type situatie .......................................... 57 3.1.4. Besluit............................................................................................................... 61 3.2. GESPECIALISEERDE DIENSTEN ....................................................................... 62 3.2.1. Algemeen beeld................................................................................................ 62 3.2.2. Complexiteit van de aspecten van de competenties ......................................... 66 3.2.2.1. Algemeen ................................................................................................. 66 3.2.2.2. Per type situatie ........................................................................................ 68 3.2.2.3. Correlaties tussen complexiteitscores ...................................................... 70 3.2.3. Complexiteit per zorgpakket ............................................................................ 70 3.2.3.1. Algemeen beeld........................................................................................ 70 3.2.3.2. Zorgpakketten geanalyseerd per type situatie .......................................... 74 3.2.4. Besluit............................................................................................................... 76 1

3.3. OUDERENZORG .................................................................................................... 78 3.3.1. Algemeen beeld................................................................................................ 78 3.3.2. Complexiteit van de aspecten van de competenties ......................................... 82 3.3.2.1. Algemeen ................................................................................................. 82 3.3.2.2. Per type situatie ........................................................................................ 83 3.3.2.3. Correlaties tussen complexiteitscores ...................................................... 85 3.3.3 Complexiteit per zorgpakket ............................................................................ 86 3.3.3.1. Algemeen beeld........................................................................................ 86 3.3.3.2. Zorgpakketten geanalyseerd per type situatie .......................................... 89 3.3.3. Besluit............................................................................................................... 92 3.4. THUISZORG ........................................................................................................... 94 3.4.1. Algemeen beeld................................................................................................ 94 3.4.2. Complexiteit van de aspecten van de competenties ......................................... 97 3.4.2.1. Algemeen ................................................................................................. 97 3.4.2.2. Per type situatie ........................................................................................ 99 3.4.2.3. Correlaties tussen complexiteitscores .................................................... 101 3.4.3. Complexiteit per zorgpakket .......................................................................... 102 3.4.3.1. Algemeen beeld...................................................................................... 102 3.4.4.2. Zorgpakketten geanalyseerd per type situatie ........................................ 105 3.4.4. Besluit............................................................................................................. 109 3.5. PSYCHIATRISCHE ZORG .................................................................................. 111 3.5.1. Image générale par catégorie de situations..................................................... 111 3.5.2. Complexité des différentes composantes des compétences ........................... 118 3.5.2.1. En général............................................................................................... 118 3.5.2.2. Analyse par catégorie de situations ........................................................ 120 3.5.2.3. Association entre complexité globale et ses composantes ..................... 123 3.5.3. Complexité par groupe de compétences......................................................... 124 3.5.3.1. Image globale ......................................................................................... 124 3.5.3.2. Analyse par composante pour chaque groupe de compétences ............. 132 3.5.3.3. Analyse par composante pour chaque groupe de compétences en distinguant les 4 catégories de situations ................................................................... 135 3.5.4. Conclusions pour le domaine « psychiatrie »................................................ 140 4. Conclusies en Discussie ............................................................................................... 141 4.1. Conclusie................................................................................................................ 141 4.2. Beperkingen van het onderzoek ............................................................................. 143 4.3. Mogelijkheden voor verder onderzoek................................................................... 145 4.4. Betekenis voor de opleiding................................................................................... 146 Referenties............................................................................................................................. 148 Bijlage 1: Tabel van Lynn (1986)........................................................................................ 151 Bijlage 2: Inlegkaart............................................................................................................. 152 Bijlage 3: Overzicht experts per zorgdomein en per functie............................................ 154 Bijlage 4: Hoe een boxplot te interpreteren ...................................................................... 155 Bijlage 5: Patiëntsituatie (met bijhorende taken en competenties) per type situatie en per zorgdomein............................................................................................................................ 156 Basiszorg ............................................................................................................................ 156 Doorsnee situatie ............................................................................................................ 156

2

Basiszorg ............................................................................................................................ 164 Eenvoudige situatie ........................................................................................................ 164 Basiszorg ............................................................................................................................ 170 Moeilijke situatie........................................................................................................... 170 Basiszorg ............................................................................................................................ 180 Noodsituatie ................................................................................................................... 180 Gespecialiseerde zorg......................................................................................................... 184 Doorsnee situatie ............................................................................................................ 184 Gespecialiseerde zorg......................................................................................................... 193 Eenvoudige situatie ........................................................................................................ 193 Gespecialiseerde zorg......................................................................................................... 201 Moeilijke situatie............................................................................................................ 201 Gespecialiseerde zorg......................................................................................................... 210 Noodsituatie ................................................................................................................... 210 Ouderenzorg ....................................................................................................................... 215 Doorsnee situatie ............................................................................................................ 215 Ouderenzorg ....................................................................................................................... 222 Eenvoudige situatie ........................................................................................................ 222 Ouderenzorg ....................................................................................................................... 228 Moeilijke situatie............................................................................................................ 228 Ouderenzorg ....................................................................................................................... 233 Noodsituatie ................................................................................................................... 233 Thuiszorg............................................................................................................................ 237 Doorsnee situatie ............................................................................................................ 237 Thuiszorg............................................................................................................................ 240 Eenvoudige situatie ........................................................................................................ 240 Thuiszorg............................................................................................................................ 242 Moeilijke situatie............................................................................................................ 242 Thuiszorg............................................................................................................................ 247 Noodsituatie ................................................................................................................... 247 Psychiatrische zorg............................................................................................................. 249 Doorsnee situatie ............................................................................................................ 249 Psychiatrische zorg............................................................................................................. 253 Eenvoudige situatie ........................................................................................................ 253 Psychiatrische zorg............................................................................................................. 257 Moeilijke situatie............................................................................................................ 257 Psychiatrische zorg............................................................................................................. 260 Noodsituatie ................................................................................................................... 260 Bijlage 6: tabellen en figuren van het zorgdomein psychiatrie........................................ 265

3

Lijst met tabellen Tabel 2.1 Algemene ziekenhuizen in België............................................................................ 22 Tabel 2.2 Universitaire ziekenhuizen in België ....................................................................... 22 Tabel 2.3 Psychiatrische ziekenhuizen in België .................................................................... 22 Tabel 2.4 RVT’s in België ....................................................................................................... 23 Tabel 2.5 Respons van de aangeschreven instellingen............................................................. 24 Tabel 2.6 Deelnemend aantal afdelingen per regio.................................................................. 25 Tabel 2.7 Vertegenwoordigde functies in het expertpanel....................................................... 26 Tabel 2.8 Definitie van de verschillende types patiëntsituaties ............................................... 27 Tabel 2.9 Respons van de hoofdverpleegkundigen per zorgdomein........................................ 27 Tabel 2.10 Aantal beschreven patiëntsituaties per zorgdomein ............................................... 28 Tabel 2.11 Scores voor herkenbaarheid ................................................................................... 28 Tabel 2.12 Respons van experts ............................................................................................... 29 Tabel 2.13 Aantal experts per zorgdomein dat de anderstalige situaties niet heeft gescoord.. 29 Tabel 2.14 Aantal patiëntsituaties met valide categorie........................................................... 31 Tabel 2.15 Geselecteerde patiëntsituaties per zorgdomein. ..................................................... 31 Tabel 2.16 Aantal patiëntsituaties per subdomein – gespecialiseerde afdelingen ................... 32 Tabel 2.17 Aantal patiëntsituaties per subdomein - basiszorg ................................................. 32 Tabel 2.18 Aantal experts fase 2 per zorgdomein .................................................................... 33 Tabel 2.19 Respons experts fase 2, Delphi-ronde 1 ................................................................. 35 Tabel 2.20 Respons experts fase 2, Delphi-ronde 2 ................................................................. 36 Tabel 2.21 Respons experts fase 3, Delphi-ronde 1 ................................................................. 37 Tabel 2.22 Schaal van 4 niveaus voor het scoren van de globale competentie........................ 38 Tabel 2.23 Schaal van 3 niveaus voor het scoren van de aspecten van de competentie .......... 39 Tabel 2.24 Respons experts fase 3, Delphi-ronde 2 ................................................................. 40 Tabel 3.1 Kruskal – Wallis test voor de globale complexiteit van de vier categorieën ........... 44 Tabel 3.2 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1.................................................... 46 Tabel 3.3 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4.................................................... 48 Tabel 3.4 Kruskal-Wallis test op aspecten voor alle situaties.................................................. 50 Tabel 3.5 Mann-Whitney U test tussen types situaties op psychomotorisch vlak ................... 50 Tabel 3.6 Mann-Whitney U test tussen situaties op affectief vlak........................................... 50 Tabel 3.7 Kruskal-Wallis test tussen de aspecten voor eenvoudige situaties .......................... 51 Tabel 3.8 Mann-Whitney U test tussen de aspecten voor eenvoudige situaties ..................... 51 Tabel 3.9 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor moeilijke situaties................................... 51 Tabel 3.10 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor moeilijke situaties............................. 51 Tabel 3.11 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor doorsnee situaties ................................. 52 Tabel 3.12 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor doorsnee situaties ............................. 52 Tabel 3.13 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor noodsituaties......................................... 52 Tabel 3.14 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor noodsituaties..................................... 52 Tabel 3.15 Spearman correlatie tussen de aspecten ................................................................. 53 Tabel 3.16 Competenties van zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken............. 54 Tabel 3.17 Competenties van het zorgpakket intraen interdisciplinaire samenwerking ....... 57 Tabel 3.18 Competenties met complexiteitscore 4 .................................................................. 61 Tabel 3.19 Kruskal-Wallis test voor de globale complexiteit van de vier categorieën............ 62 Tabel 3.20 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1.................................................. 64 Tabel 3.21 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4.................................................. 66 Tabel 3.22 Kruskal-Wallis test op aspecten voor alle situaties................................................ 68 Tabel 3.23 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor eenvoudige situaties ............................ 68 Tabel 3.24 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor eenvoudige situaties ........................ 68 4

Tabel 3.25 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor doorsnee situaties ................................. 69 Tabel 3.26 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor doorsnee situaties ............................. 69 Tabel 3.27 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor moeilijke situaties ................................ 69 Tabel 3.28 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor moeilijke situaties............................. 69 Tabel 3.29 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor noodsituaties......................................... 69 Tabel 3.30 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor noodsituaties..................................... 69 Tabel 3.31 Spearman correlatie tussen de aspecten ................................................................. 70 Tabel 3.32 Competenties van het zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken........ 72 Tabel 3.33 Competenties met complexiteitscore 4 .................................................................. 76 Tabel 3.34 Mann-Whitney U test tussen categorieën van situaties.......................................... 79 Tabel 3.35 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1.................................................. 80 Tabel 3.36 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4.................................................. 81 Tabel 3.37 Kruskal-Wallis test op aspecten voor alle situaties................................................ 83 Tabel 3.38 Kruskal-Wallis tussen aspecten voor eenvoudige situaties................................... 84 Tabel 3.39 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor eenvoudige situaties ........................ 84 Tabel 3.40 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor doorsnee situaties ................................. 84 Tabel 3.41 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor doorsnee situaties ............................. 84 Tabel 3.42 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor moeilijke situaties ................................ 85 Tabel 3.43 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor moeilijke situaties............................. 85 Tabel 3.44 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor noodsituaties......................................... 85 Tabel 3.45 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor noodsituaties..................................... 85 Tabel 3.46 Correlatie tussen aspecten ...................................................................................... 86 Tabel 3.47 Competenties van zorgpakket intraen interdisciplinaire samenwerking ............. 87 Tabel 3.48 Competenties van het zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken........ 87 Tabel 3.49 Competenties met complexiteitscore 4 .................................................................. 92 Tabel 3.50 Kruskal-Wallis test tussen categorieën van situaties.............................................. 94 Tabel 3.51 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1.................................................. 96 Tabel 3.52 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4.................................................. 97 Tabel 3.53 Kruskal-Wallis test op aspecten voor alle situaties................................................ 99 Tabel 3.54 Mann-Whitney U test tussen de type situaties op affectief vlak ............................ 99 Tabel 3.55 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor eenvoudige situaties ........................... 100 Tabel 3.56 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor eenvoudige situaties ....................... 100 Tabel 3.57 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor doorsnee situaties ............................... 100 Tabel 3.58 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor doorsnee situaties ........................... 100 Tabel 3.59 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor moeilijke situaties .............................. 100 Tabel 3.60 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor moeilijke situaties........................... 100 Tabel 3.61 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor noodsituaties....................................... 101 Tabel 3.62 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor noodsituaties................................... 101 Tabel 3.63 Correlatie tussen aspecten .................................................................................... 102 Tabel 3.64 Competenties van het zorgpakket intraen interdisciplinaire samenwerking .... 103 Tabel 3.65 Competenties van zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken............ 103 Tabel 3.66 Competenties met complexiteitscore 4 ................................................................ 109 Tableau 3.67 Analyse descriptive du niveau de complexité globale par catégorie de situations ........................................................................................................................................ 112 Tableau 3.68 Test de Kruskall-Wallis pour la complexité globale entre les 4 catégories de situations......................................................................................................................... 112 Tableau 3.69 Compétences ayant un niveau de complexité 1................................................ 114 Tableau 3.70 Compétences ayant un niveau de complexité 4................................................ 117 Tableau 3.71 Test de Kruskal-Wallis entre catégorie de situations, pour la complexité globale et pour chacune de ses composantes .............................................................................. 120

5

Tableau 3.72 Test de Kruskal-Wallis entre composantes de la complexité, pour chaque catégorie de situations .................................................................................................... 122 Tableau 3.73 Test de Mann-Withney U entre chaque composante de la complexité, pour chaque catégorie de situations........................................................................................ 123 Tableau 3.74 Corrélation entre la complexité globale et chacune de ses composantes ......... 124 Tableau 3.75 Compétences du groupe ‘cadre de soutien’...................................................... 127 Tableau 3.76 Compétences du groupe ‘Coordination d’équipe’............................................ 130 Tableau 3.77 Compétences du groupe ‘Administration’ ....................................................... 131

6

Lijst met figuren Figuur 3-1 Gemiddelde globale scores van competenties........................................................ 44 Figuur 3-2 Complexiteit van competenties voor de basisdiensten........................................... 45 Figuur 3-3 Gem. complexiteitscore op cognitief aspect........................................................... 48 Figuur 3-4 Gem. complexiteitscore op psychomotorisch aspect ............................................. 49 Figuur 3-5 Gem. complexiteitscore op affectief aspect ........................................................... 49 Figuur 3-6 Gem. globale score per zorgpakket voor 50 situaties........................................... 53 Figuur 3-7 Complexiteit van zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ ............ 54 Figuur 3-8 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op cognitief aspect.................................. 55 Figuur 3-9 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op psychomotorisch aspect .................... 55 Figuur 3-10 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op affectief aspect................................. 56 Figuur 3-11 Gem. globale score per zorgpakket moeilijke situaties (N = 10) ......................... 58 Figuur 3-12 Gem. globale score per zorgpakket - eenvoudige, doorsnee en noodsituaties ( N = 40)..................................................................................................................................... 58 Figuur 3-13 Complexiteit van competenties – moeilijke situaties ........................................... 59 Figuur 3-14 Gemiddelde globale score van competenties ....................................................... 62 Figuur 3-15 Complexiteit van competenties voor gespecialiseerde diensten .......................... 63 Figuur 3-16 Gem. complexiteitscore op cognitief vlak............................................................ 67 Figuur 3-17 Gem. complexiteitscore op psychomotorisch vlak............................................... 67 Figuur 3-18 Gem. complexiteitscore op affectief vlak............................................................. 67 Figuur 3-19 Globale score per zorgpakket voor 50 situaties ................................................... 71 Figuur 3-20 Gem. globale score per zorgpakket op cognitief vlak .......................................... 73 Figuur 3-21 Gem. globale score per zorgpakket op psychomotorisch vlak ............................. 73 Figuur 3-22 Gem. globale score per zorgpakket op affectief vlak ........................................... 73 Figuur 3-23 Gem. globale score per zorgpakket voor noodsituaties (N = 10)......................... 74 Figuur 3-24 Gem. globale score per zorgpakket voor eenvoudige, doorsnee en moeilijke situaties (N = 40) .............................................................................................................. 74 Figuur 3-25 Complexiteit van competenties voor noodsituaties.............................................. 75 Figuur 3-26 Gemiddelde globale score van competenties ....................................................... 78 Figuur 3-27 Complexiteit van competenties voor ouderenzorg............................................... 79 Figuur 3-28 Gem. complexiteitsscore op cognitief vlak .......................................................... 82 Figuur 3-29 Gem. complexiteitsscore op psychomotorisch vlak ............................................. 82 Figuur 3-30 Gem. complexiteitsscore op affectief vlak ........................................................... 83 Figuur 3-31 Gem. globale score per zorgpakket voor 50 situaties........................................... 86 Figuur 3-32 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op cognitief vlak................................... 88 Figuur 3-33 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op psychomotorisch vlak...................... 88 Figuur 3-34 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op affectief vlak.................................... 89 Figuur 3-35 Gem. globale score per zorgpakket voor moeilijke situaties (N = 10)................. 90 Figuur 3-36 Gem. globale score per zorgpakket voor eenvoudige, doorsnee en noodsituaties (N = 40) ............................................................................................................................ 90 Figuur 3-37 Complexiteit van competenties voor moeilijke situaties...................................... 91 Figuur 3-38 Gemiddelde globale score van competenties ....................................................... 94 Figuur 3-39 Complexiteit van competenties voor thuiszorg .................................................... 95 Figuur 3-40 Gem. complexiteitscore op cognitief vlak............................................................ 98 Figuur 3-41 Gem. complexiteitscore op psychomotorisch vlak............................................... 98 Figuur 3-42 Gem. complexiteitscore op affectief vlak............................................................. 98 Figuur 3-43 Gem. globale score per zorgpakket voor 50 situaties......................................... 102 Figuur 3-44 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op cognitief vlak................................. 104 Figuur 3-45 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op psychomotorisch vlak.................... 104 7

Figuur 3-46 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op affectief vlak.................................. 105 Figuur 3-47 Gem. globale score per zorgpakket voor moeilijke situaties (N = 12)............... 106 Figuur 3-48 Gem. globale score per zorgpakket voor noodsituaties (N = 8)......................... 106 Figuur 3-49 Gem. globale score per zorgpakket voor eenvoudige en doorsnee situaties (N = 30)................................................................................................................................... 106 Figuur 3-50 Gem. globale score per zorgpakket voor 50 situaties......................................... 107 Figuur 3-51 Complexiteit van competenties voor noodsituaties............................................ 107 Figure 3-52 Niveau de complexité globale par catégorie de situation ................................... 112 Figure 3-53 Complexité pour toutes situations et compétences............................................. 115 Figure 3-54 Complexité globale par catégorie de situations.................................................. 117 Figure 3-55 Complexité en termes de savoir cognitif par catégorie de situations ................. 119 Figure 3-56 Complexité en termes de savoir-faire, par catégorie de situations ..................... 119 Figure 3-57 Complexité en termes de savoir être par catégorie de situations........................ 119 Figure 3-58 Complexité globale et par composante, par catégorie de situations................... 121 Figure 3-59 Comparaison de la complexité globale entre groupes de compétences ............ 125 Figure 3-60 Complexité pour le groupe de compétences : ‘Gestion de la crise’ ................... 126 Figure 3-61 Complexité pour le groupe de compétences : ‘Cadre hospitalier et soutien au développement personnel ............................................................................................... 128 Figure 3-62 Complexité pour le groupe de compétences : ‘Administration’......................... 131 Figure 3-63 Complexité pour la compétence : ‘Tenir à jour le dossier infirmier’ ................. 132 Figure 3-64 Complexité de la composante « savoir cognitif », par groupe de compétences. 133 Figure 3-65 Complexité de la composante « savoir faire ».................................................... 133 Figure 3-66 Complexité de la composante « Savoir être » .................................................... 134 Figure 3-67 Matrice : complexité globale par catégorie de situations, pour chaque groupe de compétence..................................................................................................................... 136

8

Dankwoord

Wij willen het Ministerie van Volksgezondheid, Sociale Zaken en Leefmilieu bedanken voor het mogelijk maken van dit project, alsook de leden van de externe begeleidingscommissie voor hun advies en kritische vragen. Ook dank aan alle directieleden, hoofdverpleegkundigen en verpleegkundigen die deelgenomen hebben aan de studie. Merci à Mme A.-M. Champagne, directrice à la HE Léonard de Vinci – Institut Supérieur d’Enseignement Infirmier, pour avoir largement facilité la participation de M. Gobert à cette recherche. Onze oprechte dank gaat voornamelijk uit naar onze 153 experts die deelgenomen hebben aan dit project. De verschillende fasen hebben ongetwijfeld veel van hun tijd en energie gevergd. Zonder hun medewerking was de studie niet uitvoerbaar geweest. Graag willen wij ook Prof. Bernadette Dierickx de Casterlé en de heer Filip De Meyere bedanken. Ze hebben ons, als leden van de interne adviescommissie, bijgestaan en hebben een zeer waardevolle inbreng gehad.

9

Inleiding

10

Inleiding In vele landen wordt gezocht naar een goede structuur van de verpleegkundige beroepsbeoefening. Het is een probleem dat voortdurend terugkeert. De gezondheidszorg staat onder druk. Enerzijds zijn er de toenemende mogelijkheden van de geneeskunde en de verwachtingen van de gebruikers. Men wil een kwaliteitsvolle gezondheidszorg die niet alleen de kans op overleven, maar ook een optimale kwaliteit van leven garandeert, ook wanneer men door ziekte is getroffen. Anderzijds zijn er de budgettaire restricties. Het toenemend aantal ouderen en vooral het toenemend aantal chronisch zieken en de wens om het aandeel van de gezondheidszorg in het overheidsbudget te beperken, maken een zo efficiënt mogelijke zorg noodzakelijk. De spanning tussen beide is onvermijdelijk, en daagt steeds opnieuw uit om (betere) oplossingen te zoeken. Functiedifferentiatie wordt aangevoerd als een mogelijkheid om efficiënter te werken. Verpleegkundigen zouden (veel) taken uitvoeren waarvoor goedkopere krachten ingezet kunnen worden. De betere afstemming tussen de competenties waarover de zorgverlener beschikt, en de taak of de functies die hij opgedragen krijgt, zou ook goed zijn voor de arbeidstevredenheid. Het uitzuiveren van taken die niet de competenties vragen van het niveau waarvoor de zorgverlener is opgeleid, zou dus niet alleen vanuit het perspectief van de economie, maar ook vanuit het perspectief van de beroepsgroep aantrekkelijk moeten zijn. Er is niet alleen aandacht voor het verplaatsen van taken naar lagere niveaus. Functiedifferentiatie wordt ook onder de aandacht gebracht door diegenen die vooral oog hebben

voor de mogelijkheden die hoog opgeleide,

wetenschappelijk

opgeleide

verpleegkundigen aan de directe zorg kunnen leveren. In de meeste ons omringende landen en in de Scandinavische landen hebben universitair opgeleide verpleegkundig specialisten hun plaats verworven in de directe zorg. Er is intussen een indrukwekkende hoeveelheid onderzoek over de bijdrage die ze daaraan leveren. Functiedifferentiatie biedt ook de mogelijkheid om voor de inzet van deze verpleegkundigen een weg te banen. Tenslotte, en zeker niet op de laatste plaats, krijgt functiedifferentiatie de aandacht van diegene die ernaar streven duidelijkheid te krijgen over de inzet van de twee niveaus van verpleegkundige basisopleiding, de discussie over A1 en A2 verpleegkundigen, termen die ondertussen al lang niet meer geldig zijn, maar nog vaak gebruikt worden.

11

Zowel over het al of niet te maken onderscheid tussen de twee niveaus van verpleegkundigen als over de inzet van verzorgenden zijn de meningen niet alleen verdeeld, maar wordt de discussie ook met grote betrokkenheid gevoerd. Rationeel verloopt ze niet altijd, en dat is ook begrijpelijk. Organisaties hebben reeds eerder en soms sinds lang stellingen ingenomen, er zijn belangen van instellingen mee gemoeid, en de besluiten in de ene of andere richting hebben zware consequenties. Voor een groot aantal verpleegkundigen betekenen uitspraken over functiedifferentiatie ook uitspraken over hun betekenis als verpleegkundige en hun plaats op de hiërarchische ladder van het beroep. Mede daarom is er weinig vooruitgang in het debat. Voor rationele beslissingen, die een gezondheidszorgsysteem toch nodig heeft, is het zeker niet bevorderlijk. De aanpak van dit onderzoek is er op gericht de discussie zo veel en zo lang mogelijk te voeren op grond van feiten. Gemakkelijk is dat niet, want de feiten zijn niet eenvoudig aan het licht te brengen. Rechtstreeks meten of observeren laat de materie niet toe. De opdrachten en taken van verpleegkundigen kunnen op heel verschillende manieren in beeld gebracht worden, en het perspectief van diegene die aan het woord is, kan een grote invloed uitoefenen. In deze studie is ervoor gekozen de opdracht van de verpleegkundige zo betrouwbaar mogelijk in beeld te brengen. De vraag welke kwalificaties er nodig zijn om de verschillende taken uit te voeren is beantwoord door in de eerste plaats in beeld te brengen wat verpleegkundigen doen. Daarbij is een methode gehanteerd die zo dicht mogelijk bij de empirie blijft. Aan verpleegkundigen en hoofdverpleegkundigen is gevraagd te beschrijven wat zich in hun werkveld voor heeft gedaan. Niet hypothetisch maar feitelijk. Door de beschrijving van patiëntsituaties is getracht een goed beeld te krijgen van de situaties waar verpleegkundigen een antwoord moeten op geven. Vervolgens is gevraagd aan experts uit het beroepsveld welke verpleegkundige zorg gegeven moet worden om op de beschreven situaties een antwoord te kunnen geven. In de derde plaats is, eveneens aan experts uit het veld, gevraagd welke competenties daarvoor nodig zijn. Op deze manier is de zorg die verpleegkundigen geven en de competenties die dat vraagt in beeld gebracht op een wijze die de gegevensverzameling buiten de discussie over functieniveaus houdt. Pas in de laatste fase is dat thema in de studie binnengebracht. En ook hier is getracht zoveel mogelijk, al is dat veel minder mogelijk dan in de vorige fases, uit de traditionele, geladen discussies te blijven. Aan iedere competentie is een complexiteitsniveau toegekend. Hierdoor is een beeld verkregen van de complexiteit van de competenties waarop in een beroepsveld beroep wordt gedaan om kwaliteitsvolle zorg te geven. De spreiding van dat complexiteitsniveau geeft een 12

indicatie van de wenselijkheid en de mogelijkheid voor functiedifferentiatie. Vertonen de vereiste competenties een grote spreiding wat complexiteit betreft dan ligt (verticale) functiedifferentiatie voor de hand, en is er veel winst te halen. Is de spreiding beperkt, dan zijn de mogelijkheden voor functiedifferentiatie veel beperkter, en zullen de (materiële en immateriële) kosten van de organisatorische consequenties vlug de baten van de functiedifferentiatie overstijgen. In het rapport wordt verslag gedaan van het onderzoek. In het eerste hoofdstuk wordt de vraagstelling in de literatuur gesitueerd. In het tweede hoofdstuk worden de gebruikte methoden en het verloop van het onderzoek geschetst. In het derde hoofdstuk worden de resultaten gepresenteerd. Dat gebeurt in vijf opeenvolgende paragrafen. Iedere paragraaf bespreekt één van de domeinen waarop het onderzoek zich richtte: de basisdiensten van ziekenhuizen, de gespecialiseerde diensten in ziekenhuizen, de ouderenzorg (RVT en geriatrische diensten in het ziekenhuis), de thuiszorg en de psychiatrische zorg. Iedere paragraaf is op dezelfde manier opgebouwd. Er is ook voor gezorgd dat de paragrafen afzonderlijk te lezen zijn, zodat lezers die in een van de besproken domeinen geïnteresseerd zijn, zich tot de lectuur van de betreffende paragraaf kunnen beperken. In een laatste hoofdstuk worden de bevindingen becommentarieerd en wordt een besluit getrokken. Het onderzoek is uitgevoerd door de sectie Verplegingswetenschap van de Vakgroep Maatschappelijke gezondheidszorg van de Universiteit Gent in samenwerking met het Centre “Health Systems Research” – Unité de Sciences Hospitalières van de Université catholique de Louvain. Het onderzoek is gezamenlijk uitgevoerd, maar er heeft tevens een taakverdeling plaats gevonden. Alle beslissingen over de methoden en werkwijzen zijn gezamenlijk genomen. Voor alle domeinen zijn zowel Nederlandstalige als Franstalige (en ook Duitstalige) instellingen en experts benaderd. Voor alle domeinen zijn telkens alle stukken vertaald en in het Nederlands of het Frans aangeboden aan de Nederlandstalige en Franstalige respondenten. De groep van de UCL heeft het onderzoek gecoördineerd voor het domein van de psychiatrie, de Gentse groep voor de overige domeinen. Dat is in de redactie enigszins te merken. In het eindrapport is niet getracht de sporen daarvan te wissen.

13

Hoofdstuk 1 Literatuur

14

1. Literatuur 1.1. Definitie van competenties Competentie is een moeilijk te omschrijven begrip. Er zijn verschillende definities en het begrip wordt niet steeds op dezelfde manier gebruikt. Het projectteam, verantwoordelijk voor de ontwikkeling van competentiestandaarden voor nieuwe verpleegkundigen in Australië (1990, in Ramritu P.L. & Barnard A., 2001), omschrijft competentie als “de mogelijkheid van een persoon om de rol van verpleegkundige effectief en/of expertmatig uit te voeren.” De omschrijving van competentie door de Commissie voor de Verpleegkundige en Vroedkundige Opleiding in het Verenigd Koninkrijk (1999, in Girot E.A., 2000) sluit hier nauw bij aan. De commissie omschrijft de term competentie als “de vaardigheden en mogelijkheid tot veilige en effectieve beroepsuitoefening, zonder de nood voor directe supervisie.” In dezelfde lijn omschrijven Aart Pool e.a. (2001) in hun boek Met het oog op de toekomst een beroepscompetentie als “het vermogen en de wil van een persoon om effectief gedrag in een werksituatie te tonen.” While (1994, in Ramritu P.L. & Barnard A., 2001) wijst op verschillende interpretaties van de term. Hij wordt gebruikt in de betekenis van het vertonen van bepaald gedrag, het bezit van kennis en vaardigheden, of in een meer holistische betekenis waarbij competentie het bezit van kennis, vaardigheden en attitudes omvat. The Manpower Services Commission (1998, in Watkins M.J., 2000) en Newble (1992, in Ramritu P.L. & Barnard A., 2001) geven beide een vergelijkbare omschrijving voor het begrip competentie, namelijk datgene wat een persoon, die werkt in een bepaald domein, zou moeten kunnen doen. Newble wijst nog op het onderscheid tussen klinische competentie en klinische performance. Performance wordt omschreven als “wat een student of dokter werkelijk doet in de praktijk”. Newble is van mening dat competentie enkel waarde heeft als een voorwaarde voor performance in de klinische praktijk. Watkins (2000) merkt evenwel terecht op dat in een werkgebied waar met mensen wordt gewerkt zoals de verpleging het kunnen uitvoeren van een taak op zich niet voldoende is. De taak moet uitgevoerd worden door personen die de zorg in de context kunnen plaatsen door het respecteren van de waarden, het geloof en de benaderingen van gezondheid en ziekte van de patiënten. 15

Deze mening wordt gedeeld door de Blokhuis (2000). Hij stelt dat de competentie van een verpleegkundige niet zozeer blijkt uit het uitvoeren van een concrete handeling zoals het kunnen toedienen van een injectie. Het gaat er meer om dat een verpleegkundige van bijvoorbeeld een kinderafdeling een bang kind op een zaal een injectie kan toedienen zonder dat dit kind of één van de andere kinderen in paniek raakt. De verpleegkundige kan daarbij de afweging maken of het mogelijk en verstandig is om nog even te wachten, of het verstandig is het kind even mee te nemen naar de behandelkamer, enz. Boss (1985, in Ramritu P.L. & Barnard A., 2001) en Evans (1994, in Ramritu P.L. & Barnard A., 2001) bekritiseren de gedragsmatige benadering van competentie met de nadruk op het uitvoeren van observeerbare taken als eng en gefragmenteerd. Ze wijzen op het belang van een meer holistische definitie van competenties met nadruk op de relatie tussen cognitieve en psychomotorische vaardigheden en attituden. De onderwijscommissie Bve raad (2001, in Hogeveen H., 2002) definieert, vanuit een holistische visie, competentie als “een geïntegreerde set van vaardigheden (cognitief, attitudineel, motorisch) waarmee een relevante opdracht in een maatschappelijke of beroepssituatie bekwaam kan worden uitgevoerd”. Nedermeijer (2000, in Adriaansen 2002) stelt eveneens dat een competent persoon iemand is die bekwaam is om een taak uit te voeren. In deze bekwaamheid zijn kennis-, vaardigheden-, attitude-, en motivatieaspecten te onderscheiden. De Australian Nursing Council (2000) stelt dat de competentiestandaarden zowel de unieke kenmerken van verpleegkunde reflecteren als de bredere eigenschappen die verpleegkundigen gemeen hebben met andere beroepen. Bovendien identificeren ze de kennis, vaardigheden en attitudes die vereist zijn bij verpleegkundigen en reflecteren ze de complexiteit van de verpleegkundige activiteiten. De United Kingdom Central Council for Nursing Midwifery and Health Visiting (UKCC) (1990, in Bradshaw A., 1998) wijst erop dat competenties enkel kunnen behouden worden door continue scholing en professionele ontwikkeling. In dit project wordt de volgende definitie van competentie gehanteerd: een competentie is een vermogen tot adequaat handelen in bepaalde situaties op basis van een samenhangend geheel van kennis, vaardigheden en houdingen.

16

1.2. Competenties en de afstemming tussen onderwijs en beroepsveld Aan competentiegericht werken worden een aantal voordelen toegeschreven voor de kwaliteit van zorg voor patiënten, de samenwerking, de carrièreladder en voor de vlotte aansluiting tussen onderwijs en praktijk. Bradshaw (1997) stelt dat competentie niet hoofdzakelijk een zaak van de verpleegkundige is, maar van vitaal belang is voor de publieke veiligheid en beveiliging. Het ultieme doel van het produceren van competente verpleegkundigen is, volgens Dolan (2003), het verzekeren dat patiënten een hoog niveau van zorg ontvangen. Glotz, Johnsen en Johnson (1994) spreken van competentiegerichte patiëntenzorg, verwijzend naar de competentie om een bepaalde patiëntenzorg uit te voeren, als basis voor de verpleegkundige carrièreladder. De carrièreladder steunt niet enkel op opleiding en/of jaren ervaring maar eveneens op competentiegebieden. Competentiegerichte patiëntenzorg biedt ook de mogelijkheid verpleegkundigen met andere gezondheidswerkers beter te laten samenwerken. Aan elke discipline kan verzekerd worden dat enkel competente professionals bepaalde belangrijke aspecten van patiëntenzorg zullen uitvoeren. Een peiling tijdens een algemene ledenvergadering in Nederland van de bedrijfstakgroep voor gezondheidszorg, dienstverlening en welzijn bij unitdirecteuren die opleidingen aanbieden, toonde aan dat de verwachtingen rondom een competentiegerichte invulling van beroepsopleidingen hoog gespannen zijn als het gaat om de afstemming tussen onderwijs en arbeid, de afstemming tussen opleidingen en de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming (Blokhuis, 2000). Koekkoek (2002) stelt zich de vraag of competentiegericht onderwijs de studenten beter kan voorbereiden op het arbeidsleven, waardoor de zogenaamde praktijkschokken voorkomen worden. Competentiegericht denken heeft, volgens Adriaansen (2002), voor alle betrokken partijen tot gevolg dat men zich goed kan voorstellen waar het in de praktijk uiteindelijk om gaat en waar het met het onderwijs naartoe zou moeten. 1.3. Functiedifferentiatie In meerdere landen zijn er verschillende opleidingsniveaus die opleiden tot de functie van verpleegkundige. De inzet van deze verschillende niveaus is een onderwerp van discussie zowel in de literatuur als in de praktijk. 17

Rosier (2003) meent, met vele anderen,

dat gegradueerde en gediplomeerde∗

verpleegkundigen, in België, op het werkveld dezelfde bevoegdheden hebben en dat de wet zo goed als geen onderscheid maakt. Volgens anderen zou het onderscheid tussen de twee opleidingsniveau’s, bijv. gegradueerde en gediplomeerde verpleegkundigen, niet zozeer tot uiting komen in de ingewikkeldheid van de handelingen die ze verrichten, maar veel meer in het niveau van kritisch denken (Jones & Brown, 1991, in Girot, 2000; Pool, in Van De Pasch & Van Der Veen, 2001; Rosier, 2003). Girot (2000) stelt dat indien, het beroep van de twee richtingen dezelfde beroepsresultaten blijft verwachten, het moeilijk wordt om hun afzonderlijk bestaan te rechtvaardigen. Loquist en Bellack (2000) wijzen op de behoefte de verschillende niveaus te differentiëren zodat voor alle belanghebbenden duidelijk zou worden welke inbreng elk opleidingsniveau heeft in de gezondheidszorg. De discussie tussen de beroepsgroepen (verpleegkundigen, verzorgenden en logistieke assistenten) en binnen de verpleegkundige beroepsgroepen, de schaarste op de verpleegkundige arbeidsmarkt en de recente introductie van de zorgkundige hebben ertoe bijgedragen dat de discussie over functiedifferentiatie actueel werd (WVVV, 2000). Onder functiedifferentiatie wordt het (her-)ordenen van taken in nieuwe of vernieuwde functies verstaan. Er wordt daarbij gestreefd naar een meer homogeen takenpakket dat beter bij de competenties van de betrokkenen aansluit. Dat kan bereikt worden door taken met een grotere of lagere complexiteit af te splitsen en die aan hoger resp. lager geschoolde werknemers toe te vertrouwen (verticale functiedifferentiatie). Men kan ook complexere taken die van de functie deel uitmaken aan een andere (en anders opgeleide) beroepsgroep van hetzelfde opleidingsniveau toevertrouwen (horizontale functiedifferentiatie)(IVA Tilburg 2001, in WVVV, 2000; Veer & Francke, 2003). Een eerste aanzet tot functiedifferentiatie was, volgens Rosier (2003), wellicht de ontwikkeling van Integrerende Verpleegkunde in de jaren zeventig. Uitgangspunt daarbij is dat patiënten verschillen in complexiteit van zorg en dat daarbij verpleegkundigen van verschillend niveau zorg kunnen verlenen (Grypdonck et al., 1979; Koene et al, 1982). Rosier meent dat deze vorm van functiedifferentiatie in de praktijk nooit toegepast is geweest. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn het gegeven dat hoofdverpleegkundigen het (te) moeilijk vinden verpleegkundigen te beoordelen op capaciteiten en dat men vindt dat alle

∗

Onder de term gediplomeerde verpleegkundige wordt ook de gebrevetteerde verpleegkundige verstaan.

18

verpleegkundigen alles moeten kunnen om de totaalzorg voor patiënten op zich te kunnen nemen (Rosier, 2003). Van de Ven & Habes (2002) en Nijhuis (2002) menen dat functiedifferentiatie zowel de inhoud van het werk als de positie van verpleegkundigen en verzorgenden kan verbeteren. Het biedt de mensen een kans om dat te doen wat ze willen en kunnen. Grensvervaging is door de duidelijke scheiding van functies over het algemeen voorkomen. Voor alle functies kan een herverdeling van taken en verantwoordelijkheden plaatsvinden. Functiedifferentiatie vindt geleidelijk en gedeeltelijk ook in Belgische ziekenhuizen plaats. De invoering van verzorgenden en logistieke hulpen werd verantwoord vanuit economische overwegingen. De discussie die gevoerd werd betrof vooral het overhevelen van taken naar lager gekwalificeerden. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van de functie van zorgkundige waarbij de taken wettelijk omschreven werden. Een ontwikkeling die in veel Belgische ziekenhuizen heeft plaatsgevonden is, volgens Rosier (2003), de aanstelling van referentieverpleegkundigen en in mindere mate verpleegkundig specialisten. Referentieverpleegkundigen of verpleegkundigen met een aandachtsgebied zijn gegradueerde verpleegkundigen met een aanvullende opleiding. Ze hebben expertise op een specifiek gebied, bijvoorbeeld oncologie, werken evidence based en ondersteunen hun collega’s in de praktijk. Verpleegkundige specialisten zijn universitair opgeleid en richten zich op het ontwikkelen van zorgconcepten, ondersteunen de invoering van evidence based practice en geven consulten aan hun collega’s (Rosier, 2003). Hun werkterrein in het ziekenhuis is breder dan dat van referentieverpleegkundigen. Naast deze twee functies wordt nog gediscussieerd over de wenselijkheid van het creëren van de functies nurse practitioner, medisch technoloog en physician assistant. De taken van de nurse practitioner zouden bestaan uit de zorg voor een bepaalde patiëntencategorie. De medisch technologen zouden zich louter met technische zaken bezighouden op onder andere afdelingen als radiotherapie, dialyseafdelingen, enz. Een physician assistant zou iemand moeten zijn die met een eigen deskundigheid ten opzichte van de arts staat en die zowel de techniek als de patiëntenzorg beheerst (Rosier, 2003). Helderheid over competenties is nodig om op basis daarvan te kunnen bepalen wat de inhouden kunnen zijn van de verschillende opleidingen om die competenties te bereiken.

19

Hoofdstuk 2 Methodologie en Verloop van het onderzoek

20

2. Methodologie en verloop van het onderzoek De huidige discussie tussen de verschillende belanghebbenden over functiedifferentiatie mist een objectieve basis. Het formuleren van de verpleegkundige competenties die de praktijk werkelijk vereist en van hun complexiteit, kan hiertoe de basis bieden en een inzicht geven in de mogelijkheid en wenselijkheid van functiedifferentiatie. Het hier beschreven project heeft het in kaart brengen van deze verpleegkundige competenties als doel. Hoe en waar deze competenties verworven kunnen worden, valt buiten de opzet van dit onderzoek. In het onderzoek is ernaar gestreefd zoveel mogelijk de werkelijke praktijk als uitgangspunt te nemen. De bedoeling daarvan is het debat zoveel mogelijk van a priori oordelen te ontdoen. Dat kan maar ten dele, omdat de situatie niet te beschrijven is zonder op bepaalde momenten op oordelen in plaats van observaties te kunnen terugvallen. Met de gevolgde methodiek is geprobeerd het oordeel, en dus de subjectiviteit, zoveel mogelijk te beperken en zo laat mogelijk in het proces te laten spelen. Het onderzoek richtte zich op vijf zorgdomeinen: basisdiensten van algemene en van universitaire ziekenhuizen, gespecialiseerde diensten van algemene en van universitaire ziekenhuizen, ouderenzorg, thuiszorg en psychiatrische zorg. Per

zorgdomein

formuleerden

(hoofd)verpleegkundigen

patiëntsituaties.

Onder

patiëntsituaties wordt verstaan situaties in de zorg van patiënten die zich op een verpleegeenheid hebben voorgedaan en het optreden van een verpleegkundige vragen. Vervolgens identificeerden

experts de verpleegkundige zorgen in deze situaties. In de

volgende fase werden de verpleegkundige competenties nodig om deze zorgen op een adequate wijze te kunnen vervullen door hen, omschreven. Tenslotte werd de complexiteit van elk van deze competenties bepaald. Elk van deze stappen wordt hierna volgend besproken. 2.1. Fase 1: inventarisatie van patiëntsituaties In deze eerste fase wordt de selectie van de zorginstellingen, de samenstelling van het expertpanel en het opmaken en selecteren van patiëntsituaties besproken.

21

2.1.1. Selectie van zorginstellingen Er werd een random sample genomen uit de 229 algemene ziekenhuizen, acht universitaire ziekenhuizen, 72 psychiatrische ziekenhuizen, 981 RVT’s en zes organisaties voor de thuiszorg. De ziekenhuizen werden opgesplitst naargelang regio, grootte en privé/openbaar (zie tabel 2.1, 2.2 en 2.3). De regio’s waren Vlaanderen, Brussel en Wallonië. De Duitstalige ziekenhuizen werden gerekend onder de regio Wallonië. Een ziekenhuis werd als klein beschouwd indien het minder dan 200 bedden had, middelgroot indien er tussen 200 en 450 bedden waren en groot indien er meer dan 450 bedden waren.

Regio

Algemene ziekenhuizen

Klein ≤ 200 bedden

Middelgroot 200 tem 450

Groot >450 bedden

Totaal

privé

10

6

0

16

openbaar

10

3

1

14

privé

45

34

5

84

openbaar

19

14

4

37

privé

22

18

2

42

openbaar

22

12

2

36

128

87

14

229

Brussel Vlaanderen Wallonië

TOTAAL

Tabel 2.1 Algemene ziekenhuizen in België

Universitaire ziekenhuizen

Aantal

Brussel

3

Vlaanderen

3

Wallonië

2

Totaal

8

Tabel 2.2 Universitaire ziekenhuizen in België

Psychiatrische

Brussel

Vlaanderen

Wallonië

Totaal

Privé

9

36

13

58

Openbaar

1

5

8

14

Totaal

10

41

21

72

ziekenhuizen

Tabel 2.3 Psychiatrische ziekenhuizen in België

22

De RVT’s werden opgesplitst in klein en groot bij respectievelijk minder en meer dan 90 bedden (zie tabel 2.4). RVT’s

< 90 bedden

>= 90 bedden

Totaal

Brussel

70

10

80

Vlaanderen

551

47

598

Wallonië

289

14

303

Totaal

910

71

981

Tabel 2.4 RVT’s in België

Met deze verhoudingen werd rekening gehouden bij de selectieprocedure uit de pool van zorginstellingen. De selectie gebeurde via het computerprogramma SPSS 10.0. Om een representatief staal te bekomen van 50 afdelingen per zorgdomein, werd een random sample genomen van 50 algemene ziekenhuizen, 50 psychiatrische ziekenhuizen en 100 RVT’s. Het staal van de RVT’s werd beperkt tot de niet-commerciële instellingen (N= 71). De acht universitaire ziekenhuizen en de zes organisaties van de thuiszorg werden allen aangeschreven. Voor de thuiszorg werden de volgende zes organisaties in België aangeschreven: •

Vlaamse Federatie van de Wit-Gele Kruisverenigingen;

•

Federatie van diensten voor thuisverpleging van de socialistische mutualiteiten;

•

Solidariteit voor het Gezin;

•

Vlaamse Beroepsvereniging voor zelfstandige verpleegkundigen;

•

La fédération de « Centre de Soins à Domicile » (C.S.D);

•

La Croix Jaune et Blanche.

23

In onderstaande tabel 2.5 wordt een overzicht gegeven van de respons van de aangeschreven ziekenhuizen, RVT’s en organisaties van de thuisverpleging. Aangeschreven

Positief

Negatief

Geen

antwoord

antwoord

antwoord

50

25 (50%)

10 (20%)

15 (30%)

8

4 (50%)

1 (13%)

3 (37%)

RVT’s

71

18 (25%)

16 (23%)

37 (52%)

Thuiszorg

6

5 (83%)

1 (17%)

-

53

36 (68%)

-

17 (32%)

Algemene ziekenhuizen Universitaire ziekenhuizen

organisaties Psychiatrische ziekenhuizen Tabel 2.5 Respons van de aangeschreven instellingen

Er was een positief respons van 50% bij de algemene ziekenhuizen, 50% bij de universitaire ziekenhuizen, 25% bij de RVT’s, 83 % bij de organisaties voor thuiszorg en 68% bij de psychiatrische ziekenhuizen. Aan de directeur nursing of verantwoordelijke van de deelnemende instellingen werd gevraagd afdelingen op te geven, die bereid waren mee te doen aan de studie.

24

Onderstaande tabel toont het aantal opgegeven afdelingen per regio (zie tabel 2.6). Vlaanderen

Brussel

Wallonië

Totaal

Basisafdelingen van algemene ziekenhuizen

24

4

6

34

Basisafdelingen van universitaire ziekenhuizen

8

0

6

14

15

1

4

20

17

0

4

21

Geriatrische afdelingen van RVT’s

37

1

7

45

Geriatrische afdelingen van ziekenhuizen

12

2

4

18

Afdelingen van de thuisverpleging

33

0

21

54

Zelfstandige verpleegkundigen in de thuisverpleging

26

0

0

26

Psychiatrische afdelingen

48

18

5

71

TOTAAL

220

26

57

303

72,61%

8,58%

18,81%

100%

Gespecialiseerde afdelingen van algemene ziekenhuizen Gespecialiseerde afdelingen van universitaire ziekenhuizen

% per regio

Tabel 2.6 Deelnemend aantal afdelingen per regio

In totaal werden 48 basisafdelingen, 41 gespecialiseerde afdelingen, 63 afdelingen voor ouderenzorg, 54 afdelingen van de thuiszorg, 26 zelfstandige verpleegkundigen in de thuisverpleging en 71 psychiatrische afdelingen opgegeven (zie tabel 2.6). Om het streefdoel van 50 afdelingen per zorgdomein te bereiken, werden nog 15 algemene ziekenhuizen extra aangesproken. Op suggestie van de externe begeleidingsgroep werd, om een vertegenwoordiging van de drie taalgebieden in de studie te verzekeren, eveneens een Duitstalig ziekenhuis gecontacteerd. Van de 16 extra aangesproken ziekenhuizen waren negen ziekenhuizen bereid mee te werken aan de studie. Er werden 15 basisafdelingen en negen gespecialiseerde afdelingen opgegeven. In totaal namen dus 63 basisafdelingen en 50 gespecialiseerde afdelingen deel aan de studie. 2.1.2. Expertpanel Per zorgdomein werd beoogd een panel van 25 experts te bekomen uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië en dit met een evenwichtige verhouding van de experts volgens de taalgebieden. De participerende instellingen konden naast het opgeven van afdelingen ook namen van experts opgeven die deel wilden uitmaken van een expertpanel. Voorwaarden waren

25

verpleegkundige zijn, een bijkomende opleiding hebben genoten, klinische expertise hebben en actief zijn in het werkveld. Er werden experts opgegeven op het gebied van de ouderenzorg, de psychiatrische zorg, gespecialiseerde zorg, basiszorg en thuiszorg. Om het uitgangspunt van 25 experts per zorgdomein te bereiken, werden nog extra experts aangesproken. Het

panel

van

experts

bestond

uit

hoofdverpleegkundigen,

verpleegkundigen,

verpleegkundige specialisten, afdelinghoofden, stafmedewerkers, directieleden, lectoren en onderzoekers (zie tabel 2.7 en bijlage 3). De bedoeling was een brede waaier van gezichtspunten in het expertpanel te verzekeren. Basiszorg Functie

Gespecialiseerde Ouderenzorg

zorg

Thuiszorg

Psychiatrische zorg

(adjunct)Directeur

3

1

6

1

5

Diensthoofd

6

4

5

4

3

Staffunctie

2

7

2

9

5

Hoofd-

8

5

6

2

6

Verpleegkundige

4

6

2

3

2

Verpleegkundig

-

1

-

-

3

Onderzoeker

-

-

-

-

-

Lector

2

2

5

3

1

TOTAAL

25

26

26

22

25

verpleegkundige

specialist

Tabel 2.7 Vertegenwoordigde functies in het expertpanel

2.1.3. Beschrijven van patiëntsituaties Aan de hoofdverpleegkundigen van de deelnemende afdelingen werd gevraagd om vier patiëntsituaties te beschrijven, die zich in de week voorafgaand aan de vraag, op hun afdeling hadden voorgedaan. De vier patiëntsituaties moesten een eenvoudige, een doorsnee, een moeilijke en een noodsituatie vertegenwoordigen (zie tabel 2.8).

26

Type patiëntsituatie

Definitie

Eenvoudig

Een gemakkelijke patiëntsituatie met eenvoudige zorgen.

Doorsnee

Een patiëntsituatie waarmee de verpleegkundige frequent geconfronteerd wordt.

Moeilijk

Een patiëntsituatie met complexe zorgen die eventueel overleg vergt binnen het verpleegkundig team of multidisciplinair.

Nood

Een patiëntsituatie waar snel en efficiënt ingegrepen moet worden om deze te stabiliseren. Tabel 2.8 Definitie van de verschillende types patiëntsituaties

Voor het zorgdomein psychiatrische zorg werd de definitie van noodsituatie als volgt aangepast: “een patiëntsituatie waar er een risico aanwezig is voor zichzelf, de anderen en de omgeving en waarin er snel en efficiënt gehandeld moet worden.” Aan de (hoofd)verpleegkundigen die gevraagd werden om de patiëntsituaties te beschrijven, werd een voorbeeldsituatie gegeven om het de redactie te vergemakkelijken en ervoor te zorgen dat de patiëntsituaties bruikbaar zouden zijn voor het onderzoek. Dit voorbeeld was steeds een situatie uit een ander zorgdomein en gaf een beeld van de vereiste mate van volledigheid van de beschrijving. Het opgestelde invulformulier voor het beschrijven van patiëntsituaties en de begeleidende brief werden getest op gebruiksvriendelijkheid en verstaanbaarheid. Tabel 2.9 toont de respons van de hoofdverpleegkundigen per zorgdomein. Vlaanderen

Brussel

Wallonië

Totaal

12

Duitstalig gebied 3

Basiszorg

44

4

Tijdig geantwoord

39

1

12

0

52

Gespecialiseerde zorg

39

2

8

1

50

Tijdig geantwoord

29

0

7

0

36

Ouderenzorg

49

11

2

1

63

Tijdig geantwoord

35

9

2

0

46

Thuiszorg

59

-

21

-

80

Tijdig geantwoord

44

Psychiatrische zorg

48

5

18

-

71

Tijdig geantwoord

28

6

15

-

49

8

63

52

Tabel 2.9 Respons van de hoofdverpleegkundigen per zorgdomein

27

Niet alle hoofdverpleegkundigen hebben effectief vier patiëntsituaties beschreven. Tabel 2.10 geeft een overzicht van het aantal beschreven patiëntsituaties per zorgdomein. Beschreven patiëntsituaties

Nederlandstalig

Franstalig

Totaal

Basiszorg

148

50

198


112

28

140

Ouderenzorg

146

37

183

Thuiszorg

167

33

200

Psychiatrische zorg

144

68

212

TOTAAL

717

216

933

76,85%

23,15%

100,00%

%

Tabel 2.10 Aantal beschreven patiëntsituaties per zorgdomein

2.1.4. Beoordelen van patiëntsituaties De experts werden per zorgdomein ingedeeld in vier ongeveer gelijke groepjes. Er werd rekening gehouden met een evenredige vertegenwoordiging van de verschillende functies en taalgebieden in elke groep. Aan de experts werd gevraagd de patiëntsituaties te beoordelen op herkenbaarheid, type en volledigheid van de beschrijving. De vier groepen ontvingen 50 patiëntsituaties om te scoren. Het toekennen van de 50 situaties aan de experts gebeurde op willekeurige basis. Hun opdracht bestond uit: •

Het scoren van de patiëntsituaties naar herkenbaarheid. Herkenbare situaties werden gedefinieerd als deze situaties die verpleegkundigen regelmatig meemaken en waar verpleegkundigen een opdracht of taak te vervullen hebben. Herkenbaarheid werd op een 4-puntenschaal gescoord (zie tabel 2.11). Score Herkenbaarheid 1 2 3 4

Niet herkenbaar Minder herkenbaar Herkenbaar Zeer herkenbaar

Tabel 2.11 Scores voor herkenbaarheid

28

•

Het beoordelen of de patiëntsituatie in de correcte categorie was ondergebracht door diegenen die de situaties hadden uitgeschreven (eenvoudig, doorsnee, moeilijk, nood). Indien dit niet het geval was, werd gevraagd dit aan te duiden op het scoreblad.

•

Het beoordelen van de volledigheid van de patiëntsituatie. Volledigheid werd gedefinieerd als de aanwezigheid van zowel fysieke, psychische als sociale gegevens.

Tabel 2.12 geeft een overzicht van de respons van de experts per zorgdomein. Zorgdomein

Aantal experts

Antwoord experts

Basiszorg

25

23 (92%)


26

21 (81%)

Ouderenzorg

26

24 (92%)

Thuiszorg

22

18 (82%)

Psychiatrische zorg

25

23 (92%)

Tabel 2.12 Respons van experts

De experts dienden zowel de Nederlandstalige als de Franstalige situaties te scoren. Er werd uitgegaan van de aanwezigheid van passieve tweetaligheid. Indien ze de anderstalige situatie niet begrepen, diende men die niet te scoren. In tabel 2.13 wordt een overzicht gegeven van het aantal experts dat de anderstalige situaties niet heeft gescoord omwille van het taalprobleem (zie tabel 2.13). Zorgdomein

Aantal deelnemende experts

Anderstalige situaties niet gescoord

Basiszorg

25

9


26

8

Ouderenzorg

26

9

Thuiszorg

22

4

Psychiatrische zorg

25

7

TOTAAL

124

37 (30%)

Tabel 2.13 Aantal experts per zorgdomein dat de anderstalige situaties niet heeft gescoord.

Van de 124 experts in de eerste fase zijn er 30 % die de anderstalige situaties niet gescoord hebben omwille van de taal.

29

2.1.5. Selecteren van 50 relevante situaties Uit de ongeveer 200 patiëntsituaties per zorgdomein zijn de 50 meest relevante patiëntsituaties, gespreid over de verschillende afdelingen in het respectievelijke domein, geselecteerd. Voor elke categorie (doorsnee situaties, eenvoudige situaties, moeilijke situaties, noodsituaties) werd als volgt tewerk gegaan: •

De mate van overeenstemming tussen de experts over de categorie werd nagegaan. De gebruikte methode is gebaseerd op de methode van Lynn. De inhoudsvaliditeit werd op een kwantitatieve wijze vastgelegd door het berekenen van de Index of Content Validity. Dit is de verhouding tussen het aantal experts die de categorie als correct beoordelen en het totaal aantal experts die de categorie beoordeeld hebben (Lynn, 1986). Het aantal experts dat vereist is voor deze procedure, ligt volgens Lynn (1986) tussen minimum drie en maximum 10 experts. In de tabel van Lynn (zie bijlage 1) kan afgelezen worden welk percentage (boven de diagonale lijn) van het aantal deelnemende experts met de categorie moest akkoord gaan opdat de categorie met een zekerheid van 95% inhoudsvalide zou zijn. Wanneer vijf of minder experts deelnamen, moesten allen akkoord gaan met de beschreven categorie. Met zes of meer experts moesten minimum vijf experts het eens zijn over de categorie.

•

Enkel de situaties die als herkenbaar of zeer herkenbaar werden gescoord (score 3 of 4) en die volledig waren, werden in rekening genomen.

Niet alle experts stemden overeen met de oorspronkelijke categorie waarin de situatie door diegene die ze had aangeleverd, was ingedeeld. Tabel 2.14 geeft een overzicht van het aantal patiëntsituaties waarbij de experts overeenkwamen dat de oorspronkelijke categorie correct is, rekening houdend met het aantal personen dat volgens de methode van Lynn (1986) mag afwijken.

30

Categorie

Aantal patiëntsituaties Aantal situaties met valide categorie Basiszorg

Doorsnee Eenvoudige Moeilijke Nood

Gespecialiseerde

Ouderen-

Thuiszorg

Psychia-

zorg

zorg

50

37

46

51

53

30

31

23

32

52

49

36

46

51

53

10

26

39

40

51

49

33

45

51

53

41

32

38

36

52

50

34

46

47

53

22

28

39

22

53

trische zorg

Tabel 2.14 Aantal patiëntsituaties met valide categorie.

Aan de hand van de scores werden voor het zorgdomein basiszorg en psychiatrische zorg 20 doorsnee situaties, 10 eenvoudige situaties, 10 moeilijke situaties en 10 noodsituaties geselecteerd. Er werd geopteerd voor 20 doorsnee situaties omdat deze patiëntsituaties de beste weerspiegeling vormden van de alledaagse verpleegkundige praktijk. Dit was echter niet mogelijk voor de andere zorgdomeinen (zie tabel 2.15). Categorie Doorsnee

Aantal geselecteerde patiëntsituaties Basiszorg Gespecialiseerde Ouderenzorg zorg 20 15 13

Thuiszorg 21

Psychiatrische zorg 20

Eenvoudige

10

13

17

9

10

Moeilijke

10

12

10

12

10

Nood

10

10

10

8

10

TOTAAL

50

50

50

50

50

Tabel 2.15 Geselecteerde patiëntsituaties per zorgdomein.

In het zorgdomein ouderenzorg voldeden slechts 13 doorsnee situaties (i.p.v. de vooropgestelde 20) aan de criteria en in het zorgdomein gespecialiseerde zorg was dit het geval voor 15

doorsnee situaties (i.p.v. de vooropgestelde 20). Voor het zorgdomein

thuiszorg voldeden 9 eenvoudige situaties (i.p.v. de vooropgestelde 10) aan de criteria.

31

Subdomein

Doorsnee

Eenvoudig moeilijk

nood

TOTAAL

Palliatieve

3

4

2

1

10

Hemato/oncologie

2

0

2

1

5

Intensieve

3

3

2

2

10

Spoed

2

1

2

2

7

Hemodialyse

1

1

2

1

5

CCU

1

1

1

1

4

Neonatologie

1

1

1

0

3

Stroke – unit

1

1

0

1

3

Revalidatie

1

1

0

1

3

TOTAAL

15

13

12

10

50

Tabel 2.16 Aantal patiëntsituaties per subdomein – gespecialiseerde afdelingen

Voor het zorgdomein basiszorg werden de 50 meest relevante patiëntsituaties gegroepeerd naargelang de aard van de pathologie. Tabel 2.17 toont het aantal patiëntsituaties per subdomein. 50 relevante situaties geformuleerd

Doorsnee

Eenvoudig moeilijk

nood

TOTAAL

vanuit: Pediatrie

3

2

1

2

8

Urologie

2

0

1

0

3

Pneumologie

2

0

1

0

3

Oncologie

3

0

1

3

7

Cardiologie

3

3

2

1

9

Orthopedie

3

1

2

1

7

Gastro-enterologie

4

4

2

3

13

TOTAAL

20

10

10

10

50

Tabel 2.17 Aantal patiëntsituaties per subdomein - basiszorg

32

2.2. Fase 2: formuleren van verpleegkundige zorgen Via een Delphi-procedure met twee rondes werden voor elke patiëntsituatie de verpleegkundige zorgen uitgewerkt die nodig zijn om kwalitatief aanvaardbare zorg te leveren. De procedure en de uitkomsten ervan worden hierna beschreven.

2.2.1. Uitbreiding expertpanel Per zorgdomein werd het expertpanel uitgebreid met Nederlandse experts die hun expertise en soms een wat andere kijk op verpleegkundige zorg inbrachten in de groep. Universitair opgeleide verpleegkundigen die klinisch werkzaam zijn in de ziekenhuizen van Amsterdam, Nijmegen en Utrecht hebben aan de studie deelgenomen. Voor de zorgdomeinen basiszorg en gespecialiseerde zorg werden de experts gevraagd aan te geven in welk soort patiëntsituaties ze expertise hadden. Hiermee werd rekening gehouden bij het verdelen van de patiëntsituaties. Elke subdomein binnen deze zorgdomeinen werd door minimum drie experts geanalyseerd. Om die reden werden voor het zorgdomein basiszorg en gespecialiseerde zorg respectievelijk twee en negen extra Vlaamse experts aangesproken. Tabel 2.18 toont het aantal experts per zorgdomein dat deelnam aan de tweede fase. Basiszorg

Gespecialiseerde

Ouderenzorg

Thuiszorg

zorg

Psychiatrische zorg

Nederlandstalig

17

27

16

15

12

Franstalig

8

5

9

7

14

Duitstalig

1

1

1

0

0

Nederlanders

5

4

3

3

5

Totaal

31

37

29

25

31

Tabel 2.18 Aantal experts fase 2 per zorgdomein

Voor het zorgdomein basiszorg en psychiatrische zorg bestond het expertpanel uit 31 experts, voor het zorgdomein gespecialiseerde zorg uit 37 experts, voor ouderenzorg uit 29 experts en voor het zorgdomein thuiszorg uit 25 experts.

33

2.2.2. Identificeren van verpleegkundige zorgen: Delphi-ronde 1 De experts kregen de opdracht om voor de patiëntsituaties de verpleegkundige zorgen te beschrijven die zouden moeten uitgevoerd worden om kwalitatief aanvaardbare zorg te bereiken. Wat de eenvoudige, doorsnee en moeilijke patiëntsituaties betrof, werd aan de experts gevraagd om de verpleegkundige zorgen te beschrijven die in de volgende 24 uur zouden moeten gegeven worden, alsook de verpleegkundige zorgen die in die 24 uur nog geen echte tussenkomst zouden vragen, maar waar verpleegkundigen wel in het verdere verloop aandacht aan zouden moeten geven. Voor de noodsituaties werd gevraagd de verpleegkundige zorgen te beschrijven voor de duur van de noodsituatie en dit met een maximum tijdsverloop van 8 uur. Om te verzekeren dat aan de verschillende aspecten van zorg werd gedacht, kregen de experts een aantal aandachtspunten waar gevraagd werd mee rekening te houden bij het formuleren van de verpleegkundige zorgen. Dat betekende dat ze moesten nagaan of er zorgen nodig waren op een van de genoemde gebieden. Deze gebieden waren: •

basiszorg;

•

psychosociale ondersteuning van patiënt en familie;

•

patiëntenvoorlichting/onderricht/informatie;

•

preventieve maatregelen;

•

existentiële aspecten;

•

ontslagvoorbereiding;

•

relationele aspecten;

•

intraen interdisciplinaire samenwerking.

De toewijzing van de situaties aan de experts gebeurde enerzijds op grond van hun klinische expertise (in het domein en ev. in een deeldomein) en verder toevallig. De richtlijnen voor het identificeren van de verpleegkundige zorgen voor de patiëntsituaties werden getest door 6 verpleegkundigen. De verpleegkundigen kregen een patiëntsituatie en de opdracht de verpleegkundige zorgen te omschrijven aan de hand van de richtlijnen. Op basis van hun reactie werden de richtlijnen verduidelijkt. Tabel 2.19 geeft een overzicht van de respons in deze fase van de experts per zorgdomein.

34

Zorgdomein

Aantal experts deelgenomen

Aantal experts geantwoord

Basiszorg

31

25 (81%)


37

26 (70%)

Ouderenzorg

29

23 (79%)

Thuiszorg

25

18 (72%)

Psychiatrische zorg

31

20 (65%)

Tabel 2.19 Respons experts fase 2, Delphi-ronde 1

2.2.3. Samenbundeling van de verpleegkundige zorgen Alle door de experts beschreven verpleegkundige zorgen werden per patiëntsituatie geïnventariseerd en gebundeld. Het onderzoeksteam heeft de lijst met zorgen niet gewijzigd of aangevuld. Voor het zorgdomein psychiatrische zorg werden de verpleegkundige zorgen per patiëntsituatie geordend en gebundeld aan de hand van het verloop van een hospitalisatie. Voor de andere zorgdomeinen werden de beschreven verpleegkundige zorgen per patiëntsituatie geordend en gebundeld aan de hand van de aandachtspunten die bij het formuleren van de verpleegkundige zorgen aan de experts waren meegegeven (zie eerder). 2.2.4. Identificeren van verpleegkundige zorgen: Delphi-ronde 2 Zoals een Delphi-methode veronderstelt, vond na de eerste fase van het onderzoek terugkoppeling plaats van de bevindingen naar de respondenten, om de mate van consensus te toetsen die bereikt kon worden. Het gebruik van meerdere vraagrondes laat toe dat de deelnemers de kans krijgen om de antwoorden van de gehele groep te herevalueren. Elke expert kreeg in de tweede ronde van deze fase dezelfde patiëntsituaties voorgelegd met de lijst van alle door hemzelf en de andere experts geformuleerde verpleegkundige zorgen. De experts kregen de opdracht deze lijst kritisch te bekijken. Indien er verpleegkundige zorgen ontbraken of overbodig waren, werd gevraagd dit aan te geven. Indien alle experts van mening waren dat een bepaalde verpleegkundige zorg overbodig was, werd deze verder uit de lijst geschrapt. In de andere gevallen werd de commentaar van de expert toegevoegd. Een voorbeeld van dergelijke commentaren hiervan zijn: •

6x glycemiebepaling (1 expert was van oordeel dat 4x volstaat)

•

verblijfsonde ontsmetten met Hibidil (1 expert was het hier niet mee eens)

35

Tabel 2.20 geeft een overzicht van de respons van de experts in de tweede Delphi-ronde. Zorgdomein



Basiszorg

31

26 (84%)


37

31 (84%)

Ouderenzorg

29

22 (76%)

Thuiszorg

25

18 (72%)

Psychiatrische zorg

31

20 (65%)


2.3. Fase 3: identificeren van verpleegkundige competenties De derde fase bestond eveneens uit een tweefasige Delphi-procedure. Daarin identificeerden de experts de competenties die nodig zijn om de verschillende verpleegkundige zorgen op een kwalitatief aanvaardbare wijze uit te voeren. 2.3.1. Expertpanel Rekening houdend met de werkbelasting voor de experts, werd het aantal door de experts te analyseren patiëntsituaties beperkt tot 3 à 5 patiëntsituaties. Elke situatie werd beoordeeld door minimum twee experts. Hiertoe werden voor het zorgdomein basiszorg nog twee personen gecontacteerd om deel te nemen aan het onderzoek. 2.3.2. Identificeren van verpleegkundige competenties: Delphi-ronde 1 Per zorgdomein werden competenties die voor zeer veel patiëntensituaties van belang zouden zijn (hierna terugkerende competenties genoemd), door het onderzoeksteam geformuleerd. De onderzoeksgroep formuleerde wel competenties, maar verbond die niet aan de patiëntsituaties. Of een door het onderzoeksteam geformuleerde competentie wel of niet in de te beoordelen patiëntsituaties relevant was, werd volledig overgelaten aan het oordeel van de experts. Het repetitief werk van de experts werd hierdoor beperkt. Tezelfdertijd werd een voorbeeld gegeven van de formuleringswijze van competenties. De expert kon, zonder nog de competentie te moeten uitschrijven, in de lijst met terugkerende competenties aanduiden

36

welke competenties in de te beoordelen situaties nodig waren. De terugkerende competenties konden gewijzigd of aangevuld worden qua formulering. Daarnaast werd de expert gevraagd om ook een gedetailleerde formulering te geven van alle nog niet vermelde competenties die nodig waren om de in de vorige ronde geformuleerde zorgen aan de patiënt in de beschreven situatie te verlenen. Tabel 2.21 toont de respons van de experts per zorgdomein. Zorgdomein



Basiszorg

32

24 (75%)


37

30 (81%)

Ouderenzorg

28

25 (89%)

Thuiszorg

25

18 (72%)

Psychiatrische zorg

27

25 (92%)


2.3.3. Samenbundeling van de verpleegkundige competenties De geformuleerde verpleegkundige competenties werden per patiëntsituatie gebundeld en eventueel qua vorm aangepast. Dit gebeurde zonder de inhoud te wijzigen. 2.3.4. Scoring van complexiteit van de competenties Er werden twee complexiteitsschalen ontwikkeld voor het scoren van de complexiteit van de verpleegkundige competenties. Een eerste vier puntenschaal werd ontwikkeld voor het beoordelen van de globale complexiteit van de competentie. Deze sluit rechtstreeks aan bij de vraagstelling van het onderzoek. (zie tabel 2.22). De schaal maakt gebruik van een prototypescoring: de respondent geeft de score van de situatiebeschrijving die het meest overeenkomt met wat zich in de te beoordelen situatie voordoet.

37

Score Omschrijving 1

De oplossing ligt voor de hand mits eenvoudig redeneren. De vaardigheden kunnen op korte termijn aangeleerd worden en vragen noch theoretische kennis noch interpretatie van de samenhang van zorgaspecten. Met gezond verstand is een correct antwoord op de situatie te geven.

2

Competenties waarbij de zorgverlening toegepast wordt zoals aangeleerd in de basisopleiding, in de praktijk of in bijscholingen. Een beperkte analyse en interpretatie van de situatie is voor de hand liggend en kan gebeuren op basis van parate kennis. De aangeleerde regels worden toegepast. Afwijking daarvan is niet nodig of maar in beperkte mate, en daarover kan beslist worden op grond van de kennis die nodig is om de procedure correct uit te voeren.

3

Competenties die voor het oplossen van de situatie een creatief gebruik vragen van de kennis uit de basisopleiding, praktijk of de bijscholing. De oplossing ligt niet zomaar voor de hand. Een uitgebreidere analyse en interpretatie van de situatie is noodzakelijk. Die veronderstelt echter geen afwegingen op grond van wetenschappelijke kennis die niet van alle opleidingen deel uitmaakt. Een gepast antwoord moet met de kennis die men paraat heeft, uit onderwijs, in de praktijk geleerd of in bijscholing opgedaan, samengesteld worden. Meestal gaat het om een variant van een bekende werkwijze. Verschillende aspecten van kennen, kunnen en zijn, geleerd in de basisopleiding, moeten worden gecombineerd. Voor deze competenties volstaat de basiskennis uit basisopleiding, praktijk of de bijscholing.

4

Competenties waarbij kennis uit de basisopleiding praktijk of bijscholing niet volstaan. Een grondige analyse is vereist waarbij bijkomende wetenschappelijke kennis nodig is die op een creatieve manier moet aangewend worden (divergente productie). Afwegingen moeten gemaakt worden waarbij feitelijke (wetenschappelijke aspecten) en ethische aspecten geïntegreerd moeten worden. De situatie vereist een ‘nieuw’ antwoord dat niet in de boeken of in de praktijk aanwezig is. Daarom is het nodig dat er toetsend gewerkt wordt, dat er een evaluatie plaats heeft tijdens en na het handelen en dat het verdere handelen aan de evaluatie wordt aangepast. Tabel 2.22 Schaal van 4 niveaus voor het scoren van de globale competentie

Een tweede complexiteitsschaal werd ontwikkeld voor het beoordelen van de drie aspecten van de competentie, het cognitieve, het psychomotorische en het affectieve aspect (zie tabel 2.23).

38

SCORE

A

COGNITIEF

PSYCHOMOTORISCH

AFFECTIEF

KENNEN

KUNNEN

ZIJN

Kennen / begrijpen Gekende

Reproduceren, een

Luisteren en antwoorden

en gememoriseerde kennis ;

handeling uitvoeren zoals

normaal dagelijks sociaal

de situatie is begrepen .

bekend of rechtstreeks in

verkeer.

verlengde daarvan. B

Toepassen / analyseren Basiskennis volstaat. Transfer van een element om het in andere situaties toe te passen; identificeren en organiseren van de verbanden tussen de

Aanpassen, verfijnen,

Empathische

vervolmaken van de

ondersteuning bij

handeling aan de specifieke

verhoogde kwetsbaarheid,

situatie op grond van

beantwoordend aan

theoretische/

expliciete of impliciete

wetenschappelijke principes.

noden.

Creatief en innoverend zijn

Relatie met therapeutisch

in de uitvoering van de

perspectief, een

handeling op grond van

communicatie voeren

theoretische/

leidend naar verandering


van denkbeeld en/of

onderdelen. C

Synthetiseren / evalueren De verschillende onderdelen samenbrengen tot een nieuw geheel ; creatief denkproces, nieuwe oplossingen vinden.

gedrag. X

Niet van toepassing

Niet van toepassing

Niet van toepassing

Tabel 2.23 Schaal van 3 niveaus voor het scoren van de aspecten van de competentie

Deze schaal is gebaseerd op de taxonomie van Bloom voor het cognitief aspect, Krathwohl voor het psychomotorisch aspect en Jewett voor het affectief aspect (Nadeau, 1988). De complexiteitsschalen werden aan de hand van de feedback van 15 testverpleegkundigen verfijnd. Per patiëntsituatie werd de complexiteit van de competenties gescoord door het onderzoeksteam. De experts werden gevraagd de competenties en de scores kritisch te bekijken en aan te vullen of te wijzigen indien nodig. Indien een bepaald deelaspect bij de competentie niet van toepassing was, kon dit aangegeven worden door de letter X.

39

In de instructie werd aangegeven dat de scores van het onderzoeksteam louter als indicatief beschouwd moesten worden. Er werd geen rekening gehouden met de scores van het onderzoeksteam bij de eindsynthese. Tabel 2.24 geeft een overzicht van de respons per zorgdomein. Zorgdomein



Basiszorg

32

24 (75%)


37

31 (84%)

Ouderenzorg

28

26 (93%)

Thuiszorg

25

18 (72%)

Psychiatrische zorg

26

22 (85%)


2.3.5. Analyse De werkwijze leverde per zorgdomein voor een vijftigtal situaties een groot aantal verpleegkundige zorgen en op complexiteit beoordeelde competenties op. Per situatie werden de verpleegkundige zorgen en competenties gebundeld in zorgpakketten. Een zorgpakket werd gedefinieerd als een pakket zorgen die inhoudelijk met elkaar verwant zijn. De zorgpakketten werden geordend aan de hand van de aandachtspunten die de experts kregen bij het formuleren van de verpleegkundige zorgen. Voor de zorgdomeinen basiszorg, gespecialiseerde zorg en ouderenzorg werden de volgende zorgpakketten gebruikt: - Hygiënische zorgen; - Ondersteuning ADL; - Verpleegtechnische zorgen; - Wondzorg; - Observatie parameters / verzameling van gegevens; - Psychosociale ondersteuning; - Patiënteneducatie; - Ontslagvoorbereiding; - Intra- en interdisciplinaire samenwerking; - Afdelingsgebonden administratieve taken. 40

Voor het zorgdomein thuiszorg werden de zorgpakketten iets anders ingedeeld: - Hygiënische zorgen; - Ondersteuning ADL; - Verpleegtechnische zorgen / wondzorg / observatie parameters; - Psychosociale ondersteuning / patiënteneducatie; - Intra- en interdisciplinaire samenwerking; - Afdelingsgebonden administratieve taken. Voor het zorgdomein psychiatrische zorg werden de volgende zorgpakketten gebruikt: - Crisisbeheer (indien nodig); - Opvang en anamnese; - Voorstelling van ziekenhuisomgeving en ondersteuning persoonlijke ontwikkeling van de patiënt; - Psychosociale ondersteuning in relatie met anderen; - Intra- en interdisciplinaire samenwerking; - Somatische zorgen; - Ontslagvoorbereiding; - Zichzelf kennen als zorgverlener; - Administratieve taken. In bijlage (bijlage 5) worden per zorgdomein voor 4 patiëntsituaties de verpleegkundige zorgen en competenties opgesplitst in zorgpakketten gegeven. Alle statistische analyses werden uitgevoerd met het computerprogramma SPSS 10.0.

41

Hoofdstuk 3 Resultaten

42

3. Resultaten van het onderzoek In het volgende hoofdstuk worden de termen Zorgverlener niveau 1 tot en met zorgverlener niveau 4 gehanteerd. Deze termen worden als volgt gedefinieerd: Zorgverlener niveau 1

Zorgverlener zonder verpleegkundige vorming die, mits eenvoudig redeneren, een correct antwoord op een situatie kan geven.

Zorgverlener niveau 2

Zorgverlener met een verpleegkundige basisopleiding.


Zorgverlener met een verpleegkundige basisopleiding die een situatie uitgebreid kan analyseren en interpreteren.


Zorgverlener die naast de verpleegkundige basisopleiding een bijkomende wetenschappelijke vorming bezit.

De niveaus van de zorgverlener verwijzen naar de complexiteitsscores in de globale complexiteitsschaal. (zie bijlage 2)

43

3.1. BASISDIENSTEN 3.1.1. Algemeen beeld

Gem. score compet. globaal/Score moy compét.. globale

Figuur 3.1∗ geeft een weergave van de gemiddelde scores voor globale complexiteit van competenties per type situatie. 2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 N=

10

20

Eenvoudig - Simple

10

10

Moeilijk - Difficile

Doorsnee - Courante

Nood - Urgente

Basisdiensten/Services de base

Figuur 3-1 Gemiddelde globale scores van competenties

Hoewel de eenvoudige situaties lager scoren dan de doorsnee situaties en de moeilijke situaties weer wat hoger scoren, verschilt de globale complexiteit niet significant tussen de vier types situaties (zie tabel 3.1). De complexiteit vertoont slechts een beperkte spreiding. Kruskal-

df

p-waarde

Mediaan

IQR

3

0,179

2,04

0,12

Wallis test Globaal

4,899

Tabel 3.1 Kruskal – Wallis test voor de globale complexiteit van de vier categorieën

In de eenvoudige situaties varieert de mate van complexiteit het meest. De boxplots van de moeilijke situaties tonen een geringe spreiding in complexiteit. Het verschil is beperkt. De noodsituaties vertonen een geringe spreiding qua complexiteit. Alle noodsituaties (met uitzondering van één) hebben een hogere complexiteitscore dan 2. Noodsituaties blijken niet

∗

Uitleg over hoe een boxplot te interpreteren: zie bijlage 4.

44

complexer te zijn dan de eenvoudige en doorsnee situaties. Er zijn eenvoudige situaties die een hogere globale complexiteit hebben dan de noodsituaties. Alle situaties hebben een complexiteitscore hoger dan 1 (zie figuur 3-1). Geen enkele situatie kan dus volledig toevertrouwd worden aan zorgverleners van niveau 1.

Competenties(%) - Compétences(%)

Slechts voor 17% van de competenties volstaat een niveau 1 vorming (zie figuur 3-2).

70

64

61

60

53

50 40

40

34

32

31

30 20

24 17

17

10

15 3

2

5

1

1

0 1

2

3

4

Globaal - Globale

A

B

C NVT - PA

Cognitief - Cognitive

A

B

C NVT - PA

Psychomotorisch Psychomotrice

A

B

C NVT - PA

Affectief - Affective

Complexiteit - Complexité

Figuur 3-2 Complexiteit van competenties voor de basisdiensten

In tabel 3.2 zijn de meest voorkomende competenties uitgeschreven met een globaal complexiteitsniveau van 1. Competenties met een globaal complexiteitsniveau 1 •

Zorgverlening en organisatie - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de zorgvrager. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Maatregelen kunnen treffen om een evenwichtig slaap- en waakritme bij de zorgvrager te bevorderen.

- De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en daarmee rekening kunnen houden. - De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Een aangenaam leefklimaat kunnen ontwikkelen, huiselijkheid, structuur en veiligheid kunnen aanbieden.

45

- Afspraken kunnen maken met de zorgvrager omtrent contactmogelijkheden na ontslag. •

Houding - Luisterbereidheid tonen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Vlot kunnen communiceren met de zorgvrager over alledaagse zaken wat een aangenaam tijdverdrijf kan zijn voor de zorgvrager. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Bereidheid tot voortdurend bijscholen en zich professioneel ontwikkelen.

•

Logistieke taken - Kunnen onthalen en installeren van de zorgvrager op de kamer. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. - Routinematig nazicht van de reanimatiekoffer en -rolwagen kunnen verrichten. - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. Tabel 3.2 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1

De aanwezigheid van zorgverleners niveau 2 is de norm in alle type situaties. Niveau 2 volstaat voor 64% van de competenties (zie figuur 3-2). In elk categorie van situaties zijn er situaties die de aanwezigheid vereisen van zorgverleners niveau 3 (zie figuur 3-1). In 40% van de situaties binnen de categorie moeilijke situaties en in 10 % van de situaties binnen de categorieën eenvoudige, doorsnee en noodsituaties wordt de inbreng van zorgverleners niveau 4 vereist.

46

In tabel 3.3. zijn de competenties die in die bepaalde situaties een score 4 kregen, vermeld. Competenties met een globaal complexiteitsniveau 4 •

Ethische dilemma’s - Kunnen bemiddelen en interveniëren bij optreden van ethische vragen of moeilijkheden bij familie. - Aan de arts durven vragen om een niet te reanimeren code met zorgvrager en familie te bespreken. - Risico en last van decubituswonde kunnen afwegen ten opzichte van de belasting van de preventieve maatregelen.

•

Zorgverlening - Het kunnen aanpassen van de basale snelheid van de insulinepomp aan de leefgewoonten van de zorgvrager. - Uitleg kunnen geven aan de zorgvrager omtrent pompmateriaal en ervoor kunnen zorgen dat de zorgvrager de nodige kennis en kunde hieromtrent bezit voor zelfzorg. - De juiste gegevens kunnen verzamelen, de verpleegkundige diagnoses en doelen kunnen bepalen, interventies kunnen plannen en evalueren.

- Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale zorgvrager in overleg met de zorgvrager en familie. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Vanuit kennis van de technische verpleegkundige prestaties en medisch toevertrouwde handelingen, binnen de grenzen van de wettelijke toelaatbaarheid kunnen handelen. - Het kunnen afstemmen van de verschillende zorgverleners op elkaar zodat spreiding van de zorg toelaat de aanwezigheidsfactor van zorgverleners te vergroten als bijkomende hulp naar de sociale controle voor de zorgvrager. - Problemen rond sociaal isolement kunnen aanpakken, de oorzaken kunnen inventariseren, de gepaste acties en evaluaties kunnen plannen en uitvoeren. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen.

47

- Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Beschikken over de nodige assertiviteit om over bepaalde onderwerpen met artsen te discussiëren. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken, en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. •

Niet gerelateerd aan directe patiëntenzorg - Het disfunctioneren van de dienst kunnen herkennen en oplossingen ter verbetering kunnen zoeken. - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. Tabel 3.3 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4

3.1.2. Complexiteit van de aspecten van de competenties. 3.1.2.1.

Algemeen

De complexiteit van de competenties werd eveneens gescoord op de aspecten cognitief (zie figuur 3-3), psychomotorisch (zie figuur 3-4) en affectief (zie figuur 3-5). De complexiteit werd gescoord op een 3-puntenschaal. Op fig. 3.3 - 3.5 zijn (op een assenstelsel van 1 tot 2) de boxplots weergegeven van de van situaties.

Gem. score compet. cogn./Score moy. compét. cogn.

gemiddelde scores van de complexiteit per aspect van de competentie voor alle categorieën 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 N=

10

20

Eenvoudig - Simple

10

10


Doorsnee - Courante

Nood - Urgente


Figuur 3-3 Gem. complexiteitscore op cognitief aspect

48

Gem. score compet. psymo./Score moy. compét. psymo.

2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 N=

10

20

Eenvoudig - Simple

10

10


Doorsnee - Courante

Nood - Urgente

Gem. score compet. affect./Score moy. compét. affect.


Figuur 3-4 Gem. complexiteitscore op psychomotorisch aspect 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 N=

10

20

Eenvoudig - Simple

10

10


Doorsnee - Courante

Nood - Urgente


Figuur 3-5 Gem. complexiteitscore op affectief aspect

Op het cognitieve en psychomotorische vlak scoort de complexiteit hoger in de moeilijke situaties dan die van de overige situaties.

49

Kruskal-

df

p-waarde

Mediaan

IQR

Wallis test Cognitief

4,916

3

0,178

1,40

0,16

Psycho-

10,358

3

0,016

1,22

0,18

8,112

3

0,044

1,54

0,16

Motorisch Affectief

Tabel 3.4 Kruskal-Wallis test op aspecten voor alle situaties

Type situatie

Mann-Whitney U

p-waarde

test Eenvoudig - doorsnee

61

0,086

Eenvoudig - moeilijk

20

0,023

Eenvoudig - nood

32

0,173

Doorsnee - moeilijk

36

0,005

Doorsnee - nood

93

0,758

Moeilijk – nood

26

0,070

Tabel 3.5 Mann-Whitney U test tussen types situaties op psychomotorisch vlak

Noodsituaties vertonen een significant hogere complexiteit dan de overige situaties op het affectieve vlak (zie tabel 3.4 en 3.6). Type situatie

Mann-Whitney U

p-waarde

test Eenvoudig - doorsnee

77

0,312

Eenvoudig - moeilijk

33

0,199

Eenvoudig - nood

19

0,019

Doorsnee - moeilijk

85

0,523

Doorsnee - nood

49

0,025

Moeilijk - nood

26

0,070

Tabel 3.6 Mann-Whitney U test tussen situaties op affectief vlak

50

3.1.2.2.

Per type situatie

Voor elk type situatie heeft het affectieve aspect een hogere complexiteit dan de andere aspecten (zie figuur 3-3, 3-4 en 3-5). Voor de eenvoudige situaties is er een significant verschil in complexiteit tussen het cognitieve en het psychomotorische aspect en tussen het psychomotorische en het affectieve aspect. Er is geen significant verschil tussen het cognitieve en affectieve aspect (zie tabel 3.7 en 3.8). Kruskal-

df

p-waarde

2

0,003

Wallis test Aspecten

11,856

Tabel 3.7 Kruskal-Wallis test tussen de aspecten voor eenvoudige situaties

Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde

Cognitief - Psychomotorisch

20

0,023

Cognitief – Affectief

27

0,082

Psychomotorisch - Affectief

9

0,002

Tabel 3.8 Mann-Whitney U test tussen de aspecten voor eenvoudige situaties

Zoals voor de eenvoudige situaties is er voor de moeilijke situaties een significant verschil tussen het cognitieve en het psychomotorische aspect en tussen het psychomotorische en het affectieve aspect en is er geen significant verschil tussen het cognitieve en het affectieve aspect (zie tabel 3.9 en 3.10). Kruskal-

df

p-waarde

2

<0,001


15,827

Tabel 3.9 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor moeilijke situaties

Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde


12

0,004


25

0,059


4

0,001

Tabel 3.10 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor moeilijke situaties

51

Zoals reeds aangegeven heeft ook in de doorsnee en noodsituaties het affectieve een hogere complexiteitsniveau dan het cognitieve. Het psychomotorische aspect heeft de laagste score. Deze verschillen tussen de drie aspecten zijn significant (zie tabel 3.11, 3.12, 3.13 en 3.14). Kruskal-

df

p-waarde

2

<0,001


42,216

Tabel 3.11 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor doorsnee situaties

Aspecten

Mann-Whitney U

p-waarde

test Cognitief - Psychomotorisch

24

<0,001


52

<0,001


4

<0,001

Tabel 3.12 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor doorsnee situaties

Kruskal-

df

p-waarde

2

<0,001


21,816

Tabel 3.13 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor noodsituaties

Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde


10

0,003


4

0,001


1

<0,001

Tabel 3.14 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor noodsituaties

3.1.2.3.

Correlaties tussen complexiteitscores

De complexiteitscore van het cognitieve aspect correleert het sterkst met de globale complexiteitscore. De correlatie tussen complexiteit van het affectieve aspect en de globale complexiteitscore is het laagst. (zie tabel 3.15). De correlaties zijn wel significant.

52

Cognitief

Psychomotorisch

Affectief

0,665

0,534

0,402

< 0,001

< 0,001

0,004

Spearman

Gem. score globaal/Score moy. globale


p-waarde


correlatiecoëfficiënt

Gem. score psymo./Score moy. psymo.

Gem. score cogn./Score moy. cogn.

Gem. score affect./Score moy. affect.

Tabel 3.15 Spearman correlatie tussen de aspecten

3.1.3. Complexiteit per zorgpakket Algemeen beeld Gem. score compet. globaal/Score moy. compét. globale

3.1.3.1.

Onderstaande figuur (zie figuur 3-6) geeft de globale complexiteit per zorgpakket weer van de 50 situaties.

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m éc c Ad /d is ag tid sl ul nt n /m O io c. at is tid duc ul /e y. M s ie t.p at uc ou . ./s Ed d ar .p on bs y. ./o Ps ar s .p e bs ai l ch O ./p te dz ns on oi W ./s z h. . ec yg Vt VQ s h n oi

/s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-6 Gem. globale score per zorgpakket voor 50 situaties

In alle zorgpakketten, met uitzondering van het pakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’, zijn er situaties waarin het zorgpakket een complexiteit heeft die hoger is dan niveau 2 (zie figuur 3-6). 53

Het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ heeft de op één na laagste score (zie figuur 3-6). Hier bestaat, maar slechts in beperkte mate de mogelijkheid om zorgverleners


niveau 1 in te schakelen.

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

94 82 70 55 43 27 17

1

2

1

0

3

4

Globaal - Globale

A

5

1

B

C NVT - PA

0


A

3

1

B

C NVT - PA


A

1

1

B

C NVT - PA



Figuur 3-7 Complexiteit van zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’

In tabel 3.16 worden de competenties vermeld die onder het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ vallen. Competenties van zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’

- Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Aanvragen van onderzoeken kunnen voorbereiden (zoals bons, identificatie klevers, medisch dossier klaarleggen) met aandacht voor specifieke voorbereidingen. - Kunnen klasseren van de ontvangen resultaten van de uitgevoerde onderzoeken. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe zorgvragers kunnen opmaken. - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Kunnen werken met de verschillende informaticatoepassingen van de instelling om alle gegevens met betrekking tot de zorgvrager correct te kunnen behandelen. - Het verpleegkundig dossier kunnen aanvullen en klasseren na ontslag. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. -Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Tabel 3.16 Competenties van zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken

54

De zorgpakketten ‘observatie parameters’ en ‘patiënteneducatie’ hebben een hogere globale complexiteit dan de andere zorgpakketten. Figuren 3-8, 3-9, 3-10 geven, op een assenstelsel van 1 tot 2, de complexiteit van de zorgpakketten voor de aspecten cognitief, psychomotorisch en affectief weer.


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m éc sc Ad /d i tid ag sl ul nt /m o n O i c. at is tid duc ul . e M sy e/ i t.p at ou uc /s . Ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O te ./p dz ns oi on W ./s z h. ec g. Vt hy

s in so g/

VQ

r zo

A L/

. yg

AD

H



Figuur 3-8 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op cognitief aspect

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m c é c Ad /d is ag tid sl ul nt /m o n O i c. is at tid duc ul . e M sy e/ i t.p at ou uc /s . Ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar s .p e bs ai l ch O ./p te dz ns oi on /s W z. h. ec g. Vt

y VQ s h n oi /s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-9 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op psychomotorisch aspect

55

Gem. score affectief/Score moy. affective

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m éc c Ad /d is ag tid sl ul nt n /m O io c. is at tid duc ul y. /e M s e i t.p at ou uc /s . Ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O te ./p dz ns oi on /s W z. h. ec g. Vt


A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-10 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op affectief aspect

De complexiteit van het psychomotorisch aspect van alle de zorgpakketten is laag (zie figuur 3-9). Zowel het cognitieve als het affectieve aspect scoren hoger (zie figuur 3-8 en 3.10). Het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ heeft op elk deelaspect een lage complexiteit. In alle zorgpakketten zijn competenties van niveau 3. Dit betekent dat zorgverleners van niveau 3 voor alle zorgpakketten nodig zijn, met uitzondering van het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. Voor het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ zijn de meest voorkomende competenties weergegeven in tabel 3.17. Competenties van zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Kunnen samenwerken met collega’s om de zorgen vlugger en meer comfortabel te laten verlopen voor de zorgvrager. - Het kunnen afstemmen van de verschillende zorgverleners op elkaar zodat spreiding van de zorg toelaat de aanwezigheidsfactor van zorgverleners te vergroten als bijkomende hulp naar de sociale controle voor de zorgvrager. - In staat zijn gevoelens omtrent de reanimatie te uiten en te evalueren met collega’s. - Kunnen bespreekbaar stellen van frustraties en begrip tonen voor de gevoelens en

56

frustraties van collega’s. - Beschikken over de nodige assertiviteit om over bepaalde onderwerpen met artsen te discussiëren. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Aan de arts durven vragen om een niet te reanimeren code met zorgvrager en familie te bespreken. - De nodige overtuigingskracht bezitten ten opzichte van de artsen in het bespreken van wat er fout is gelopen bij de noodsituatie. - Resultaten van observaties, acties en behandelingen kunnen bespreken met de arts. - Aspecten van vrijwilligerswerking kennen en kunnen integreren in de zorgverlening en de vrijwilliger kunnen coachen bij de begeleiding van de zorgvrager. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Tabel 3.17 Competenties van het zorgpakket intraen interdisciplinaire samenwerking

Dat de competenties in dit zorgpakket slechts een complexiteit van niveau 2 krijgen is verrassend en vergt verdere studie. Het betekent niet dat intraen interdisciplinaire samenwerking niet als belangrijk wordt ervaren of niet frequent voorkomt. De experts vinden in basisdiensten deze intraen interdisciplinaire samenwerking gemiddeld minder complex. In sommige situaties volstaat een zorgverlener niveau 2, in andere situaties een zorgverlener niveau 3. 3.1.3.2.

Zorgpakketten geanalyseerd per type situatie

De moeilijke situaties wijken af van de andere situaties qua complexiteitsgraad (zie figuur 31). Onderstaande figuren geven een beeld van de globale complexiteit per zorgpakket enerzijds voor de moeilijke situaties (N=10) (zie figuur 3-11) en anderzijds van de overige situaties (N=40) (zie figuur 3-12).

57


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m éc sc Ad /d i ag tid sl ul nt /m o n O i c. is at tid duc ul . e M sy e/ i t.p at uc ou /s . Ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O ./p te dz ns on oi W ./s .z ch g. hy e Vt

ns oi /s

VQ

rg zo

A L/

. yg

AD

H



Figuur 3-11 Gem. globale score per zorgpakket moeilijke situaties (N = 10) 3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 ad es ch /tâ en ge ak ar .t m ch c Ad dé is g/ tid sla ul nt /m o n O i c. at is tid duc ul . /e M sy e i t.p at uc ou /s . Ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O ./p te dz ns o n so i / W z. h. . ec yg Vt VQ s h A L/ oin AD rg/s o .z yg

H


Figuur 3-12 Gem. globale score per zorgpakket - eenvoudige, doorsnee en noodsituaties ( N = 40)

Wanneer geanalyseerd per zorgpakket, is het beeld van de moeilijke situaties vergelijkbaar met het beeld bij de andere situaties. In de moeilijke situaties hebben de zorgpakketten echter een

wat

hogere

globale

complexiteit.

De

zorgpakketten

‘patiënteneducatie’

en

‘afdelingsgebonden administratieve taken’ vormen daarop een uitzondering. De zorgpakketten in moeilijke situaties hebben een globale complexiteit die hoger is dan niveau 2. Negentien procent van de competenties vereist zorgverleners niveau 3 (zie figuur 313) en 2% een zorgverlener niveau 4. Enkel het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ heeft zowel in moeilijke als in de andere situaties een globale complexiteit onder niveau 2. De complexiteit van het zorgpakket ‘patiënteneducatie’ heeft een wat grotere spreiding in de andere situaties. Het zorgpakket ‘verpleegtechnische zorgen’ ligt in de moeilijke situaties als geheel boven complexiteitsniveau 2. Dit zorgpakket vereist dus in elke moeilijke situatie zorgverleners van een hoger niveau dan niveau 2.

58

Bij de andere situaties heeft dit zorgpakket een grotere spreiding en zijn er ook situaties waarbij dit zorgpakket een complexiteitscore heeft lager dan 2. Moeilijke situaties vereisen een continue aanwezigheid van zorgverleners van niveau 3. Dit betekent niet dat alle competenties in deze moeilijke situaties een complexiteit hebben van


3 (of 4) (zie figuur 3-13).

70

61

58

60

48

50 30 20

39

36

40 19

17

10

32

31

24

19 5

2

5

2

1

0 1

2

3

4

A

Globaal - Globale

B

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA



Figuur 3-13 Complexiteit van competenties – moeilijke situaties

Sommige competenties in de moeilijke en andere situaties vereisen zorgverleners niveau 4. Het gaat echter om een minderheid van competenties (zie figuur 3-11 en 3-12). Competenties die een globale complexiteitscore 4 gekregen hebben, zijn voorgesteld in tabel 3.18. Competenties met complexiteitsniveau 4 •

In moeilijke situaties Ethische dilemma’s - Kunnen bemiddelen en interveniëren bij optreden van ethische vragen of moeilijkheden bij familie. - Risico en last van decubituswonde kunnen afwegen ten opzichte van de belasting van de preventieve maatregelen. Zorgverlening en organisatie - De juiste gegevens kunnen verzamelen, de verpleegkundige diagnoses en doelen kunnen bepalen, interventies kunnen plannen en evalueren. - Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale zorgvrager in overleg met de zorgvrager en familie.

59

- Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kunnen afstemmen van de verschillende zorgverleners op elkaar zodat spreiding van de zorg toelaat de aanwezigheidsfactor van zorgverleners te vergroten als bijkomende hulp naar de sociale controle voor de zorgvrager. - Problemen rond sociaal isolement kunnen aanpakken, de oorzaken kunnen inventariseren, de gepaste acties en evaluaties kunnen plannen en uitvoeren. - Maatregelen kunnen treffen om een evenwichtig slaap- en waakritme te bevorderen. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie Kwaliteit - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken.

•

In andere dan moeilijke situaties Zorgverlening en organisatie -Het kunnen aanpassen van de basale snelheid van de insulinepomp aan de leefgewoonten van de zorgvrager. - Uitleg kunnen geven aan de zorgvrager omtrent pompmateriaal en ervoor kunnen zorgen dat de zorgvrager de nodige kennis en kunde hieromtrent bezit voor zelfzorg. - Beschikken over de nodige assertiviteit om over bepaalde onderwerpen met artsen te discussiëren.

60

- Aan de arts durven vragen om een niet te reanimeren code met zorgvrager en familie te bespreken. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Vanuit kennis van de technische verpleegkundige prestaties en medisch toevertrouwde handelingen, binnen de grenzen van de wettelijke toelaatbaarheid te kunnen handelen. - Het disfunctioneren van de dienst kunnen herkennen en oplossingen ter verbetering kunnen zoeken. Kwaliteit - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. Tabel 3.18 Competenties met complexiteitscore 4

3.1.4. Besluit Op de basisdiensten blijkt er weinig ruimte te zijn voor functiedifferentiatie. Zorgverleners met een lager niveau, die geen specifieke opleiding hebben volstaan maar voor een zeer beperkt aantal competenties. Een eventuele mogelijkheid tot inschakeling van zorgverleners van een lager niveau ligt in het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. Op alle diensten en voor alle types situaties is de beschikbaarheid noodzakelijk van een hoger niveau met competenties die een creatief gebruik vragen op basis van analyse en inzicht van de kennis door de basisopleiding, praktijk of bijscholing verkregen (zorgverlener niveau 3). De aanwezigheid is vooral vereist voor elementen uit meerdere zorgpakketten en niet zozeer voor specifieke zorgpakketten. Het zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken wordt beschouwd als niet complex en het zorgpakket ‘patiënteneducatie’ als complex. De

cognitieve en affectieve aspecten van de verpleegkundige competenties worden als

complex gezien. Het psychomotorisch aspect is in alle types van situaties laag complex.

61

3.2. GESPECIALISEERDE DIENSTEN 3.2.1. Algemeen beeld Figuur 3-14 geeft de gemiddelde globale scores van competenties per type situatie weer.


2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 Eenvoudig - simple

Moeilijk - difficile

Doorsnee - courante

Nood - urgente

Gespecialiseerde diensten / Services spécialisés

Figuur 3-14 Gemiddelde globale score van competenties

Er is geen significant verschil tussen de 4 verschillende categorieën van situaties (zie tabel 3.19).

Globaal

Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

Mediaan

IQR

7,739

3

0,052

1,9648

0,003

Tabel 3.19 Kruskal-Wallis test voor de globale complexiteit van de vier categorieën

De eenvoudige en de doorsnee situaties zijn, wat complexiteit betreft, sterk vergelijkbaar met elkaar. De eenvoudige situaties hebben een iets grotere spreiding. Twee doorsnee situaties hebben een veel hogere complexiteit. De twee outliers die een hogere complexiteit vertonen, zijn beide situaties vanuit een palliatieve dienst. De ene situatie betreft een 72-jarige vrouw die opgenomen was met een pleurauitstorting ten gevolg van longmetastasen, die palliatieve zorgen kreeg en van wie de toestand heel snel achteruit ging. Voor slechts 15% van de competenties volstaat een zorgverlener van niveau 1 (zie figuur 315).

62


80 70

72

66 57

60 50 40 30 20 10 0

49 33

32

19

15

0 1

2

3

4

Globaal - Globale

2

0 A

B

C NVT - PA


18

14

13

10

A

B

C NVT - PA


1 A

B

C NVT - PA



Figuur 3-15 Complexiteit van competenties voor gespecialiseerde diensten

In tabel 3.20 zijn de meest voorkomende competenties uitgeschreven met een globaal complexiteitsniveau 1. Competenties met een globaal complexiteitsniveau 1 •

Zorgverlening - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de zorgvrager. - De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Het slaappatroon kunnen observeren en gerichte verpleegacties kunnen ondernemen om de slaap te bevorderen. - Kunnen installeren van de zorgvrager in de voor hem meest comfortabele zetel en alles binnen handbereik kunnen leggen. - De zorgvrager in een juiste houding kunnen plaatsen in bed of in de zetel om op een optimale wijze te kunnen eten en drinken. - Geduld kunnen uitoefenen bij het verplaatsen van de zorgvrager. - De nodige opfrissingen, wissels van kussens doen om comfort optimaal te houden bij een zorgvrager met verplichte bedrust. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - De zorgvrager op een respectvolle wijze kunnen assisteren bij de voorbereiding en toediening van de maaltijd, volgens de wensen van de zorgvrager. - Diëtiste kunnen vragen om bijkomende uitleg te geven aan zorgvrager omtrent voedingsleer. - Kunnen informeren van de zorgvrager over de infrastructuur en werking van de dienst. - Het kennen en kunnen gebruiken van een tillift.

•

Houding - Luisterbereidheid tonen.

63

- Aandacht voor spirituele beleving van zorgvrager en/of familie. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen openstaan voor de zorgvrager en tegelijk binnen deze relatie de gepaste afstand kunnen bewaren. - Kunnen samenwerken met collega’s om de zorgen vlugger en meer comfortabel te laten verlopen voor de zorgvrager. - Bereidheid tot voortdurend bijscholen en zich professioneel ontwikkelen. - Plaatsvervangende sfeer van huiselijkheid kunnen scheppen op een palliatieve eenheid. - Kunnen creëren van een warm en open klimaat, zodat patiënt en familie zich welkom, opgevangen en geborgen voelen op een palliatieve eenheid. •

Logistieke taken - Kunnen klasseren van de ontvangen resultaten van de uitgevoerde onderzoeken. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Het verpleegkundige dossier kunnen aanvullen en klasseren na ontslag. - Dossiers voor nieuwe zorgvragers kunnen opmaken. - De nodige stappen kunnen nemen om de administratieve situatie van de zorgvrager in orde te brengen. - De administratieve taken rond opname in computersysteem en opnameboek van de afdeling kunnen afwerken. - Correct aanrekenen van gebruikt materiaal voor de uitgevoerde prestaties. - Ervoor zorgen dat de zorgvrager bij ontslag administratief in orde is. - Afspraken kunnen maken met de zorgvrager omtrent contactmogelijkheden na ontslag. - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Tabel 3.20 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1

64

De aanwezigheid van zorgverleners van niveau 2 is de norm in alle types situaties. Niveau 2 volstaat voor 66% van alle competenties (zie figuur 3-15). Voor elk type van situaties zijn er situaties die de aanwezigheid vereisen van zorgverleners niveau 3 (zie figuur 3-14). Vooral voor noodsituaties is een zorgverlener niveau 3 continu vereist. In 40% van de situaties binnen de categorie van de noodsituaties wordt de inbreng van zorgverlener niveau 4 vereist. Voor de overige situaties (eenvoudige, doorsnee en de moeilijke situaties) is dat 17,5 %. In tabel 3.21 zijn de competenties die in die bepaalde situaties een score 4 kregen, vermeld. Competenties met een globaal complexiteitsniveau 4 •

Zorgverlening - Patiënt kunnen helpen met de afhankelijkheid om te gaan. - Comfortzorg kennen en kunnen toepassen rekening houdend met de specifieke toestand van de zorgvrager in nauw overleg met de arts en andere zorgverleners. - Levenskwaliteit kunnen bieden tot het einde van het leven. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. - Het nodige materiaal bij reanimatie kennen en kunnen klaarleggen, zelf kunnen starten met reanimeren en arts adequaat kunnen assisteren. - Snel en correct toevertrouwde handelingen kunnen uitvoeren in kritieke situaties. - Adequaat kunnen functioneren in een stresserende situatie. - Je eigen gevoelens onder controle kunnen houden in een kritieke situatie. - Kennis en kunde hebben met betrekking tot uitvoering van euthanasie, starten en opvolgen van palliatieve sedatie. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. -Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen.

65

• Ethische dilemma’s - Kunnen ethisch reflecteren omtrent de te verlenen zorg en behandeling rekening houdend met diens voor- en nadelen voor de zorgvrager. Niet gerelateerd aan directe patiëntenzorg: - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. - Surveillance van kwaliteitszorg en kwaliteitsprojecten kunnen uitvoeren door invoer van metingen, registraties, analyse der gegevens, feedback aan het team, en het team kunnen bijsturen waar nodig. - Kunnen innoverend handelen, aanbrengen van nieuwe ideeën, creatief zijn en zowel interdisciplinair als intramuraal kunnen zoeken naar oplossingen. Tabel 3.21 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4

3.2.2. Complexiteit van de aspecten van de competenties 3.2.2.1.

Algemeen

De complexiteit van de competenties werd eveneens gescoord op de aspecten cognitief, psychomotorisch en affectief. De complexiteit werd gescoord op een 3-puntenschaal. Op figuur 3-16, 3-17 en 3-18 worden de gemiddelde scores weergegeven per categorie en dit per aspect van de competentie voor alle categorieën van situaties. Uit fig. 3-15 (op een assenstelsel van 1 tot 2) blijkt dat het cognitieve en affectieve aspect meer complex blijken te zijn dan het psychomotorische aspect.

66

2,0


1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 Eenvoudig - simple


Doorsnee - courante

Nood - urgente


Figuur 3-16 Gem. complexiteitscore op cognitief vlak




Doorsnee - courante

Nood - urgente


Figuur 3-17 Gem. complexiteitscore op psychomotorisch vlak




Doorsnee - courante

Nood - urgente


Figuur 3-18 Gem. complexiteitscore op affectief vlak

67

Noodsituaties vertonen een hogere complexiteit dan de overige situaties op het cognitief en psychomotorisch vlak (zie figuur 3-16 en 3-17). Op het affectieve vlak scoren de doorsnee situaties iets hoger dan de overige types situaties (zie figuur 3-18), maar het verschil is niet significant (zie tabel 3.22). Kruskal-Wallis

df

p-waarde

Mediaan

IQR

test Cognitief

5,328

3

0,149

1,7286

0,0444

Psychomotorisch

4,787

3

0,188

1,1467

0,1141

Affectief

0,890

3

0,828

1,5816

0,1287


3.2.2.2.

Per type situatie

Voor elk type situatie scoort het cognitieve aspect hoger dan de andere twee aspecten. Het psychomotorische scoort het laagste (zie figuur 3-16, 3-17 en 3-18). Voor de eenvoudige situaties is er een significant verschil in complexiteit tussen de drie aspecten, zowel tussen het cognitieve en het psychomotorische, tussen het cognitieve en het affectieve als tussen het affectieve en het psychomotorische (zie tabel 3.23 en 3.24). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

27,595

2

<0,001

Aspecten

Tabel 3.23 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor eenvoudige situaties

Aspecten Cognitief – Psychomotorisch Cognitief – Affectief Psychomotorisch - Affectief

Mann-Whitney U test

p-waarde

<0,001

<0,001

41

0,026

<0,001

<0,001

Tabel 3.24 Mann-Whitney U test tussen aspecten voor eenvoudige situaties

Zoals voor de eenvoudige situaties is er voor de doorsnee, de moeilijke en de noodsituaties ook telkens een significant verschil tussen de drie aspecten (zie tabel 3.25 tem 3.30).

68

Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

34,004

2

<0,001

Aspecten


Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde

<0,001

<0,001

35

0,001

<0,001

<0,001

Cognitief – Psychomotorisch Cognitief – Affectief Psychomotorisch – Affectief


Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

25,869

2

<0,001

Aspecten


Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde

<0,001

<0,001


29

0,013

Psychomotorisch – Affectief

1,0

<0,001

Cognitief – Psychomotorisch


Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

23,081

2

<0,001

Aspecten


Aspecten Cognitief – Psychomotorisch Cognitief – Affectief Psychomotorisch – Affectief

Mann-Whitney U test

p-waarde

<0,001

<0,001

12

0,004

<0,001

<0,001


69

3.2.2.3.


De complexiteitscore van het cognitieve aspect correleert sterker dan de andere aspecten met de globale complexiteitscore (zie tabel 3.31). De andere correlaties zijn lager, maar wel significant.

Spearman

Cognitief

Psychomotorisch

Affectief

0,606

0,328

0,388

<0,001

0,020

0,005



p-waarde






Tabel 3.31 Spearman correlatie tussen de aspecten

3.2.3. Complexiteit per zorgpakket 3.2.3.1.

Algemeen beeld

Figuur 3-19 geeft de globale complexiteit per zorgpakket weer van de 50 situaties.

70


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

s he âc -t e en g r ak ha .t m éc i Ad -d t id ag ul sl nt -m n O c. io t is ca tid ul du y. M /e ps ie t. at uc ou . ./s ed d ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs c la O te ./p s in dz o n ./s o W z . hn ec 'h Vt VQ ns d oi

./s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-19 Globale score per zorgpakket voor 50 situaties

In alle zorgpakketten, met uitzondering van het pakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ zijn er situaties waarin het zorgpakket een gemiddelde complexiteit heeft die hoger is dan niveau 2. De complexiteit van het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ is laag. De mediaan van de overige zorgpakketten zijn hoger. Inschakeling van lagere functies voor afdelingsgebonden taken is te overwegen. Verder zijn er weinig opdrachten voor niveau 1. De meest voorkomende competenties in het takenpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ zijn vermeld in tabel 3.32. Competenties van het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Aanvragen van onderzoeken kunnen voorbereiden (zoals bons, identificatie klevers, medisch dossier klaarleggen,…) met aandacht voor specifieke voorbereidingen. - Kunnen klasseren van de ontvangen resultaten van de uitgevoerde onderzoeken. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe zorgvragers kunnen opmaken. - De nodige stappen kunnen nemen om de administratieve situatie van de zorgvrager in orde te brengen. - De administratieve taken rond opname in OCS systeem en opnameboek van de afdeling kunnen afwerken.

71

- Kunnen werken met administratieve computerprogramma’s. - Correct kunnen aanrekenen van gebruikt materiaal voor de uitgevoerde prestaties. - Het kunnen vervolledigen van de minimale verpleegkundige gegevens met strikte naleving van de regels. - Het kunnen uitvoeren van een correct stockbeheer en invulling van de logistieke noden voor de afdeling zodanig dat de zorgvrager maximale diensten krijgt. - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Tabel 3.32 Competenties van het zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken

De zorgpakketten ‘observatie van parameters’ en ‘verpleegtechnische zorgen’ hebben een hogere globale score dan de andere zorgpakketten (zie figuur 3-19). Geen van beide zorgpakketten hebben een situatie waarvoor de complexiteit onder niveau 2 ligt. De competenties van het zorgpakket ‘observatie van parameters’ die een hoge score kregen waren onder andere •

Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen.

•

Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen.

•

Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren.

Deze drie competenties kregen een maximale score in een situatie op een spoedafdeling. De aanwezigheid van een zorgverlener niveau 3 op de afdeling is zeker vereist. Er zijn immers heel wat situaties met zorgpakketten die boven het complexiteitsniveau 2 uitkomen. Een zorgverlener niveau 4 zou oproepbaar of consulteerbaar moeten zijn. Figuren 3-20, 3-21 en 3-22 geven, op een assenstelsel van 1 tot 2, de complexiteit van de zorgpakketten voor de aspecten cognitief, psychomotorisch en affectief weer.

72

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0


s he âc -t e n rg e ak ha .t m éc Ad - d idi t ag ul sl nt -m n O c. tio is ca tid ul du y. M /e ps ie t. at uc ou . /s ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar .p es i bs c la O te ./p ns dz oi on /s . W .z hn ec 'h Vt VQ ns d A oi L/ ./s rg zo AD

. yg H

s he âc -t e n rg e ak ha .t m éc Ad - d idi t ag ul sl nt -m n O c. tio is ca tid ul du y. M /e ps ie t. at uc ou . /s ed ar d. .p on bs y. ./o Ps ar .p es i bs c la O te ./p ns dz oi on /s . W .z hn ec 'h Vt VQ ns d A i L/ so AD rg./ zo . yg H

2,5

2,0

1,5

1,0

Gem. score affec./Score moy. affec.

2,5

2,0

1,5

1,0


3,0


Figuur 3-20 Gem. globale score per zorgpakket op cognitief vlak


Figuur 3-21 Gem. globale score per zorgpakket op psychomotorisch vlak

3,0

s he âc -t e n rg e ak ha .t m éc Ad - d idi t ag ul sl nt -m n O c. io t is ca tid ul du y. M /e ps ie t. at uc ou . /s ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs c la O te ./p s in dz o n ./s o W z . hn ec 'h Vt VQ ns d A i L/ so AD r g./ o .z yg

H


Figuur 3-22 Gem. globale score per zorgpakket op affectief vlak

73

Ook wanneer de competenties gegroepeerd zijn in zorgpakketten blijken het cognitieve en het affectieve aspect complexer te zijn dan het psychomotorische aspect. Het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ heeft op elk deelaspect een lage complexiteit. 3.2.3.2.


De noodsituaties wijken af van de andere situaties qua complexiteitsgraad (zie figuur 3-14). Figuren 3-24 en 3-25 geven een beeld weer van de globale complexiteit per zorgpakket


enerzijds voor de noodsituaties (zie figuur 3-24) en anderzijds voor de overige 40 situaties.

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 . yg

ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m c é c Ad /d is ag tid sl ul nt /m n O io c. is at tid duc . ul /e M sy ie .p at ut uc so . / ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar .p es i bs c la O te ./p s dz in o n ./s o W .z hn ec h Vt d' VQ ns A oi L/ /s AD r g. zo

H



Figuur 3-23 Gem. globale score per zorgpakket voor noodsituaties (N = 10)

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 N=

32

40

40

25

40

40

40

40

30

33

ad es ch /tâ en e ak rg .t ha m c é c Ad /d is ag tid sl ul nt /m n O io c. is at tid duc . ul /e M sy ie .p at ut uc so . / ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar .p es i bs c la O te ./p s dz in o n ./s o W .z hn ec h Vt d' VQ ns oi

./s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-24 Gem. globale score per zorgpakket voor eenvoudige, doorsnee en moeilijke situaties (N = 40)

In de noodsituaties blijken de zorgpakketten ‘verpleegtechnische zorgen, wondzorg, observatie van parameters’ complexer te zijn dan in de overige situaties. De zorgpakketten ‘hygiënische zorgen’, ‘psychosociale ondersteuning’, ‘patiënteneducatie’ en ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ hebben ongeveer dezelfde complexiteitsgraad in noodsituaties als in andere situaties. Het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ heeft wel een grotere spreiding in de noodsituaties. Alleen het zorgpakket ‘ontslagvoorbereiding’ daalt in noodsituaties ten opzichte van de


overige situaties.

80 67

65

70 60

58 51

50 40

30

30

28

23

20 10

12

11 1

1

2

3

4

Globaal - Globale

2

0

0 A

B

C NVT - PA


21

16

14

A

B

C NVT - PA


0 A

B

C NVT - PA



Figuur 3-25 Complexiteit van competenties voor noodsituaties

Een klein percentage (12%) van alle competenties zou door een zorgverlener niveau 1 uitgevoerd kunnen worden. Deze competenties zijn vooral aanwezig in het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. Sommige competenties in de noodsituaties en de overige situaties vereisen zorgverleners niveau 4. Het gaat echter om een minderheid van competenties. Competenties die een globale complexiteitscore 4 gekregen hebben, zijn vermeld in tabel 3.33. Competenties met complexiteitsniveau 4 In noodsituaties - Kunnen ethisch reflecteren omtrent de te verlenen zorg en behandeling rekening houdend met diens voor- en nadelen voor de zorgvrager. - Kennis en kunde hebben met betrekking tot uitvoering van euthanasie, starten en opvolgen van palliatieve sedatie.

75

- Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Het nodige materiaal bij reanimatie kennen en kunnen klaarleggen, zelf kunnen starten met reanimeren en arts adequaat kunnen assisteren. - Snel en correct toevertrouwde handelingen kunnen uitvoeren in kritieke situaties. - Adequaat kunnen functioneren in een stresserende situatie. - Je eigen gevoelens onder controle kunnen houden in een kritieke situatie. In de andere situaties - Surveillance van kwaliteitszorg en kwaliteitsprojecten kunnen uitvoeren door invoer van metingen, registraties, analyse der gegevens, feedback aan het team, en het team kunnen bijsturen waar nodig. - Kunnen innoverend handelen, aanbrengen van nieuwe ideeën, creatief zijn en zowel interdisciplinair als intramuraal kunnen zoeken naar oplossingen. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. - Levenskwaliteit kunnen bieden tot het einde van het leven. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Patiënt kunnen helpen met de afhankelijkheid om te gaan. - Comfortzorg kennen en kunnen toepassen rekening houdend met de specifieke toestand van de zorgvrager in nauw overleg met de arts en andere zorgverleners. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. Tabel 3.33 Competenties met complexiteitscore 4

3.2.4. Besluit Ook in de gespecialiseerde diensten is er weinig ruimte voor functiedifferentiatie. 76

In de meerderheid van de situaties gaat het – volgens de experts – om het toepassen van kennis en vaardigheden die men op school of in de bijscholingen heeft aangeleerd. Het lager niveau dat geen specifieke opleiding vereist volstaat maar voor een zeer beperkt aantal competenties. Een eventuele mogelijkheid tot inschakeling van zorgverleners van een lager niveau ligt in het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. In alle situaties zijn zorgverleners van niveau 3 noodzakelijk. Dit is niet enkel het geval voor noodsituaties. Voor alle andere types van situaties zijn er aspecten die een hoge complexiteitsgraad hebben. In alle zorgpakketten is een inbreng van zorgverleners van niveau 3 noodzakelijk. De continue aanwezigheid van niveau 3 zorgverleners is dan ook aangewezen. Slechts een beperkt aantal competenties vereisen zorgverleners van niveau 4. In de situaties waar deze competenties nodig zijn, zouden zorgverleners niveau 4 kunnen opgeroepen of geconsulteerd worden.

77

3.3. OUDERENZORG Er is nagegaan of er een verschillend beeld is naargelang het gaat om situaties uit een RVT en situaties uit geriatrische afdelingen van acute ziekenhuizen. Dat bleek niet het geval te zijn. Daarom wordt bij de rapportering verder ook geen onderscheid gemaakt. Toch moet de afwezigheid van een verschil voorzichtig geïnterpreteerd worden. Het gaat immers maar om een beperkt aantal situaties (38 situaties uit RVT’s en 12 situaties uit geriatrische afdelingen in acute ziekenhuizen). 3.3.1. Algemeen beeld Figuur 3-26 geeft de gemiddelde scores voor de globale complexiteit van de competenties per type situatie.



Moeilijk- difficile

Doorsnee - courante

Nood - urgente

Geriatrie / Gériatrie


De globale complexiteit verschilt significant tussen de 4 categorieën (Kruskal-Wallis= 10,304; p-waarde=0,016; mediaan = 2,0150; IQR = 0,2139) (zie tabel 3.34).

78

SITUATIES

Mann-Whitney U test

p-waarde

28,5

,005

Doorsnee - Moeilijke

28

,022

Nood - Moeilijke

12

,004

Eenvoudige - Moeilijke

Tabel 3.34 Mann-Whitney U test tussen categorieën van situaties

Er zijn weinig situaties die laag scoren. De eenvoudige situaties hebben een grote spreiding. De laagste score is 1,77 en 75% van de eenvoudige situaties scoort 1,9 of hoger. Er is geen enkele situatie die volledig kan worden toevertrouwd aan zorgverleners niveau 1 (zie figuur 3-26). Een zorgverlener niveau 1 volstaat dus in geen enkele situatie. Slechts 15%


van alle competenties kregen een globale score van 1 (zie figuur 3-27).

80

68

67

70

59

60 50 40 30 20

32

28 15

29

23

15

10

37

15 3

3

4

0

2

0 1

2

3

4

Globaal - Globale

A

B

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA



Figuur 3-27 Complexiteit van competenties voor ouderenzorg

In tabel 3.36. zijn de meest voorkomende competenties vermeld met een globaal complexiteitsniveau 1. Competenties met een globaal complexiteitsniveau 1 •

Zorgverlening: - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de geriatrische zorgvrager. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken.

79

- Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Maatregelen kunnen treffen om een evenwichtig slaap- en waakritme bij de geriatrische zorgvrager te bevorderen. - Het kunnen creëren van een veilige omgeving om o.a. het valrisico te verkleinen/verminderen. •

Houding: - Luisterbereidheid tonen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die een verblijf in een rusthuis bij de familieleden oproepen. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de geriatrische zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

•

Logistieke taken - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. - Vervoer van de geriatrische zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. Tabel 3.35 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1

De aanwezigheid van zorgverleners niveau 2 is de norm in alle types situaties. Niveau 2 volstaat voor 67% van alle competenties (zie figuur 3-27). Voor elke categorie van situaties zijn er situaties die de aanwezigheid van een zorgverlener niveau 3 vereisen (zie figuur 3-27). In 50 % van de situaties binnen de categorie van moeilijke situaties en in 10 % van de situaties binnen de categorie van eenvoudige, doorsnee en noodsituaties wordt de inbreng van zorgverleners niveau 4 vereist. In tabel 3.36. zijn de competenties die in die bepaalde situaties een score 4 kregen, vermeld.

80

Competenties met een globaal complexiteitsniveau 4 Zorgverlening -De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Het kunnen beoordelen of voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien stadium van wondheling. - Vanuit de kennis van wondhelingsproces het gepaste verbandmateriaal kennen en kunnen toepassen. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. (Hem zo nodig stimuleren). - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Problemen rond het roepgedrag van de geriatrische zorgvrager kunnen aanpakken, de oorzaken kunnen inventariseren, de gepaste acties en evaluaties kunnen plannen en uitvoeren. - De geriatrische zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Actuele kennis hebben van producten die verpleegkundige en medische problemen bij palliatieve zorgvragers kunnen (ver)helpen. - De oorzaak van verwaarlozing kunnen achterhalen door het gericht observeren met behulp van observatieschalen. - Bereidheid tot voortdurend bijscholen en zich professioneel ontwikkelen. - Risico en last van decubituswonde kunnen afwegen ten opzichte van de belasting van de preventieve maatregelen. - Kunnen bemiddelen en interveniëren bij optreden van ethische vragen of moeilijkheden bij medewerkers of familie.

Niet gerelateerd aan directe patiëntenzorg - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. Tabel 3.36 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4

81


Algemeen

De complexiteit van de competenties werd eveneens gescoord op de aspecten cognitief, psychomotorisch en affectief. De complexiteit werd gescoord op een 3-puntschaal. Uit fig. 328, 3-29 en 3-30 blijkt dat het affectieve aspect het meest complex is. 2,0



Moeilijk- difficile

Doorsnee - courante

Nood - urgente


Figuur 3-28 Gem. complexiteitsscore op cognitief vlak



Moeilijk- difficile

Doorsnee - courante

Nood - urgente


Figuur 3-29 Gem. complexiteitsscore op psychomotorisch vlak

82

2,0



Moeilijk- difficile

Doorsnee - courante

Nood - urgente


Figuur 3-30 Gem. complexiteitsscore op affectief vlak

Voor alle situaties samen scoort het affectieve aspect (zie figuur 3-28, 3-29 en 3-30) hoger dan het psychomotorische of het cognitieve aspect. Het affectieve aspect is meer complex. De moeilijke situaties scoren op cognitief, psychomotorisch en affectief vlak hoger dan de eenvoudige, doorsnee en noodsituaties (zie figuur 3-28, 3-29 en 3-30). Enkel voor het affectieve aspect is het verschil statistisch significant (zie tabel 3.37). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

Mediaan

IQR

Cognitief

7,076

2

0,070

1,2900

0,2056

Psychomotorisch

6,240

2

0,101

1,2099

0,2064

Affectief

9,350

2

0,025

1,5421

0,1737


Na de Kruskal-Wallis test werd voor het affectieve ook de Mann-Whitney U test uitgevoerd en daar bleek er een statistisch significant verschil te zijn tussen de eenvoudige situaties en de moeilijke situaties (Mann-Whitney U= 31; p-waarde= 0,007) en tussen de moeilijke en de noodsituaties (Mann-Whitney U= 21,0,028). 3.3.2.2.

Per type situatie

Voor elke categorie scoort het affectieve aspect hoger dan de andere twee aspecten. Het cognitieve scoort op zijn beurt iets hoger dan het psychomotorische aspect (zie figuur 3-28, 329 en 3-30).

83

Voor de eenvoudige situaties is er een significant verschil gevonden tussen de drie aspecten, zowel tussen het cognitieve en het affectieve aspect, als tussen het cognitieve en het psychomotorische aspect en het affectieve en het psychomotorische aspect (zie tabel 3.38 en 3.39). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

20,267

2

<0,001

Aspecten

Tabel 3.38 Kruskal-Wallis tussen aspecten voor eenvoudige situaties

Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde


87

0,048


44

0,001


32

<0,001


Voor de doorsnee is er telkens een significant verschil tussen het cognitieve en het affectieve aspect en tussen het psychomotorische en het affectieve aspect. Tussen het cognitieve en het psychomotorische aspect is er geen significant verschil (zie tabel 3.40, 3.41). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

16,099

2

<0,001

Aspecten


Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde

62,5

0,259


24

0,002


14

<0,001



Zoals voor de doorsnee situaties is er voor de moeilijke en noodsituaties ook een significant verschil gevonden tussen de verschillende aspecten, behalve tussen het cognitieve en psychomotorische (zie tabellen 3.42-3.45).

84

.

Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

19,025

2

<0,001

Aspecten


Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde


27

0,082


4

0,001


1

<0,001


Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

15,479

2

<0,001

Aspecten


Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde


35

0,256


7

0,001

5,5

0,001



3.3.2.3.


De Spearman correlatie coëfficiënt werd berekend tussen de globale scores en de scores van de verschillende aspecten (zie tabel 3.46). Het cognitieve (rs = 0,735) en het psychomotorische (rs = 0,744) aspect correleren meer met de globale complexiteitscore dan het affectieve (rs = 0,565). Dus als het cognitieve en het psychomotorische in een situatie eenvoudig lijken, zullen de situaties als geheel eenvoudig lijken.

85

Cognitief

Psychomotorisch

Affectief

0,735

0,744

0,565

<0,001

<0,001

<0,001

Spearman



p-waarde





Gem. score cogn. / score moy. cogn.

Tabel 3.46 Correlatie tussen aspecten

3.3.3 3.3.3.1.

Complexiteit per zorgpakket Algemeen beeld


Figuur 3-31 geeft de globale complexiteit per zorgpakket weer voor alle situaties. 3,0

2,5

2,0

1,5

1,0


A L/

. yg

a es ch tâ n/ e ke ta rg i. ha m éc sc Ad /d i tid ag sl ul nt /m n O c. tio is ca tid . ul du M /e sy ie .p at ut uc /so . ed ar d. .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O ./p te dz ns on oi /s W z. h. ec g. Vt

H

AD



In alle zorgpakketten, met uitzondering van het pakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ en het pakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ zijn er situaties waarin het zorgpakket een complexiteit heeft die hoger is dan niveau 2.

86

De complexiteit van de zorgpakketten ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ en ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ zijn

laag. De mediaan van de overige

zorgpakketten is hoger dan 1,5. Inschakeling van lagere functies voor afdelingsgebonden taken is te overwegen. Verder zijn er weinig opdrachten voor niveau 1. In tabel 3.47 worden de competenties vermeld die onder het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire’ samenwerking’ vallen. Competenties van zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de geriatrische zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Tabel 3.47 Competenties van zorgpakket intraen interdisciplinaire samenwerking

De meest voorkomende competenties in het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ zijn weergegeven in tabel 3.48. Competenties van het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe geriatrische zorgvragers kunnen opmaken. - Vervoer van de geriatrische zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Tabel 3.48 Competenties van het zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken

87

De aanwezigheid van zorgverleners niveau 3 op de afdeling is vereist omdat er heel wat situaties zijn die boven het complexiteitsniveau 2 uitkomen. Een zorgverlener niveau 4 zou oproepbaar of consulteerbaar kunnen zijn.


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

es ch tâ n/ ke e g ta ar i. m ch Ad dé sc / i tid ag sl ul nt n ./m O c tio is ca tid ul du y. M /e ps ie t. at ou uc ./s a r. ed d .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs a l ch O ./p te dz ns o n so i W ./ .z ch

s g/

VQ

r zo

A L/

e Vt

AD

g. Hy

ns oi hy

a

g.



Figuur 3-32 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op cognitief vlak

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

. yg

a es ch tâ n/ e ke g ta ar i. m ch dé Ad sc / i ag tid sl ul nt n ./m O c tio is ca tid ul du y. M /e ps ie . t at u uc /so . ed ar d. .p on bs y. ./o Ps ar .p es bs ai l ch O te ./p dz ns oi on W ./s z h. . ec yg Vt VQ s h A n L/ oi AD rg/s zo

H


Figuur 3-33 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op psychomotorisch vlak

88


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

es ch tâ n/ k e ge ta r i. ha m éc c Ad /d is tid ag sl ul nt /m n O c. tio is ca tid ul du y. M /e ps ie . t at ou . uc s / ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O ./p te dz ns o n so i / W z.

. ch

s g/

VQ

r zo

A L/

e Vt

AD

g. Hy

ns oi hy

a

g.


Figuur 3-34 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op affectief vlak

Voor de drie aspecten zijn er veel outliers en extremen. Er is dus een grote spreiding aanwezig. Ook bij groepering per zorgpakket blijkt dat het affectieve aspect als complexer naar voor komt dan het cognitieve en het psychomotorische en dat dit zo is voor de meeste zorgpakketten (zie figuur 3-32, 3-33 en 3-34). Het zorgpakket ‘wondzorg’,‘observatie van parameters’ scoren laag op affectief vlak. Dat de competenties van het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ een lage complexiteit hebben, is verrassend en vergt verdere studie. Het betekent niet dat intraen interdisciplinaire samenwerking niet als belangrijk wordt ervaren of niet frequent voorkomt. De experts vinden dit zorgpakket gemiddeld minder complex. 3.3.3.2.


De moeilijke situaties wijken af van de andere types van situaties qua complexiteitsgraad (zie figuur 3-26). Figuren 3-35 en 3-36 geven een beeld van de globale complexiteit per zorgpakket voor de moeilijke situaties enerzijds en voor de overige 40 situaties anderzijds .

89


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

a es ch tâ n/ e ke ta rg i. ha m éc sc Ad /d i tid ag sl ul nt /m n O c. tio is ca tid . ul du M /e sy ie .p at ut uc /so . ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar . p i es bs la ch O ./p te dz ns on oi W ./s z h. . ec yg Vt VQ s h A n L/ oi AD rg/s zo

H

. yg



Figuur 3-35 Gem. globale score per zorgpakket voor moeilijke situaties (N = 10) 3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

z.

ns oi hy

a

g.

es ch tâ n/ ke e ta rg i. ha m éc sc Ad /d i tid ag sl ul nt /m n O c. tio is ca tid . ul du M /e sy ie .p at ut uc /so . ed d. ar .p on bs y. ./o Ps ar .p es i bs la ch O ./p te dz ns oi /s

on W

. ch

s g/

VQ

r zo

A L/

e Vt

AD

g. Hy


Figuur 3-36 Gem. globale score per zorgpakket voor eenvoudige, doorsnee en noodsituaties (N = 40)

Voor

de

moeilijke

situaties

hebben

praktisch

alle

zorgpakketten

een

hogere

complexiteitsscore. Intra- en interdisciplinaire samenwerking en afdelingsgebonden administratieve taken hebben in de moeilijke situaties een lager complexiteitsniveau dan in de overige situaties. Behalve voor ‘multidiscplinaire samenwerking’ en ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ liggen de medianen van de zorgpakketten boven 2. Voor de moeilijke situaties hebben 23% van alle competenties een globale score van 3 en 4% een score van 4 (zie figuur 3-37). Zorgverleners niveau 3 zouden dus moeten ingezet worden in alle taakgebieden. Een kleine percentage (14%) van alle competenties zou aan een zorgverlener niveau 1 toevertrouwd kunnen worden. Dit is niet hoger dan in de andere domeinen. Deze competenties zijn aanwezig in alle zorgpakketten. Intra- en inter disciplinaire samenwerking

90

en afdelingsgebonden administratieve taken bestaan hoofdzakelijk uit competenties met een


niveau-1-complexiteit. 70

63

60

60

55

50

40

40

33

30 20

24

23

18

14

10

30

28

4

3

3

0

2

0 1

2

3

4

Globaal - Globale

A

B

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA



Figuur 3-37 Complexiteit van competenties voor moeilijke situaties

Sommige competenties in de moeilijke en de andere situaties vereisen zorgverleners van niveau 4. Het gaat echter om een minderheid van competenties. Competenties die een globale complexiteitscore 4 gekregen hebben, zijn voorgesteld in tabel 3.49. Competenties met complexiteitsniveau 4 In moeilijke situaties - De geriatrische zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Het kunnen beoordelen of voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien stadium van wondheling. - Vanuit de kennis van wondhelingsproces het gepaste verbandmateriaal kennen en kunnen toepassen. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. (Hem zo nodig stimuleren). - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens de maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Actuele kennis hebben van producten die verpleegkundige en medische problemen bij palliatieve zorgvragers kunnen (ver)helpen. - Bereidheid tot voortdurend bijscholen en zich professioneel ontwikkelen. - Risico en last van decubituswonde kunnen afwegen ten opzichte van de belasting van de preventieve maatregelen. - Kunnen bemiddelen en interveniëren bij optreden van ethische vragen of moeilijkheden bij medewerkers of familie. - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter

91

bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. In de andere situaties zijn - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Problemen rond het roepgedrag van de geriatrische zorgvrager kunnen aanpakken, de oorzaken kunnen inventariseren, de gepaste acties en evaluaties kunnen plannen en uitvoeren. - De oorzaak van verwaarlozing kunnen achterhalen door het gericht observeren met behulp van observatieschalen. - Bereidheid tot voortdurend bijscholen en zich professioneel ontwikkelen. - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. Tabel 3.49 Competenties met complexiteitscore 4

3.3.3. Besluit Ook in het geriatrische zorgdomein is er weinig ruimte voor functiedifferentiatie. In de meerderheid van de situaties gaat het – volgens de experts – om het toepassen van kennis en vaardigheden die men op school of in de bijscholingen heeft aangeleerd. De situaties vragen wel om een specifieke opleiding. Zorgverleners van niveau 1 volstaan maar voor een zeer beperkt aantal competenties. Een eventuele mogelijkheid tot inschakeling van zorgverleners van een lager niveau ligt ook hier in het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. In alle situaties zijn zorgverleners van niveau 3 noodzakelijk. Dit is niet enkel het geval voor moeilijke situaties. Voor alle andere types van situaties zijn er competenties die een hoge complexiteitsgraad hebben. De inbreng van zorgverleners niveau 3 is noodzakelijk in alle zorgpakketten. De continue aanwezigheid

van niveau 3 zorgverleners is dan ook

aangewezen.

92

Slechts een beperkt aantal competenties vereisen niveau 4 zorgverleners. In de situaties waar deze competenties nodig zijn, zouden zorgverleners niveau 4 kunnen opgeroepen of geconsulteerd worden.

93

3.4. THUISZORG 3.4.1. Algemeen beeld De boxplots van figuur 3-38 geven de gemiddelde globale scores van de competenties per categorie situaties weer.


2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 Eenvoudig - Simple


Doorsnee - Courante

Nood - Urgente

Thuisverpleging / Soins à domicile


De globale complexiteit verschilt niet tussen de vier categorieën van situaties (zie tabel 3.50)

Globaal

Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

Mediaan

IQR

5,019

3

0,170

2,045

0,2806

Tabel 3.50 Kruskal-Wallis test tussen categorieën van situaties

Er zijn weinig situaties die laag scoren. De laagste score is 1,6. De eenvoudige situaties hebben een grote spreiding. De globale complexiteit van de situaties varieert tussen de 1,6 en de 2,35. Moeilijke situaties zijn een beetje complexer dan de 3 andere types situaties, maar niet zo sterk afwijkend van de andere als in de andere zorgdomeinen het geval is. De noodsituaties hebben de hoogste mediaan en zijn wat complexer dan de eenvoudige en de doorsnee situaties, maar niet dan de moeilijke situaties. Ze hebben een veel kleinere spreiding dan de andere categorieën.

94

Sommige eenvoudige en doorsnee situaties zijn complexer dan de noodsituaties. Blijkbaar worden de noodsituaties niet echt als complex beschouwd. De urgentiegraad van de situaties leidt niet noodzakelijk tot een grotere complexiteit. Er is dus geen reden om hoger gekwalificeerd personeel in te zetten specifiek voor de noodsituaties. Er zijn eenvoudige en doorsnee situaties die complexer zijn dan de noodsituaties, maar er zijn er ook die eenvoudiger zijn. De termen ‘nood’ en ‘complex’ zijn voor het zorgdomein thuiszorg geen synoniemen. Er is geen enkele situatie (zie figuur 3-38) die volledig kan toevertrouwd worden aan zorgverleners niveau 1. Een zorgverlener niveau 1 volstaat dus in geen enkele situatie. Slechts


13% van alle competenties kregen een globale score van 1 (zie figuur 3-39). 80 67

70 60

59

50 40

54 42

38 29

30 20 10

17

13

4 2

3

25

15 3

0 1

31

4

Globaal - Globale

A

B

3

0

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA


2 A

B

C NVT - PA



Figuur 3-39 Complexiteit van competenties voor thuiszorg

In tabel 3.51 zijn de meest voorkomende competenties vermeld met een globaal complexiteitsniveau 1. Competenties met globaal complexiteitsniveau 1 •

Zorgverlening - Hulp kunnen bieden bij het aan- en uitkleden met respect voor de privacy van de geriatrische zorgvrager. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van hygiëne in de thuissituatie.

•

Houding - Luisterbereidheid tonen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand bij de familieleden en mantelzorgers oproepen.

95

- De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Bereidheid tot voortdurend bijscholen en zich professioneel ontwikkelen. Tabel 3.51 Competenties met globaal complexiteitsniveau 1

De aanwezigheid van zorgverleners niveau 2 is de norm in alle types situaties. Niveau 2 volstaat in 67% van de situaties (zie figuur 3-39).

Competenties met een globaal complexiteitniveau 4 - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Zorg kunnen plannen met oog op de hele duur van thuiszorg. - De thuissituatie (materieel, hygiënisch, draagkracht) kunnen beoordelen en de mensen begeleiden in het nemen van de gepaste maatregelen. - Informatie kunnen geven

hoe een veilige omgeving te creëren om het vallen te

voorkomen in thuissituatie. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Hydratatie bij een terminale zorgvrager kunnen evalueren en vanuit de kennis van de wetenschappelijke ontwikkelingen op gebied van dehydratatie in de laatste levensfase, de gepaste interventies kunnen toepassen. - Op een euthanasieaanvraag adequaat kunnen reageren en de gepaste ethische benadering kunnen aannemen. - Actuele kennis hebben van de producten die verpleegkundige en medische problemen bij palliatieve zorgvragers kunnen (ver)helpen. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen.

96

- De juiste gegevens kunnen verzamelen, de verpleegkundige diagnoses en doelen kunnen bepalen, interventies kunnen plannen en evalueren. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. Niet gerelateerd aan directe patiëntenzorg - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. Tabel 3.52 Competenties met globaal complexiteitsniveau 4


Algemeen

De complexiteit van de competenties werd eveneens gescoord op de aspecten: cognitief, psychomotorisch en affectief. Hierbij werd gebruik gemaakt van een 3-puntschaal. Op figuur 3-39 (op een assenstelsel van 1 tot 2) is te zien dat het affectieve aspect de hoogste complexiteitsscores haalt en het psychomotorische en het cognitieve de laagste. Op de figuren 3-40, 3-41 en 3-42 worden de gemiddelde scores weergegeven per categorie en dit per aspect van de competentie (cognitief, psychomotorisch en affectief).

97

2,0

Gem. score cogn./Score moy. - cogn.

1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 Eenvoudig - Simple


Doorsnee - Courante

Nood - Urgente


Figuur 3-40 Gem. complexiteitscore op cognitief vlak

Gem. score psymot./Score moy. - psymot.



Doorsnee - Courante

Nood - Urgente


Figuur 3-41 Gem. complexiteitscore op psychomotorisch vlak




Doorsnee - Courante

Nood - Urgente


Figuur 3-42 Gem. complexiteitscore op affectief vlak

98

Voor alle situaties samen scoort het affectieve aspect (zie figuur 3-40, 3-41 en 3-42) hoger dan het psychomotorische en het cognitieve. De moeilijke situaties scoren op psychomotorisch en affectief vlak hoger dan de andere situaties. Voor het cognitieve aspect is dat niet zo. In de moeilijke situaties scoort het cognitieve minder hoog dan in de noodsituaties en is de spreiding kleiner (zie figuur 3-40, 341 en 3-42). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

Mediaan

IQR

Cognitief

5,860

2

0,119

1,3750

0,3534

Psychomotorisch

4,389

2

0,222

1,2254

0,2451

Affectief

8,597

2

,0,35

1,5967

0,2094


De Mann-Whitney U test toont aan dat er een statistisch significant verschil aanwezig is tussen de eenvoudige en de doorsnee situaties en tussen de eenvoudige en de moeilijke situaties (zie tabel 3.54). Type situatie

Mann-Whitney U test

p-waarde

Eenvoudige – Doorsnee

46,5

0,030

Eenvoudige – Moeilijke

19,0

0,013

Eenvoudige - Nood

19,5

0,112

Doorsnee – Moeilijke

86,0

0,141

Doorsnee – Nood

76,0

0,696

Moeilijke – Nood

31,0

0,190

Tabel 3.54 Mann-Whitney U test tussen de type situaties op affectief vlak

3.4.2.2.

Per type situatie

Voor alle situaties samen scoort het affectieve aspect hoger dan het psychomotorische en het cognitieve en scoort het psychomotorische het laagst. (zie figuur 3-40, 3-41 en 3-42). Voor de eenvoudige situaties is er een significant verschil tussen het cognitieve en het affectieve aspect en tussen het psychomotorische en het affectieve aspect, maar niet tussen het cognitieve en het psychomotorische aspect (zie tabel 3.55 en 3.56).

99

Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

9,050

2

0,011

Aspecten

Tabel 3.55 Kruskal-Wallis test tussen aspecten voor eenvoudige situaties

Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde

31,5

0,424

Cognitief - Affectief

14

0,019


10

0,007



Voor de doorsnee en de moeilijke situaties is het verschil tussen het cognitieve en het psychomotorische aspect, tussen het cognitieve en het affectieve en tussen het psychomotorische en het affectieve aspect significant (zie tabel 3.57 tem 3.60). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

28,252

2

<0,001

Aspecten


Mann-Whitney U test

p-waarde


119

0,011


106

0,004


13

<0.001

Aspecten


Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

16,298

2

<0,001

Aspecten


Aspecten

Mann-Whitney U test

p-waarde


36

0,038


18

0,002


14

0,001


100

In de noodsituaties is er ook een significant verschil tussen het psychomotorische en het affectieve aspect, maar niet tussen het cognitieve en het psychomotorische en ook niet tussen het cognitieve en het affectieve (zie tabel 3.61 en 3.62). Kruskal-Wallis test

df

p-waarde

8,625

2

0,013

Aspecten


Aspecten Cognitief – Psychomotorisch Cognitief - Affectief Psychomotorisch – Affectief

Mann-Whitney U test

p-waarde

17

0,115

22,5

0,318

3

0,002


3.4.2.3.


De Spearman correlatiecoëfficiënt werd berekend tussen de globale scores en telkens de scores van de verschillende aspecten (zie tabel 3.63). Het cognitieve (rs = 0,643) en het psychomotorische aspect (rs = 0,643) correleren meer met de globale complexiteitsscore dan het affectieve aspect (rs = 0,547). Dus als het cognitieve en het psychomotorische in een situatie eenvoudig lijken, wordt de situatie als eenvoudig beoordeeld.

101

Spearman

Cognitief

Psychomotorisch

Affectief

0,643

0,643

0,547

<0,001

<0,001

<0,001


Percentage competenties met globale score 4



p-waarde

Gem. score psymot./Score moy. - psymot.

Gem. score cogn./Score moy. - cogn.


Tabel 3.63 Correlatie tussen aspecten

3.4.3. Complexiteit per zorgpakket 3.4.3.1.

Algemeen beeld

Onderstaand figuur (zie figuur 3-43) geeft de globale complexiteit per zorgpakket weer van de

Gem.score globaal/Score moy. globale

50 situaties. 3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

g. hy

ad es ch /tâ en ak i .t c m is ad tid ul /m c. is du tid +e ul sy m /p ie at uc .+ ed ch y+ te Ps r./ pa z+

w h+ ec Vt

VQ

ns oi /s rg zo

A L/

. yg

AD

H

Thuisverpleging - Soins à domicile


102

In alle zorgpakketten zijn er situaties waarin het zorgpakket een complexiteit heeft die hoger is dan 2. Ook hier zijn de zorgpakketten ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ en ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ de zorgpakketten die het laagst scoren. Het zijn de enige

twee

zorgpakketten

die

voor

sommige

situaties

lager

dan

1,5

scoren.

Inschakeling van lagere functies voor afdelingsgebonden administratieve taken is te overwegen. Verder zijn er weinig opdrachten voor niveau 1. In tabel 3.64 worden de competenties vermeld die onder het zorgpakket ‘intra en interdisciplinaire samenwerking’ vallen. Competenties van zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de patiënt kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Tabel 3.64 Competenties van het zorgpakket intraen interdisciplinaire samenwerking

Voor het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ waren de volgende competenties de meest voorkomende (zie tabel 3.65). Competenties van het zorgpakket ‘ afdelingsgebonden administratieve taken’ - Kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe patiënten kunnen opmaken. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Tabel 3.65 Competenties van zorgpakket afdelingsgebonden administratieve taken

103

Ook is er aanwezigheid van zorgverleners niveau 3 vereist omdat er heel wat situaties boven het complexiteitsniveau 2 uitkomen.

Gem.score cogn./Score moy. cogn.

Figuren 3-44, 3-45 en 3-46 geven de complexiteit van de zorgpakketten op de aspecten weer.

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

ns oi g. hy

ad es ch /tâ en ak i .t c m is ad tid ul /m c. u is ed tid y+ ul m ps / ie at uc .+ ed ch y+ te Ps r./ pa z+

w h+ ec Vt

VQ

/s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Gem.score psymo./Score moy. psymo.

Figuur 3-44 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op cognitief vlak 3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

ns oi g. hy

ad es ch /tâ en ak i .t c m is ad tid ul /m c. u is ed tid y+ ul m ps / ie at uc .+ ed ch y+ te Ps r./ pa z+

w h+ ec Vt

VQ

/s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-45 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op psychomotorisch vlak

104

Gem.score affectief/Score moy. affective

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

g. hy

ad es ch /tâ en ak i .t c m is ad id t ul /m c. is du tid +e ul sy m /p ie at uc .+ ed ch y+ te Ps r./ pa z+

w h+ ec Vt

VQ

ns oi /s rg zo

A L/

. yg

AD

H


Figuur 3-46 Gem. complexiteitscore per zorgpakket op affectief vlak

De complexiteit van de zorgpakketten op het psychomotorisch aspect is laag (zie figuur 3-45). Op het cognitief aspect ligt de complexiteit iets hoger (zie figuur 3-44). Voor alle zorgpakketten, behalve voor afdelingsgebonden administratieve taken en intraen interdisciplinaire samenwerking, is het affectieve aspect het meest complexe (zie figuur 3-46). Dat de competenties van het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ een lage complexiteit hebben, is verrassend en vergt verdere studie. Het betekent niet dat intraen interdisciplinaire samenwerking niet als belangrijk wordt ervaren of niet frequent voorkomt. De experts vinden dit zorgpakket gemiddeld minder complex. 3.4.4.2.


De figuren 3-47, 3-49 geven een beeld van de globale complexiteit per zorgpakket voor de moeilijke situaties (figuur 3-47), de noodsituaties ( figuur 3-48) en de overige situaties (eenvoudige en doorsnee situaties, samen 30 situaties) ( figuur 3-49).

105


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 i .t m ad

. sc

ch tâ n/ es

sc

ad

.

du +e sy

.+ ch te r./

g hy

i tid ul /m

e ak

i tid ul m

pa z+

ns oi

/p tie ca du

+w ch

/s

VQ

rg zo

e y+ Ps

e Vt

. yg

A L/ AD

H


Figuur 3-47 Gem. globale score per zorgpakket voor moeilijke situaties (N = 12)


3,0

2,5

2,0

1,5

1,0 Hyg. zorg/soins hyg.

Psy+educatie/psy+edu

Vtech+w z+par./tech.+

admi.taken/tâches ad

multidisc./multidisc



Figuur 3-48 Gem. globale score per zorgpakket voor noodsituaties (N = 8)

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

so g/

VQ

r zo

s in g. hy

ad es ch /tâ en ak i .t c m is ad tid ul /m c. is du tid +e ul sy m /p ie at uc .+ ed ch y+ te Ps r./ pa z+ w h+ ec Vt

. yg

A L/ AD

H


Figuur 3-49 Gem. globale score per zorgpakket voor eenvoudige en doorsnee situaties (N = 30)

Zowel voor de moeilijke als voor de noodsituaties liggen de medianen van de zorgpakketten boven de 2, behalve voor het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ en het 106

zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. Voor de overige situaties (de eenvoudige en doorsnee situaties) liggen ze daarentegen allemaal onder de 2. Voor de moeilijke situaties hebben 21% van alle competenties een globale score van 3 en 3% een score van 4 (zie figuur 3-50), voor de noodsituaties was dat respectievelijk 18% en 3% (zie figuur 3-51). Er is dus voor de moeilijke en de noodsituaties continue aanwezigheid van 3

nodig.

Die


niveau

70

zouden

moeten

ingezet

worden

voor

alle

taakgebieden.

63 56

60 50

52 46

42

40 30 20

26

21

27

25

19

12

10

3

2

0 1

2

3

4

Globaal - Globale

A

B

3

0

C NVT - PA

A


B

2

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA





67

70

56

60 50

54 41

39

40

30

30 20

18 3

3

0 1

2

3

25

14

12

10

33

4

Globaal - Globale

A

B

3

0

C NVT - PA


A

B

C NVT - PA


2 A

B

C NVT - PA



Figuur 3-51 Complexiteit van competenties voor noodsituaties

Een klein percentage (12%) zou door een zorgverlener niveau 1 uitgevoerd kunnen worden. Deze competenties zijn aanwezig in alle zorgpakketten, maar voornamelijk in het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ en het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. Sommige competenties in de moeilijke situaties en in de noodsituaties vereisen een zorgverlener niveau 4. Het gaat echter om een minderheid van competenties. Competenties die een globale complexiteitscore 4 gekregen hebben, zijn vermeld in tabel 3.66.

107

Competenties met complexiteitsniveau 4 •

In de moeilijke situaties - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Hydratatie bij een terminale zorgvrager kunnen evalueren en vanuit de kennis van de wetenschappelijke ontwikkelingen op gebied van dehydratatie in de laatste levensfase, de gepaste interventies kunnen toepassen. - Op een euthanasieaanvraag adequaat kunnen reageren en de gepaste ethische benadering kunnen aannemen. - Actuele kennis hebben van de producten die verpleegkundige en medische problemen bij palliatieve zorgvragers kunnen (ver)helpen. - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken.

•

In de noodsituaties - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken.

•

In de andere situaties (eenvoudige en doorsnee situaties) - Zorg kunnen plannen met oog op de hele duur van thuiszorg. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - De thuissituatie (materieel, hygiënisch, draagkracht) kunnen beoordelen en de mensen begeleiden in het nemen van de gepaste maatregelen.

108

- Informatie kunnen geven

hoe een veilige omgeving te creëren om het vallen te

voorkomen in thuissituatie. - De juiste gegevens kunnen verzamelen, de verpleegkundige diagnoses en doelen kunnen bepalen, interventies kunnen plannen en evalueren. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Kunnen en willen participeren in de ontwikkeling van vernieuwingsprojecten ter bevordering van de kwaliteit. - Wetenschappelijke literatuur kunnen lezen en begrijpen, deze informatie kunnen beoordelen, synthetiseren en gebruiken als basis voor eigen evidence based handelen en denken. Tabel 3.66 Competenties met complexiteitscore 4

3.4.4. Besluit Ook in het domein van de thuiszorg is er weinig ruimte voor functiedifferentiatie. In de meerderheid van de situaties gaat het – volgens de experts – om het toepassen van kennis en vaardigheden die men op school of in de bijscholingen heeft aangeleerd. Het lager niveau dat geen specifieke opleiding vereist volstaat maar voor een zeer beperkt aantal competenties. Een eventuele mogelijkheid tot inschakeling van zorgverleners van een lager niveau ligt in het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’. In alle situaties, niet alleen in moeilijke en noodsituaties, zijn zorgverleners van niveau 3 noodzakelijk. Voor alle types van situaties zijn er aspecten die een hoge complexiteitsgraad hebben. In alle zorgpakketten is het noodzakelijk dat er inbreng is van zorgverleners niveau 3. De continue aanwezigheid

van niveau 3 zorgverleners binnen elke thuiszorgdienst lijkt

aangewezen. Deze zorgverleners kunnen vooral ingezet worden in moeilijke situaties en kunnen advies geven voor zorg in andere zorgsituaties.

109

Slechts een beperkt aantal competenties vereisen niveau 4 zorgverleners. In de situaties waar deze competenties nodig zijn, zouden zorgverleners niveau 4 kunnen opgeroepen of geconsulteerd worden.

110

3.5. PSYCHIATRISCHE ZORG Dans ce chapitre, nous faisons référence à des prestataires de soins de niveau 1 à 4, définis comme suit :

Prestataire de niveau 1.

Prestataire sans formation en soins infirmiers, qui —à condition d’un discours simple— est capable de fournir une réponse adéquate à une situation.


Prestataire de soins avec une formation en soins infirmiers.


Prestataire avec une formation en soins infirmiers, qui peut analyser et interpréter une situation plus largement.


Prestataire qui, en plus d’une formation en soins infirmiers, possède des connaissances scientifiques complémentaires.

3.5.1. Image générale par catégorie de situations Pour une image générale, l’analyse de la complexité globale par catégorie de situations — simple, courante, difficile ou urgente— permet de constater plusieurs choses (figure 3-52) : •

Le niveau de complexité est élevé et est similaire d’une catégorie de situations à l’autre : 2,5 sur une échelle allant de 1 à 4 et l’espace interquartile étant très petit (< 0,15);

•

Une très légère différence du niveau de complexité pour les situations simples bien que la différence entre les 4 catégories de situations soit statistiquement non significative (tableau 3.67).

•

Les minima et maxima croissent en fonction de la catégorie de situations (de simple à urgente) bien que l’augmentation ne soit que de 0,2 sur une échelle de 1 à 4 ;

•

Quelle que soit la catégorie de situations, les scores de complexité ne se démarquent jamais très nettement de la tendance centrale. Il n’y a pas d’‘outliers’.

111

Attention : Pour ce graphique uniquement, les extrêmes de l’échelle de score (ordonnée) sont 2,3 et 2,7, contrairement aux résultats présentés pour les autres domaines de soins, où l’échelle varie en fonction des résultats.

Complexité globale / Globale complexiteit

moyenne/gemiddeld

2,7

2,6

2,5

2,4

2,3 N=

10

20

10

simple/eenvoudig

10

difficile/moeilijk

courante/doorsnee

urgente/nood

catégorie de situations / type situaties

Figure 3-52 Niveau de complexité globale par catégorie de situation

Median

min

max

IQR

simple

2,53

2,40

2,60

0,11

courante

2,49

2,41

2,65

0,14

difficile

2,55

2,43

2,66

0,14

urgent

2,47

2,44

2,66

0,12

Tableau 3.67 Analyse descriptive du niveau de complexité globale par catégorie de situations

Les variations entre catégories de situations sont peu importantes : les médianes sont identiques (tableau 3.67). Kruskal-

df

p-value

Médiane

IQR

3

0,937

2,5

0,13

Wallis test Globale

0,417

Tableau 3.68 Test de Kruskall-Wallis pour la complexité globale entre les 4 catégories de situations

112

Quelle que soit la catégorie de situations, la médiane —systématiquement proche de 2,5— signe un niveau déjà élevé de complexité. Cependant, l’espace interquartile est plus important concernant les situations courantes et difficiles : ce constat souligne une complexité moins ‘homogène’ soit entre les situations constituant chacune de ces catégories, soit entre les compétences requises pour assumer les prises en charges décrites dans ces situations. Une analyse par groupe de compétences permettra de privilégier l’une de ces hypothèses.

Les scores de complexité sont moins élevés pour les situations simples que pour les autres catégories de situations. Ces autres catégories de situations ont des scores de complexité similaire entre elles : l’hypothèse pouvant expliquer ce paradoxe est qu’une situation urgente nécessite des interventions urgentes sans être plus complexes que les autres situations ; les situations courantes représentent un plus grand éventail de situations ; c’est la variété de ces situations qui en fait une complexité proche des situations difficiles et urgentes. Cependant, plus précisément, quelle que soit la catégorie, la complexité des situations oscille entre 2,4 et 2,7. Ceci indique que le niveau de complexité globale est élevé sans pour autant atteindre le maximum possible (niveau 4). En effet, un niveau de complexité de 2,5 signifie que les compétences « reposent sur les connaissances et l'expérience acquise lors la formation de base et permanente et lors de la pratique professionnelle » voire supposent « un usage créatif de ces connaissances et expériences ». Ceci correspondrait à un prestataire de soins de niveau 4 selon notre définition. En effet, à peine 10% des experts évaluent la complexité globale au niveau 1, niveau le moins élevé, requérant simplement une formation de base professionnellement appliquée. Ce résultat doit être interprété à la lumière des compétences pour lesquelles les scores de complexité sont si peu élevés. Les compétences ayant reçu un score égale à 1, sont présentées par groupes de compétences dans le tableau 3.69. (le chiffre entre parenthèses précise lorsque cette compétence est requise pour prendre en charge la situation patient, le pourcentage de score 1 attribué).

Accueil et anamnèse ~

Présenter l'institution et le fonctionnement du service.

(95%)

Prise en charge somatique ~

Exécution des ordres médicaux en matière de prélèvements urinaires.

(9%)

~

Observer, interpréter et réagir d’une façon adéquate selon la présence d'un schéma mictionnel

113

et fécal normal ou anormal.

(4%)

~

Exécution des ordres médicaux en matière de prélèvements sanguins.

(4%)

~

Observer les paramètres vitaux et physiques, les interpréter et réagir d’une façon adéquate, à partir des connaissances des normes et rapport au médecin. (4%)

Soutien dans ses relations avec les autres et soutien aux autres ~

Animation et organisation de rencontres communautaires portant sur la gestion et l'organisation de l'unité.

(2%)

Préparation de la sortie ~

Informer le patient et ses proches et les adresser aux structures de soins dont le patient aura besoin.

~

(83%)

Accompagnements à l'extérieur de l'unité.

(5%)

Coordination et travail en équipe ~

Assurer l’information et le respect des règles de sécurité, d’hygiène hospitalière et du secret professionnel auprès du personnel non qualifié travaillant dans le service.

~

(67%)

S'inscrire dans le collectif soignant, en adhérant aux projets de service et d'établissement. (8%)

S’appréhender comme sujet soignant ~

Faire preuve d'honnêteté, équité, respect et objectivité en toutes circonstances.

(86%)

~

Respecter les opinions et les convictions du patient, même si elles vont à l'encontre des nôtres. (8%)

~

Soutenir des engagements de soins dans la durée. (7%)

~

Soigner sans toujours connaître les causes et sans pouvoir agir directement sur celles-ci. Capacité à supporter le doute et la non maîtrise d'une situation de soins.

~

(3%)

Elaboration du savoir par la participation aux programmes de formation continue, interne et externe et transmission des savoirs aux étudiants, collègues, collaborateurs, et différents partenaires.

(2%)

Tâches administratives ~

Planifier les rendez-vous et les examens médicaux avec les services appropriés.

~

Classer les résultats des examens effectués.

~

Maîtriser les outils et démarches de gestion du service (informatique, procédures de transmission d’info, de transfert, …).

~

(100%)

(100%)

(100%)

Préparer les demandes d'examens médicaux avec une attention particulière pour les spécificités.

(98%)

~

Commander les médicaments et autres produits à la pharmacie.

(97%)

~

Commander le matériel spécifique aux soins et aux tâches administratives. (96%)

~

Préparer les dossiers pour les nouveaux patients. (93%) Tableau 3.69 Compétences ayant un niveau de complexité 1

114

Cette liste ne représente que 22 compétences sur 108 soit 1/5 des compétences.

Compétencescompetenties (%)

Toutes situations et compétences confondues Alle situaties voor alle competenties 46 50 37 40 30 20 10 7 10 0

43 27

39

35

30 24

27 20 18

24

14

0

1 2 3 4

A B C NVT - PA

A B C NVT - PA

A B C NVT - PA

Globaal - Globale

Cognitief - Savoir Psychomotorisch - Affectief Cognitif Savoir faire Savoir être

Complexité - Complexiteit

Figure 3-53 Complexité pour toutes situations et compétences

La majorité des experts (37%) évalue la complexité globale des compétences au niveau 2 et 46% au niveau 3, nécessitant des prestataires de niveau 2 et de niveau 3, selon notre définition. Une compétence attire notre attention : la compétence « tenir à jour le dossier infirmier » est évaluée à un score 3 par 99% des experts et à un score 2 par 1% des experts. Ce résultat signifie que les experts évaluent cette compétence comme requérant de l’innovation. D’autres compétences ont un score de complexité globale à 4. En effet, 7% des experts ont donné le score de complexité le plus élevé à certaines compétences ; ces 37 compétences représentent près d’un tiers des compétences recensées pour effectuer les prises en charge décrites dans les situations (tableau 3.70). Gestion de la crise (si nécessaire%) ~ Réaliser une vraie gestion des risques avant, pendant, après l'hospitalisation (violences, tentatives de suicides, automutilations, …). (86%) ~ Mise en chambre d'isolement et accompagnement du patient isolé.

(8%)

~ Contention physique du patient agité avec un matériel adapté.

(4%)

Accueil et anamnèse ~ Elaborer, analyser les situations de soins à partir de modèles théoriques.

(3%)

~ Analyser les troubles du comportement au regard de l'anamnèse du sujet, de l'histoire psychopathologique de ses troubles et de sa vie psychique.

(1%)

115

Cadre hospitalier - soutien au développement personnel ~ Elaborer un projet de soins personnalisé et prévoir son évaluation, évaluer et adapter en conséquence.

(97%)

~ Choix, élaboration et mise en œuvre d'un projet de soins personnalisé s'inscrivant dans un processus de démarche qualité et accompagnée d'une réflexion éthique.

(95%)

~ Mettre en place les stratégies d'interventions appropriées, choisies à partir d'objectifs et à en mesurer les conséquences.

(91%)

~ Adapter la prise en charge du patient à son évolution.

(33%)

~ Reconnaître le tableau clinique de chaque trouble psychoaffectif et adapter la prise en charge en conséquence.

(30%)

~ Dépister et gérer les troubles du comportement comme l'angoisse, l'agressivité, la violence, liés à une désorganisation psychique sans oublier les risques pour les autres patients et professionnels. (11%) ~ Maîtriser des activités groupales avec ou sans médiateur ainsi que les activités issues des courants systémique, cognitiviste, comportementaliste.

(4%)

~ Donner une portée thérapeutique aux activités médiatisées individuelles et groupales, (animation d'activités à visée socio thérapeutique, médiations à visée psychothérapeutique%).

(3%)

~ Etablir des corrélations entre expressions cliniques et des éléments psychodynamiques de la personnalité.

(3%)

~ Réaliser des soins d'accompagnement qui privilégient autant la visée curative, psychothérapique, de maintenance, que la dimension psychosociale. (3%) ~ Maîtrise d'activités de soins dans une visée psychothérapeutique.

(2%)

~ Observation et valorisation des progrès accomplis, renforcement positif.

(1%)

~ Observation, surveillance et prise en charge des troubles du comportement. (1%) Soutien dans ses relations avec les autres et soutien aux autres ~ Entretiens familiaux à visée socio thérapeutique.

(2%)

~ Apporter une aide aux familles avant, pendant, après l'hospitalisation (soutien, explications, information, orientation.

(1%)

~ Préparation de la sortie. ~ Évaluer (ou s’assurer de l’évaluation) du contexte de sortie : ressources financières, matérielles et relationnelles ainsi que du réseau de soutien.

(20%)

~ Développer des stratégies de soins en matière de prévention, de postcure en lien avec les problèmes actuels. (3%) Coordination et travail en équipe ~ Création et entretien d'un réseau de soins adapté aux différentes étapes du soin (préventif, curatif et post-cure) par anticipation et collaboration avec les autres partenaires des

116

secteurs sanitaires, sociaux, éducatifs, communaux. (5%) S’appréhender comme sujet soignant ~ Elaborer et établir des articulations entre des situations de soins singulières et des modèles théoriques.

(84%)

~ Créer un climat de confiance avec le patient et sa famille.

(9%)

~ Développer des méthodes d'évaluation et des procédures ‘qualité’.

(9%)

~ Soigner sans toujours connaître les causes et sans pouvoir agir directement sur celles-ci. (5%) ~ Soigner en s'inscrivant dans une temporalité émaillée de sorties, de ruptures, de situations de crise, de réticences, de repli sur soi, de passages à l'acte, d'améliorations cliniques qui participent de la construction du processus de soin. (4%) ~ Gérer les enjeux de transfert / contre-transfert.

(3%)

~ Savoir être le garant d'une éthique professionnelle et des droits des patients, de la législation générale et hospitalière. (2%) ~ Repérer les mécanismes de défense. (1%) ~ Comprendre ses propres mécanismes psychoaffectifs, gérer ses réactions face aux diverses situations rencontrées.

(1%)

~ Identifier la manière de progresser dans la relation à la personne soignée, dans les processus en cours. (1%) ~ Ajuster ses distances relationnelles. (1%) ~ Analyser et évaluer ses prises en charge relationnelles.

(1%)

~ Respecter les opinions et les convictions du patient, même si elles vont à l'encontre des nôtres.

(1%) Tableau 3.70 Compétences ayant un niveau de complexité 4

compétences-competenties (%)

Complexité globale, par catégorie de situations Globale complexiteit per type situaties 60 46

46

50 40

46

37

36

45 37

36

30 20 11 10

7

10

7

10

8

10

7

0 1 2 3 4

simple/eenvoudig

1 2 3 4

courante/doorsnee

1 2 3 4

difficile/moeilijk

1 2 3 4

urgente/nood

Complexité globale - globaal complexiteit

Figure 3-54 Complexité globale par catégorie de situations

117

Il faut insister sur le fait que quelle que soit la catégorie de situations, —simple, courante, difficile ou urgente— la majorité des experts (au moins 45% d’entre eux) évalue les compétences à un score égale à 3 ; 7 à 8% des experts estiment que ces compétences ont un score élevé de complexité (score 4) (figure 3-54). Le recours à des prestataires de niveau 3 et de niveau 4 est donc indispensable.

3.5.2. Complexité des différentes composantes des compétences 3.5.2.1.

En général

La complexité des compétences, en fonction de la catégorie de situations, a également été évaluée pour chaque composante de la compétence : o savoir (figure 3-55), o savoir-faire (figure 3-56), o savoir être (figure 3-57). En termes de composantes des compétences, la complexité est la plus élevée pour le savoir être, et ensuite le savoir cognitif et finalement le savoir-faire, quelle que soit la catégorie de situations. On ne remarque pas de différence importante entre catégories de situations, et ce, quelle que soit la composante de la situation (le tableau 6.1. en annexe détaille les résultats). Mais quelques nuances sont néanmoins à noter. La complexité de chacune des 3 composantes est évaluée comme étant moins élevée que la complexité globale, quelle que soit la catégorie de situations : la médiane de la complexité globale oscille autour de 2,5 ; celle du savoir cognitif autour de 2-2,1 ; celle du savoir-faire autour de 1,8-1,9 et du savoir être autour de 2,1-2,2. Le score médian des situations difficiles est systématiquement plus élevé que celui des autres catégories. Quelle que soit la catégorie de situations et la composante de la complexité, l’espace interquartile est très petit : de 0,1 à 0,26 sur une échelle allant de 1 à 4. Les déviations standards confirment ce constat. Ce constat souligne la congruence des avis entre experts.

118

Composante 'savoir' / Cognitief 2,5 2,4

moyenne/gemiddeld

2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 N=

10

20

10

simple/eenvoudig

10

difficile/moeilijk

courante/doorsnee

urgente/nood

catégorie de situations / type situaties

Figure 3-55 Complexité en termes de savoir cognitif par catégorie de situations savoir faire/psychomotorisch 2,5 2,4

moyenne/gemiddeld

2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 N=

10

20

simple/eenvoudig

10

10

difficile/moeilijk

courante/doorsnee

urgente/nood

catégorie de situations / types situaties

Figure 3-56 Complexité en termes de savoir-faire, par catégorie de situations savoir être/affectief 2,5 2,4

moyenne/gemiddeld

2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 N=

10

20

simple/eenvoudig courante/doorsnee

10

10

difficile/moeilijk urgente/nood

catégorie de situations/ types situaties

Figure 3-57 Complexité en termes de savoir être par catégorie de situations

119

Les extrêmes varient en fonction de la composante de la complexité. Ainsi les extrêmes inférieures en termes de savoir-faire sont égales à 1,7, quelle que soit la catégorie de situations ; alors que les extrêmes inférieures pour le savoir être et le savoir cognitif sont plus élevées, respectivement autour de 1,9 et 2. Ceci signifie qu’en termes de savoir cognitif et de savoir être, les compétences impliquent au moins « Une analyse et une interprétation rapide de la situation qui est indispensable et qui se base sur les connaissances actuelles » par un prestataire de niveau 2 selon notre définition. Les extrêmes supérieures sont au-delà de 2, traduisant un degré relativement élevé de complexité que ce soit en termes de savoir-faire, savoir cognitif, et savoir être, par ordre croissant. Kruskal-

df

p-value

Médiane

IQR

Wallis test Globale

0,417

3

0,937

2,51

0,13

Savoir cognitif

5,899

3

0,117

2,05

0,12

Savoir faire

4,037

3

0,257

1,91

0,21

Savoir être

0,706

3

0,872

2,19

0,13

Tableau 3.71 Test de Kruskal-Wallis entre catégorie de situations, pour la complexité globale et pour chacune de ses composantes

Les différences entre catégories de situations sont statistiquement non significatives que ce soit pour la complexité globale ou l’une de ses composantes (test de Kruskal-Wallis – tableau 3.71). En conclusion, la catégorie de situations n’interfère pas avec le niveau de complexité au niveau global ou par composante. On peut affiner les propos en analysant les composantes —catégorie de situations par catégorie de situations. 3.5.2.2.

Analyse par catégorie de situations

Les commentaires ci-après reposent sur la figure 3-58 et le tableau 6.1. en annexe. 3.5.2.2.1

Situations simples

Le savoir-faire apparaît comme la composante la moins complexe, suivie du savoir cognitif, pour lequel l’avis des experts est homogène (IQR est très petit : 0,05 sur une échelle de 1 à 3).

120

Pour cette catégorie de situations, la composante ‘savoir être’ a les scores de complexité les plus élevés (2,04 à 2,34), sur une échelle à 3 niveaux. Les différences observées sont statiquement significatives (tableaux 3.72 et 3.73). Le niveau de complexité est différent entre chaque composante (annexe – tableaux 6.3 et 6.4.).

moyenne/gemiddeld

3,00

simple/eenvoudig

courante/doorsnee

difficile/moeilijk

urgente/nood

2,50

2,00

1,50

1,00

moyenne/gemiddeld

3,00

2,50

2,00

1,50

1,00 1

2

3

4

1

complexité

Légende de la complexité (axe des abscisses) 2=Savoir cognitif 3=Savoir-faire

2

3

4

complexité

4=Savoir être

Figure 3-58 Complexité globale et par composante, par catégorie de situations

3.5.2.2.2

Situations courantes

Par rapport aux situations simples, les mêmes tendances se dégagent et les différences sont statistiquement significatives (tableaux 3.72 et 3.73). 121

Le savoir être est d’office évalué à un niveau de complexité 2 ; le savoir-faire apparaît comme la composante la moins complexe ; dans 50% des cas, elle est évaluée comme juste en dessous du niveau 2, dans certaines situations, cette composante apparaît comme plus complexe que 2 (figure 3-58). 3.5.2.2.3

Situations difficiles

Les mêmes tendances sont observées. Mais un outliers est à analyser. Dans le cadre d’une situation difficile, la complexité en termes de savoir-faire est évaluée à 2,38 et se dégage sensiblement de la tendance générale. Cette situation difficile se présentait comme suit : il s’agit d’un patient psychotique, sous l’emprise de cannabis et qui ne supporte par le sevrage médicamenteux induisant des hallucinations auditives et visuelles (situation 40-225). Contrairement à ce que pourrait laisser croire la figure 3-58, la différence de complexité entre le savoir et le savoir être est statistiquement non significative. La complexité pour ces composantes oscillent entre 2,1 et 2,2.

Les autres différences entre composantes sont

statistiquement significatives (tableaux 3.72 et 3.73). 3.5.2.2.4

Situations urgentes

Les mêmes tendances ainsi qu’un outliers sont mis en évidence. Pour une situation urgente, le savoir être atteint un niveau de complexité de 2,5. Cette situation urgente est caractérisée par la prise en charge d’un patient en décompensation psychotique, désocialisé, isolé sur le plan familial et n’ayant plus aucune conscience de la réalité depuis 5 ans. Il refuse un traitement par injection intramusculaire et devient physiquement agressif (situation 49-337). Par contre, le niveau de complexité du savoir et du savoir-faire est semblable (figure 3-58), les différences étant statistiquement non significatives. Les différences observées entre le savoir et savoir être et entre le savoir-faire et le savoir être sont statistiquement significatives (tableaux 3.72 et 3.73). Test Kruskal Wallis

df

p-value

Simple

23,828

2

<0,001

Courante

34,719

2

<0,001

Difficile

9,621

2

0,008

Urgente

16,885

2

<0,001

Tableau 3.72 Test de Kruskal-Wallis entre composantes de la complexité, pour chaque catégorie de situations

122

Savoir & Savoir-faire p-value Savoir & savoir être p-value Savoir être & savoir-faire p-value

Simple

Courante

Difficile

Urgente

4,5

84

22

24,5

<0,001

0,001

0,034

0,52

3,5

31

24

11,5

<0,001

<0,001

0,052

0,002

0

20,5

16

2

<0,001

<0,001

0,009

<0,001

Tableau 3.73 Test de Mann-Withney U entre chaque composante de la complexité, pour chaque catégorie de situations

3.5.2.3.

Association entre complexité globale et ses composantes

L’analyse des corrélations permet de mettre en évidence les éventuelles associations entre la complexité globale et chacune de ses composantes (tableau 3.74). Bien que les scores de complexité globale soient systématiquement plus élevés que les scores par composante, il existe une importante association entre les scores globaux et leurs composantes.

La

complexité globale et la composante savoir être sont très fortement associées (rs = 0,82) ; plus la complexité globale croît, plus le savoir être se complexifie. Cette forte relation souligne l’importance de cette composante dans la complexité globale et rencontre parfaitement la réalité clinique en psychiatrie. L’association entre la complexité globale et sa composante cognitive est moins marquée (rs=0,39). L’analyse graphique souligne une plus grande hétérogénéité mais permet d’exclure la présence de 2 sous échantillons. Ce constat peut se comprendre comme suit : quand la complexité globale est élevée (ou peu élevée), le savoir cognitif reste peu complexe pour certaines compétences et devient plus complexe pour d’autres compétences. L’hypothèse pour expliquer ce constat pourrait être que c’est la (ou les) compétence(s) mobilisée(s) qui produit ce phénomène plutôt que la catégorie de situations.

123

Complexité globale avec …

cognitif

savoir-faire

savoir être

Coefficient corrélation Spearman

0,38711077

0,626

0,824099243

P-value

0,0055

<0,001

<0,001

m_sv

Savoir-faire/psychomotorisch

Savoir être/affectief

m_sf

m_se

complexiteit

globale/globale

Complexité

Savoir/cognitief

Tableau 3.74 Corrélation entre la complexité globale et chacune de ses composantes

Concernant la relation complexité globale et savoir-faire, plus la complexité de l’un croît, plus celle de l’autre croît également. A nouveau, cela rencontre une réalité clinique spécifique à la psychiatrie. Lorsque qu’une prise en charge nécessite un savoir-faire complexe, l’ensemble de la prise en charge l’est aussi et inversement. L’analyse graphique ne met en évidence aucune corrélation fallacieuse.

3.5.3. Complexité par groupe de compétences De ce qui précède, sachant que la catégorie de situations ne semble pas interférer sur le niveau de complexité, quelles sont les compétences ayant une influence importante sur la complexité globale ou l’une de ses composantes ? Ces compétences ont été regroupées en 9 groupes. Leur analyse détaillée permet de comprendre certains phénomènes (figure 3-59). 3.5.3.1.

Image globale

Alors que la complexité globale —toutes compétences confondues— oscille autour de 2,5 avec un petit espace interquartile, il existe une très grande disparité entre groupes de compétences (figure 3-59 et annexe - tableau 6.2). Hormis pour les compétences visant la prise en charge somatique, les autres groupes de compétences ont au moins un niveau 3 en termes de complexité globale. Ce niveau correspond au fait que « La réponse à fournir implique un usage créatif des connaissances et de l'expertise acquise lors de la formation (de base ou continue) et lors de la pratique 124

professionnelle. La solution ne coule pas de source et implique une analyse et interprétation en profondeur de la problématique ». De telles compétences ne peuvent être assumées que par un prestataire de soins de niveau 3,

4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5

48

Administratie

AdministrationAdministration

48

Préparation sortiePréparation sortie Ontslagvoorbereiding

Somatique Somatique-Somatisch

50

Teamcoordinatie

Coordination équipeCoordination équipe

50

Onthaal anamnese

Accueil anamnèse ananmèseAccueil

Soutien relationnelSoutien relationnel

46

hulpverlener

Cadre soutien soutien Cadre -Begeleiding kader

50

S’appréhender soignant

47

S'appréhender soigna Zichzelf kennen als

50

relatieondersteun

40

Gestion crise-Crisisbeheer

50

TOTAL GENERAL

N=

Gestion crise

1,0

Total-Totaal

moyenne global/ globale gemiddeld

tel que défini.

Groupes de compétences - Zorgpakketten Figure 3-59 Comparaison de la complexité globale entre groupes de compétences

Gestion de la crise Les compétences du groupe « Gestion de la crise » ont le niveau de complexité le plus élevé, entre 3 et 4. Ces niveaux de complexité signifient que « La réponse à fournir implique un usage créatif des connaissances et de l'expertise acquise lors de la formation (de base ou continue) et lors de la pratique professionnelle…. » voire « Une analyse en profondeur est requise mobilisant des connaissances nouvelles et une manière créative d'interpréter la problématique, incluant une approche éthique mais aussi de nouvelles connaissances scientifiques. La situation exige une nouvelle réponse jamais rencontrée ni en formation, ni lors l’expérience professionnelle ». Ce groupe ‘gestion de la crise’ inclut 3 compétences : ~ Mettre en chambre d'isolement et accompagnement du patient isolé ; 125

~ Utiliser des contentions physiques chez un patient agité avec un matériel adapté ; ~ Réaliser une vraie gestion des risques avant, pendant, après l'hospitalisation (violences, tentatives de suicides, automutilations...) ; Ces 3 compétences sont systématiquement évaluées comme complexes voire très complexes (niveau 3 et 4) au niveau global. Tant en termes de savoir cognitif, savoir-faire et savoir être,

Compétences-competenties (%)

dans un tiers des cas, ces compétences sont considérées comme du niveau de la/ crise' Groupe : Groupe Gestion: 'gestion de la crise Crisisbeheer 80 70 60 50 40 30 20 10 0

66

66 35

34

33 0 1

0

1 2 3 4

A B C NVT - PA

Globaal - Globale

68

65

0

Cognitief - Savoir cognitif

0

32 1

A B C NVT - PA Psychomotorisch Savoir faire

0

0

A B C NVT - PA Affectief Savoir être

Complexité-complexiteit

Figure 3-60 Complexité pour le groupe de compétences : ‘Gestion de la crise’

intermédiaire et dans 2/3 des cas, comme du niveau le plus élevé, confirmant ainsi la complexité globale (figure 3-60). Ceci correspond à un prestataire de niveau 4, selon notre définition. Cadre de soutien Les compétences du groupe « cadre de soutien » ont également un niveau élevé de complexité. La complexité globale oscille autour de 3, sur une échelle à 4 niveaux. En termes de savoir cognitif, la médiane est plus proche de 2 alors qu’en termes de savoir être, la complexité oscille autour de 2,7, sur une échelle à 3 niveaux. Les compétences inclues dans ce groupe sont très nombreuses, 25 sur 108 (tableau 3.75) et représentent une des spécificités du travail de l’infirmière en psychiatrie.

~ Choix, élaboration et mise en œuvre d'un projet de soin personnalisé s'inscrivant dans un processus de démarche qualité et accompagnée d'une réflexion éthique. ~ Mettre en place les stratégies d'interventions appropriées, choisies à partir d'objectifs et à en mesurer les conséquences. ~ Maîtrise d'activités de soins dans une visée psychothérapique.

126

~ Observation, surveillance et prise en charge des troubles du comportement. ~ Observation et valorisation des progrès accomplis, renforcement positif. ~ Donner une portée thérapeutique aux activités médiatisées individuelles et groupales, (animation d'activités à visée socio thérapeutique, médiations à visée psychothérapeutique). ~ Maîtriser des activités groupales avec ou sans médiateur ainsi que les activités issues des courants systémiques, cognitiviste, comportementaliste. ~ Réaliser des soins d'accompagnement qui privilégient autant la visée curative, psychothérapique, de maintenance, que la dimension psychosociale. ~ Dépister et gérer les troubles du comportement comme l'angoisse, l'agressivité, la violence, liés à une désorganisation psychique sans oublier les risques pour les autres patients et professionnels. ~ Acquérir des techniques de médiations (terre, eau, expression corporelle, arts graphiques). ~ Etablir des corrélations entre expressions cliniques et des éléments psycho-dynamiques de la personnalité. ~ S'engager dans des relations d'aide thérapeutique individuelles et groupales mobilisant les capacités psychiques du patient comme outil du soin. ~ Démarches éducatives. ~ Elaborer un projet de soins personnalisé et prévoir son évaluation, évaluer et adapter en conséquence. ~ Articuler la réflexion clinique, la transmission et la restitution au patient des données identifiées. ~ Offrir un climat environnemental, relationnel et thérapeutique adéquat aux besoins du patient. ~ Reconnaître le tableau clinique de chaque trouble psychoaffectif et adapter la prise en charge en conséquence. ~ Observer et gérer le comportement non verbal du patient. ~ Recadrer le patient dans le réel. ~ Adapter la prise en charge du patient à son évolution . ~ Reconnaître et prendre en charge le patient comme sujet et non comme objet de soins. ~ Repérer les points positifs chez le patient afin de s'appuyer sur ses ressources plutôt que sur ses difficultés. ~ Évaluer la capacité du patient à s'exprimer comme acteur et sujet. ~ Faire appel à la responsabilité personnelle du patient pour les décisions qui le concernent dans la mesure du possible en le voyant comme propre sujet et acteur de son histoire. ~ Approfondir la demande d’aide et établir la motivation à la base des choix du patient.

~ Surveiller la présence de problèmes de drogues par des contrôles, l’observation des comportements des patients et des contacts extérieurs (visites). Tableau 3.75 Compétences du groupe ‘cadre de soutien’

127

Cadre hospitalier et soutien au développement personnel En termes de complexité globale, d’office les experts estiment que les compétences nécessitent expérience et réflexion (niveau 2 et au-delà). Près de 56% des experts évaluent ces compétences comme nécessitant connaissances, expérience mais aussi créativité c’est-àdire un niveau 3 de complexité globale. Le niveau 4, signifiant l’expertise de haut niveau, est attribué par 11% des experts. En termes de savoir mais aussi de savoir être, 50% des experts considèrent que le niveau 3, c’est-à-dire le plus élevé est requis. En termes de savoir-faire, les avis apparaissent nettement plus mitigés (figure 3-61). Le profil de fonction requis correspond à un prestataire de soins de niveau 3 voire de niveau 4. Groupe : 'Cadre hospistalier - soutien au


Groupe : Cadre hospitalier – soutien au développement personnel développement personnel'' Ziekenhuiskader - ondersteuning persoonlijke ontwikkeling 60 50 40 30 20 10 0

56

50

47 35

33 11 0 1

32 23 19

18

39 26

0 2

3

4

Globaal - Globale

A B C NVT - PA Cognitief - Savoir cognitif

11 0

A B C NVT - PA Psychomotorisch Savoir faire



Figure 3-61 Complexité pour le groupe de compétences : ‘Cadre hospitalier et soutien au développement personnel

Soutien relationnel – S’appréhender comme soignant – Accueil et anamnèse On distingue ensuite trois groupes de compétences perçus comme nécessitant une complexité similaire : il s’agit des groupes, « soutien relationnel », « s’appréhender comme soignant » et « accueil et anamnèse ». La complexité globale oscille autour de 2,5 et 2,6, les extrêmes étant 2 et 3 voire 3,3 pour le groupe « soutien relationnel ». Le savoir être est considéré comme la composante la plus complexe pour le groupe « soutien relationnel » et le groupe « s’appréhender comme soignant » ; par contre le savoir est perçu comme la composante la plus complexe concernant les compétences relatives à « l’accueil et l’anamnèse ». Concernant le groupe de compétence ‘accueil et anamnèse’, l'analyse des scores composante par composante révèle les éléments suivants: •

Un peu plus de la moitié des experts (55%) estime que les composantes ‘savoir-faire’ et ‘savoir être’ ne sont pas applicables pour les compétences de ce groupe.

128

•

Les scores pour la composante cognitive (savoir) se répartissent entre les 3 niveaux, ces situations exigeant davantage de capacité d'analyse, de synthèse et d'interprétation, tandis que les composantes "savoir-faire" et "savoir être" sont évaluées comme ayant un faible niveau de complexité (niveau 1).

Prise en charge somatique – Coordination d’équipe Ensuite, deux autres groupes apparaissent également similaires entre eux et nécessitent une complexité moindre, aux alentours de 2,3, mais n’atteignant jamais le niveau 3 (extrême supérieure = 2,6). Il s’agit des groupes « prise en charge somatique » et « coordination de l’équipe ». La complexité de la prise en charge somatique des patients en psychiatrie se situe d’abord dans la composante ‘savoir cognitif’, ensuite dans celle liée au ‘savoir être’ et finalement dans celle liée au ‘savoir-faire’. Par rapport au groupe de compétences ‘prise en charge somatique’, il est étonnant que la composante ‘savoir être’ soit perçue par 20% des experts comme non applicable, et ce dans chaque catégorie de situations. Une hypothèse pour comprendre ce constat est que lorsqu'un patient nécessite une prise en charge somatique, sa prise en charge est inhabituelle et compliquée. C'est donc les capacités d'analyse, de synthèse et d'interprétation de l'infirmière qui seront davantage sollicitées suivie de son aptitude à entrer en relation. La composante savoir-faire semble plus simple, les actes techniques pouvant être relativement routiniers dans un service de psychiatrie (prise de sang, injection, …). Il est interpellant aussi de constater que le groupe de compétences relatif à la coordination de l’équipe est évalué comme peu complexe alors que ce groupe de compétences inclut la prise en charge interdisciplinaire (tableau 3.76).

129

~ Identifier les priorités. ~ Travailler avec d'autres professionnels. Capacités relationnelles, d'écoute, d'adaptabilité, d'offre de disponibilité à l'égard des partenaires. ~ L'utilisation du dispositif sanitaire existant, la collaboration et l'adaptabilité avec les différents partenaires médico-sociaux. ~ Création et entretien d'un réseau de soins adapté aux différentes étapes du soin (préventif, curatif et post-cure) par anticipation et collaboration avec les autres partenaires des secteurs sanitaires, sociaux, éducatifs, communaux. ~ Intervenir auprès des médecins et / ou de l’organisation pour défendre les intérêts du patient. ~ S'inscrire dans le collectif soignant, en adhérant aux projets de service et d'établissement. ~ Etre des conseillers et des consultants auprès des professionnels concernés par la maladie mentale, par les personnes dont ils ont la charge ou qu'ils rencontrent dans le cadre de leur pratique professionnelle. ~ Synthétiser lors de la transmission tout en respectant le secret professionnel, et sans émettre de jugement de valeurs. ~ Gérer et avoir recours aux ressources appropriées lors d'une divergence d'opinion au sein de l'équipe concernant la prise en charge d'un patient. ~ Sélectionner les données correctes concernant le déroulement des soins et la situation du patient et les formuler clairement, aussi bien oralement que par écrit lors des rapports et évaluer la compréhension de son interlocuteur pour adapter la transmission au besoin. ~ Assurer l’info et le respect des règles de sécurité, hygiène hospitalière et secret professionnel auprès du personnel hospitalier non qualifié travaillant dans le service. ~ Coordonner la prise en charge interdisciplinaire.

~ Pouvoir gérer son temps et planifier adéquatement les soins et activités diverses. Tableau 3.76 Compétences du groupe ‘Coordination d’équipe’

Préparation de la sortie Les compétences relatives à la « préparation de la sortie » ont des scores de complexité encore moins élevés : la complexité globale est à peine plus élevée que 2. Ce constat signifie que ce type de compétences doit néanmoins être confié à des prestataires de niveau 2, selon notre définition. Les composantes ‘savoir cognitif’ et ‘savoir être’ sont considérées comme d’une complexité identique et évaluées à 1,7 sur une échelle à 3 niveaux.

130

Administration Finalement, le groupe de compétences « Administration » est systématiquement évalué tant en termes de complexité globale que pour ses composantes, comme peu complexe ; d’ailleurs ce groupe a le niveau de complexité le plus bas (figure 3-62). La complexité globale est estimée à 1,4 ainsi que la composante cognitive, alors que les 2 autres composantes nécessitent une complexité encore moindre. Ce groupe comprend 8 compétences différentes (tableau 3.77).

~

Planifier les rendez-vous et les examens médicaux avec les services appropriés.

~

Préparer les demandes d'examens médicaux avec une attention particulière pour les spécificités.

~

Classer les résultats des examens effectués.

~

Commander les médicaments et autres produits à la pharmacie.

~

Commander du matériel spécifique pour les soins et le matériel pour les tâches administratives.

~

Préparer les dossiers pour les nouveaux patients.

~

Tenir à jour le dossier infirmier.

~

Maîtriser les outils et démarches de gestion du service (informatique, procédures de transmission d’information, procédures de transfert, …). Tableau 3.77 Compétences du groupe ‘Administration’

Dans la majorité des cas, ces compétences sont évaluées au niveau le plus bas tant pour la complexité globale que concernant la composante cognitive.

Compétences-competenties (%)

Groupe : 'Administration'

Groupe : Administration - Administratie 120 100 80 60 40 20 0

96

84

76

15 1 1 2

0 3

4

Globaal - Globale

77

9 14

0


3 1 0 A B C NVT - PA Psychomotorisch Savoir faire

13 9

1



Figure 3-62 Complexité pour le groupe de compétences : ‘Administration’

131

Le savoir être est considéré comme une composante qui n’est pas d’application dans ce groupe de compétences. Le savoir faire est considéré quasi systématiquement comme non complexe (figure 3-62). En résumé, le niveau de qualification le moins élevé apparaît comme suffisant pour exercer ces tâches administratives. Cependant, dans 15% des cas, tant en termes de complexité globale qu’au niveau cognitif, la complexité apparaît comme élevée. En fait, une compétence particulière justifie ces écarts : il s’agit de la compétence ‘Tenir à jour le dossier infirmier’. Cette compétence apparaît nettement plus complexe que les autres du même groupe (figure 363). Au travers de l’ensemble des situations, cette compétence nécessite un niveau élevé de complexité au niveau global et en termes de savoir cognitif. Par contre, la composante savoir être n’est pas requise et la composante savoir-faire ne demande qu’une complexité minimale. Les tâches administratives pourraient donc être confiées à des prestataires de niveau 1 selon notre définition sauf la tenue à jour du dossier infirmier ; cette compétence ne peut être assurée que par des prestataires de niveau 3.


Compétence n°79 : 'Tenir à jour le dossier infrmier' Competentie n°79 : Dossiers voor nieuwe zorgvragers kunnen opmaken

120 100 80 60 40 20 0

99

0 1

96

0

1 2 3 4 Globaal - Globale

1 3

94

86

0


9 5 0 A B C NVT - PA Psychomotorisch Savoir faire

0 0 6 A B C NVT - PA Affectief Savoir être


Figure 3-63 Complexité pour la compétence : ‘Tenir à jour le dossier infirmier’

3.5.3.2.

Analyse par composante pour chaque groupe de compétences

L’analyse des compétences par composante permet de mettre en évidence de nouveaux constats (figures 3-64 à 3-66). Contrairement à l’appréciation de la complexité globale par groupe de compétences, l’analyse des composantes souligne une importante variation au sein d’un même groupe de 132

48

compétences. Par exemple, en termes de savoir faire, le groupe de compétences

48

« coordination d’équipe » inclut des compétences évaluées à un niveau 2 ou 3 alors que

50

Administration Administration-Administratie

133

d’autres sont considérées comme relativement simples (niveau 1). Cette disparité peut être

50


due à la catégorie de situations et/ou au type de compétences. Le même constat est observé

46

48


concernant la composante ‘savoir être’ du groupe « accueil et anamnèse » (la complexité

50

47

Coordination équipeCoordination équipe Teamcoordinatie

oscillant entre 1 et 3). Tant la nature des situations que la diversité des compétences de ce

47

Accueil ananmèseAccueil anamnèse Onthaal anamnese

groupe peut expliquer cette grande variation.

50

S’appréhender soignant S'appréhender soigna Zichzelf kennen als hulpverlener

4,0

40

Soutien relationnelSoutien relationnel relatieondersteun

3,0

50

Cadre soutien Cadre soutien -Begeleiding kader

2,0

N=

Gestion crise-Crisisbeheer Gestion crise

1,0

Total-Totaal TOTAL GENERAL

Groupes compétences - Zorgpakketen

50


Figure 3-64 Complexité de la composante « savoir cognitif », par groupe de compétences

39


4,0

40


3,0

48


45


50

S’appréhender S'appréhender soignant soigna Zichzelf kennen als hulpverlener

40


50


2,0

N=


1,0


Groupe compétences - Zorgpakketten

Figure 3-65 Complexité de la composante « savoir faire »

moyenne/gemiddeld

moyenne/gemiddeld

moyenne/gemiddeld

4,0

3,0

2,0

50

47

42



50


40


50

S’appréhender soignant S'appréhender soigna Zichzelf kennen als hulpverlener

47


50


40


50


N=


1,0

Groupe compétences - Zorgpakketen

Figure 3-66 Complexité de la composante « Savoir être »

Par ailleurs, les groupes de compétences se différencient peu concernant la composante ‘savoir cognitif’ : le groupe de compétences ayant le niveau de complexité le plus élevé est « gestion de la crise » et celui ayant le niveau le moins élevé « administration ». Par contre, à propos des composantes savoir-faire et savoir être, « gestion de crise », « soutien relationnel » et « coordination d’équipe » sont 3 groupes de compétences ayant le niveau de complexité plus élevé s’opposant ainsi à 3 autres groupes « accueil-anamnèse », « préparation de la sortie », « s’appréhender comme soignant ». Le test de Kruskal-Wallis permet de confirmer ces différences observées : il existe d’importantes différences, statistiquement significatives, entre les 3 composantes de la complexité, et ce pour chaque groupe de compétences, sauf celui concernant la gestion de la crise (Annexe - tableau 6.4). Une analyse complémentaire permet de situer entre quelles composantes se situent les différences de complexité (Annexe - Tableau 6.5 - Test de MannWhitney U). Les différences observées entre composantes de la complexité sont statistiquement significatives dans chaque groupe de compétences ; cependant, quelques exceptions doivent être notées. En effet, les différences sont statistiquement non significatives entre : o Les 3 composantes pour les compétences ‘gestion de la crise’ ; o Savoir être et savoir-faire pour les compétences ‘accueil et anamnèse’ ; o Savoir être et savoir-faire pour les compétences ‘administration’ ;

134

o Savoir et savoir être pour les compétences ‘préparation de la sortie’ ; Il est intéressant de noter qu’il s’agit de groupes de compétences évalués comme étant soit d’un haut niveau de complexité soit d’un faible niveau de complexité. Finalement, ces différences se maintiennent-elles entre catégories de situations ?

3.5.3.3.

Analyse par composante pour chaque groupe de compétences en

distinguant les 4 catégories de situations Les variations observées concernant la complexité au sein des groupes de compétences peuvent également être induites par la catégorie de situations. En termes de complexité globale, une relative similitude apparaît entre catégories de situations (Figure 3-67). En effet, les différences entre catégories de situations sont statistiquement non significatives, que ce soit pour la complexité globale ou pour ses composantes. Cependant, un groupe de compétences fait exception à ce constat : les différences entre catégories de situations sont statiquement significatives pour le groupe « gestion de la crise ». On peut encore repérer quelques différences statistiquement significatives entre l’une et l’autre catégories de situations, pour quelques groupes de compétences, et une composante particulière (annexe - figure 6.1). Le texte ci-après mentionne simplement la p-value du test de Mann-Withney U ayant objectivé ce type de constat. Gestion de la crise : Les scores globaux pour ce groupe de compétences sont les plus élevés (entre : 3.4 et 4 sur une échelle de 4). Les situations difficiles présentent la plus grande dispersion des scores des experts et plus particulièrement pour la composante « savoir être » contrairement aux situations simples et urgentes. Les situations urgentes semblent nécessiter globalement un niveau de complexité moins élevé par rapport aux situations difficiles : la complexité globale est scorée à 3 par deux tiers des experts et à 4 pour un tiers. Les mêmes tendances au niveau de chaque composante sont observées.

135

Gestion crise/ crisis beheer

4,0

Cadre soutien/ kader ondersteuning

Soutien relationnel / Relationele ondersteuning

moyenne / gemiddeld

3,0

2,0

1,0

S'appréhender soignant/Zichzelf kennen als hulpverlener

Accueil anamnèse/Onthaal anamnese

moyenne / gemiddeld

4,0

3,0

Coordination équipe/Team coordinatie

2,0

1,0

Somatique/Somatisch

moyenne / gemiddeld

4,0

Préparation sortie/Ontslagvoorbereiding

3,0

Administration/Administratie

2,0

1,0 1

2

3

4

1

catégorie de situations type situaties

Légende : catégorie de situations 1 = situation simple 2 = situation courante

2

3

4

1


3 = situation difficile

2

3

4


4 = situation urgente

Figure 3-67 Matrice : complexité globale par catégorie de situations, pour chaque groupe de compétence

On constate des différences statistiquement significatives entre les situations simples et urgentes, au niveau de la complexité globale (p=0,000), mais aussi pour chaque composante : cognitif (p=0,007) – savoir faire (p= 0,007) et savoir être (0,007).

Ces résultats suggèrent

que dans une situation nécessitant une gestion de crise, le niveau de complexité est différent selon que la situation soit simple ou urgente, tant au niveau global qu’au niveau de chacune des composantes. Le même constat est opéré entre les situations courantes et urgentes : global (p=0,026), savoir faire (p= 0,048) et savoir être (p=0,001). Les situations de crise se révèlent donc d'une grande complexité et requièrent de la part des soignants des compétences de haut niveau tant en termes de savoir cognitif, savoir-faire et

136

savoir être. Ce constat suggère la nécessité de prévoir des professionnels infirmiers d'une grande expertise, disponibles en permanence sachant que l’urgence est —par définition— imprévisible. Pour assurer de telles prises en charge et maîtriser de telles compétences, un prestataire de soins de niveau 4, selon notre définition, doit être envisager en permanence. L'accueil et l'anamnèse : Pour ce groupe de compétences, 70% des experts évalue la complexité globale à 3 et 23% à 1. Les situations urgentes demandent, suivant les experts, peu de compétences d'accueil et d'anamnèse, en effet, il ne s'agit pas d'urgence accueillie en salle d'urgence mais d'aggravation de l'état du patient à un point tel qu'il requiert de la part de l'infirmier une intervention urgente. L’accueil du patient et donc également son anamnèse ont déjà été réalisées. Les différences observées entre catégories de situations sont statistiquement non significatives. Prise en charge somatique : La complexité globale dans les quatre catégories de situations est évaluée à 2,2 sur l'échelle de 4. Les positions 1 et 4 n'ont jamais été attribuées. De 2/3 à ¾ des experts évaluent à 2 les compétences de ce groupe. Ces scores soulignent que la prise en charge somatique est un des aspects des soins infirmiers les moins complexes à gérer, après les aspects administratifs. L'analyse plus détaillée par catégorie de situations ne met pas en évidence de différences importantes et le test de Kruskall Walis confirme ce point : les différences observées entre catégories de situations sont statistiquement non significatives. Néanmoins en termes de savoir cognitif, des différences apparaissent entre les situations simples et courantes (p= 0,015), et en termes de complexité globale entre les situations courantes et difficiles (p= 0,017). Il est cependant difficile d’expliquer ces résultats isolés. Cadre hospitalier et le soutien au développement personnel du patient : Le score global est élevé dans chacune des situations : 3.1 sur 4 avec très peu de dispersion entre les experts. La composante "savoir être" est très élevée entre 2.7 et 2.8 sur l'échelle à 3 niveaux. Ici encore, les 4 catégories de situations ont des scores très homogènes avec néanmoins une perception légèrement plus complexe pour les situations urgentes tant pour la complexité globale que pour chacune de ses composantes. 137

Quelle que soit la catégorie de la situation, la majorité des experts attribue un score 3 pour chaque composante de la complexité et environ un quart des experts considère la composante ‘savoir-faire’ comme n’étant pas d’application pour les compétences de ce groupe. Ce groupe de compétence requiert de nombreuses (26) compétences de niveau très complexe, plus particulièrement dans le domaine du savoir être mais celui-ci doit être soutenu par des capacités cognitives de bon niveau. Cette constatation est identique quelle que soit la catégorie de situations analysées. Les dissemblances entre catégories de situations sont statistiquement non significatives sauf dans 2 cas de figure ; le niveau de complexité en termes de savoir-faire et en termes de savoir être est statistiquement différent entre les situations courantes et urgentes (respectivement p= 0,006 et p= 0,005). Ce constat rejoint la réalité clinique en psychiatrie : le savoir-faire et le savoir être sont capitaux, de surcroît dans des situations urgentes : les aptitudes et actes dans de telles circonstances pouvant être déterminant pour la suite de l’hospitalisation. Le soutien dans les relations aux autres et soutien à la famille et aux autres : Avec un score de complexité global oscillant entre 2.5 et 2.7 selon la catégorie de situations, le soutien relationnel vient en troisième position dans l'ordre de la complexité, après la gestion de la crise et l'encadrement hospitalier du patient. A nouveau les différences sont statistiquement non significatives entre catégories de situations, pour la complexité globale et chacune de ses composantes. Le soutien dans les relations aux autres et soutien à la famille et aux autres est un rôle qui, pour chacune des 4 catégories de situations, nécessite des compétences de grande complexité (2.8) et plus spécialement dans les composantes relationnelles, puis cognitives. Le savoirfaire est évalué comme peu complexe (niveau 1) pour plus de 50% des experts, dans chaque catégorie de situations. La préparation à la sortie : La préparation à la sortie se retrouve en avant dernière position dans l'échelle de complexité, avec quasi aucun score 4. Les experts ont un avis mitigé (répartition équilibrée entre les scores 1, 2, et 3). Les différences entre catégories de situations sont statistiquement non significatives.

138

La coordination et le travail en équipe : La complexité globale est évaluée à 2, par la majorité des experts (environs 60%) quelle que soit la catégorie de situations. Et 85% considère la composante " savoir-faire" comme n’étant pas d’application pour les compétences de ce groupe. Pour 1/5 des experts, la coordination et le travail en équipe ne requièrent pas d'aptitude relationnelle, quelle que soit la catégorie de situations. Les différences entre catégories de situations sont statistiquement non significatives. Le rôle de coordination et de travail en équipe ne semble pas exiger la mise en œuvre de compétences de très haut niveau. Ceci pourrait s'expliquer en partie par le fait qu'il est principalement fait référence à l'équipe infirmière et à la coordination au sein de l'équipe habituelle de soins. La bonne connaissance des acteurs présents et la présence de processus habituels, voir routiniers expliquent peut-être le peu de complexité perçue, notamment concernant le savoir être. S'appréhender comme soignant : Ce groupe inclut 29 compétences ce qui met en évidence la diversité et sans doute la complexité de la fonction d'infirmière en psychiatrie. L’équilibre entre patient et soignant étant précaire et la manipulation un mode relationnel fréquemment utilisé par le patient vis-àvis de l’équipe de soins, le soignant doit être très au clair dans sa fonction tant à l’égard de lui-même, des patients, de ses collègues et de l’équipe en général. Tous les scores sont très homogènes traduisant une grande congruence entre les experts quant à ce qui est attendu comme compétence. Aucune différence n’est statiquement significative entre catégorie de situations. S'appréhender comme soignant demande, surtout dans le domaine du savoir être et du savoir, des compétences complexes voire très complexes ( jusqu'à 2.3 sur 3) pour conserver une juste distance professionnelle. Les tâches administratives : Les tâches administratives apparaissent comme le groupe de compétences le moins complexe et comme pouvant être assumées par un prestataire de soins de niveau 1 selon notre définition. Les situations simples et courantes semblent requérir un niveau de compétences très peu élevées : 80% des experts attribuent le score 1 à ces compétences. Les situations difficiles et 139

urgentes requièrent des compétences de niveau 1 pour 78% des experts et de niveau 3 pour 22%. Aucune compétence ne requiert des compétences dont la complexité est évaluée à 4. Mais à nouveau, les différences observées entre catégories de compétences sont statistiquement non significatives. Clairement, les tâches administratives ne requièrent que des compétences peu complexes : exécuter, reproduire suivant les règles sans grande nécessité d'analyse ni de compréhension particulière. Elles sont perçues comme ne demandant aucune qualification particulière, et comme pouvant être assumées par un prestataire de soins de niveau 1, selon notre définition, à l’exception d’une compétence précise. Comme déjà mentionné, la compétence « compléter le dossier infirmier » considérée comme complexe ne peut être assumée que par un prestataire de soins de niveau 3 selon notre définition et ce quelle que soit la catégorie de situations. 3.5.4. Conclusions pour le domaine « psychiatrie » Le niveau de complexité globale est élevé ; la complexité par composante l’est moins bien qu’associée à la complexité globale. Le savoir être est la composante apparaissant comme la plus complexe, suivie par le savoir et le savoir-faire. Le groupe de compétences nécessitant une complexité maximale est celui relatif à la gestion de la crise ; il doit être assumé par des prestataires de soins de niveau 4 selon notre définition. A l’opposé, les tâches administratives nécessitent le moins de complexité et pourraient être confiées à des prestataires de niveau 1, hormis la tenue à jour du dossier infirmier. Les groupes de compétences « cadre de soutien », « soutien relationnel » et « s’appréhender comme soignant » sont relativement semblables en termes de complexité suivis par les groupes « accueil et anamnèse », « coordination d’équipe », « somatique » et « préparation de la sortie ». Ces groupes de compétences pourraient être géré par des prestataires de niveau 3, selon notre définition. La catégorie de situations, globalement n’interfère pas avec ces résultats. L’étude débouche sur le constat que dans le domaine de la psychiatrie, il existe peu de différenciation de fonction possible. Les situations et les compétences sous-tendues nécessitent des prestataires capables de maîtriser un haut niveau de complexité (niveau 3 mais aussi niveau 4) et donc des prestataires de soins de niveau 3 mais aussi de niveau 4, tels que définis. C’est particulièrement évident pour la gestion de crise.

140

4. Conclusies en Discussie In dit hoofdstuk vatten we de conclusies samen. Vervolgens kijken we kritisch naar de uitkomsten van het onderzoek. Tenslotte geven we aanwijzingen voor verder onderzoek en belichten we enkele consequenties voor de opleiding. De termen ‘Zorgverlener niveau 1 tot en met 4’ werden gehanteerd. Deze termen worden als volgt gedefinieerd: Zorgverlener niveau 1

Zorgverlener zonder verpleegkundige vorming die, mits eenvoudig redeneren, een correct antwoord op een situatie kan geven.


Zorgverlener met een verpleegkundige basisopleiding.


Zorgverlener met een verpleegkundige basisopleiding die een situatie uitgebreid kan analyseren en interpreteren.


Zorgverlener die naast de verpleegkundige basisopleiding een bijkomende wetenschappelijke vorming bezit.

4.1. Conclusie In dit onderzoek werden competenties en de complexiteit ervan in kaart gebracht op basis van door het werkveld verstrekte patiëntsituaties. De verpleegkundige competenties en hun complexiteit werden uitgewerkt door een grote groep verpleegkundige experts. Deze experts hebben telkens voor hun eigen zorgdomein de complexiteit van de patiëntsituaties beoordeeld. Hierbij werd uitdrukkelijk ‘kwalitatief aanvaardbare zorg’ als norm gehanteerd. Optimale zorg zou vermoedelijk geleid hebben tot een hogere graad van complexiteit en vormingsbehoefte. Functiedifferentiatie Binnen de huidige visie op kwalitatief aanvaardbare zorg blijken er weinig mogelijkheden tot verticale functiedifferentiatie te bestaan. Het type zorgverlener dat als norm gezien wordt, is een zorgverlener niveau 2. Alleen binnen de psychiatrie wordt de complexiteit van de zorg hoger ingeschat en is een zorgverlener niveau 3 de norm.

141

De moeilijke situaties blijken voor alle zorgdomeinen complex te zijn en vereisen een aanwezigheid van zorgverleners niveau 3. Indien die moeilijke situaties zich continu of onverwacht voordoen, betekent dit dat een zorgverleners niveau 3 continu aanwezig zou moeten zijn. Ook de noodsituaties voor gespecialiseerde diensten en psychiatrische zorg vereisen een zorgverlener niveau 3. De noodsituaties van de andere zorgdomeinen bleken minder complex te zijn. Voor die situaties blijkt de urgentiegraad belangrijker te zijn dan de complexiteitsgraad. Psychiatrische zorg wordt als zeer complex beschouwd. De vier types van situaties bleken er als complex beoordeeld te worden. Het zorgpakket ‘crisisbeheer’ bleek het meest complexe te zijn en het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ het minst complex. Dit bleek zo te zijn over alle situaties heen en over de aspecten heen. De continue aanwezigheid van een zorgverlener niveau 4 zou voor het zorgdomein psychiatrie dan ook verantwoord kunnen worden. In de andere zorgdomeinen zijn er wel competenties die een zorgverlener van niveau 4 vereisen, maar de aard en frequentie van voorkomen van deze competenties zijn niet van deze aard dat de continue aanwezigheid van een zorgverlener niveau 4 altijd verantwoord kan worden. Voor de situaties waarin competenties met een complexiteitsgraad niveau 4 worden vereist, zou een zorgverlener niveau 4 zeker consulteerbaar moeten zijn. Indien deze situaties zich frequent voordoen of indien de niet-continue aanwezigheid van een zorgverlener niveau 4 de kwaliteit van de zorg ernstig schaadt, is ook hier een continue aanwezigheid belangrijk. De resultaten ondersteunen de stelling dat kwalitatief aanvaardbare zorg vereist dat verpleegkundigen zelf de zorg uitvoeren. Er zijn geen situaties die volledig aan een zorgverlener niveau 1 toevertrouwd kunnen worden. Eventueel zou het zorgpakket of een deel van het zorgpakket ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ doorverwezen kunnen worden aan een zorgverlener niveau 1, maar dan steeds onder supervisie. Deze bevindingen sluiten aan bij de studie ‘Belimage: het verpleegkundig beroep in crisis’ (2003), een onderzoek naar het professioneel zelfbeeld van verpleegkundigen, waarin blijkt dat 68,5% van de respondenten ‘eerder niet’ tot ‘helemaal niet akkoord’ is met het feit dat het uitvoeren van administratieve taken tot de opdracht van verpleegkundigen behoort. De studie ‘Le temps consacré aux soins’ (1999) toonde aan dat de verpleegkundige in het ziekenhuis 11 tot 13% van haar tijd enkel besteedt aan zuiver administratieve taken. 142

Op vlak van zorgpakketten bleek dat naast ‘afdelingsgebonden administratieve taken’ ook het zorgpakket ‘intraen interdisciplinaire samenwerking’ laag scoort voor de 5 zorgdomeinen. Uit dezelfde studie ‘Belimage: het verpleegkundig beroep in crisis’ (2003), een onderzoek naar het professioneel zelfbeeld van verpleegkundigen, blijkt het team voor verpleegkundigen binnen hun functioneren als verpleegkundige heel belangrijk te zijn. De meeste verpleegkundigen (91%) voelen zich een gelijkwaardige partner in het multidisciplinair team. Desalniettemin vindt 49% van de respondenten dat ze niet de spilfiguur zijn in de zorg naar de patiënt toe. Dit kan een reden zijn waarom in ons onderzoek de intraen interdisciplinaire samenwerking zo laag gescoord werd. Een andere reden kan ook zijn dat de experts vooral het intra-disciplinaire gescoord hebben, wat ze blijkbaar gemakkelijker vinden, en niet het interdisciplinaire werk. Het vermoeden bestaat dat het interdisciplinaire werk niet veel voorkomt en wanneer het voorkomt het vooral op niveau van de hoofdverpleegkundige is. De competenties van de intraen interdisciplinaire samenwerking werden niet gesplitst naargelang het intra of interdisciplinair werk betrof, behalve voor de psychiatrische zorg. Daar blijkt dan ook dat de competenties met interdisciplinaire samenwerking hoger scoorde dan de competenties van de intra-disciplinaire samenwerking.

4.2. Beperkingen van het onderzoek In deze studie is getracht het vraagstuk van de functiedifferentiatie zo objectief mogelijk te benaderen. Objectief moet dan begrepen worden als: los van de geanimeerde discussies die er tot nu toe over gevoerd zijn. Het onderzoek heeft geprobeerd de opdracht van de verpleegkundige en de competenties die daarvoor nodig zijn zo goed mogelijk in beeld te brengen. Daaruit is dan gebleken welke mogelijkheden er zijn voor functiedifferentiatie. De conclusie van het onderzoek luidt dat die mogelijkheden beperkt zijn. De uitkomsten van het onderzoek zijn niet vreemd, al zal zeker niet iedereen ze verwacht hebben. Ze lijken goed verklaarbaar. Toch is het nodig ze kritisch te bekijken en er, vanuit de methodologie, kanttekeningen bij te plaatsen. De methodiek is erop gericht geweest een zo betrouwbaar mogelijk beeld van het veld te geven. De objectiviteit die gepretendeerd wordt, is echter niet de objectiviteit die uit depersonalisatie voort zou komen. Die objectiviteit is immers, als het om zorg gaat, niet te

143

realiseren. Zorg wordt altijd beschouwd vanuit een perspectief. Eerdere studies hebben laten zien hoe de poging om de zorg te objectiveren het wezen van de zorg verwijdert (Grypdonck, 2003). De vertekening die vermeden is, is diegene die te maken heeft met de belangen bij de discussie die gevoerd moet worden. Het onderzoek geeft een beeld van wat men “in het veld” over de complexiteit van de verpleegkundige zorg denkt. De methodiek heeft ervoor gezorgd dat het de opvattingen van het werkveld zijn over adequate zorg die de uitkomsten hebben bepaald. Dat betekent niet dat die opvattingen correct zijn, of onveranderbaar zouden zijn. Het zijn echter wel de opvattingen van het veld die de mogelijkheden voor functiedifferentiatie bepalen. Het onderzoek laat zien dat, als men meer ruimte wil creëren voor functiedifferentiatie, die opvattingen veranderd zullen moeten worden. Toch is het niet zo dat de opvattingen (of vooroordelen) van de experts (of van het veld) over functiedifferentiatie de uitkomsten van het onderzoek hebben bepaald. Door de competenties te inventariseren vanuit gebeurtenissen die in een beperkte, helder afgebakende periode hebben plaats gevonden, is vermeden dat een overtrokken of onderschat beeld van de verpleegkundige zorg gegeven is. De patiëntsituaties bieden een neutraal vertrekpunt. Door de verpleegkundige zorg te laten formuleren door experts en vervolgens in een Delphi-procedure te toetsen, is bereikt dat het over reële zorg ging, niet over illusoire zorg, zorg zoals sommigen zich die voorstellen of zouden willen voorstellen. De competenties zijn op dezelfde manier op de werkelijkheid aangesloten. In al deze fasen van het onderzoek is de relatie met de uitkomsten, met name de functiedifferentiatie, noch voor de experts noch voor de onderzoekers, direct zichtbaar. Het meest kwetsbare, als het om objectiviteit gaat, is de inschatting van de complexiteit. De relatie tussen de antwoorden van de experts en de uitkomst van het onderzoek is hier veel zichtbaarder. Door de complexiteit los te maken van de gebruikelijke aanduidingen voor de verpleegkundige niveaus is gepoogd zoveel mogelijk de rationaliteit van de antwoorden te bevorderen. Verder heeft de heterogene samenstelling van het panel en de wijze waarop het is samengesteld, ervoor gezorgd dat bepaalde opvattingen maar een beperkte invloed konden hebben. De experts waren personen die het domein vanuit inhoudelijk perspectief goed kenden, en geen vertegenwoordigers van organisaties of standpunten. Dat de mogelijkheid ontbrak om de complexiteitscores tweemaal aan de experts voor te leggen, en de experts gevraagd werden te reageren op de inschattingen van de complexiteit van de onderzoekers

144

vergroot mogelijk de invloed van de onderzoekers op de uitkomsten. Of daardoor de objectiviteit kleiner is geworden, is nog maar de vraag. Het onderzoek geeft een beeld van hoe in het veld gedacht wordt over verpleegkundige opdrachten, en laat de consequenties daarvan zien voor functiedifferentiatie. Dat is wat anders dan dat het onderzoek in beeld brengt hoe in het veld over functiedifferentiatie wordt gedacht. Het onderzoek probeerde juist die opvattingen buiten beschouwing te laten, en een analytische benadering te volgen. Niet iedereen, ook niet diegenen die aan het onderzoek hebben deelgenomen, zal met de uitkomsten daarvan gelukkig zijn, of het ermee eens zijn. Een belangrijke beperking van het onderzoek is dat er geen kwantitatief beeld is verkregen van de mate waarin de competenties vereist zijn. Door aan de verpleegkundigen te vragen eenvoudige, doorsnee, moeilijke en noodsituaties te formuleren is getracht de brede waaier van competenties, zowel naar moeilijkheidsgraad als naar aard, te vatten. Voor alle domeinen zijn eenvoudige, doorsnee, moeilijke en noodsituaties in dezelfde mate in rekening genomen. Het is goed mogelijk dat in een gespecialiseerde dienst meer moeilijke situaties voorkomen dan in de ouderenzorg of de thuiszorg. De gevolgde methode laat niet toe daarover een uitspraak te doen. Dat de verschillen in complexiteit tussen eenvoudige en moeilijke situaties echter niet zo groot zijn, brengt mee dat de invloed van deze beperking niet zo groot is. Toch kan uit de resultaten niet geconcludeerd worden dat het ene domein (niet) minder complex is dan het andere. De situaties, taken, competenties, definities, antwoorden van experts e.d. zijn telkens vertaald in het Nederlands en in het Frans. Om de kans op interpretatiefouten zo klein mogelijk te maken, werden alle teksten telkens door meerdere leden van het team nagelezen. 4.3. Mogelijkheden voor verder onderzoek In deze studie werd niet het volledige verpleegkundige werkveld onderzocht. Enkel de qua omvang belangrijkste zorgdomeinen (basisdiensten, gespecialiseerde diensten, geriatrische diensten, psychiatrische diensten en thuiszorg) werden bestudeerd. Domeinen zoals preventieve gezondheidszorg, patiëntenbegeleiding, maatschappelijk werk en technische diensten (operatiekwartier, daghospitalisatie, radiologie, consultaties, e.d.) werden buiten beschouwing gelaten. Deze domeinen bestuderen, zou het beeld van de verpleegkundige 145

competenties nodig in het brede werkveld van de gezondheidszorg verder kunnen aanvullen en verfijnen. In deze studie werd geen rekening gehouden met eventuele verschillen tussen regio’s in België. Het onderzoeken van de visie op competenties en de complexiteit ervan in de verschillende regio’s zou het mogelijk maken dat het beleid beter afgestemd kan worden op de visie(s) van het werkveld zelf. In deze studie werd uitgegaan van ‘kwalitatieve aanvaardbare zorg’. Uit de Belimage studie komt naar voor dat verpleegkundigen zich bij hun kijk op kwaliteit van zorg sterk laten leiden door de hele zorgcontext waarbinnen ze hun opdracht moeten realiseren. Verder onderzoek over wat verpleegkundigen zien als kwalitatief aanvaardbare en kwalitatief optimale zorg en hoe de zorgcontext deze visie bepaalt en de realisatie ervan beïnvloedt, zou moeten toelaten het beleid rond kwaliteit van zorg te verfijnen. De resultaten van deze studie doen vermoeden dat er, in tegenstelling tot verticale functiedifferentiatie, mogelijkheden bestaan tot horizontale functiedifferentiatie. Welke kansen hiertoe bestaan en wat hun impact op de kwaliteit van zorg en op de visie van verpleegkundigen op hun beroep zou zijn, moet verder onderzocht worden. 4.4. Betekenis voor de opleiding In deze studie is de huidige inrichting van de opleiding, evenals de geldende eindtermen bewust buiten beeld gehouden. De vraag is immers niet gesteld welke van de huidige opleidingen het meest beantwoordt aan de eisen die gesteld zijn, maar wel welke die eisen zijn. De bevindingen van dit onderzoek kunnen richting geven aan de invulling van de curricula. De opleidingen kunnen beschikken over helder geformuleerde competenties die richting kunnen geven aan een competentiegestuurde opleiding. Zeker niet alle competenties die een opleiding moet ontwikkelen, zijn in deze studie aan bod gekomen, maar er is zeker een representatief beeld gegeven van de competenties die met de directe zorg te maken hebben. Alle zorgpakketten blijken qua complexiteit weinig te variëren. Deze vaststelling ondersteunt de nood aan een brede vorming gericht op de totaliteit van de patiënt. Het gaat hier eerder om vorming ivm patiëntgroepen (bijvoorbeeld oncologische patiënt, palliatieve zorgen, diabetespatiënten), dan om vorming ivm deelfacetten van de zorg (bijvoorbeeld wondzorg, 146

patiënteneducatie). Een brede (bijkomende) vorming is vooral belangrijk voor zorgverleners die directe patiëntenzorg uitvoeren. Het speciaal vormen naar taakpakketten kan belangrijk zijn om zorgverleners te vormen met een eerder adviserende rol. Het psychomotorisch aspect van de verpleegkundige competenties scoorde laag in alle zorgdomeinen, met uitzondering van de psychiatrie. Heel wat psychomotorisch gerichte taken zijn eerder routinematig en conventioneel handelen. Cognitieve en affectieve aspecten zijn hier van beperkt belang. In de psychiatrie zijn de cognitieve en affectieve aspecten ook binnen psychomotorische gerichte taken van groot belang. In de psychiatrie is de verpleegkundige meer op zichzelf aangewezen. Ze is als persoon het belangrijkste instrument waarover ze in de zorg beschikt. Het is juist de integratie van de drie aspecten – cognitief, psychomotorisch, affectief – die taken en competenties zo moeilijk maken. Het affectieve aspect scoorde voor alle zorgdomeinen hoog. Het cognitieve aspect steeg in complexiteit van ouderenzorg en thuiszorg naar basisdiensten en gespecialiseerde diensten toe. Verpleegkundige zorg blijkt vooral complex te zijn op cognitief en affectief vlak. Dit betekent dat deze beide aspecten zowel in de basisopleiding (theorie, oefeningen en stage) als in andere vormingen voldoende aandacht zouden moeten krijgen en zeker een centraler plaats in de opleiding verdienen dan het psychomotorische aspect. Terwijl de traditionele opleiding erg veel aandacht besteedt aan het psychomotorische aspect van de verpleegkunde, zien we dat de complexiteit daarvan laag scoort. Twee verklaringen zijn mogelijk. De psychomotorische aspecten zijn relatief eenvoudig, of, de tweede verklaring, de verpleegkundigen beheersen het psychomotorische aspect zo goed dat ze de complexiteit als laag ervaren. De opleidingen moeten zich zeker de vraag stellen naar de consequenties die aan de vaststelling gegeven moet worden. Helder is dat, wanneer de verpleegkundigen het psychomotorische aspect als minder complex ervaren, terwijl het voortdurend in de beeldvorming op de voorgrond staat, een imagoprobleem het gevolg moet zijn.

147

Referenties Adriaansen M.: Werken aan competenties tijdens de stage. Vakblad voor opleiders in het gezondheidszorgonderwijs, 2002, 4, 22-26. Australian Nursing Council (http://www.anci.org.au/print/competencystandards_p.htm) Blokhuis F.: Consequenties van competenties. Bve Radius (het informatieblad van de Bve raad), 2000, (website: http://www.bveraad.nl/bveradius/200006/07competenties.html) Bradshaw A.: Defining competency in nursing (Part I): a policy review. Journal of Clinical Nursing, 1997, 6, 347-354. Bradshaw A.: Defining competency in nursing (Part II): an analytical review. Journal of Clinical Nursing, 1998, 7, 103-111. Defourny J., Deschamps M., Fecher F., Hedebouw G., Hubin M., Leroy X., Mendonck K, Meulemans H., Mignot D. Van Landeghem N. Le temps consacré aux soins : une analyse des prestations de soins dans le champs de la santé et du bien-être – Tijd voor zorg : een analyse van de zorgverlening in de gezondheids- en welzjnsector. HIVA-KUL, SESA-UCL, IISAVUB, SEGES-Ulg, 1999. De Veer A.J.E., Francke A.L.: Voor- en nadelen van functiedifferentiatie nader bekeken. Tijdschrift voor Verpleegkundigen, 2003, 1, 36-37. Dierickx de Casterlé B., Milisen K., Darras E.:Belimage, Het verpleegkundig beroep in crisis? Een onderzoek naar het professioneel zelfbeeld van verpleegkundigen, 2003. Dolan G.: Assessing student nurse clinical competency: will we ever get it right? Journal of Clinical Nursing, 2003, 12, 132-141. Girot E.A.: Assessment of graduates and diplomates in practice in the UK: are we measuring the same level of competence. Journal of Clinical Nursing, 2000, 9, 330-337. Glotz N., Johnsen G., Johnson R.: Advancing clinical excellence: competency-based patient care. Nursing Management, 1994, 1(25), 42-44. Gobert M. Utilisation des protections physiques et psychotropes chez les personnes âgées institutionnalisées au Québec et en Suisse romande : étude épidémiologique. Thèse de doctorat, Université catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve, 2003, 200 p + annexes Grypdonck, M. (2003). The professional-managerial conflict: the case of patient classification. In P.Berman (Ed.), Management of patient care: professionals and managers in search of new alliances. Selected papers. (pp. 109-139). Utrecht: National Hospital Institute of the Netherlands. Hoogeveen H.: Competent gekwalificeerd: competenties als concept voor optimale aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Vakblad voor opleiders in het gezondheidszorgonderwijs, 2002, 4, 3-8.

148

Koekkoek W.: Op weg naar competentie-leren: een hype of niet? Vakblad voor opleiders in het gezondheidszorgonderwijs, 2002, 4, 27-29. Loquist R.S., Bellack J.P.: Een model voor een gedifferentieerde verpleegkundige praktijk per type opleiding bij aanvang van de verpleegkundige loopbaan. Verpleegkundig perspectief, 2000, 5, 25-30. Nadeau MC. L’évaluation de programme : théorie et pratique. Les presses de l’Université de Laval, 1998. Nijhuis C.: Professionele kwaliteit binnen functiedifferentiatie: streven naar het beste. Tijdschrift voor Verpleegkundigen, 2002, 1, 44-45. Pool A.: Met het oog op de toekomst: beroepscompetenties van hbo-verpleegkundigen. Hogeschool Rotterdam en NIZW, 2001. Ramritu P.L., Barnard A.: New nurse graduates’ understanding of competence. International Nursing Review, 2001, 48, 47-57. Rosier J.: Functiedifferentiatie in België: nieuwe kans voor een dertig jaar oud idee. Tijdschrift voor Verpleegkundigen, 2003, 6, 28-33. Van De Pasch T., Van Der Veen A.: Beroepscompetenties hbo-verpleegkunde beschreven. Tijdschrift voor Verpleegkundigen, 2001, 4, 105-106. Van de Ven W., Habes V.: Functiedifferentiatie in het Carolus-Liduina Ziekenhuis. Tijdschrift voor Verpleegkundigen, 2002, 9, 26-29. Watkins M.J.: Competency for nursing practice. Journal of Clinical Nursing, 2000, 9, 338346. Wetenschappelijke Vereniging voor Verpleegkunde en Vroedkunde: Standpunt WVVV inzake functiedifferentiatie in de geriatrische zorgsector. WVVV Nieuwsbrief, 2002, okt, 123.

149

Bijlagen

150

Bijlage 1: Tabel van Lynn (1986) Aantal

Percentage experts (boven de lijn) wiens bevestiging van validiteit is vereist om met

experts

zekerheid de validiteit te kunnen onderschrijven (p<0,005). 2

3

4

5

6

7

8

9

2

1.00

3

.67

1.00

4

.50

.75

1.00

5

.40

.60

.80

1.00

6

.33

.50

.67

.83

1.00

7

.29

.43

.57

.71

.86

1.00

8

.25

.38

.50

.63

.75

.88

1.00

9

.22

.33

.44

.56

.67

.78

.89

1.00

10

.20

.30

.40

.50

.60

.70

.80

.90

10

1.00

De inhoudsvaliditeit wordt op een kwantitatieve wijze vastgelegd door het berekenen van de Index of Content Validity. Dit is de verhouding tussen het aantal experts die de categorie als correct beoordelen en het totaal aantal experts die de categorie beoordeeld hebben (Lynn, 1986). Het aantal experts dat vereist is voor deze procedure, ligt volgens Lynn (1986) tussen minimum drie en maximum 10 experts. In de tabel van Lynn kan afgelezen worden welk percentage (boven de diagonale lijn) van het aantal deelnemende experts met de categorie moest akkoord gaan opdat de categorie met een zekerheid van 95% inhoudsvalide zou zijn.

151

Bijlage 2: Inlegkaart Categorie patiëntsituatie

Definitie

Eenvoudig

Een gemakkelijke patiëntsituatie met eenvoudige zorgen.

Doorsnee

Een patiëntsituatie waarmee de verpleegkundige frequent geconfronteerd wordt.

Moeilijk

Een patiëntsituatie met complexe zorgen die eventueel overleg vergt binnen het verpleegkundig team of multidisciplinair.

Nood

Een patiëntsituatie waar snel en efficiënt ingegrepen moet worden om deze te stabiliseren.

Score Omschrijving score globale complexiteit 1

De oplossing ligt voor de hand mits eenvoudig redeneren. De vaardigheden kunnen op korte termijn aangeleerd worden en vragen noch theoretische kennis noch interpretatie van de samenhang van zorgaspecten. Met gezond verstand is een correct antwoord op de situatie te geven.

2

Competenties waarbij de zorgverlening toegepast wordt zoals aangeleerd in de basisopleiding, in de praktijk of in bijscholingen. Een beperkte analyse en interpretatie van de situatie is voor de hand liggend en kan gebeuren op basis van parate kennis. De aangeleerde regels worden toegepast. Afwijking daarvan is niet nodig of maar in beperkte mate, en daarover kan beslist worden op grond van de kennis die nodig is om de procedure correct uit te voeren.

3

Competenties die voor het oplossen van de situatie een creatief gebruik vragen van de kennis uit de basisopleiding, praktijk of de bijscholing. De oplossing ligt niet zomaar voor de hand. Een uitgebreidere analyse en interpretatie van de situatie is noodzakelijk. Die veronderstelt echter geen afwegingen op grond van wetenschappelijke kennis die niet van alle opleidingen deel uitmaakt. Een gepast antwoord moet met de kennis die men paraat heeft, uit onderwijs, in de praktijk geleerd of in bijscholing opgedaan, samengesteld worden. Meestal gaat het om een variant van een bekende werkwijze. Verschillende aspecten van kennen, kunnen en zijn, geleerd in de basisopleiding, moeten worden gecombineerd. Voor deze competenties volstaat de basiskennis uit basisopleiding, praktijk of de bijscholing.

4

Competenties waarbij kennis uit de basisopleiding praktijk of bijscholing niet volstaan. Een grondige analyse is vereist waarbij bijkomende wetenschappelijke kennis nodig is die op een creatieve manier moet aangewend worden (divergente productie). Afwegingen moeten gemaakt worden waarbij feitelijke (wetenschappelijke aspecten) en ethische aspecten geïntegreerd moeten worden. De situatie vereist een ‘nieuw’ antwoord dat niet in de boeken of in de praktijk aanwezig is. Daarom is het nodig dat er toetsend gewerkt wordt, dat er een evaluatie plaats heeft tijdens en na het handelen en dat het verdere handelen aan de evaluatie’ wordt aangepast.

152

SCORE A

COGNITIEF

PSYCHOMOTORISCH

AFFECTIEF

KENNEN

KUNNEN

ZIJN

Kennen / begrijpen Gekende en

Reproduceren, een handeling

Luisteren en antwoorden normaal

gememoriseerde kennis ; de situatie is

uitvoeren zoals bekend of

dagelijks sociaal verkeer.

begrepen .

rechtstreeks in verlengde daarvan.

B

C

X

Toepassen / analyseren

Aanpassen, verfijnen,

Empathische ondersteuning bij

Basiskennis volstaat. Transfer van een

vervolmaken van de handeling

verhoogde kwetsbaarheid,

element om het in andere situaties toe te

aan de specifieke situatie op

beantwoordend aan expliciete of

passen; identificeren en organiseren van de

grond van theoretische/

impliciete noden.

verbanden tussen de onderdelen.


Synthetiseren / evalueren

Creatief en innoverend zijn in

Relatie met therapeutisch

De verschillende onderdelen samenbrengen

de uitvoering van de handeling

perspectief, een communicatie

tot een nieuw geheel ; creatief denkproces,

op grond van theoretische/

voeren leidend naar verandering

nieuwe oplossingen vinden.


van denkbeeld en/of gedrag.

Niet van toepassing

Niet van toepassing

Niet van toepassing

Definitie zorgpakket: een pakket zorgen die inhoudelijk met elkaar verwant zijn . Basisdiensten

Gespecialiseerde

Ouderenzorg

Thuiszorg

Psychiatrische zorg

diensten - Hygiënische zorgen

- Hygiënische zorgen

- Hygiënische zorgen

- Hygiënische

- Crisisbeheer

- Ondersteuning ADL

- Ondersteuning ADL

- Ondersteuning ADL

zorgen

- Opvang en anamnese

- Verpleegtechnische



- Ondersteuning

-Voorstelling van

zorgen

zorgen

zorgen

ADL

ziekenhuisomgeving en

- Wondzorg

- Wondzorg

- Wondzorg

-Verpleegtechnische ondersteuning pers.

- Observatie

- Observatie

- Observatie

zorgen / wondzorg / ontwikkeling van de

parameters /

parameters /

parameters /

observatie

patiënt

verzameling van

verzameling van

verzameling van

parameters

- Psychosociale

gegevens

gegevens

gegevens

- Psychosociale

ondersteuning in relatie

- Psychosociale

- Psychosociale

- Psychosociale

ondersteuning /

met anderen

ondersteuning

ondersteuning

ondersteuning

patiënteneducatie

- Intra- en

- Patiënteneducatie



- Intra- en

interdisciplinaire

- Ontslagvoorbereiding - Ontslagvoorbereiding - Ontslagvoorbereiding interdisciplinaire

samenwerking

- Intra- en

- Intra- en

- Intra- en

samenwerking

- Somatische zorgen

interdisciplinaire

interdisciplinaire

interdisciplinaire

-Afdelingsgebonden Ontslagvoorbereiding

samenwerking

samenwerking

samenwerking

administratieve

- Zichzelf kennen als

- Afdelingsgebonden

- Afdelingsgebonden

- Afdelingsgebonden

taken

zorgverlener

administratieve taken



- Administratieve taken.

153

Bijlage 3: Overzicht experts per zorgdomein en per functie

Functie

Basiszorg

Gespecialiseerde Ouderenzorg zorg 1 6

1

Psychiatrische zorg 5

5

4

3

7

2

9

5

8

5

6

2

6

Verpleegkundige

4

6

2

3

2

Verpleegkundig

-

1

-

-

3

Lector

2

2

5

3

1

TOTAAL

25

26

26

22

25

(adjunct)Directeur

3

Diensthoofd

6

4

Staffunctie

2

Hoofd-

Thuiszorg

verpleegkundige

specialist

Aantal experts FASE 1

Zorgdomein

Nederlandstalig

Franstalig

Nederlanders

Totaal

Basisdiensten

17

9 (1Duitstalig)

5

31

Gespecialiseerde diensten

27

6 (1Duitstalig)

4

37

Ouderenzorg

16

10 (1Duitstalig)

3

29

Thuiszorg

15

7

3

25

Psychiatrische zorg

12

14

5

31

TOTAAL

87

46

20

153

Aantal experts FASE II

154

Bijlage 4: Hoe een boxplot te interpreteren Nous présentons les résultats par « box plot » ou « diagramme en forme de boîte et moustaches » (Howell, 1998, p.61). Cette représentation permet une comparaison visuelle facile des distributions en fonction de la région. De plus, ces figures, très simples, fournissent l’essentiel de l’information : La médiane : « score qui correspond au point auquel ou sous lequel 50% des scores sont inclus lorsque les données sont disposées en ordre numérique. La médiane est encore appelée 50ième pourcentile » (Howell, 1998 ; p.39). Les charnières sont étroitement liées aux quartiles Q1 et Q3 : les quartiles Q1 et Q3 isolent les 25%, respectivement, inférieurs et supérieurs de la distribution. La formule pour calculer les charnières correspond à : (position médiane+1)/2. Les charnières définissent l’espace interquartile (IQR). Les valeurs adjacentes : • la valeur adjacente supérieure est la première valeur qui est plus petite ou égale à (1,5 x IQR) ; • la valeur adjacente inférieure est la première valeur qui est plus grande ou égale à (1,5 x IQR) ; • IQR = (position médiane +1)/2. Les « outliers » : valeurs qui se situent au-delà de la valeur adjacente supérieure ou en deçà de la valeur adjacente inférieure. Un box plot s’interprète comme le suggère la figure 1.

Figure 1. Exemple de Box plot

Exemple fictif 3.0

•

Outliers

•

Valeurs adjacentes •

1.8

Médiane

•

IQR 0.7

Q3

•

Q1

Variable X

Légende IQR : espace interquartile Q1 : quartile 1 ou pourcentile 25 Q3 : quartile 3 ou pourcentile 75 Nous choisissons ce style de figures pour leur clarté, la facilité d’interprétation de la dispersion des données et la possibilité de visualiser la distribution de plusieurs variables en un seul graphique.

155

Bijlage 5: Patiëntsituatie (met bijhorende taken en competenties) per type situatie en per zorgdomein Basiszorg Doorsnee situatie

DOORSNEE SITUATIE - ORTHOPEDIE Leeftijd: 80 j

Burgerlijke stand: alleenstaand

Reden van opname: coxartrose Re heup 1Post op: dag nr. +1 Medische gegevens: Ingreep : totale heupprothese Re geen speciale antecedenten in de voorgeschiedenis Medicatie : AB wordt nog 1x IV toegediend een maagbeschermer wordt 3x per dag IV toegediend indocid wordt 3x per dag opgestart ged. 7 dagen fraxiparine volgens lichaamsgewicht wordt 1x per dag toegediend. Beschrijving van situatie: Patiënt heeft de nacht doorgebracht op de PAZA-afdeling en komt om 8u naar de afdeling. Patiënt is totaal pijnvrij door de aanwezigheid van een PCEA-pomp. Ze heeft een blaassonde, een verband met 2 redons die weinig sereus wondvocht draineren. Ook ligt ze aan een infuus in de Re-voorarm voor vocht- en medicatietoediening Patiënt vertoont geen last van nevenwerkingen van de pijnpomp : geen jeuk, geen misselijkheid, geen motorisch block, geen roodheid of decubitusverschijnselen. Patiënt heeft zin in een lichte maaltijd en eet 2 beschuitjes met wat thee. Tussen de benen ligt een abductiekussen dat gedurende 5 dagen ter plaatse zal blijven. Onder de stuit ligt een watermatras en onder de benen een anti-decubituskussen. Om flebitis te voorkomen draagt patiënt TED-kousen. Patiënt is zeer tevreden en kan het bijna niet geloven dat de pijn van voor de operatie volledig is verdwenen. Via de verpleging, de ergotherapeut en de kinesist alsook de behandelende arts krijgt patiënt een antwoord op al haar vragen. Ook krijgt ze een info-brochure waar ze tips in terug vindt wat ze mag en niet mag na haar operatie. Aangezien de patiënte alleen woont , stelt ze zich wel wat vragen rond ontslag op 7 à 10 dagen, doch ook deze ongerustheid wordt weggewerkt door haar een verblijf aan te bieden in een revalidatiecentrum dichtbij.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken - Hulp aan de patiënt bij de dagelijkse basiszorg (bedbad) + detailzorg. - Start stimuleren tot zelfzorg in de mate van het mogelijke.

156

- Controle drukpunten. - Decubituspreventie: Schema wisselligging op starten, ’s avonds intiem toilet, indien mogelijk op tempus matras leggen. - Uitleg over decubituspreventie: patient informeren over de wisselligging, nut ervan doen inzien (toevoeging door 1 expert). - Controle flebitis. - Flebitis preventie: Ted.-kousen, bed in trendelenburg plaatsen om de veneuze terugvloei te verzekeren. - Uitleg over preventie flebitis. - Risico op luxatie heup: benen niet kruisen , kussen tussen benen bij draaien patient, WC verhoog plaatsen, benen spreiden bij zitten op hoge stoel. - Uitleg over risico op luxatie: abductiekussen. - Hulp aan de patiënt in het kader van beperkte mobiliteit; installeren, draaien in blok met een kussen tussen de benen. Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de zorgvrager rekening houdend met de mogelijkheden, beperkingen en wensen, somatische en psychosociale toestand van de zorgvrager. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met de afhankelijkheid. - Zorgvrager kunnen helpen met de afhankelijkheid om te gaan. - Zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met respect voor mogelijkheden, beperkingen en wensen van de zorgvrager. - Hulp kunnen bieden bij het aan – en uitkleden met respect voor de privacy van de zorgvrager. - De juiste maat voor elastische steunkousen kunnen opnemen, elastische zwachtels/steunkousen kunnen aanbrengen bij de zorgvrager en het doel ervan kunnen uitleggen. - Comfortzorg kennen en kunnen toepassen rekening houdend met de specifieke toestand van de zorgvrager. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Het eerste opstaan van de zorgvrager kunnen voorbereiden. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging, zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Tekenen van luxatie van prothesen kunnen herkennen en adequaat kunnen reageren. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - Tekenen van flebitis kennen en kunnen herkennen. - De noodzaak kunnen bepalen en kunnen toepassen van preventiemaatregelen, het effect daarvan kunnen evalueren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties.

157

- Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kennen en kunnen geven omtrent ziekteverloop preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en daarmee rekening kunnen houden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Ondersteuning ADL Taken - Hulp aan de patiënt in het kader van beperkte mobiliteit; installeren, draaien in blok met een kussen tussen de benen. - Samen met de kinesist uitleg geven over wat mag, niet mag; kan, niet kan. Eveneens een brochure voorzien. Informatiebrochure verduidelijken. - Kiné vragen in het kader van start eerste mobilisatie en reva programma vastleggen. Samen met de kinesist de mobilisatie evalueren. - Eiwitrijk dieet voorzien gezien de tekorten ten gevolge van de operatie. - Diëtiste inschakelen. - Ondersteunende hulp bij maaltijden, installeren, indien nodig hulp bij voorbereiding maaltijden. - Toezicht eerste maaltijd: verslikken, braken, nausea. - Bedpan aanbieden. Competenties - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - Comfortzorg kennen en kunnen toepassen rekening houdend met de specifieke toestand van de zorgvrager. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Het eerste opstaan van de zorgvrager kunnen voorbereiden. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging, zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Tekenen van luxatie van prothesen kunnen herkennen en adequaat kunnen reageren - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Zorgvrager zo nodig stimuleren. - In overleg met de diëtiste kunnen nagaan welk dieet het best geschikt is voor de zorgvrager. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren - Verteringsproblemen kunnen observeren en de voeding adequaat kunnen aanpassen. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden die een positieve invloed heeft op het klimaat. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend

158

defaecatie – en mictiepatroon. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kennen en kunnen geven omtrent ziekteverloop preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij kunnen ondersteunen om ongerustheid te vermijden - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en daarmee rekening kunnen houden - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. Verpleegtechnische zorgen Taken - Regelmatig een ijszak op de operatiestreek leggen om de ontsteking en dus de pijn te verminderen. - Vervangen urinezak. - Plaatsen van infuus. - Vervangen infuuszak. - Vervangen van infuusleidingen om de 72 uur. - Vervangen katheterverband indien nodig. - Verwijderen van veneuze katheter. - Bloedafname. - Verwijderen van PCEA. - Medicatievoorbereiding en toediening: po, sc, iv - Uitleg geven bij alle handelingen die de verpleegkundige stelt. Competenties - Vanuit principes van hygiëne en steriliteit, zorgen aan een verblijfskatheter kunnen uitvoeren, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van bloed en bloedvaten, een veneuze bloedafname kunnen uitvoeren, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Voorgeschreven zorgen aan een perifere katheter kunnen uitvoeren. - Gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren bij een perifere katheter. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. - De zorgen aan een epidurale katheter kunnen uitvoeren, gericht kunnen observeren en adequaat

159

kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de verschillende hechtingswijzen, hechtingen op een correcte manier kunnen verwijderen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten van medicatie kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten van medicatie kunnen interpreteren en adequaat reageren. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kennen en kunnen geven omtrent ziekteverloop preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij kunnen ondersteunen om ongerustheid te vermijden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht van de reanimatiekoffer en –rolwagen kunnen verrichten. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Wondzorg Taken - Controle wonde: zwelling, kleur, warmte, pijn. - Controle drain: hoeveelheid, vochtaspect, evolutie. - Evt. afname cultuur van wondvocht (overbodig volgens 1 expert). - Zorgen aan de drain. - Verzorging van de hechtingen indien nodig: DAV. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De zorgen rond een redon kunnen uitvoeren, gericht kunnen observeren en adequaat kunnen reageren - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij kunnen ondersteunen om ongerustheid te vermijden. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van de huid, wonden kunnen observeren en voorgeschreven wondzorg correct kunnen uitvoeren. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien stadium van wondheling. - Voor wonden waarvoor geen behandeling is voorgeschreven, de meest geschikte wondbehandeling kunnen kiezen. - Vanuit de kennis van wondhelingsproces het gepaste verbandmateriaal kennen en kunnen toepassen. - Wonden kunnen observeren op tekenen van infectie en wondculturen correct kunnen afnemen - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter

160

voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken - Inkijken en invullen van verpleegkundig dossier. - Controle diurese. - Controle op stoelgang. - Controle parameter: RR, P, T°. - Controle IV: insteekpunt, inloopsnelheid. - Controle PCEA: werking, controle op pijn, motorisch blok ?, gebruikte dosis. - Uitleg over PCA. - Risicobepaling van decubitus met behulp van de Nortonschaal. - Bijhouden vochtbalans. - Rapportage. Competenties - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - De juiste gegevens kunnen verzamelen, de verpleegkundige diagnoses en doelen kunnen bepalen, interventies kunnen plannen en evalueren. - Een individueel verpleegplan kunnen opstellen en evalueren. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - De zorgen rond een redon kunnen uitvoeren, gericht kunnen observeren en adequaat kunnen reageren - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - De noodzaak kunnen bepalen en kunnen toepassen van preventiemaatregelen, het effect daarvan kunnen evalueren. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Psychosociale ondersteuning Taken - Emotionele ondersteuning bieden, luisteren, geruststellen. - Vertrouwensrelatie opbouwen.

161

Competenties - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en daarmee rekening kunnen houden. - Een positieve, ondersteunende relatie kunnen uitbouwen. - Kunnen geruststellen van zorgvrager en familie. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Verantwoord communiceren met familieleden en zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Ergotherapeut inschakelen. - Met arts afspraak maken i.v.m start revalidatie, vermoedelijke ontslagdatum, het eerste opstaan, …. Ook afspreken dat de arts uitleg geeft aan de patiënt i.v.m verloop ingreep. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de patiënt kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Ontslagvoorbereiding Taken - Sociale dienst inschakelen i.v.m ontslag. - Eerste contact afspreken met familie. - Eerste contact afspreken met sociale dienst. - In het kader van organiseren ontslag: contacten leggen met thuiszorg of contacten leggen . met revalidatiecentrum en formulieren in orde brengen. - Controle afspraak voorzien binnen de maand na ontslag. - Kiné en ergo dienen een verslag mee te geven naar reva centrum. Hen hierop attent maken. - uitleg van de ontslagformulieren en de inname van pijnstillers.

162

Competenties - Het kunnen integreren van de psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De zorgvrager kunnen informeren over de wetgeving omtrent terugbetaling van zorgen - Kunnen geruststellen van zorgvrager en familie. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en daarmee rekening kunnen houden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Zorgvrager en diens naasten kunnen informeren en verwijzen naar de verschillende instanties die de zorgvrager kunnen helpen. - Duidelijke verwachtingsprofiel kunnen schetsen en aan de hand hiervan op zoek kunnen gaan naar de juiste opvangmogelijkheden na de hospitalisatie. - De zorgvrager adequaat kunnen informeren omtrent de nazorg in de thuissituatie. - Ervoor kunnen zorgen dat de zorgvrager bij ontslag administratief in orde is. - De nazorg van de zorgvrager kunnen verzekeren. Afdelingsgebonden administratieve taken Taken - Plannen van een RX controle en bloedafname. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Aanvragen van onderzoeken kunnen voorbereiden (zoals bons, identificatie klevers, medisch dossier klaarleggen,..) met aandacht voor specifieke voorbereidingen. - Kunnen klasseren van de ontvangen resultaten van de uitgevoerde onderzoeken. - Kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe zorgverleners kunnen opmaken. - Het verpleegkundig dossier kunnen aanvullen en klasseren na ontslag. - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

163

Basiszorg Eenvoudige situatie

EENVOUDIGE SITUATIE - PEDIATRIE Leeftijd: 10 maand

Burgerlijke stand: ongehuwd

Reden van opname: diarree en temperatuur en niets meer eten Diagnose: Rotavirus Medische gegevens : Behandeling: infuus hypothonax wordt geprikt EN Sopp wordt toegediend Dieet: D0: Enkel appelsap of gebluste cola of suikerwater D1: Soya melk aan 10 %, een droge koek, bouillon met beschuit D2: Middagmaal wortelpurree en geen fruitpap Beschrijving van situatie: Het kind wordt opgenomen in een rooming-in kamer: d.w.z. dat één ouder 24u/24 bij het kind verblijft om de dagelijkse zorgen gewoon verder te zetten. Na de Sopp mag het kind iets drinken. De urine en stoelgang wordt goed opgevolgd. De aceton is na 24 u infuus negatief. Het kind braakt niet en de temperatuur gaat niet boven de 38°. Na 2 dagen opname mag het kind terug naar huis. Enkel de moeder is uitgeput van de gebrekkige nachtrust. Maar de genezing is heel vlot verlopen.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken - hulp bij ADL (samenwerking met ouder) gebaseerd op de wensen en competenties van de ouder! - Barrière verpleging in verband met de Rota. - De moeder zeggen dat ze zelf verder voor haar kind kan zorgen, maar vragen om elke mictie en/of stoelgang mee te delen. - Starten van een daglijst voor het noteren van stoelgang, mictie en vochtinname. Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van het kind rekening houdend met mogelijkheden en wensen van ouders. - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van het kind. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van het kind. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de ouders of kind kunnen beoordelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de voorzorgsmaatregelen bij ROTA virus. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de ouders en kind en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen.

164

- Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met het kind en de ouders. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van ouders en kind en daarmee rekening kunnen houden. - Ouders en kind de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen. - De betrokkenheid van de ouders bij de zorg kunnen bevorderen. - Ouders kunnen bijstaan bij de ondersteuning van het kind. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Ondersteuning ADL Taken - Opstarten opklimmend dieet . - Aanvragen van de voeding bij de (dieet)keuken. - Mama van het kind informeren over opklimmend dieet. Belang uitleggen en vragen om regelmatig kleine hoeveelheden te geven. - Hulp bieden bij voeding. - Starten van een daglijst voor het noteren van stoelgang, mictie en vochtinname. - De moeder zeggen dat ze zelf verder voor haar kind kan zorgen, maar vragen om elke mictie en/of stoelgang mee te delen. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van het kind. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren. Het kind zonodig kunnen stimuleren. - In overleg met de diëtiste kunnen nagaan welk dieet het best geschikt is voor het kind. - Het kunnen geven van duidelijke informatie aan de ouders over voeding en voedingsmiddelen. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Kunnen observeren en adequaat kunnen reageren bij braken. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van het kind. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de ouders of kind kunnen beoordelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de voorzorgsmaatregelen bij ROTA virus. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de ouders op heldere wijze, aangepast aan niveau van de ouders, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Ouders kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de ouders de gekregen informatie begrepen hebben. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van ouders en kind en daarmee rekening kunnen houden. - Ouders en kind de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen. - De betrokkenheid van de ouders bij de zorg kunnen bevorderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen,

165

te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Verpleegtechnische zorgen Taken - Starten van een daglijst voor het noteren van stoelgang, mictie en vochtinname. - Klaarzetten van materiaal voor plaatsen van infuus. - De ouders inlichten over het plaatsen van een infuus en de fixatie ervan. De keuze laten aan de mama om bij de plaatsing te blijven of niet. - Plaatsen van infuus. - Kind afleiden en daarna laten troosten door de mama, assistentie van de pedagogisch medewerkster. - Afwerking en opruimen. - Infuuscontrole: inloopsnelheid, insteekopening. - Geen verpleegkundige verantwoordelijkheid geven aan de ouders i.v.m toezicht infuus!! (belangrijk volgens 2 experts). Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van het kind. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Kunnen observeren en adequaat kunnen reageren bij braken. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van het kind. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de ouders of kind kunnen beoordelen. - Voorgeschreven zorg aan een perifere katheter kunnen uitvoeren. - Gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren. - Lidmaat van een baby kunnen immobiliseren ter bescherming van het infuus. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van het kind. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten van medicatie kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten van medicatie kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Het kennen en kunnen toepassen van de voorzorgsmaatregelen bij ROTA virus. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de ouders op heldere wijze, aangepast aan niveau van de ouders, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Ouders kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de ouders de gekregen informatie begrepen hebben. - Maatregelen kunnen treffen om angst te reduceren bij ouders en kind. - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van ouders en kind en daarmee rekening kunnen houden. - Ouders en kind de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen. - De betrokkenheid van de ouders bij de zorg kunnen bevorderen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen.

166

Observatie van parameters / Verzameling van gegevens Taken - Opname op de afdeling : de kamer tonen en de afdeling (met praktische gegevens). - Verpleegkundige anamnese afnemen. Aandacht voor dagelijkse gewoontes van het kind en de ouders. Informeren naar het stoelgangpatroon. - Meten van de parameters en lengte en gewicht. - Rapportage totale zorg in dossier per dienst van 8 uur. - Bewaking vitale functies, eerst 4x a 3 uur, daarna uitbreiden 4x a 6 uur. - Regelmatig informeren naar de toestand van het kind volgens de moeder.(nog lastig,… ?). Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van het kind. - Een anamnese kunnen afnemen bij ouders en kind en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van het kind. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van het kind. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de ouders of kind kunnen beoordelen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning Taken - Ondersteuning ouder: tijd voor een praatje. - Regelmatig informeren naar de toestand van de moeder : kan ze het nog aan ? (stimuleren om eens te gaan eten of drinken tijdens de verpleegkundige controles en het slaapje van het patiëntje. Competenties - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de ouders op heldere wijze, aangepast aan niveau van de ouders, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Ouders kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de ouders de gekregen informatie begrepen hebben. - Maatregelen kunnen treffen om angst te reduceren bij ouders en kind. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de ouders en kind en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met het kind en de ouders. - Aandacht kunnen geven aan de belevingswereld van de ouders van het kind. - Kunnen inschatten van de noden van het kind. - Aandacht besteden aan het behartigen van de belangen van het kind. - Kunnen optreden als pleitbezorger van het kind naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de

167

perceptie van de ouders zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van de ouders bij de zorg kunnen bevorderen. - Verantwoord kunnen communiceren met ouders en kind over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij het kind en ouders oproepen. - Ouders kunnen bijstaan bij de ondersteuning van het kind. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van ouders en kind, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. Patiënteneducatie Taken - Voorlichting over opname, de zorg, het ziektebeeld en de behandeling: Wat is rota? Hoe symptomen herkennen? Hoe uitdroging voorkomen en daardoor ziekenhuisopname vermijden? - Mama van het kind informeren over opklimmend dieet. Belang uitleggen en vragen om regelmatig kleine hoeveelheden te geven. - De mama uitleggen dat het belangrijk is dat de verpleging ook ‘s nachts regelmatige controles komt uitvoeren. Competenties - Ouders en kind kunnen voorbereiden bij opname, onderzoek en operatie van het kind. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de ouders op heldere wijze, aangepast aan niveau van de ouders, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Het kunnen geven van duidelijke informatie aan de ouders over voeding en voedingsmiddelen. - Ouders kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de ouders de gekregen informatie begrepen hebben. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Visite arts in de ochtend en avond. - De arts inlichten en vragen om alle medische opdrachten in het verpleegdossier te noteren : controles, infuus, medicatie, voeding, ev. medicatie bij koorts. - Alles rapporteren aan de arts. Competenties - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Ontslagvoorbereiding Taken - Instructie geven over zorg thuis. - Controle afspraak laten regelen.

168

Competenties - Kunnen peilen naar de specifieke wensen van ouders en kind en daarmee rekening kunnen houden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De ouders en/of het kind adequaat kunnen informeren omtrent de nazorg in de thuissituatie en zorgen dat bij ontslag de administratie in orde is. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Aanvragen van onderzoeken kunnen voorbereiden (zoals bons, identificatie klevers, medisch dossier klaarleggen,…) met aandacht voor specifieke voorbereidingen. - Kunnen klasseren van de ontvangen resultaten van de uitgevoerde onderzoeken.

169

Basiszorg Moeilijke situatie

MOEILIJKE SITUATIE - ONCOLOGIE Leeftijd: 44

Burgerlijke stand: gehuwd,1 dochter, 1 kleinkinderen

Reden van opname: vertigo en dyspnoe Diagnose: kleincellig longcarcinoom Medische gegevens : andere aandoeningen: geen medicatie: geen andere behandelingen: geen Beschrijving van situatie: Zes maand geleden werd mevrouw opgenomen omwille van vertigo en een syncope. Mevrouw baat samen met haar echtgenoot een cafe uit. Ze heeft een gehuwde dochter en reeds twee kleinkinderen. Mevrouw heeft tien broers en zussen waar ze heel close mee is. Op Ct Thorax was een longcarcinoom te zien. Biopsie via bronchoscopie leerde dat het om een kleincellig carcinoom ging. Verdere staging was negatief en er werd chemotherapie voorgesteld. Er werd een porth a cath geplaatst en de patiënte zou de chemotherapie ambulant krijgen. Via de arts vernam het team dat de patiënte de therapie slecht verdroeg: vermagering , braken, diarree. Mevrouw werd weer opgenomen omwille van verzwakking en overgeven. Ze klaagde ook van rugpijn en hoofdpijn. Op botscan en Ct hersenen was te zien dat ze na enkele maanden al met meta's zat. Mevrouw kreeg plots last van visusstoornissen en pareses van de rechter gezichtshelft. De verpleegkundigen brachten een oogschelp aan om mevrouw wat makkelijker te laten zien en er werd een consult bij de oogarts geregeld. Ondertussen werd samen met mevrouw en familie beslist om de hersenmeta te laten bestralen. Mevrouw werd hier nog zieker van en vermits er geen verbetering van de symptomen merkbaar was werd deze gestopt. Ondertussen werd pijnmedicatie opgestart en was het moeilijk om een evenwicht te vinden tussen pijnsedatie en braken op de medicatie. Mevrouw was intussen niet meer in staat om zelfstandig in te staan voor haar basizorgen en deze werden dus door de verpleegkundigen overgenomen. Mevrouw had het hier erg moeilijk mee. De verpleegkundigen ondervonden ook spanningen in de relatie van het koppel. Meneer en de patiënte konden moeilijk communiceren. Meneer begon steeds meer te drinken in zijn café, terwijl mevrouw steeds meer met haar familie sprak die dag en nacht aanwezig was. De echtgenoot kwam regelmatig bij het verpleegkundig team langs om zijn onmacht en frustraties te bespreken. Er was een heel goed contact tussen het team en de verschillende partijen. Er werd een bezoekbeperking opgelegd door de hoofdverpleegkundige in samenspraak met de patiënte. Na overleg met mevrouw werd het palliatieve zorgenteam van het ziekenhuis ingeschakeld. In samenspraak met de patiënte, de familie, de echtgenoot, de arts en het verpleegteam, de PZ en de sociale dienst werd ontslag geregeld met ondersteuning van de palliatieve thuisverpleging. Het was haar uitdrukkelijke wens om thuis te sterven.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken - Volledige hulp bieden bij het ochtendtoilet en namiddagverzorging: belang van comfortzorg. met aandacht voor mondzorg (zeker gezien braken). - Gezien patiënte het moeilijk heeft met haar afhankelijkheid, datgene wat ze nog zelf kan

170

zeker zelf laten doen, zoveel mogelijk haar autonomie respecteren omtrent de wijze waarop ze geholpen wordt, tijdstip waarop ze geholpen wordt, al of niet opstaan. - Bespreekbaar stellen van de afhankelijkheid waar de pt het moeilijk mee heeft. - Zorgen voor een juiste houding in bed zodat mevrouw makkelijker kan ademhalen. - Observatie rusten slaap. - Decubituspreventie (wisselhouding om de 2 à 4 uur), eventueel 2 maal per dag opzitten als patiënt dit wenst (o.a. ifv de ademhaling), juiste houding in bed. - Schoonhouden en verzorgen van de mond en lippen om beschadiging van het mondslijmvlies te voorkomen. - Eventueel familie inschakelen in de zorg als de pt en de familie dit wensen. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de zorgvrager rekening houdend met de mogelijkheden, beperkingen en wensen, somatische en psychosociale toestand van de zorgvrager. - Kunnen aanwenden van specifieke kennis, inzicht en vaardigheden ten aanzien van mondverzorging, afhankelijk van de toestand van de zorgvrager. - Tips aan de zorgvrager kunnen geven om stomatitis te vermijden of pijn ter hoogte van de mond te minimaliseren. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met de afhankelijkheid. - Patiënt kunnen helpen met de afhankelijkheid om te gaan. - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de zorgvrager. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - De zorgvrager op een correcte manier kunnen installeren om een zo optimaal mogelijk resultaat van de luchtbevochtiging te kunnen bekomen. - De zorgen kunnen uitvoeren aangepast aan het ritme van de zorgvrager. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - Probleem van diarree kunnen herkennen en adequate maatregelen hieromtrent kunnen toepassen. - Tekenen van kortademigheid kennen en kunnen herkennen en hierop adequaat kunnen reageren. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen.

171

- Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Luisterbereidheid tonen. - Actief kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en diens partner en daarmee rekening kunnen houden. - Angst bij de zorgvrager kunnen observeren en adequaat kunnen reageren. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Ondersteuning ADL Taken - Zorgen voor een juiste houding in bed zodat mevrouw makkelijker kan ademhalen. - Hulp bij opstaan. - Eventueel inschakelen van kinesist ifv ademhaling. - Opdienen en afdienen. - Observatie eetlust, zoveel mogelijk aan de specifieke wensen van de patiënte tegemoetkomen - Zo nodig gewenste aanpassingen doormailen naar de dieetafdeling of diëtiste vragen langs te komen. - Eventueel bijhouden vocht- en voedselinname indien vochtbalans gewenst is. - Mogelijks bijhouden vochtbalans. (overbodig volgens 1 expert: comforttherapie). - Bedpan aanbieden of helpen om nachtstoel of toilet te bereiken. - Observatie diurese; eventueel bijhouden op dagfiche indien vochtbalans gewenst is - Observatie stoelgangpatroon en consistentie stoelgang. - Decubituspreventie (wisselhouding om de 2 à 4 uur), eventueel 2 maal per dag opzitten als patiënt dit wenst (o.a. ifv de ademhaling), juiste houding in bed. - Eventueel familie inschakelen in de zorg als de pt en de familie dit wensen.

- Dagfiche aanleggen om te noteren wat toegediend wordt. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - De zorgvrager op een correcte manier kunnen installeren om een zo optimaal mogelijk resultaat van de luchtbevochtiging te kunnen bekomen. - De zorgen kunnen uitvoeren aangepast aan het ritme van de zorgvrager. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - De zorgvrager kunnen helpen bij het creëren van een rustige omgeving. - Rekening kunnen houden met de wensen van de zorgvrager in verband met bezoek. - Vanuit de principes van voeding- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de

172

zorgvrager. Zorgvrager zo nodig stimuleren. - In overleg met de diëtiste kunnen nagaan welk dieet het best geschikt is voor de zorgvrager. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Probleem van diarree kunnen herkennen en adequate maatregelen hieromtrent kunnen toepassen. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Tekenen van kortademigheid kennen en kunnen herkennen en hierop adequaat kunnen reageren. - Actief kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en diens partner en daarmee rekening kunnen houden. - De zorgvrager de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Luisterbereidheid tonen. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Verpleegtechnische zorgen Taken - Bij kortademigheid zal de verpleegkundige 2 liter 02 geven (enkel op doktersvoorschrift). - Pijnregistratie/meting invoeren. De pijn wordt het best gescoord door middel van de VASschaal of door middel van de numerieke beoordelingsschaal. - Bijhouden van een pijnfiche. Hierop staat de pijnscore vermeld, de pijnmedicatie, de escapemedicatie (=medicatie bij doorbraakpijn) en eventuele bijwerkingen van de pijnmedicatie. - Aanbrengen oogschelp. - Verzorgen van de port-a-cath volgens protocol. - Vernieuwen leidingen en verband om de 72u ; - Vernieuwen naald om de week (of minder volgens protocol van de afdeling) - Dagfiche aanleggen om te noteren wat toegediend wordt.

173

- Toedienen van een laxativum . - Infusietherapie toedienen wellicht (onvoldoende gepreciseerd in de tekst) met vocht en elektrolyten, medicatie o.a. anti-emetica. - Eventueel toedienen morfine SC of via spuitpomp. De morfine kan men combineren met haldol om misselijkheid en braken tegen te gaan. - Toedienen pijnmedicatie: transdermaal (?), per os (?), subcutaan (?), intraveneus (?) - Nagaan effectiviteit van de pijnmedicatie - Documenteren van de effecten - Preventief Duphalac gegeven worden om obstipatie te voorkomen. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De zorgvrager kunnen helpen bij het creëren van een rustige omgeving. - Tekenen van kortademigheid kennen en kunnen herkennen en hierop adequaat kunnen reageren. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Kunnen observeren en adequaat kunnen reageren bij braken. - Actief kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en diens partner en daarmee rekening kunnen houden. - De zorgvrager de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Voorgeschreven zorg aan een port-a-cath kunnen uitvoeren. - Gerichte observaties bij een port-a-cath kennen en kunnen uitvoeren. - De gevaren op vlak van contaminatie, disconnectie/ruptuur katheter, extravasatie en verstopping van de port-a-cath kennen. De preventieve maatregelen hiervoor kunnen toepassen. De symptomen tijdig herkennen en er adequaat kunnen op reageren. - Tekenen van extravasatie kennen en kunnen herkennen. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten van medicatie kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten van medicatie kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het effect van pijnmedicatie kunnen observeren en adequaat kunnen reageren. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven

174

aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. - Routinematig nazicht van de reanimatiekoffer en -rolwagen kunnen verrichten. Observatie van parameters / Verzameling van gegevens Taken - Mogelijks bijhouden vochtbalans. - Observatie stoelgangpatroon en consistentie stoelgang - Observatie diurese; eventueel bijhouden op dagfiche indien vochtbalans gewenst is - Kortademigheid observeren - Observatie en registratie van braken - Observatie rusten slaap - Patiënt wegen. (overbodig volgens 1 expert: comforttherapie) - De vitale parameters (RR, pols, temperatuur, ademhaling) moeten regelmatig (min. 3x/dag) gecontroleerd worden. (overbodig volgens 1 expert: comforttherapie) - Pijnanamnese afnemen - Bijhouden verpleegdossier: noteren van somatische en niet-somatische observaties en andere gegevens, zo nodig aanpassen van het verpleegplan. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Gerichte observaties bij een port-a-cath kennen en kunnen uitvoeren. - De gevaren op vlak van contaminatie, disconnectie/ruptuur katheter, extravasatie en verstopping van de port-a-cath kennen. De preventieve maatregelen hiervoor kunnen toepassen. De symptomen tijdig herkennen en er adequaat kunnen op reageren. - Tekenen van extravasatie kennen en kunnen herkennen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Tekenen van kortademigheid kennen en kunnen herkennen en hierop adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

175

- Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning Taken - Bespreekbaar stellen van de afhankelijkheid waar de pt het moeilijk mee heeft. - De patiënte ondersteunen in het uiten van haar gevoelens en emoties t.g.v. haar ziekte, haar de gelegenheid geven om wanhoop, ontreddering, angst en verdriet te uiten. - Zorg voor een goede angstbestrijding. - Gesprek met patiënt: polsen naar verwachtingen, wensen,.… - Empathisch luisteren. - Patiënte geruststellen. - Communicatie tussen patiënte en haar partner positief trachten te beïnvloeden op discrete wijze; - Aanbieden van attentie vb koffie 's nachts voor de wakende familieleden + regelmatig langsgaan. - Gesprek met echtgenoot: beluisteren van zijn verhaal, knelpunten, eventueel inschakelen psycholoog indien hij dit wenst en indien psycholoog niet tot de vaste equipe behoort. - Positief bekrachtigen van zijn inzet in deze moeilijke situatie. - Aandacht geven aan de broers en zussen, dochter en kleinkinderen. - In gesprek met patiënte naderend ontslag en haar beleving daaromtrent ter sprake brengen. - De patiënte heeft misschien nood aan een gesprek met iemand van het eigen geloof. Eventueel inschakelen van geestelijke verzorging in overleg met de patiënte. - Bespreekbaar maken van de zin van en betekenis van de ziekte en de naderende dood. - Eventueel psycholoog inschakelen om communicatie tussen de patiënte en haar partner te bevorderen. - Regelmatig overleg met de echtgenoot. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Gedrag en beleving van de zorgvrager kunnen kaderen vanuit de kennis van theoretische modellen over beleving, verwerking, levensfasen. - Actief kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en diens partner en daarmee rekening kunnen houden. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Zich kunnen verplaatsen in de denkwereld van de zorgvrager en zijn standpunt, om te kunnen beantwoorden aan wat de zorgvrager nodig heeft. - Angst bij de zorgvrager kunnen observeren en adequaat kunnen reageren. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen.

176

- De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf oproepen bij familie. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Kunnen bemiddelen en interveniëren bij optreden van ethische vragen of moeilijkheden bij familie. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Kunnen inschatten van de behoefte aan contact van de zorgvrager met een vertegenwoordiger van de religie of een moreel consulent. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Taken - Voorlichting geven over de vertigo, oorzaak, mogelijke behandeling en hoe met de klachten om te gaan van duizeligheid en alles zien draaien. - Patiënt en familie informeren over het doel van de opname en het beleid. - Zo nodig de noodzaak van de bezoekbeperking uitleggen. Competenties - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empathisch kunnen opstellen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Luisterbereidheid tonen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Eventuele problemen detecteren die aan arts, psycholoog of sociaal verpleegkundige moeten doorgegeven worden . - Deelnemen aan multidisciplinaire patiëntenbespreking, samen met PST, sociale dienst (materiaal voor thuis,...), moreel consulent (afhankelijk van de geloofsovertuiging van de patiënt),... - Regelmatig overleg met de arts m.b.t. pijnmedicatie, anti-emetica, psychosociale toestand van patiënte.

177

- Kortademigheid bespreken met de arts zodat deze eventueel voorstelt om Morfine subcutaan of via subcutane spuitpomp toe te dienen. - Bij opname directe kennismaking met psycholoog waardoor dit minder bedreigend wordt voor de pt en familie nadien). - Regelmatig overleg met de mensen van het palliatieve zorgenteam. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Ontslagvoorbereiding Taken - Nagaan of het nog steeds mevrouw haar uitdrukkelijke wens is om thuis te sterven zo ja, dan dienen de interventies die tijdens de opname plaats moeten vinden ook in deze context beoordeeld te worden. - Voor ontslag samenkomst regelen van het interdisciplinaire team van het ziekenhuis. Hierop zijn aanwezig iemand van het palliatief supportteam, de huisarts, de thuisverpleegkundige, de familie, de sociale dienst, de palliatieve of de behandelende arts en zonodig ook de patiënte. Op deze bijeenkomst kunnen de verschillende mogelijkheden besproken en afgetast worden en kan de best mogelijke oplossing ( die rekening houdt met iedere partij) gezocht worden. Tijdens deze bijeenkomst kan ook reeds een zorgenplan opgesteld worden. - Bij ontslag wordt er aan de patiënte een medicatiefiche meegegeven. - Er wordt een brief voor de huisarts meegegeven met informatie betreffende de therapie en de pijnmedicatie. Het kan mogelijk zijn dat de patiënte naar huis gaat met een grasebyspuitpomp. De arts moet weten welke medicatie al dan niet gecombineerd via de grasebyspuitpomp mag gegeven worden. - Zorgvoorschriften voor thuiszorg opmaken en meegeven met patiënte. - Er wordt een brief voor de thuisverpleegkundige opgesteld. De brief aan de thuisverpleegkundige bevat naast de medicatiefiche ook een verzorgingsblad waar op staat welke zorgen er bij de patiënte moeten worden uitgevoerd Ook het scoren van de pijn moet door de thuisverpleegkundige gedaan worden en gerapporteerd worden. Indien ze hierover bijkomende informatie nodig hebben, moeten zij die ook kunnen krijgen. . Het kan mogelijk zijn dat de patiënte naar huis gaat met een graseby-spuitpomp. De thuisverpleegkundige moet de werking van de graseby-spuitpomp kennen en kunnen toepassen. - Regelmatig overleg met sociaal verpleegkundige i.v.m. regelingen voor inschakelen palliatieve thuiszorg. - Ook is het aan te raden om de palliatieve thuiszorg in te schakelen. Hiervoor heeft men wel de toestemming van de patiënte nodig. Wanneer de palliatieve thuiszorg wordt ingeschakeld kan het palliatief supportteam van het ziekenhuis hiermee best eens contact opnemen en de situatie uitleggen. - Telefonische contactmogelijkheid bij eventuele vragen of problemen thuis benadrukken . Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De zorgvrager de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen.

178

- Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Actief kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en diens partner en daarmee rekening kunnen houden. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - De zorgvrager en diens naasten kunnen informeren en verwijzen naar de verschillende instanties die de zorgvrager zouden kunnen helpen. - De zorgvrager adequaat kunnen informeren omtrent de nazorg in de thuissituatie. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Een vergadering met de verschillende betrokken partijen kunnen organiseren en leiden om het ontslag van de zorgvrager te kunnen voorbereiden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Contacten kunnen leggen met gespecialiseerde collega's in palliatieve zorgverlening. - De nodige stappen kunnen nemen om de administratieve situatie van de zorgvrager in orde te brengen. - Afspraken kunnen maken met de zorgvrager omtrent contactmogelijkheden na ontslag. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe patiënten kunnen opmaken.

179

Basiszorg Noodsituatie

NOODSITUATIE - CARDIOLOGIE Leeftijd: 70

Burgerlijke stand: gehuwd

Reden van opname: Spoed coronaire bypass na catheterisatie wegens infarct Diagnose: Hartinfarct 1Post op: dag nr. 3 Medische gegevens : Diabetes met polyneuropatie en uitgesproken arterio veneus lijden ter hoogte van de onderste ledematen met voorvoetamputatie Nierinsufficiëntie waarvoor nierdialysen sinds meerdere jaren Beginnende Parkinson Medicatie: Ticlid 2x1/d Prolopa Seloken 2x50mg/d Lasix 40mg 1/d Aldactone 50mg /d Insuline Beschrijving van situatie: Patiënt is 2h geleden overgenomen van IZ na dialyse. Is bij overname vrij suf en moe. Op monitoring zien we frequente ventriculaire extrasystoles en intermittente perioden van voorkamerfibrillatie. Controle van elektrolieten toont een K van 5,6 mmol/l. Dit wordt doorgegeven aan de Chirurg die Lasix opstart. Toename van de VESSEN Omstreeks 14h fibrilleert de patiënt en gaat in syncope. Verpleegkundige geeft onmiddellijk alarm en defibrilleert met de hulp van de andere collega van de afdeling. Een eerste poging op 200j heeft even resultaat maar de fibrillatie herneemt na enkele seconden. Een tweede poging onmiddellijk na het hervallen eveneens op 200j heeft wel succes en de toestand stabiliseert. De patiënt komt weer bij bewustzijn. Ondertussen is de anesthesist van IZ hartchirurgie aangekomen, kort daarop gevolgd door de interne reanimatieploeg. De anesthesist van IZ neemt de patiënt over en deze wordt onder monitoring terug naar IZ overgebracht. Meteen daarna werd de echtgenote verwittigd door de verpleegkundige.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Verpleegtechnische zorg Taken - Controle bloedbeeld. - Regelmatige controle elektrolytenbalans. - Monitoring plaatsen. - Bloedafname. - Reanimatie en defibrillatie indien nodig. - Oproepen arts van wacht en urgentieteam. - Assisteren van het reanimatieteam: inspuitingen, O2, … - Stabiliseren hartritme door toedienen voorgeschreven medicatie (protocol arts) .

180

- Voorgeschreven medicatie correct toedienen (juiste dosis, juiste tijd juiste toedieningswijze) - Patiënt melden dat familie verwittigd is. - Aan patiënt uitleggen wat er is gebeurd. - Verwittigen van de familie op een rustige manier. - Melden wat er gebeurt is en waar men terecht kan voor verdere vragen. - Zelfreflectie op het handelen van jezelf: heb ik zo goed gehandeld, wat ging goed en wat niet, wat moet ik de volgende keer anders doen, bespreken met collega en/of leden van het reanimatie team. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Kunnen inschatten van de ernst van de noodsituatie, prioriteiten kunnen stellen en adequaat kunnen handelen. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van bloed en bloedvaten, een veneuze bloedafname kunnen uitvoeren, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Bedacht zijn op symptomen van hypo - en hyperglycemie, deze tekenen kunnen herkennen en onmiddellijke hulp kunnen bieden. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een elektrocardiogram kunnen uitvoeren, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, hartritmestoornissen kunnen opsporen en interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Kunnen herkennen van een zorgvrager in shock en adequaat kunnen reageren. - De technieken van defibrillatie kennen en kunnen toepassen. - Kunnen assisteren bij medisch-technische handelingen. - De interne procedures inzake dringende medische hulpverlening kennen en kunnen toepassen. - Vanuit kennis van de technische verpleegkundige prestaties en medisch toevertrouwde handelingen, binnen de grenzen van de wettelijke toelaatbaarheid kunnen handelen. - Adequaat kunnen functioneren in een stresserende situatie. - In moeilijke situaties de eigen onmacht kunnen toegeven. - Voorgeschreven zorg aan een perifere katheter kunnen uitvoeren. - Gerichte observaties bij een perifere katheter kennen en kunnen uitvoeren. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten van medicatie kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten van medicatie kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - De zorgvrager en familie kunnen informeren in een noodsituatie omtrent de handelingen die uitgevoerd worden en de verschillende veiligheidsmaatregelen kunnen nemen die nodig zijn naargelang de toestand van de zorgvrager. - Familie op een gepaste manier telefonisch kunnen verwittigen. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar

181

nodig. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Routinematig nazicht van de reanimatiekoffer en -rolwagen kunnen verrichten. Observatie van parameters / verzameling en interpretatie van gegevens Taken - Bewaken hartritme (patiënt vertoont VES en VF). - Parameters controleren, analyseren, interpreteren en noteren: bloeddruk, pols. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Kunnen inschatten van de ernst van de noodsituatie, prioriteiten kunnen stellen en adequaat kunnen handelen. - Kunnen herkennen van een zorgvrager in shock en adequaat kunnen reageren. - In moeilijke situaties de eigen onmacht kunnen toegeven. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, hartritmestoornissen kunnen opsporen en interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Psychosociale ondersteuning Taken - Opvang van de familie i.v.m reanimatie en heropname in IZ. - Echtgenote begeleiden naar IZ. Competenties - Familie op een gepaste manier telefonisch kunnen verwittigen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Zorgvrager en familie op intensieve zorgen kunnen informeren omtrent de apparatuur en verschillende leidingen. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname.

182

- Het kunnen begeleiden van zorgvrager en familie tijdens de laatste levensfase. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf oproepen bij familie. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Melden aan arts: Patiënt heeft een Kaliumwaarde van 5,6 mmol/liter. Competenties - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - et kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Ontslagvoorbereiding Taken - Patiënt wordt opnieuw getransfereerd naar intensieve zorgen. - Meneer gerust stellen i.v.m transfer en uitleggen wat er gaat gebeuren. - Alles wat je ondernomen hebt nauwkeurig noteren in dossier en doorbriefen aan verpleegkundige intensieve zorgen. Competenties - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Het kunnen voorbereiden en verzekeren van continuïteit van zorg bij transfer naar een andere afdeling. - Het kunnen werken met administratieve computerprogramma's. - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen.

183

Gespecialiseerde zorg Doorsnee situatie

DOORSNEE SITUATIE - PALLIATIEVE Leeftijd: 72


Reden van opname: dyspnoe, angst, nood aan gesprekken (kan dit niet met haar echtgenoot) Diagnose: Pleurauitstorting t.g.v. longmetastasen Medische gegevens: 1999: linker borstamputatie Januari 2003: vaststelling van de longmetastasen+pleurauitstorting --> er wordt een talcage uitgevoerd. Chemotherapie wordt voorgesteld, maar wordt geweigerd door de patiënte. De patiënte en haar familie zijn op de hoogte van de diagnose en prognose. Bij ernstige dyspnoe: inhalatie via aërosol van bronchodilaterende medicatie en Morfine subcutaan om de 6 uur Pijnmedicatie: Morfine eerst p.o. 2x/dag, daarna d.m.v. een subcutane pijnpomp/24 uur Corticoïden subcutaan 1x/dag Reutelende ademhaling: anticholinergica (Scopolamine-Buscopan) subcutaan Sedativum: (Dormicum) subcutaan Beschrijving van situatie: Dyspnoe en de angst om kortademig te worden staan op de voorgrond bij de opname. Zowel de arts als de verpleegkundige bespreken met de patiënte wat hieraan kan worden gedaan. De nodige medicatie wordt toegediend en het effect ervan wordt op vaste tijdstippen geëvalueerd. Dit vereist gedurende de opname regelmatige bijsturing en overschakeling van orale medicatie naar subcutane toediening. Dit altijd in overleg met de patiënte en haar familie. Mevrouw is op een bepaald ogenblik nog niet klaar om naar een subcutane pijnpomp over te schakelen. Er wordt naar alternatieven gezocht. De patiënte is katholiek, ze heeft 1 dochter waarmee ze sinds 3 jaar terug een goed contact heeft. De ziekte van de patiënte evolueert snel tijdens de opname. Dit geeft zowel bij de patiënte als haar familie tegenstrijdige emoties. Mevrouw heeft veel verdriet, maar ze durft niet wenen "omdat ze niet meer zal kunnen stoppen". Ze weet dat ze gaat sterven en heeft er op bepaalde ogenblikken vrede mee ("ik neem elke dag zoals hij komt"). Op andere momenten zegt ze "ik ga achteruit" en heeft ze het heel moeilijk om te aanvaarden dat ze dingen moet loslaten en altijd maar meer hulp moet aanvaarden van zorgverleners. Ze is daardoor al een aantal keren gevallen omdat ze toch zelf probeerde recht te staan. Ze is boos op de dokter en haar kleinzoon omdat zij "telkens weer zeggen dat het niet meer zo goed gaat". "De enige die mij nog hoop geeft, is mijn dochter" De echtgenoot is erg beschermend naar zijn echtgenote toe. Hij heeft het moeilijk om open te praten of emoties te tonen. De dochter ontkent de ernst van de situatie. Ze stelt haar moeder voor om "een moermandieet te volgen om de kanker te stabiliseren".De verpleegkundige vraagt de patiënte of ze graag een ziekenzalving zou hebben. De patiënte stemt hier onmiddellijk mee in. Dit gebeurt in aanwezigheid van de echtgenoot en de dochter. Zowel de dochter als de echtgenoot blijven in ontkenning. De dochter zegt tijdens de ziekenzalving "niet opgeven, mama". Maar de mevrouw zelf neemt het heft terug in eigen handen. Ze legt hen uit dat het niet meer mogelijk is op deze manier: "ik ben content nu, het is goed voor mij". Enkele dagen voor haar overlijden wordt de patiënte introverter en treedt terminale verwardheid op. Deze wordt onmiddellijk opgevangen met toediening van sedativa subcutaan (Dormicum) en begeleiding van de familie.

184

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken - Volledige hulp wassen/kleden, dagelijks bedbad, eventueel relaxerend bad voorstellen met aromatherapie. - Regelmatig mondzorg eventueel met product. - Hygiënische zorg eventueel op vraag van patiënt beperken of uitstellen tot kortademigheid onder controle is. - Decubitus preventie: stel alternatingmatras voor zodat ook wisselhouding kan beperkt worden en patiënt voldoende kan rusten. Gebruik een bananenkussen om de houding zo comfortabel mogelijk te maken. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - De juiste prioriteiten in de verpleegkundige handelingen kunnen stellen en uitvoeren. - Zorg kunnen plannen en aanpassen in functie van vermoeidheid van zorgvrager. - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de zorgvrager rekening houdend met de mogelijkheden, beperkingen en wensen, somatische en psychosociale toestand van de zorgvrager. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met de afhankelijkheid. - Patiënt kunnen helpen met de afhankelijkheid om te gaan. - De zorgen uitvoeren aangepast aan het ritme van de palliatieve zorgvrager. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - Kunnen installeren van de zorgvrager in de voor hem meest comfortabele zetel en alles binnen handbereik kunnen leggen. - Handelingen kunnen uitvoeren op de minst oncomfortabele en pijnlijke manier. - Comfortzorg kennen en kunnen toepassen rekening houdend met de specifieke toestand van de zorgvrager in nauw overleg met de arts en andere zorgverleners. - Zorgvrager kunnen helpen bij het verwoorden van zijn comfortwensen. - Relaxatiebad kunnen geven. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Aromatherapie bij pijn kennen en kunnen gebruiken. - Op een respectvolle wijze de laatste zorgen aan de overleden zorgvrager kunnen toedienen en dit eventueel met de familie indien zij dit wensen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie.

185

- Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager en familie. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Gedrag en beleving van de zorgvrager kunnen kaderen vanuit de kennis van theoretische modellen over beleving, verwerking, levensfasen. - Familieparticipatie in de zorg praktisch kunnen organiseren. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - In staat zijn tot een warmhartige benadering van de palliatieve zorgvrager.Rust en vertrouwen kunnen uitstralen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Ondersteuning ADL Taken - Maaltijden aanbieden wanneer zij dit wenst, stel wel voeding voor die weinig energie vraagt en die patiënt aangenaam vindt vb. nutridrink, gemixte voeding… Laat patiënt regelmatig drinken, - Biedt ijsblokjes aan (ijs in schilfers, champagne wordt als zeer fris ervaren en kan gemakkelijk in ijs schilfers worden aangeboden). - Controle/observatie defaecatie. - Regelmatig voorstellen om patiënt op toilet te helpen. - Respecteer het ritme van de patiënt; inspanningen verdelen en rustpauze inlassen. - Valpreventie:afspraken met patiënt omtrent het niet alleen opstaan, maar vragen om hulp, eventueel vrijwilligers inschakelen. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - De juiste prioriteiten in de verpleegkundige handelingen kunnen stellen en uitvoeren. - Zorg kunnen plannen en aanpassen in functie van vermoeidheid van zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - De zorgen uitvoeren aangepast aan het ritme van de palliatieve zorgvrager. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - Kunnen installeren van de zorgvrager in de voor hem meest comfortabele zetel en alles binnen handbereik kunnen leggen. - Handelingen kunnen uitvoeren op de minst oncomfortabele en pijnlijke manier. - Comfortzorg kennen en kunnen toepassen rekening houdend met de specifieke toestand van de zorgvrager in nauw overleg met de arts en andere zorgverleners. - Zorgvrager kunnen helpen bij het verwoorden van zijn comfortwensen. - Het slaappatroon kunnen observeren en gerichte verpleegacties kunnen ondernemen om de slaap te bevorderen. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - Vanuit de principes van voeding- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren.

186

- Kunnen aantonen gebaseerd op wetenschappelijke kennis dat voedingsbehoeften van de zorgvrager in de laatste levensfase wijzigen en sterk kunnen en mogen verminderen. - Hydratatie bij een palliatieve zorgvrager kunnen evalueren en vanuit de kennis van wetenschappelijke ontwikkelingen op gebied van dehydratatie in de laatste levensfase, de gepaste interventies kunnen toepassen. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie – en mictiepatroon. - Preventieve maatregelen kennen en kunnen treffen ter voorkomen van obstipatie. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Aromatherapie bij pijn kennen en kunnen gebruiken. - De zorgvrager met angst die gepaard gaat met dyspnoe kunnen opvangen, ondersteunen en adequate maatregelen treffen. - De risicofactoren en oorzaken van vallen kennen en kunnen observeren. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Het kunnen creëren van een veilige omgeving om het valrisico te verkleinen/te minimaliseren. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Gedrag en beleving van de zorgvrager kunnen kaderen vanuit de kennis van theoretische modellen over beleving, verwerking, levensfasen. - Plaatsvervangende sfeer van huiselijkheid kunnen scheppen op een palliatieve eenheid. - Kunnen creëren van een warm en open klimaat, zodat patiënt en familie zich welkom, opgevangen en geborgen voelen op een palliatieve eenheid. - Familieparticipatie in de zorg praktisch kunnen organiseren. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - In staat zijn tot een warmhartige benadering van de palliatieve zorgvrager.Rust en vertrouwen kunnen uitstralen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Verpleegtechnische zorgen Taken - Toedienen medicatie met aandacht voor nevenwerkingen. - Zuurstof toedienen indien patiënt dit nodig vindt, aandacht voor neus, observeren voor irritatie. - Controle subcutane pijnpomp, plaatsing voor toediening van SC medicatie nazien om goede resorptie te garanderen. - Volg pijn op, zeg dat pt pijnmedicatie kan bijvragen. - Observeren voor verbale en nonverbale pijnklachten. - Observatie dyspnoe. Oorzaak kortademigheid opsporen nodige medicatie toedienen en effectiviteit observeren. Kamer verluchten, raam openzetten, eventueel Temesta SL (volgens medisch order) om de angst te beperken.

187

- Hygiënische zorg eventueel op vraag van pt beperken of uitstellen tot kortademigheid onder controle is. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - De juiste prioriteiten in de verpleegkundige handelingen kunnen stellen en uitvoeren. - Zorg kunnen plannen en aanpassen in functie van vermoeidheid van zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - De zorgen uitvoeren aangepast aan het ritme van de palliatieve zorgvrager. - Vanuit de kennis van anatomie en fysiologie van het colon een lavement kunnen toedienen en gericht kunnen observeren. - Manueel kunnen verwijderen van faeces. - Het correct kunnen uitvoeren van een rectaal touché. - Verpleegkundige pijnanamnese kunnen afnemen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Een adequate pijnbestrijding kunnen uitbouwen in overleg met de arts en de zorgvrager. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Kennis hebben in verband met opvang van doorbraakpijn en adequaat kunnen reageren. - Het kunnen hanteren van pijnschalen of andere gerichte observatiemethoden. - Aromatherapie bij pijn kennen en kunnen gebruiken. - Principes van medicamenteus en niet-medicamenteus pijncontrole kennen en kunnen toepassen. - Kunnen anticiperen of een zorg pijn zal veroorzaken en deze pijn kunnen voorkomen door toediening van pijnstillende medicatie. - Kennis en kunde hebben over subcutane spuitdrijver, inclusief uitleg aan zorgvrager en omgeving kunnen geven. - Tekenen van kortademigheid kennen en kunnen herkennen en hierop adequaat kunnen reageren - Kunnen toedienen van zuurstof en aërosol volgens voorschrift van de arts na beoordeling van de zuurstofsaturatie. - De zorgvrager met angst die gepaard gaat met dyspnoe kunnen opvangen, ondersteunen en adequate maatregelen treffen. - Bij dreigend overlijden prioriteiten in verpleegkundige zorg kunnen evalueren en regelmatig (meermaals per dag) herevalueren, ook interdisciplinair (waar mogelijk overleg met palliatief support team, pastoraal medewerker, psychologen en/of sociaal verpleegkundige) . - Verpleegtechnische handelingen beperken in functie van inschatting van dreigend overlijden. - Voorgeschreven zorg aan een perifere en subcutane katheter kunnen uitvoeren. - Gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren omtrent de zorg aan de verschillende katheters - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Kennis hebben van de indicatie voor het toedienen van de specifieke medicatie, steriliteit kunnen bewaren bij het bereiden en toedienen van de medicatie, het nodige opzoekwerk in een compendium kunnen verrichten. - Verwachte neveneffecten van medicatie kunnen voorkomen. - Aërosol en zuurstof correct kunnen toedienen. - Medicatie correct kunnen berekenen. - Het effect van pijnmedicatie kunnen observeren en adequaat kunnen reageren. - De medicatie voor symptoomcontrole bij de palliatieve zorgvrager kunnen weerhouden en kunnen stoppen van overbodige medicatie. Evalueren van analgetica, anti-emetica, sedativa en de meest comfortabele toedieningsweg.

188

- Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - In staat zijn tot een warmhartige benadering van de palliatieve zorgvrager.Rust en vertrouwen kunnen uitstralen. - Ziekenzalving praktisch kunnen voorbereiden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen vaststellen en adequaat reageren op gebreken aan gebruiks- en verzorgingsmateriaal, kameruitrusting en sanitaire voorzieningen. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken - Controle/observatie defaecatie. - Observeer voor bijkomende ongemakken. - Volg pijn op, zeg dat patiënt pijnmedicatie kan bijvragen. - Observeren voor verbale en nonverbale pijnklachten. - Angst en ongerustheid regelmatig opvolgen, in gesprek gaan met patiënt, luisteren, geruststellende houding. - Observatie dyspnoe. Oorzaak kortademigheid opsporen nodige medicatie toedienen en effectiviteit observeren. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Het slaappatroon kunnen observeren en gerichte verpleegacties kunnen ondernemen om de slaap te bevorderen. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie – en mictiepatroon. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Een totale observatie van de zorgvrager kunnen uitvoeren zodat ook andere zorgaspecten de nodige aandacht krijgen. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. - Verpleegkundige pijnanamnese kunnen afnemen. - Een individueel verpleegplan kunnen opstellen en evalueren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Kennis hebben in verband met opvang van doorbraakpijn en adequaat kunnen reageren. - Het kunnen hanteren van pijnschalen of andere gerichte observatiemethoden - Tekenen van kortademigheid kennen en kunnen herkennen en hierop adequaat kunnen reageren. - De zorgvrager met angst die gepaard gaat met dyspnoe kunnen opvangen, ondersteunen en adequate maatregelen treffen. - Gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren omtrent de zorg aan de verschillende katheters - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

189

Psychosociale ondersteuning Taken - Angst en ongerustheid regelmatig opvolgen, in gesprek gaan met patiënt, luisteren, geruststellende houding. - Aanwezig zijn voor patiënt, bereikbaar zijn voor patiënt als zij wil praten, respecteer het als de patiënt wil zwijgen of praten. - Praten met patiënt over verloop van haar ziekte en hoe zij hiermee omgaat. Patiënt de kans bieden om haar gevoelens, haar angsten en bekommernissen te uiten, observeren hoe patiënt hiermee omgaat. - Maak tijd om op de kamer aanwezig te zijn, zorg dat je in de buurt bent en zeg dat je oproepbaar bent. - Goed uitleggen aan familie welk psychologisch proces patiënt doorloopt. - Ondersteunende gesprekken met familie en deze opvangen en begeleiden in terminale fase, leren afscheid nemen, familie bevragen omtrent hun angsten en bekommernissen. - Familie de kans geven om vragen te stellen, familie op de hoogte houden van de situatie, mogelijkheid bieden om met arts te praten. Voorstellen aan familie om met psychologe en/of pastor te praten. - Goede opvang van de dochter die ernst van situatie niet inziet, dochter bevragen naar beleving van situatie. Gericht werken aan ontkenning van dochter. - Steun van familie is noodzakelijk zodat deze een normaal rouwproces kunnen doorlopen . - Voor het toedienen van de sedativa familie duidelijk informeren over gevolgen. - Opvang van familie is zeer belangrijk, zij hebben een klankbord nodig want met de dag dat de situatie op deze manier verder gaat zal het voor de familie moeilijker worden. Probeer als team een brug te vormen om zo echtgenoot en dochter dichter bij ‘terminale’ vrouw en moeder te brengen. - Bezoek van pastor voorstellen. Competenties - Zorgvrager kunnen helpen bij het verwoorden van zijn comfortwensen - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De zorgvrager met angst die gepaard gaat met dyspnoe kunnen opvangen, ondersteunen en adequate maatregelen treffen. - Kunnen aandacht schenken aan rouwverwerking van familie en naastbestaanden dit houdt in dat men tijd geeft om afscheid te nemen op de kamer; informatie geeft over de toegankelijkheid en de diensten van het mortuarium. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager en familie. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf oproepen bij familie. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Het vertrouwen van de partner van de zorgvrager kunnen winnen.

190

- Kunnen peilen naar de specifieke wensen van de zorgvrager en diens partner en daarmee rekening kunnen houden. - Wensen en behoeften van de zorgvrager kunnen onderzoeken en hiermee rekening kunnen houden bij het handelen. - Het kunnen omgaan met dilemma’s die zich voordoen in de positiebepaling van professional t.a.v. mantelzorgers en /of familieleden. - De zorgvrager de mogelijkheid bieden en ruimte scheppen om zelfstandig een beslissing te kunnen nemen. - Gedrag en beleving van de zorgvrager kunnen kaderen vanuit de kennis van theoretische modellen over beleving, verwerking, levensfasen. - Kunnen openstaan voor de zorgvrager en tegelijk binnen deze relatie de gepaste afstand kunnen bewaren. - Aandacht kunnen geven aan de emoties van familieleden van een palliatieve zorgvrager. - Aandacht kunnen geven aan de emoties van een palliatieve zorgvrager. - Kunnen nagaan of zorgvrager en familie centraal geplaatst worden bij de beslissingen over de praktijk en in het geheel. - Het kunnen begeleiden van zorgvrager en familie tijdens de laatste levensfase. - Begeleiding van familie naar palliatieve fase, zonder scheidsrechterlijk op te treden in de eventueel bestaande geschillen. - Aspecten van (anticipatoire) rouwzorg kennen en kunnen inbrengen in de begeleiding van een zorgvrager en diens omgeving. - Communicatieve vaardigheden hebben op het gebied van: gespreksvoering, omgaan met verdriet. - Communicatieve vaardigheden hebben op het gebied van: gespreksvoering, omgaan met gecontroleerde sedatie. - Kunnen omgaan met lijden en dood. - Levenskwaliteit kunnen bieden tot het einde van het leven. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - In staat zijn tot een warmhartige benadering van de palliatieve zorgvrager.Rust en vertrouwen kunnen uitstralen.. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Kunnen inschatten van de behoefte aan contact van de zorgvrager met een vertegenwoordiger van de religie of een moreel consulent. - Kunnen in gaan op wat de zorgvrager bezig houdt niet alleen op psycho-sociaal gebied maar ook op spiritueel gebied. - Kunnen ethisch reflecteren omtrent de te verlenen zorg en behandeling rekening houdend met diens voor- en nadelen voor de zorgvrager. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Taken - Praten met patiënt over verloop van haar ziekte en hoe zij hiermee omgaat. - Goed uitleggen aan familie welk psychologisch proces patiënt doorloopt. - Ondersteunende gesprekken met familie en deze opvangen en begeleiden in terminale fase, leren afscheid nemen, familie bevragen omtrent hun angsten en bekommernissen. - Familie de kans geven om vragen te stellen, familie op de hoogte houden van de situatie, mogelijkheid bieden om met arts te praten. - Informeren over medicatie. - Patiënt en familie inlichten over doelstellingen van de afdeling. Patiënt uitleggen dat zij ook een zeg heeft in de zorgverlening zowel over de verpleegkundig als de medische zorg.

191

Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Het belang van een degelijke pijnbestrijding kunnen uitleggen, zowel aan de zorgvrager als familie. - Kunnen informeren van de zorgvrager over de infrastructuur en werking van de dienst. - De zorgvrager kunnen informeren omtrent het betrekken van verschillende zorgverleners. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Voorstellen aan familie om met psychologe en/of pastor te praten. Goede opvang van de dochter die ernst van situatie niet inziet, dochter bevragen naar beleving van situatie. - Overleg met multidisciplinair team die patiënt begeleiden en verzorgen (van pastorale werker tot arts) om samen zorgdoelstellingen op te stellen. en therapeutisch project van patiënt vast te stellen (palliatieve zorgen met of zonder toepassen van therapeutisch schema, terminale zorg); rekening houdend met de wensen van de patiënt. - Overleg met arts: aanpassen van medicatie (kortademigheid). Pleurapunctie voorstellen indien dit comfort verhoogt. - Psychologe inschakelen bij begeleiding van familie en patiënt (indien gewenst). Competenties - Een adequate pijnbestrijding kunnen uitbouwen in overleg met de arts en de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Kunnen ethisch reflecteren omtrent de te verlenen zorg en behandeling rekening houdend met diens voor- en nadelen voor de zorgvrager. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Het pijnbeleid kunnen opvolgen en bespreken met de arts. - Het werk zo kunnen organiseren dat het tijdstip van verpleegkundige zorgen en kinesitherapie gespreid is om de eenzaamheid te breken. - Het kunnen adviseren van andere zorgverstrekkers om complementaire zorg te bieden. - Aspecten van vrijwilligerswerking kennen en kunnen integreren in de zorgverlening en de vrijwilliger kunnen coachen bij de begeleiding van de zorgvrager. - Onderzoeken en therapie in vraag durven stellen op een kritisch opbouwende manier, in functie van het beste voor de zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Beroepsgeheim kunnen garanderen.

192

Gespecialiseerde zorg Eenvoudige situatie

EENVOUDIGE SITUATIE -BRANDWONDENCENTRUM Leeftijd: 52jaar

Burgerlijke stand: Gehuwd

Reden van opname: Brandwonden t.h.v. thorax, rug , armen en aangezicht Diagnose: Brandwonden 1Post op: dag nr. 28 Medische gegevens: Geen medische achtergrond , Pro-dafalgan en Dipidolor bij verzorging. Clexane SC -Zantac po. Beschrijving van situatie: Gehuwde moeder van twee kinderen die twee maand geleden zware brandwonden heeft opgelopen in een huisbrand - zit momenteel in de afsluitende fase wat betreft het verblijf in het brandwondencentrum - binnen enkele dagen ontslag naar huis . wondverzorging beperkt zich tot behandelen van restdefecten . Veel aandacht nu naar de voorbereiding op ontslag naar huis , niet enkel materiële maar vooral het psychische . Deze patiënte is namelijk voor een groot deel van haar lichaam verminkt.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken - Wegens nakend ontslag stimuleren om zelfredzaam te zijn. Dus zelf naar het toilet te laten gaan, zelfstandig te eten, te wassen, …Patiënt kan wellicht zelf een deel van het lichaam wassen. - Tanden laten poetsen en haar laten kammen. - Standaardvoorzorgen (o.a; handhygiëne, gebruik van masker, beschermbril en schort bij kans op spatten van bloed, secreties of excreties… - Dagelijks controle drukpunten. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de zorgvrager rekening houdend met de mogelijkheden, beperkingen en wensen, somatische en psychosociale toestand van de zorgvrager. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met de afhankelijkheid. - Zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met respect voor mogelijkheden, beperkingen en wensen van de zorgvrager. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met kennis van de beoogde en haalbare zelfzorg en daarbij in de mogelijkheid zijn om de zorgvrager er ook toe te brengen die zelfzorg terug op te nemen. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand.

193

- Handelingen kunnen uitvoeren op de minst oncomfortabele en pijnlijke manier. - Het slaappatroon kunnen observeren en gerichte verpleegacties kunnen ondernemen om de slaap te bevorderen. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - De noodzaak van preventiemaatregelen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen en ongerustheid vermijden. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Tijdens zorgverlening zorgvrager leren omgaan met confrontatie van lichamelijke verminkingen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Ondersteuning ADL Taken - Wegens nakend ontslag stimuleren om zelfredzaam te zijn. - Patiënt installeren om goed te kunnen eten. - Ledigen bedpan en bijhouden vochtbalans. - Standaardvoorzorgen (o.a; handhygiëne, gebruik van masker, beschermbril en schort bij kans op spatten van bloed, secreties of excreties… Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met respect voor mogelijkheden, beperkingen en wensen van de zorgvrager. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met kennis van de beoogde en haalbare zelfzorg en daarbij in de mogelijkheid zijn om de zorgvrager er ook toe te brengen die zelfzorg terug op te nemen . - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - Handelingen kunnen uitvoeren op de minst oncomfortabele en pijnlijke manier. - Het slaappatroon kunnen observeren en gerichte verpleegacties kunnen ondernemen om de slaap te

194

bevorderen. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Vanuit de principes van voeding- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - In overleg met arts en diëtiste kunnen nagaan welk dieet het best geschikt is voor de zorgvrager. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie – en mictiepatroon. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Verpleegtechnische zorgen Taken - Vervangen basisvochten en toedienen medicatie via minibags en spuitpompen. - Medicatie PO en SC geven. - Pijnmedicatie zo plannen dat deze een half uur voor de wondzorg valt. - Verband insteekplaatsen katheters om de 2 dagen indien gaasverband en om de 7 dagen indien transparant verband tenzij indien eerder bevuild, bebloed of vochtig. - Toepassen van aseptische technieken bij manipulatie van katheters en toedienen van eventuele intraveneuze medicatie ter preventie van infecties. - Uitvoeren routine bloedafname. - Parametercontrole (BD, pols, T°, saturatie, AH) per 4uur. - Standaardvoorzorgen (o.a; handhygiëne, gebruik van masker, beschermbril en schort bij kans op spatten van bloed, secreties of excreties… Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Een totale observatie van de zorgvrager kunnen uitvoeren zodat ook andere zorgaspecten de nodige aandacht krijgen. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van bloed en bloedvaten, een veneuze bloedafname kunnen uitvoeren, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen.

195

- Kunnen anticiperen of een zorg pijn zal veroorzaken en deze pijn kunnen voorkomen door toediening van pijnstillende medicatie. - Voorgeschreven zorg aan een perifere, centrale en arteriële katheter kunnen uitvoeren. - Gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren omtrent de zorg aan de verschillende katheters. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Het effect van pijnmedicatie kunnen observeren en adequaat kunnen reageren. - Allergische reacties m.b.t. medicatie proberen te voorkomen of zo vlug mogelijk herkennen, rapporteren en de juiste maatregelen treffen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen en ongerustheid vermijden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen vaststellen en adequaat reageren op gebreken aan gebruiks- en verzorgingsmateriaal, kameruitrusting en sanitaire voorzieningen. - Routinematig nazicht van de reanimatiekoffer en –rolwagen kunnen verrichten. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Wondzorg Taken - Pijnmedicatie zo plannen dat deze een half uur voor de wondzorg valt. - Wondzorg restdefecten volgens voorschrift van de plastische chirurg. - Standaardvoorzorgen (o.a; handhygiëne, gebruik van masker, beschermbril en schort bij kans op spatten van bloed, secreties of excreties… Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Kunnen anticiperen of een zorg pijn zal veroorzaken en deze pijn kunnen voorkomen door toediening van pijnstillende medicatie. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van de huid, wonden kunnen observeren en voorgeschreven wondzorg correct uitvoeren. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien stadium van wondheling. - Vanuit de kennis van wondhelingsproces het gepaste verbandmateriaal kennen en kunnen toepassen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Tijdens zorgverlening zorgvrager leren omgaan met confrontatie van lichamelijke verminkingen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

196

Observatie van parameters / verzameling en interpretatie van gegevens Taken - Bijhouden vochtbalans. - Parametercontrole (BD, pols, T°, saturatie, AH) per 4uur. - Standaardvoorzorgen (o.a; handhygiëne, gebruik van masker, beschermbril en schort bij kans op spatten van bloed, secreties of excreties… - Invullen van het verpleegdossier. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie – en mictiepatroon. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Een totale observatie van de zorgvrager kunnen uitvoeren zodat ook andere zorgaspecten de nodige aandacht krijgen. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. - Een individueel verpleegplan kunnen opstellen en evalueren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren omtrent de zorg aan de verschillende katheters. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning Taken - De uitgebreide brandwonden, onder meer in het gezicht, zijn zeer confronterend voor zowel de patiënte, haar echtgenoot en 2 kinderen. Voldoende gesprekken die reeds beginnen enkele weken na opname moeten duidelijkheid scheppen in de problematiek die bij de verschillende gezinsleden leeft. Cfr. Relationele aspecten. - Naast deze confrontatie, moet het gezin ook al het verlies of de (gedeeltelijke) verwoesting van hun woning te boven komen. Misschien kan een sociaal verpleegkundige het gezin ondersteunen en begeleiden bij de ‘papierwinkel’ en de financiële implicaties. - Regelmatige gesprekken met partner en patiënt (en psycholoog) omtrent de gevoelens bij de verminking bij beide partijen. Het probleem moet minstens bespreekbaar gesteld worden. - Ook de kinderen moeten zeker voor ontslag over het probleem gesproken hebben. Afhankelijk van de leeftijd van de kinderen kan dit gebeuren a.d.h.v. speltherapie. - De lange revalidatie en het extra werk voor de echtgenoot kan na de acute fase voor relationele problemen zorgen. De belasting kan op een bepaald moment te groot worden. Daarom ook voldoende aandacht voor de thuissituatie. Ook de echtgenoot moet kunnen ventileren. - Afhankelijk van het herstel kunnen de opgelopen verwondingen gevolgen hebben voor de arbeidssituatie en de relationele aspecten van zijn leven. Mogelijks kan de sociaal

197

verpleegkundige deze arbeidssituatie bekijken en uitwerken in overleg met de patiënt. - Preventie depressie en relationele problemen. Competenties - De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf oproepen bij familie. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager geruststelt en vertrouwen geeft. - De zorgvrager kunnen motiveren om contact te zoeken met lotgenoten en dit mogelijk maken. - Toekomstperspectief van de zorgvrager in kaart kunnen brengen en kunnen bespreken met zorgvrager en diens familie. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Taken - Patiënte verzekeren dat ze ook na haar ontslag terug contact mag en kan opnemen , ook verwijzen naar groeperingen van brandwondenpatiënten, kan steun zijn. Competenties - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Gerichte vraagstelling betreffende voorgeschreven therapie kunnen beantwoorden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - De zorgvrager en diens naasten kunnen informeren en verwijzen naar de verschillende instanties die de zorgvrager zouden kunnen helpen.

198

Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Misschien kan een sociaal verpleegkundige het gezin ondersteunen en begeleiden bij de ‘papierwinkel’ en de financiële implicaties. - Het gecoördineerd samenwerken van de verschillende disciplines in een multidisciplinair team staat centraal op een brandwondencentrum. - Samenwerking tussen verpleegkundigen en intensivisten, kiné, ergo, sociaal verpleegkundige. - Samenwerking tussen intensivisten en plastische chirurgen, fysiotherapeuten, psychiaters, psychologen. - Met arts duidelijk pijnbeleid afspreken zodat de patiënt bij manipulaties niet onnodig pijn moet lijden en in de mate van het mogelijke beter zelf kan meehelpen. - Inschakelen sociale dienst ter voorbereiding op ontslag . - Inschakelen psycholoog voor verwerking. Competenties - In overleg met arts en diëtiste kunnen nagaan welk dieet het best geschikt is voor de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Kunnen samenwerken met collega’s om de zorgen vlugger en meer comfortabel te laten verlopen voor de zorgvrager. - Het kunnen adviseren van andere zorgverstrekkers om complementaire zorg te bieden. - Psycholoog en andere paramedici kunnen inschakelen ter ondersteuning van de zorgvrager en de familie. - Resultaten van observaties, acties en behandelingen kunnen bespreken met arts. - Een vergadering met de verschillende betrokken partijen kunnen organiseren en leiden om het ontslag van de zorgvrager te kunnen voorbereiden. - Kunnen beschrijven van problemen die zich zouden kunnen voordoen na ontslag en adequate oplossingen kunnen bieden.

Ontslagvoorbereiding Taken - Misschien kan een sociaal verpleegkundige het gezin ondersteunen en begeleiden bij de ‘papierwinkel’ en de financiële implicaties. - Mogelijks kan de sociaal verpleegkundige deze arbeidssituatie bekijken en uitwerken in overleg met de patiënt. - Patiënte verzekeren dat ze ook na haar ontslag terug contact mag en kan opnemen , ook verwijzen naar groeperingen van brandwondenpatiënten, kan steun zijn. - Informeren hoe de patiënte zich voelt t.o.v. haar ontslag. Haar steunen. - Naast psychologische ondersteuning, zal de patiënte wellicht graag op de hoogte gebracht worden van allerlei instanties die het werk thuis kunnen verlichten mocht dat nodig zijn, hier kan de sociale dienst hulp bieden. - Duidelijke ontslagpapieren voor verpleegafdeling met:voorgeschiedenis, huidig ziekteverloop, diagnose, medicatieschema,wondzorg restdefecten, Fysische parameters van de laatste 24u, bloeduitslagen laatse 24u, eventuele resultaten consulten,verpleegkundige aandachtspunten,RX foto’s. - Familie contacteren. Competenties

199

- Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - De zorgvrager en diens naasten kunnen informeren en verwijzen naar de verschillende instanties die de zorgvrager zouden kunnen helpen. - De zorgvrager adequaat kunnen informeren omtrent de nazorg in de thuissituatie. - Ervoor zorgen dat de zorgvrager bij ontslag administratief in orde is. - Een vergadering met de verschillende betrokken partijen kunnen organiseren en leiden om het ontslag van de zorgvrager te kunnen voorbereiden. - Kunnen beschrijven van problemen die zich zouden kunnen voordoen na ontslag en adequate oplossingen kunnen bieden. - Afspraken kunnen maken met de zorgvrager omtrent contactmogelijkheden na ontslag.

Afdelingsgebonden administratieve taken Taken - Aanrekenen van gegeven medicatie en prestaties. Competenties - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Ervoor zorgen dat de zorgvrager bij ontslag administratief in orde is.

200

Gespecialiseerde zorg Moeilijke situatie

MOEILIJKE SITUATIE - SPOED Leeftijd: 24

Burgerlijke stand: ongehuwd

Reden van opname: zwaar verkeersongeval : auto tegen boom Diagnose: multitrauma : scalpwonde, zware bekkenbreuk, longcontusie, met multiple ribfracturen en open tibiafractuur. Pre-op Beschrijving van de situatie: Patiënt botste frontaal tegen een boom en had geen veiligheidsgordel aan. De Mugverpleegkundige bevestigde de slachtofferbilan aan de 100-centrale. De mug-verpleegkundige observeerde onmiddellijk het wrak van de wagen en zag dat er een ster in de voorruit was (hij dacht aan een schedeltrauma) en dat de patiënt diende bevrijd te worden door de brandweer. De patiënt had een grote hoofdwonde die hevig bloede. De patiënt had nog altijd een glasgow-coma schaal van 15, maar hij schreeuwde van de pijn. De verpleegkundige kon gelukkig nog een infuus plaatsen alvorens de patiënt bevrijdt werd door de brandweer. De MUG-arts kon zo intraveneus analgetica toedienen.(4 cc Fentanyl). Ook kon de verpleegkundige, samen met de ambulanciers een halskraag aanleggen. Eveneens werd een drukverband aangelegd voor de scalpwonde. Er werd opdracht gegeven aan de brandweercommandant om de patiënt te bevrijden. Na een kwartier kwam de patiënt vrij uit het wrak met behulp van de rugimmobilisatie plank. De open tibiafractuur werd steriel afgedekt en vervolgens gespalkt door verpleegkundige en Mug arts. Er werd,door de verpleegkundige, opdracht gegeven aan de ambulancier om de korrelvacuümmatras te gebruiken om de patiënt te immobiliseren. De patiënt was nu klaar voor transport. In de ziekenwagen werd er overlegd en besliste men om het polytrauma protocol af te kondigen. Bij aankomst in het ziekenhuis stond de anesthesist, de chirurg en de radioloog klaar. De spoedarts gaf een briefing. De verpleegkundigen maakten alles klaar voor intubatie, centrale Katheter, arteriële lijn en bloedafname (voor kruisproef) door de anesthesist. Op spoed werden RXen gemaakt van cervicale wervel,thorax en bekken, evenals een echo-abdomen. Op vraag van de anesthesist werd alles klaargemaakt om een thoraxdrain te plaatsen. Ook werd er een blaassonde geplaatst. Toen de patiënt gestabiliseerd en beademd was werd de patiënt naar radiografie gebracht voor een CTschedel. De verpleegkundige ging mee om de vitale parameters continu te volgen. De verpleegkundige gaf ook de opdracht aan het onthaal om de sociale dienst te verwittigen om de familie op te vangen. De CT en de echo waren negatief. De patiënt werd intussen getransporteerd samen met anesthesie en verpleegkundige naar het operatiekwartier. De scalpwonde, bekken en open tibia werden behandeld in het operatiekwartier. Er werd gevraagd aan de verpleegkundige om een zweeftractiebed op te bouwen voor de bekkenfractuur. Maar voor hij hieraan kon beginnen ging hij nog even mee, samen met de MUG-arts,om de familie in te lichten.

201

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Ondersteuning ADL Taken - Hulp in het ziekenhuis bij verbedden patiënt. Vacuummatras niet verwijderen wegens vermoeden bekkenfractuur. - Kennis van immobilisatie technieken voor een bekken#. Kennis nodige materiaal voor opmaken tractiebed. - Eenmaal patiënt stabiel en beademd gaat één verpleegkundige mee naar CT (niet MUG verpleegkundige, deze moet beschikbaar blijven voor volgende oproep). - Decubituspreventie voorzien? Patiënt zal enige tijd op brancard liggen en beademd worden. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Inzicht kunnen hebben in de taakinhoud van andere disciplines om eigen zorgdoelstellingen adequaat te kunnen formuleren. - De juiste prioriteiten in de verpleegkundige handelingen kunnen stellen en uitvoeren. - Zorg kunnen plannen met het oog op een zo kort mogelijke verblijfsduur van de zorgvrager op spoedopname. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met medische toestand. - Kunnen installeren van de zorgvrager in een veilige en comfortabele houding. - Handelingen kunnen uitvoeren op de minst oncomfortabele en pijnlijke manier. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met beperkingen en mogelijkheden van de zorgvrager. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - Geduld kunnen uitoefenen bij het verplaatsen van de zorgvrager. - Hulpmiddelen kunnen aanreiken aan de zorgvrager naargelang zijn pathologie en fysieke toestand. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie – en mictiepatroon. - Vanuit principes van hygiëne en steriliteit, zorgen aan een verblijfskatheter kunnen uitvoeren, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Afwijkingen in urinebeeld kunnen observeren, interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - De noodzaak van preventiemaatregelen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - De gepaste acties kunnen ondernemen ter voorkoming van oedemen in onderste ledematen bij de zorgvrager. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie.

202

- Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen om ongerustheid te vermijden. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager en familie geruststelt en vertrouwen geeft. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig - Vervoer van de zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. Verpleegtechnische zorgen Taken - Registratie parameters. - Aanleggen monitor zo mogelijk, indien niet mogelijk enkel saturatiemeter. Toedienen van zuurstof via masker; - Plaatsen van een infuus met colloïden volgens protocol. Aandacht voor steriliteit maar bewust zijn van noodzaak van snel vervangen van dergelijk infuus. - Hulp bij bevrijding van het slachtoffer. Kennis van de immobilisatie technieken en hulp bieden waar nodig. Kennis van gebruikte spalkmaterialen, waaronder vacuumspalk. Zorg voor stabiele houding van slachtoffer in vacuummatras. - Samenwerking met ambulanciers en arts met respect voor elkaars kennis. Aandacht voor aanwezige politiediensten en brandweerdienst. - Monitor kunnen aanschakelen voor verschillende parameter bepalingen (arteriële bloeddruk, CVD). Kennis normale waarden en curves. Kennis door verpleegkundige van verloop van deze technieken, anticiperen op handelingen arts. Assisteren bij arts. - Vooraleer verblijfsonde geplaatst wordt arts attent maken op feit dat patiënt bekkenfractuur heeft. Mag blaassonde toch geplaatst worden??? - Na intubatie patiënt Lacrytube (zalf) in ogen. Aandacht bij kleven tube. Kennis van Crushinductie. Opblazen cuff. Kennis van aanwezige aspiratie toestel, zo nodig kunnen aspireren. - Bloedafname volgens procedures. - Zorgen dat bloed snel in labo geraakt, aanvraag voor kruisproef bezorgen. Kennis van nodige bloedtubes, procedure bloedaanvraag. - Voorbereiden materiaal voor plaatsen van centrale catheter, arteriële lijn en intubatie van patiënt. - Klaarmaken materiaal thoraxdrainage volgens geldende procedure. Kennis van systeem. - Aandacht voor de MUG-wagen, alle materiaal terug in orde? Aangerekend en afgetekend? - Nodig om nieuwe sets klaar te maken voor op spoedopname voor plaatsen centrale katheter; thoraxdrainage? Aspiratie materiaal gebruikt en vervangen? Beademingsslangen veranderen? Filter op beademingstoestel? Halskraag aanrekenen aan patiënt? - Aandacht voor eigen veiligheid bij maken van RX-foto’s. Alertheid op veiligheid van teamleden. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname.

203

- Inzicht kunnen hebben in de taakinhoud van andere disciplines om eigen zorgdoelstellingen adequaat te kunnen formuleren. - De juiste prioriteiten in de verpleegkundige handelingen kunnen stellen en uitvoeren. - Zorg kunnen plannen met het oog op een zo kort mogelijke verblijfsduur van de zorgvrager op spoedopname. - Vanuit principes van hygiëne en steriliteit, zorgen aan een verblijfskatheter kunnen uitvoeren, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van bloed en bloedvaten, een veneuze bloedafname kunnen uitvoeren, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Vanuit de kennis van pijn en pijnbestrijding, pijn kunnen controleren, evalueren en adequaat kunnen toepassen van verpleegkundige pijnverlichtende handelingen. - Vanuit kennis van het verloop van een onderzoek, de voorbereidingen en nazorg van een onderzoek kunnen uitvoeren. - Vanuit kennis van de technische verpleegkundige prestaties en medisch toevertrouwde handelingen, binnen de grenzen van de wettelijke toelaatbaarheid kunnen handelen. - Vanuit de kennis van het ademhalingsstelsel de ademhalingsparameters kunnen observeren, afwijkingen kunnen herkennen en adequaat kunnen reageren. - Kunnen toedienen van zuurstof en aërosol volgens voorschrift van de arts na beoordeling van de zuurstofsaturatie. - Kunnen registreren van ventilatoire parameters en zorgen aan kunstmatig beademde zorgvrager kunnen uitvoeren, zoals zorg aan de tube, aspiratie en controle cuffdruk. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het ademhalingsstelsel kunnen aspireren van mond- en keelholte. - Materiaal voor intubatie kunnen klaarleggen en de arts adequaat kunnen assisteren. - Het kunnen instellen, opstarten, besturen en toezicht houden van apparatuur gebruikt voor therapeutische en onderzoeksdoeleinden. - Vanuit de kennis van cardio-, diabetes en nefropathologie gericht observaties kennen, kunnen toepassen en adequate maatregelen kunnen treffen . - Principes en aandachtspunten kennen en kunnen toepassen bij het toedienen van bloed en bloedderivaten. - De verschillende transfusiereacties kennen en kunnen herkennen, de preventieve acties kunnen ondernemen en adequaat kunnen reageren. - Vanuit kennis van de anatomie en fysiologie van bloed en bloedvaten, een bloedafname via arteriële katheter kunnen uitvoeren, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Kunnen controleren van plaatsing en doorgankelijkheid van de maagsonde met aandacht voor fixatie en adequaat kunnen reageren. - Kunnen observeren van consistentie en kwantiteit van maagresidu en adequaat kunnen reageren - Voorgeschreven zorg aan een perifere, centrale en arteriële katheter kunnen uitvoeren. - Kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien de toestand van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Aërosol en zuurstof correct kunnen toedienen. - Medicatie correct kunnen berekenen.

204

- Allergische reacties m.b.t. medicatie proberen te voorkomen of zo vlug mogelijk herkennen, rapporteren en de juiste maatregelen treffen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen om ongerustheid te vermijden.. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager en familie geruststelt en vertrouwen geeft. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - De verschillende veiligheidsmaatregelen in acht nemen voor de zorgvrager en het multidisciplinaire team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig; - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. - Het kunnen vaststellen en adequaat reageren op gebreken aan gebruiks- en verzorgingsmateriaal, kameruitrusting en sanitaire voorzieningen. Wondzorg Taken - Aanleggen van verband aan scalpwonde, met desinfectantia, aanleggen cervicale halskraag. – Weten welke handelingen aan de ambulanciers kunnen toevertrouwd worden (in dit geval verband en halskraag). Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van de huid, wonden kunnen observeren en voorgeschreven wondzorg correct uitvoeren. - Voor wonden waarvoor geen behandeling is voorgeschreven, de meest geschikte wondbehandeling kunnen kiezen. - Kunnen opvolgen van vochtverlies via drains en verbanden. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen om ongerustheid te vermijden. - De verschillende veiligheidsmaatregelen in acht nemen voor de zorgvrager en het multidisciplinaire team. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager en familie geruststelt en vertrouwen geeft. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken - Meedenken over nodige handelingen, samen overleggen. - Ter plaatse vergewissen arts en verpleegkundige zich ervan dat er ‘slechts’ één slachtoffer is. - Observatie van alle omgevingsfactoren is belangrijk.

205

- Observatie van patiënt. Tijdens bewustzijn patiënt eerste informatie vragen zoals naam en adres, antecedenten, medicatie gebruik. - Registratie parameters. - Aanleggen monitor zo mogelijk, indien niet mogelijk enkel saturatiemeter. Toedienen van zuurstof via masker. - Noteren van observaties en toegediende medicatie op patiëntendossier. - Nodig vaccinatieschema te starten? - Noteren van parameters in dossier. - Verpleegkundige die op spoedopname achterblijft zorgt ervoor dat verpleegkundig dossier correct aangevuld wordt. - Opvolgen dat arts toegediende medicatie alsnog voorschrijft en ondertekend. Dossier bezorgen op Operatiekwartier. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie – en mictiepatroon. - Een vochtbalans kunnen bijhouden, de resultaten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Afwijkingen in urinebeeld kunnen observeren, interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het hart, een hartmonitor bij de zorgvrager kunnen aanbrengen, gerichte observaties kennen en kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van het ademhalingsstelsel de ademhalingsparameters kunnen observeren, afwijkingen kunnen herkennen en adequaat kunnen reageren. - Tekenen van embolie kunnen herkennen, en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van cardio-, diabetes en nefropathologie gericht observaties kennen, kunnen toepassen en adequate maatregelen kunnen treffen . - De verschillende transfusiereacties kennen en kunnen herkennen, de preventieve acties kunnen ondernemen en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Telefonisch verslag kunnen uitbrengen aan anesthesist en chirurg van wacht. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning Taken - Info aan patiënt, zoveel mogelijk bij patiënt blijven en informeren maar zorgen voor eigen veiligheid. Wordt er gezorgd voor veiligheid en doorgaand verkeer? Politie ter plaatse. Deze personen informeren over naar welk ziekenhuis het slachtoffer zal overgebracht worden. - Multidisciplinaire samenwerking is hier noodzakelijk. Overleggen of politie familie kan verwittigen. Waar kunnen ze terecht? Telefoonnummer en adres spoedopname aan politie bezorgen, indien niet gekend. - Geruststellen dat familie komt.

206

Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf oproepen bij familie. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen om ongerustheid te vermijden. - Een houding kunnen aannemen die de zorgvrager en familie geruststelt en vertrouwen geeft. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Kunnen inschatten van de behoefte aan contact van de zorgvrager en familie met een vertegenwoordiger van de religie of een moreel consulent. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Taken - Aandacht voor familie. Reeds aangekomen in het ziekenhuis? Bevestiging dat ze verwittigd zijn? - Informatie aan familie bij aankomst van familie. - Aandacht voor nood aan sociale opvang. Iets te drinken geven. Telefoonnummer doorgeven, bezoekuren. - Nagaan of medische informatie begrepen werd, zonodig herhalen. Arbeidsongeval? - Informeren van patiënt over noodzaak tot anesthesie. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Kunnen informeren van de zorgvrager over de infrastructuur en werking van de dienst. - De zorgvrager kunnen informeren omtrent het betrekken van verschillende zorgverleners. - Gerichte vraagstelling betreffende voorgeschreven therapie kunnen beantwoorden. - Zorgvrager kunnen informeren omtrent de geplande onderzoeken en behandeling op een rustige manier. - Familie op een gepaste manier telefonisch kunnen verwittigen.

207

- De zorgvrager en familie kunnen informeren in een noodsituatie omtrent de handelingen die uitgevoerd worden. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - De samenwerking bij een mug-interventie tussen arts en verpleegkundige is cruciaal, vooraf worden duidelijke afspraken en taakverdeling gemaakt. - Vragen om bevrijding van spoedopname aan bevelhebbende brandweercommandant. - Aandacht voor ambulanciers. Even debriefing kort? Iets te drinken aanbieden?Informeren over toestand patiënt. Aandacht voor politie, met in achtneming beroepsgeheim. - Contact houden met verpleegkundige op CT. Nodig operatiezaal te verwittigen? Diagnose? - Na operatie intensieve zorgen bed? Overdracht geven aan verpleegkundigen van OK en IC. - Sociale dienst bereikbaar? Overdracht geven aan sociale dienst. - Samenwerking met ambulanciers en arts met respect voor elkaars kennis. Aandacht voor aanwezige politiediensten en brandweerdienst. - Meedenken over nodige handelingen, samen overleggen. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Inzicht kunnen hebben in de taakinhoud van andere disciplines om eigen zorgdoelstellingen adequaat te kunnen formuleren. - Een adequate pijnbestrijding kunnen uitbouwen in overleg met de arts en de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Kunnen samenwerken met collega’s om de zorgen vlugger en meer comfortabel te laten verlopen voor de zorgvrager. - Psycholoog en andere paramedici kunnen inschakelen voor de opvang van de familie. - Resultaten van observaties, acties en behandelingen kunnen bespreken met arts. Ontslagvoorbereiding Taken - Verantwoordelijkheid nemen dat bed op afgesproken plaats komt vooraleer de operatie gedaan is. - Informeren van patiënt over noodzaak tot anesthesie. Competenties - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Ervoor zorgen dat de zorgvrager bij ontslag administratief in orde is. - Kunnen begeleiden van de zorgvrager naar het operatiekwartier.

208

- In functie van de doorverwijzing de nodige verpleegkundige verwijsdocumenten kunnen opstellen en andere nodige documenten kunnen verzamelen. - Het kunnen voorbereiden en verzekeren van continuïteit van zorg bij transfer naar een andere afdeling. Afdelingsgebonden administratieve taken Taken - Aandacht voor de MUG-wagen, alle materiaal terug in orde? Aangerekend en afgetekend? - Nodig om nieuwe sets klaar te maken voor op spoedopname voor plaatsen centrale katheter; thoraxdrainage? Aspiratie materiaal gebruikt en vervangen? Beademingsslangen veranderen? Filter op beademingstoestel? Halskraag aanrekenen aan patiënt? - Doorgeven identificatie patiënt aan onthaal. Doorgeven informatie politie: komen ze achter? Verwittigen zij familie? - Bijhouden van alle toegediende medicatie en gebruikte materialen. - Verantwoordelijkheid nemen dat bed op afgesproken plaats komt vooraleer de operatie gedaan is. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Aanvragen van onderzoeken kunnen voorbereiden (zoals bons, identificatie klevers, medisch dossier klaarleggen,…) met aandacht voor specifieke voorbereidingen. - Kunnen klasseren van de ontvangen resultaten van de uitgevoerde onderzoeken. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe zorgvragers kunnen opmaken.

209

Gespecialiseerde zorg Noodsituatie

NOODSITUATIE – STROKE-UNIT Leeftijd: 72

Burgerlijke stand: weduwe

Reden van opname: in rusthuis gevonden met verlamming Diagnose: CVA met parese rechts, afasie en ernstige slikmoeilijkheden Medische gegevens: - hypertensie gekend in het verleden - hysterectomie - thuismedicatie: Adalat oros 1x/d, 1co Lasix afwisselend met 1cap Dytac, Loramet 2mg 1x/d - in ziekenhuis opgestart: Fraxiparine SC 0.3ml, Asaflow 160mg 1x/d, Sondevoeding 1l Prenutrison en 1l Nutrison per dag Beschrijving van situatie: Gedurende het verblijf worden buiten de slikstoornissen geen bijzondere problemen gemeld (bloeddruk blijft goed: 160/80mmHg) Parese RE blijft (krachtmeting 0/5 zowel OL als BL) Met de logopediste wordt er ook afgesproken dat de patiënt zeker niets per os in neemt. Zoals gebruikelijk wordt dit vermeld in het verpleegdossier en er wordt ook opvallend bericht boven het bed gehangen met de vermelding om aan de patiënt niets te eten of te drinken te geven. Ook de familie wordt hiervan bij het eerste bezoek op de hoogte gebracht. De derde dag na de opname komen kennissen op bezoek en zij hebben druiven meegebracht. De verpleging wordt gealarmeerd (door de bezoekers die totaal overstuur zijn) dat de patiënt na het eten van een druif plots blauw werd en praktisch of niet ademt. Het is direct duidelijk dat de bezoekers het bericht van verbod 'noch eten noch drinken' niet hebben gelezen. De verpleegkundige reageert adequaat door de patiënt direct op haar zijde te draaien en een vuistslag tussen de schouderbladen te geven. Gelukkig kan op die manier de luchtobstructie (een druif) opgegeven worden. De patiënt begint spontaan te ademen, hoest nog wat, maar is bewust en kijkt verbaasd rond. Toch is het nog nodig om de mond te aspireren en nadien geven wij de patiënt ook nog 2l zuurstof. De dokter werd er ook bijgeroepen. Gedurende de volgende uren wordt de patiënt wat meer gecontroleerd op ademhaling en bloeddruk. De bezoekers worden er op gewezen dat zij geen voeding mogen geven aan de patiënt en dat zij in het vervolg goed moeten uitkijken naar de berichten die duidelijk aan het bed vermeld worden. Gelukkig heeft de patiënt er verder geen nadelige gevolgen aan overgehouden.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Mondtoilet. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager.

210

- In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - De noodzaak van preventiemaatregelen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Ondersteuning ADL Taken - Zorg voor goede houding van patiënt, zo mogelijk rechtop laten zitten. - Na noodtoestand overleg met arts over terug opstarten van sondevoeding. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in in een noodsituatie. - Vanuit de principes van hef – en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Een werkwijze kunnen toepassen die de minste angst en pijn veroorzaakt. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Krachtsvermindering van de zorgvrager op een adequate wijze kunnen observeren, evalueren, interpreteren en rapporteren. - De noodzaak van preventieve maatregelen omtrent slikproblemen kunnen bepalen, toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Niets per os kunnen uitleggen aan zorgvrager en familie en de tijdelijkheid van de maatregel kunnen benadrukken. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen.

211

Verpleegtechnische zorgen Taken - Luchtwegobstructie verwijderen, door snel te handelen, patiënt zijligging en vuistslag tussen de schouderbladen geven. - Aspiratie van mond- en keelholte. - Toediening van zuurstof en monitoring van zuurstofsaturatie. - Sondevoeding tijdelijk stopzetten. - Controle plaatsing sonde i.v.m. het ophoesten. - De komende 8 uren ademhaling en saturatie regelmatig controleren. - Bloeddruk, pols en EMV elke 2 u meten . - Temp. nauw controleren i.v.m. gevaar voor aspiratiepneumonie. Competenties - De juiste prioriteiten in de verpleegkundige handelingen kunnen stellen en uitvoeren. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Het kunnen inschatten van de ernst van de noodsituatie, prioriteiten kunnen stellen en adequaat kunnen handelen. - Adequaat kunnen functioneren in een stresserende situatie . - Krachtsvermindering van de zorgvrager op een adequate wijze kunnen observeren, evalueren, interpreteren en rapporteren. - Glascow-comaschaal kennen en kunnen toepassen, waarden kunnen interpreten, registreren, rapporteren en adequaat reageren. - Vanuit kennis van anatomie en fysiologie van het ademhalingsstelsel kunnen herkennen van een zorgvrager in ademnood, de nodige observaties kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen uitvoeren van de Heimlich-methode. - Kunnen toedienen van zuurstof en aërosol volgens voorschrift van de arts na beoordeling van de zuurstofsaturatie. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van het ademhalingsstelsel kunnen aspireren van mond- en keelholte. - De interne procedures inzake dringende noodgevallen kennen en kunnen toepassen. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen geruststellen van de geriatrische zorgvrager en familie in een noodsituatie . - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen om ongerustheid te vermijden. - De zorgvrager en familie kunnen informeren in een noodsituatie omtrent de handelingen die uitgevoerd worden . - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen.

212

- Kunnen samenwerken met collega’s om de zorgen vlugger en meer comfortabel te laten verlopen voor de zorgvrager. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken - De komende 8 uren ademhaling en saturatie regelmatig controleren. - Bloeddruk, pols en EMV elke 2 u meten . - Temp. nauw controleren i.v.m. gevaar voor aspiratiepneumonie. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf van de zorgvrager. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden in staat zijn de vitale en fysische parameters te observeren, te interpreteren en adequaat te reageren. - Problemen kunnen signaleren, belangrijke informatie kunnen herkennen, verbanden kunnen leggen tussen gegevens en oorzaken van problemen kunnen opsporen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Glascow-comaschaal kennen en kunnen toepassen, waarden kunnen interpreten, registreren, rapporteren en adequaat reageren. - Vanuit kennis van anatomie en fysiologie van het ademhalingsstelsel kunnen herkennen van een zorgvrager in ademnood, de nodige observaties kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Psychosociale ondersteuning Taken - Bespreken van voorval met patiënt, rekening houdend met afasie. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Vanuit de kennis van relatie – en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Stap voor stap de verschillende verpleegkundige handelingen aan de zorgvrager kunnen uitleggen en de zorgvrager hierbij ondersteunen om ongerustheid te vermijden.

213

- Het kunnen geruststellen van de geriatrische zorgvrager en familie in een noodsituatie . - De zorgvrager en familie kunnen informeren in een noodsituatie omtrent de handelingen die uitgevoerd worden . - Familie kunnen bijstaan en opvangen in de noodsituatie die ze veroorzaakten door geen aandacht te schenken aan de preventieve maatregelen omtrent verslikkingsgevaar. Patiënteneducatie Taken - Bespreken van voorval met patiënt, rekening houdend met afasie. - Inlichten van familie en bezoek omtrent slikklachten en mogelijke gevolgen wanneer zij vast voedsel inneemt. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Zorgvrager en familie kunnen adviseren bij noodzakelijke aanpassingen in de levenswijze, als gevolg van de stoornis. - De zorgvrager en familie kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Preventieve maatregelen omtrent verslikkingsgevaar op een heldere wijze kunnen meedelen aan familie en bezoekers. - De familie kunnen motiveren op een tactvolle en geduldige wijze tot het correct volgen van de therapie en de leefregels. - Niets per os kunnen uitleggen aan zorgvrager en familie en de tijdelijkheid van de maatregel kunnen benadrukken. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken - Arts verwittigen over noodtoestand. - Na noodtoestand overleg met arts over terug opstarten van sondevoeding. Competenties - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Kunnen samenwerken met collega’s om de zorgen vlugger en meer comfortabel te laten verlopen voor de zorgvrager. - Het kunnen afstemmen van de verschillende zorgverleners op elkaar zodat spreiding van de zorg toelaat de aanwezigheidsfactor van zorgverleners te vergroten als bijkomende hulp naar de sociale controle voor de zorgvrager. - Resultaten van observaties, acties en behandelingen kunnen bespreken met arts.

214

Ouderenzorg Doorsnee situatie

DOORSNEE SITUATIE Leeftijd: 89


Reden van opname: algemene achteruitgang van de toestand, gangproblemen, Dementiesyndroom Medische gegevens : - toenemende gangprobleem na vroegere CVA - oedeem OL (geen argumenten voor diep veneuze trombose) - dementiesyndroom (late-onset probable) - Linker hartfalen, pulmonale hypertensie -VK fibrilatie - medicatie: Cardio aspirine100 1/d, Atendol 50mg, Zestril 20mg 1/d, Steovit D3 2co/d, Aldactazine 1/2d, Cordarone 1co/d (niet op WE), ultra MG 2/d, Lactuloze 15cc 1/d Beschrijving van situatie: Zeer veeleisende bewoner waar het motto geldt: 'Ik betaal ervoor, ik wil iets in de plaats'. Ze krijgt een dagelijks bedbad (wekelijks bad), wordt gekleed, verplaatst op wc en in zetel (of rolstoel). Komt alleen tijdens de maaltijden de groep vervoegen zoniet verblijft ze op de kamer en kijkt tv. Krijgt 2x per week bezoek van familie of kennissen. Bewoner heeft geregeld beenwondjes die dmv steristrips kunnen hersteld worden en alzo genezen. Deze wondjes treden veelal op als ze zelf uit bed komt en zich teveel aan de bedrand of de chauffage bezeert. De zorg bestaat uit ontsmettings-steristrips-controles. Genezing wordt wel moeilijker tgv de slechte bloedsomloop.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Wassen en kleden: Bedbad + dagkledij aandoen + stimuleren van zelfzorg. -1x/week bad (naargelang toestand van de wonden). -Installeren in zetel + oproepsysteem in nabijheid. -’s Avonds in bed helpen + ‘s nachts hulp toiletbezoek + mictietraining. -Decubituspreventie (Tempur in zetel en bed). -Preventie van beenwondjes: bescherming op radiator… of windels rond benen (bevordert circulatie en beschermt). Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de geriatrische zorgvrager rekening houdend met zijn mogelijkheden, beperkingen en wensen, zijn somatische en psychosociale toestand. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de geriatrische zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met zijn afhankelijkheid. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen met zijn afhankelijkheid om te gaan. - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met respect voor zijn mogelijkheden, zijn

215

beperkingen en zijn wensen. - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de geriatrische zorgvrager. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De geriatrische zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Maatregelen kunnen treffen om een evenwichtigs slaap- en waakritme bij de geriatrische zorgvrager te bevorderen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van verbandleer, het kunnen aanbrengen van een verband in het kader van compressietherapie aan de onderste ledematen. - De gepaste acties kunnen ondernemen ter voorkoming van oedemen in onderste ledematen bij de geriatrische zorgvrager. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de geriatrische zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Ondersteuning ADL Taken -Hulp voor toiletbezoek en verplaatsingen. -Stoelgangpatroon opvolgen (neemt lactulose). -Vochtbalans opvolgen. (volgens één expert is het in dit geval het zinniger om regelmatig te wegen (3x per week) en met de arts een streefgewicht (normaal) af te spreken. Afhankelijk van het streefgewicht kan de dosering diuretica worden aangepast. -Preventie van de risico’s voor ongelukken door dementie. Competenties - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand.

216

- De geriatrische zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Principes van mictietraining kennen en kunnen uitvoeren. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De gepaste acties kunnen ondernemen ter voorkoming van oedemen in onderste ledematen bij de geriatrische zorgvrager. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Verpleegtechnische zorgen Taken - Medicatie toedienen. Competenties - Kennis hebben over de polypathologie en de verwikkelingen ten gevolge van polymedicatie bij de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren.

217

- Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De geriatrische zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de geriatrische zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Wondzorg Taken -Wondzorg benen (indien nodig). -Controle of er geen nieuwe wondjes zijn en of er geen ontsteking op wonden optreedt. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Vanuit de kennis van de anatomie en fysiologie van de huid, wonden kunnen observeren en de voorgeschreven wondzorg correct kunnen uitvoeren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken -Stoelgangpatroon opvolgen (neemt lactulose). - Volgens één expert is het omhoog doen van de bedhekken discutabel. Het is goed mogelijk dat deze patiënte geen of weinig inzicht heeft (zichzelf overschat) of ’s nachts gewoon minder helder is. Het laag zetten van het bed, eventueel beschermen van de radiator lijkt me beter. Helemaal beter lijkt me een alarmmat. Zodra mevrouw opstaat gaat er een alarm en kan er een verpleegkundige komen. Voorafgaand moet eerst bepaald worden wat nu het probleem is: wil ze niet bellen, vergeet ze te bellen, kan de transfer verbeterd worden, kan de omgeving veiliger gemaakt worden? Ook hier feitelijk eerst assessment van wat er nu echt aan de hand is. Competenties - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager.

218

- Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Maatregelen kunnen treffen om een evenwichtigs slaap- en waakritme bij de geriatrische zorgvrager te bevorderen. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden de vitale en fysische parameters kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de geriatrische zorgvrager. - Het kunnen herkennen van de mogelijke oorzaken van het 'moeilijk gedrag' van een geriatrische zorgvrager, zodat een opsporing kan gebeuren of het hier om een dementieel beeld, een depressief beeld, angst of woede gaat. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociaal ondersteuning Taken -Contact medebewoners uitbreiden, ruimer dan maaltijdgebeuren? -Bezoek blijven aanmoedigen! -Redenen van ‘Veeleisende karakter’ achterhalen (moeilijk met verlies van zelfredzaamheid?, dementieel beeld?). Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de geriatrische zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de geriatrische zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de geriatrische zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de geriatrische zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de geriatrische zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en geriatrische zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname in een ziekenhuis of RVT. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die een verblijf in een rusthuis bij de familieleden oproepen. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de geriatrische zorgvrager. - De geriatrische zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de geriatrische zorgvrager, ook

219

waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Taken -Voorlichting over ulcus cruris daar de patiënt een ernstig risico loopt op ulcus cruris. -Wondjes thv benen bewoner uitleggen en stimuleren om ‘s nachts bedhekkens omhoog te doen ifv eigen veiligheid. Volgens één expert is het omhoog doen van de bedhekken discutabel. Het is goed mogelijk dat deze patiënte geen of weinig inzicht heeft (zichzelf overschat) of ’s nachts gewoon minder helder is. Het laag zetten van het bed, eventueel beschermen van de radiator lijkt me beter. Helemaal beter lijkt me een alarmmat. Zodra mevrouw opstaat gaat er een alarm en kan er een verpleegkundige komen. Voorafgaand moet eerst bepaald worden wat nu het probleem is: wil ze niet bellen, vergeet ze te bellen, kan de transfer verbeterd worden, kan de omgeving veiliger gemaakt worden? Ook hier feitelijk eerst assessment van wat er nu echt aan de hand is. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De geriatrische zorgvrager kunnen adviseren bij noodzakelijke aanpassingen in de leefwijze, als gevolg van een stoornis. - Informatie kunnen geven hoe een veilige omgeving te creëren om het vallen te voorkomen. - De geriatrische zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de geriatrische zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - De geriatrische zorgvrager kunnen motiveren op een tactvolle en geduldige wijze tot het correct volgen van de therapie en de leefregels. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken -Multidisciplinaire samenwerking met arts, logopedist, kinesist, ergotherapeut, neuroloog en psycholoog. -Arts raadplegen over wondzorg daar deze wondzorg vreemd lijkt (volgens een expert) van hedendaagse wondzorg. Competenties - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de geriatrische zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar

220

nodig. Ontslagvoorbereiding Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de geriatrische zorgvrager. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe geriatrische zorgverleners kunnen opmaken. - Vervoer van de geriatrische zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren.

221

Ouderenzorg Eenvoudige situatie

EENVOUDIGE SITUATIE Leeftijd: 80


Reden van opname: beginnende dementie met neiging tot 'wegloopgedrag' (naar 'huis' gaan) Medische gegevens : - hypertensie, bilaterale niercysten, migraine, neiging tot depressie - medicatie: Furophar 40mg 0.5x/8u, Emconcor 10mg 1x/8u, Fluox 1x/8u, Coversyl 1x/8u, Cardio aperine 1x/8u, Lorametazepam 1mg 1x/21u, Risperdal 1mg 1x/21u - kinésitherapie: fietsen, katroloefeningen, groepsturnen, onderhoud, bewegingsmogelijkheden en algemene spierkracht. Beschrijving van situatie: De bewoonster heeft begeleiding en hulp nodig voor bijna alle ADL-functies. Ze kan zich nog zelfstandig verplaatsen maar heeft dagelijks hulp nodig om zich te wassen en te kleden. Ze is incontinent voor urine (uitzonderlijk ook voor stoelgang). Mevrouw is gedesoriënteerd in plaats en tijd, denkt dat ze op vakantie is en morgen naar huis gaat en dat haar echtgenoot (die reeds een aantal jaren overleden is) haar zal komen afhalen. Mevrouw krijgt dagelijks een toilet aan de lavabo, moet daarvoor gestimuleerd worden, want heeft niet veel zin, maar dit verloopt steeds vlot. Ze wordt gewassen door de verpleegkundige maar droogt zichzelf, mits stimulatie, af. Ze krijgt volledige hulp voor het aankleden, voor de mondverzorging (poetsen van tanden, gedeeltelijke gebitsprothese) en de haartooi. Dagelijks wordt de bloeddruk gecontroleerd

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Hygiënisch zorg: lavabo met stimulatie voor zelfzorg (vb. stimuleren dat ze zichzelf afdroogt) – aankleden (zelfs al kleed ze zich niet meer zelf aan, haar de keuze laten van wat ze aandoet) –goede balans zoeken tussen het zelf doen en overname, rekening houdend met de voorkeuren van de patiënte. -Zorgen: mondtoilet – haartooi – zorgen dat ze er goed uitziet, zelfs al kan ze het niet meer zelf. -Bed opmaken - in orde brengen van de kamer. -Preventie van decubitus. -Opvolgen van waak en slaappatroon. Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de geriatrische zorgvrager rekening houdend met zijn mogelijkheden, beperkingen en wensen, zijn somatische en psychosociale toestand. - Het kunnen aanwenden van specifieke kennis, inzicht en vaardigheden ten aanzien van mondverzorging ten aanzien van de toestand van de geriatrische zorgvrager. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de geriatrische zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met zijn afhankelijkheid. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen met zijn afhankelijkheid om te gaan. - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot zelfzorg met respect voor zijn mogelijkheden, zijn

222

beperkingen en zijn wensen. - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de geriatrische zorgvrager. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De geriatrische zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Verschillende soorten incontinentiemateriaal kennen en adequaat kunnen gebruiken. - Gedragsuitingen en verschijningsvormen in elke fase van dementie kunnen herkennen, observeren en consequenties voor eigen handelen hieraan kunnen verbinden. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Maatregelen kunnen treffen om een evenwichtigs slaap- en waakritme bij de geriatrische zorgvrager te bevorderen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de geriatrische zorgvrager. - Passende begeleidingsstrategie / benadering t.o.v.zorgvrager kunnen hanteren gebaseerd op kennis, inzicht en vaardigheden over stadia van dementie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Ondersteuning ADL Taken -Zorg voor de mobiliteit en de nog aanwezige ADL-functies. -Voeding: hulp nodig? Nagaan en stimuleren. Zorgen voor voldoende vochtinname. -Controle op voeding en voedingstoestand. Plannen, uitvoeren van acties en evaluaties bij problemen. -Mictietraining. -Preventie van urinaire infecties (met patiënt regelmatig naar toilet gaan.). -Preventieve acties plannen, uitvoeren en evalueren rond het wegloopgedrag. Competenties - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De geriatrische zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - De geriatrische zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken.

223

- Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren. - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Verschillende soorten incontinentiemateriaal kennen en adequaat kunnen gebruiken. - Principes van mictietraining kennen en kunnen uitvoeren. - Gedragsuitingen en verschijningsvormen in elke fase van dementie kunnen herkennen, observeren en consequenties voor eigen handelen hieraan kunnen verbinden. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Passende begeleidingsstrategie / benadering t.o.v.zorgvrager kunnen hanteren gebaseerd op kennis, inzicht en vaardigheden over stadia van dementie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. Verpleegtechnische zorgen Taken -Toediening van medicatie + controle. Competenties - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve

224

vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken -Controle van de parameters (BD (ref. hypertensie)). -Controle op uitscheiding. Plannen en uitvoeren van acties en evaluaties (type incontinentie ? Evaluatie uitscheidingspatroon. -Pijncontrole (ref. migraine). Plannen, uitvoeren van acties en evaluaties bij problemen of ter preventie. -Gezien de neiging tot depressie -> opvolgen van de gemoedstoestand . Competenties - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden de vitale en fysische parameters kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning Taken -Preventie van depressie (zinvolle tijdsbesteding en waardevolle contacten). - Opvang en begeleiding van patiënt (belevingsgerichte zorg, zorg voor aangepaste en voor de patiënt aangename activiteiten) aandacht voor levensverhaal van mevrouw, beleving van mevrouw, warme zorg. -Samen met patiënt praten over haar man, over haar levensloop. -Begeleiding van de familie. - De existentiële aspecten liggen vooral op het vlak van beleving, warme benadering, aandacht voor religieuze zorgbehoefte, d.m.v. gesprekken, peilen behoefte aan deelname religieuze rituelen, etc. Luisteren en uitleggen het belang van en het waarom ze haar medicatie moet nemen. Competenties - Gedragsuitingen en verschijningsvormen in elke fase van dementie kunnen herkennen, observeren en consequenties voor eigen handelen hieraan kunnen verbinden. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de geriatrische zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de geriatrische zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de geriatrische zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de geriatrische zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie.

225

- Passende begeleidingsstrategie / benadering t.o.v.zorgvrager kunnen hanteren gebaseerd op kennis, inzicht en vaardigheden over stadia van dementie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de geriatrische zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en geriatrische zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname in een ziekenhuis of RVT. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die een verblijf in een rusthuis bij de familieleden oproepen. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de geriatrische zorgvrager. - De geriatrische zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de geriatrische zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken -Kiné, ergo, psycholoog en arts. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de geriatrische zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Ontslagvoorbereiding Taken Ontslagvoorbereiding: Ontslagvoorbereiding bestaat vooral uit een omgangsadvies en aanbevelingen m.b.t. daginvulling, communicatie, gerichte zorgactiviteiten. Ook hier lijkt een nazorghuisbezoek met mondelinge toelichting van de geformuleerde aanbevelingen een goede zaak. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - De geriatrische zorgvrager adequaat kunnen informeren omtrent de nazorg in de thuissituatie en zorgen dat de geriatrische zorgvrager bij ontslag administratief in orde is. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de geriatrische zorgvrager.

226

Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe geriatrische zorgverleners kunnen opmaken. - Vervoer van de geriatrische zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

227

Ouderenzorg Moeilijke situatie

MOEILIJKE SITUATIE Leeftijd: 79


Reden van opname: verzorgingsproblemen thuis na 2xCVA Medische gegevens : - CVA in '82 en '92 met belangrijke invaliditeit - verhoogd cholesterolgehalte van het bloed - epilepsie - hartinsufficiëntie - medicatie: Betaserc 16mg 2x/d, Depakine chrono 500 2x/d, Cardio Aspirine 1x/d, Movicol zakje 1x/d, Seroxat 1x/d, Lasix 1x/d, Dafalgan 1g bruis 3x/d Beschrijving van situatie: Dame met voorgeschiedenis van CVA en hemiplegie. Toestand bij opname was nog bevredigend en bewoner kon zelf nog een aantal taken uitvoeren. Tgv cerebrale achteruitgang en depressieve toestand wil de patiënt eigenlijk niet meer verder. Team besprak dit reeds uitvoerig ook met arts en echtgenoot. Team gaat de bewoner met comfortzorg benaderen, dit is met de arts en echtgenoot beslist. Het vergt veel inzet omdat de patiënt bijna niets slikt en eet, behoeft alle twee uur wisselhouding, spreekt bijna niet meer, is incontinent. Volgende week zou het team eventueel palliatieve zorgen willen opstarten, doch de echtgenoot kan zich hier moeilijk in verplaatsen. Er is een samenkomst gepland met arts, echtgenoot en hoofdverpleegkundige.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Wassen en kleden: Bedbad + aankleden. -1x/week relaxatiebad? -Incontinentiemateriaal aanbrengen + regelmatig verschonen. -Comfortzorg. -Wisselhouding om de 2 uur of alternatingmatras. -Preventie incontinentieletsels (overbodig volgens een expert). Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de geriatrische zorgvrager rekening houdend met zijn mogelijkheden, beperkingen en wensen, zijn somatische en psychosociale toestand. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de geriatrische zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met zijn afhankelijkheid. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen met zijn afhankelijkheid om te gaan. - Hulp kunnen bieden bij het aan - en uitkleden met respect voor de privacy van de geriatrische zorgvrager. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De geriatrische zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden.

228

- Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Verschillende soorten incontinentiemateriaal kennen en adequaat kunnen toepassen. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Drukpunten kunnen inspecteren. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - De noodzaak van preventiemaatregelen omtrent het vallen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale geriatrische zorgvrager in overleg met de zorgvrager en familie. - Het kunnen toepassen van comfortzorg bij een terminale geriatrische zorgvrager. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de geriatrische zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Ondersteuning ADL Taken -Voeding en vocht: aanbieden, niet forceren. -Observatie van eliminatie (stoelgang en urine) -Oproepsysteem in nabijheid voor valpreventie. -Andere voedingsvoorkeuren en consistentie voeding i.f.v. verslikken? Maaltijdfiche opstellen. -Vocht indikken (preventie verslikken). Competenties - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De geriatrische zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. (Hem zo nodig stimuleren). - Een aangenaam klimaat kunnen creëren tijdens maaltijd, inclusief conversatie kunnen houden wat een positieve invloed heeft op het klimaat. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Verschillende soorten incontinentiemateriaal kennen en adequaat kunnen toepassen. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische

229

zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de geriatrische zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale geriatrische zorgvrager in overleg met de zorgvrager en familie. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Verpleegtechnische zorgen Taken - Medicatie toedienen. Competenties - Kennis hebben over de polypathologie en de verwikkelingen ten gevolge van polymedicatie bij de geriatrische zorgvrager. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Een adequate pijnbestrijding kunnen uitbouwen in overleg met arts en geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit na opname. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Routinematig nazicht kunnen verrichten van de verzorgingskar en kunnen bijvullen indien nodig. Observatie van parameters / verzameling van gegevens Taken -Opvolging pijn .

230

-Observatie van eliminatie (stoelgang en urine). -Observatie vitale parameters. Competenties - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen met oog op het hele ziekenhuisverblijf / rusthuisverblijf van de geriatrische zorgvrager. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden de vitale en fysische parameters kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning Taken -Psychosociale ondersteuning: van de patiënt en de man. -De man tijd geven en uitleg over toestand en wat hij kan verwachten. -Bezoek blijven aanmoedigen! -Blijven communiceren met bewoner: hoe bewoner op andere manier bereiken? -Mogelijkheid bieden van psychologische hulp. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de geriatrische zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de geriatrische zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de geriatrische zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de geriatrische zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de geriatrische zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en geriatrische zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname in een ziekenhuis of RVT. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties van familieleden van een terminale zorgvrager.

231

- Aandacht kunnen geven aan de emoties die een verblijf in een rusthuis bij de familieleden oproepen. - Familieleden kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de geriatrische zorgvrager. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de geriatrische zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De geriatrische zorgvrager en diens naasten kunnen informeren en verwijzen naar de verschillende instanties die de geriatrische zorgvrager zouden kunnen helpen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken -Kine en ergo, gericht op comfort (relaxeren, passieve mobilisatie, aromatherapie, …) -Pastorale: samen met bewoner, echtgenote en evt andere familie begeleiden en LUISTEREN!! -Samenwerking met diëtiste ivm. aangepaste voeding. -Arts: indien palliatieve zorg wordt opgestart medicatie bekijken en eventueel aanpassen (stoppen ‘overbodige’). -Sociale dienst. Competenties - Kunnen samenwerken met intraen interdisciplinair team om zorgdoelstellingen te plannen, te bereiken en om de zorgverlening op elkaar af te stemmen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de geriatrische zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Kritische ingesteldheid kunnen tonen ten opzichte van eigen handelen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken. - Dossiers voor nieuwe geriatrische zorgverleners kunnen opmaken. Vervoer van de geriatrische zorgvrager naar de betrokken diensten en/of consultaties kunnen regelen en/of delegeren.

232

Ouderenzorg Noodsituatie

NOODSITUATIE Leeftijd: 87


Reden van opname: verminderde zelfzorg Medische gegevens : Mevrouw is diabeet, licht obees, heeft een verminderde hartfunctie Medicatie : laxativa, insuline, slaapmedicatie Beschrijving van situatie: Mevrouw heeft een verkoudheid doorgemaakt die niet zo makkelijk genas, er bleef een blijvende belasting waarneembaar, koortsopstoten, bedlegerigheid door zwakte. De situatie heeft zich plots omgezet in acuut longoedeem waardoor er snel en efficiënt moest gehandeld worden. Haar 2 dochters waren op het moment aanwezig waardoor er onrust ontstond. Er werd direct 10 L O2 gegeven met masker, behandelend arts opgebeld die snel ter plaatse was, de familie werd op de hoogte gehouden van de nodige acties, gerustgesteld, de nodige acute medicatie toegediend, ambulance verwittigd en vervoer naar ziekenhuis.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Na noodsituatie: bedbad eventueel in 2 keer indien te vermoeiend - zorg gefaseerd toedienen om vermoeidheid en overbelasting te voorkomen. -Goede observatie tijdens de zorg qua ademhaling: crepitaties. -Preventie decubitus (wisselhouding indien mogelijk – tempur of alternatingmatras wenselijk indien wisselhouding niet te realiseren is). Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de geriatrische zorgvrager rekening houdend met zijn mogelijkheden, beperkingen en wensen, zijn somatische en psychosociale toestand. - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de geriatrische zorgvrager. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

233

Ondersteuning ADL Taken -Regelmatig (een drietal keren) binnenspringen ’s nachts om te zien of patiënte goed slaapt, of alles goed is. -Vochtbalans bijhouden en nadien evaluatie. Competenties - De geriatrische zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de geriatrische zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Verpleegtechnische zorgen Taken -Halfzittende – liggende houding om goede ademhaling mogelijk te maken. -Eventueel O2 op doktersvoorschrift. -Zuivere neus waarborgen. -Arts en ambulance verwittigd. -Tijdens de behandeling de patiënt uitleg geven (kort) over hetgeen met haar gebeurt. -Medicatie toedienen . -Insuline Competenties - Het kunnen inschatten van de ernst van de noodsituatie, prioriteiten kunnen stellen en adequaat kunnen handelen. - De vitale en fysische parameters kunnen observeren en meten in een noodsituatie, adequaat, kalm en snel kunnen reageren. - Het kunnen bepalen van de glycemie waarden door middel van een vingerprik, de waarden kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van ziekenhuishygiëne. - Vanuit de kennis van de principes van ziekenhuishygiëne, maatregelen kunnen treffen ter voorkoming van (kruis)infecties. - De zorgvrager en familie kunnen informeren in een noodsituatie omtrent de handelingen die uitgevoerd worden. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Observatie van gegevens / verzameling van gegevens Taken -RR, pols, T° controle, AH controle.

234

-Stoelgangspatroon opvolgen. -Vochtbalans bijhouden en nadien evaluatie. Competenties - Het kunnen bepalen van de glycemie waarden door middel van een vingerprik, de waarden kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Psychosociale ondersteuning Competenties - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de geriatrische zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden en geriatrische zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen na opname in een ziekenhuis of RVT. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand en ziekenhuisverblijf bij de familieleden oproepen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Patiënteneducatie Taken -Opvang van de dochters, hen gerust stellen en uitleggen wat er gaat gebeuren. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de geriatrische zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de geriatrische zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De geriatrische zorgvrager kunnen adviseren bij noodzakelijke aanpassingen in de leefwijze, als gevolg van een stoornis. - De geriatrische zorgvrager kunnen motiveren op een tactvolle en geduldige wijze tot het correct volgen van de therapie en de leefregels. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken -Eventueel diëtiste inschakelen om obesitas te verminderen. -Overleg met artsen: nefroloog, cardioloog, diëtiste. -Samenwerking met kiné: passieve en/of actieve revalidatie – ademhalingstherapie. Competenties - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team.

235

- Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Onderzoeksaanvragen en consultaties kunnen plannen met de betrokken diensten. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken.

236

Thuiszorg Doorsnee situatie

DOORSNEE SITUATIE Leeftijd: 72


Reden van thuisverpleging: dagelijks toilet (patiënt is zwaarlijvig) Insuline 36E SC, diabetes Medische gegevens : Last van spataders en speen (indien nodig nog behandeling met zalf) Medicatie 1/2comp Emconcor, 36E insuline Insulatard, Alvityl (vitaminepreparaat), Venoruton Beschrijving van situatie: Patiënte woont alleen in bejaardenwoning, we komen dagelijks langs om te helpen. Ze heeft 1x/week familiehulp. De insulinetherapie start goed, ze heeft geen last van hypo of hyperglycemie. Ze klaagt niet over het dieet of de dagelijkse inspuitingen. Heeft wel last van haar zwaarlijvigheid, probeert te vermageren maar lukt niet echt. Hierdoor wel dikwijls ontgoocheld. Ook het feit dat ze moet gewassen worden, voelt ze zich soms minder waard, en ze is ook beperkt in mobiliteit, stapt met rekje. Praten hierover en aanmoedigingen om dieet vol te houden lukken niet echt.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Hygiënische zorgen 1xdag. -Stimuleren zelfzorg: patiënt bovenlichaam zelf laten wassen aan lavabo en hulp bieden bij de overige lichaamsdelen (om eigenwaarde op te krikken en zelfzorg te bevorderen). -Ontlastingsschema opstellen (speen /beperkte mobiliteit). -Aambeien. -Benen (spataders). -Bestendig gewichtscontrole; voet en handencontrole. -Huidplooien extra aandacht geven. -Trombosekousen (of dauerverband) in overleg en op voorschrift van arts. Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de zorgvrager rekening houdend met zijn mogelijkheden, beperkingen en wensen, zijn somatische en psychosociale toestand. - De zorgvrager kunnen helpen met zijn afhankelijkheid om te gaan. - De zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Hulpmiddelen ter bevordering van de mobiliteit kunnen aanreiken aan de zorgvrager naargelang zijn pathologie en fysieke toestand. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren.

237

- Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De noodzaak van preventiemaatregelen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. Ondersteuning ADL Taken -Valpreventie: tapijten en andere obstructies wegnemen (gebruik looprekje!). Competenties - De zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Bedacht zijn op symptomen van hypo- en hyperglycemie, deze tekenen kunnen herkennen en onmiddellijke hulp kunnen bieden. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Informatie kunnen geven aan de zorgvrager hoe een veilige omgeving te creëren om het vallen te voorkomen in de thuissituatie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. Verpleegtechnische zorgen / wondzorg / observatie van parameters Taken -Opvolgen van dagelijkse medicatie (medicatieschema aanleggen). -1 x/ dag toedienen van insuline 36 E Insulatard s.c. -glycemiebepaling. Competenties - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Bedacht zijn op symptomen van hypo- en hyperglycemie, deze tekenen kunnen herkennen en onmiddellijke hulp kunnen bieden. - Het correct kunnen toedienen van een subcutane inspuiting. - Glycemie waarden kunnen bepalen van de door middel van een vingerprik, de waarden kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. Psychosociale ondersteuning / patiënteneducatie / assessment Taken -Naar patiënt luisteren - kans geven om over gevoelens te praten -Haar aandacht op iets anders vestigen dan op haar gewicht, dieet en afhankelijkheid en op zoek gaan naar bepaalde aspecten die nog heel goed functioneren in haar leven.

238

-Voorstellen bezoek aan dagcentrum. - “insulinetherapie start goed” => “nieuwe” diabetes patiënt? => Indien ja wordt een educatie traject tot inzicht opgestart : educatie tot inzicht wordt gegeven door verpleegkundige + aanleggen specifiek diabetesdossier. -Consultatie bij diëtiste aanbevelen (voordeel via diabetespas). -Het mogelijk verband tussen zwaarlijvigheid en diabetes benadrukken. -Het nut van zachte ontlasting . -Belang toelichten van medicatie en voeding en voldoende drinken. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Zich een totaalbeeld kunnen vormen van de huishoudelijke situatie en hieromtrent overwogen beslissingen kunnen nemen in overleg met de zorgvrager en familie en rekening houdend met de financiële situatie. - De zorgvrager kunnen adviseren bij noodzakelijke aanpassingen in de leefwijze, als gevolg van een stoornis. - Informatie kunnen geven aan de zorgvrager hoe een veilige omgeving te creëren om het vallen te voorkomen in de thuissituatie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - Zorgvrager en/of familie de nodige handelingen kunnen aanleren i.v.m. zijn zelfstandigheid, aangepast aan het ritme van de zorgvrager. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand bij de familieleden en mantelzorgers oproepen. - Aandacht kunnen geven aan de belevingswereld van zorgvrager. - De zorgvrager kunnen ondersteunen bij zinvolle tijdsbesteding. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken -Huisarts -podologe – familiehulp –verpleegkundige – diëtiste – kinesist. -Diëtiste inschakelen ivm.de blijvende zwaarlijvigheid (na overleg met patiënt). -Kiné inschakelen (beweging activeren) na overleg met arts. Competenties - In overleg met de diëtiste kunnen nagaan welk dieet het best geschikt is voor de zorgvrager. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Dossiers voor nieuwe zorgvragers kunnen opmaken.

239

Thuiszorg Eenvoudige situatie

EENVOUDIGE SITUATIE Leeftijd: 41


Reden van thuisverpleging: dagelijkse toediening Fraxodi 0.6ml SC voor diepe veneuze trombose Medische gegevens: - andere aandoeningen: / - medicatie: strijkt Reparil gel aan de pijnlijke kuit, draagt Dauerbinde Beschrijving van situatie: Naar de huisarts geweest wegens pijnlijke kuit, dacht aanvankelijk aan sportblessure (badminton). Pijn ging niet weg dus opnieuw naar de huisarts, heeft echo doppler laten doen: DVT. Dagelijkse toediening Fraxodi 0.6mg gedurende 20 dagen. Had aanvankelijk veel pijn, ging beter na 6-7 dagen. Heeft in huishouden veel hulp van echtgenoot en kinderen (11 & 13). Voelde zelf aan wanneer ze moest rusten. Vroeg zich enkel af of het nog kon terugkomen en hoe ze dat eventueel kon vermijden.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Verpleegtechnische zorgen / wondzorg / observatie van parameters Taken -Reparil gel aanbrengen. -Dauerbandage op voorschrift van dokter door VK zelf aan te aanbrengen alvorens patiënt s'morgens het bed verlaat (Compressietherapie!). -Patiënt kan Dauerverband s'avonds zelf verwijderen nadat ze zich niet meer hoeft te verplaatsen. -Behandelende arts contacteren i.v.m. het aanbrengen van Dauerverband -Fraxiparine 0,6 SC (dagelijks binnen hetzelfde uur toe te dienen – ontsmetten, inspuiten, opruimen). Spuitje + naald in naaldcontainer deponeren (spuit en naald vormen één geheel) of medisch naaldknipper gebruiken. Registratie in verpleegdossier. -Symptoomcontrole (bevragen: pijn ervaring en uitzicht kuit) Competenties - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met zijn afhankelijkheid. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De zorgvrager kunnen stimuleren tot beweging zowel passief, actief als met gebruik van hulpmiddelen. - Zorg kunnen plannen met oog op de hele duur van thuisverpleging. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden de vitale en fysische parameters kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren. - Het correct kunnen toedienen van een subcutane inspuiting. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren.

240

- Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de -zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling. Psychosociale ondersteuning / patiënteneducatie / assessment Taken -Belang van correct dragen van dauer ( zeker als deze verschillende malen per dag zou verwijderd worden voor het aanbrengen van Reparil gel waarvan de doeltreffendheid niet bewezen is). - Onderhoud dauerverband toelichten. -Belang van voldoende beweging (wandelen, fietsen…). -Het gebruik van bloedverdunners in combinatie met andere geneesmiddelen (vooral de niet voorgeschreven medicatie) met mogelijke gevolgen (gevaren) benadrukken vb.oa.Aspirine -Uitleggen: stappen mag - stilstaan niet - bij rust been hoger dan stuit. -Indien de patiënte autonoom wil zijn en als de familie instemt: het aanleren hoe ze zich zelf zou kunnen inspuiten en zelf de dauerbinde aanbrengen. (niet vanzelfsprekend volgens twee experten: observatie is te belangrijk bij het toedienen van bloedverdunners + het aanbrengen van de dauerverband moet met deskundigheid gebeuren). -Risico tijdens het reizen. Competenties - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de -zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen informeren over de gewenste effecten van compressietherapie. - De zorgvrager kunnen adviseren bij noodzakelijke aanpassingen in de leefwijze, als gevolg van een stoornis. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. - Kritische ingesteldheid tonen ten opzichte van eigen handelen en denken en doelen kunnen opstellen voor persoonlijke ontwikkeling.

241

Thuiszorg Moeilijke situatie

MOEILIJKE SITUATIE Leeftijd: 48

Burgerlijke stand: gehuwd, geen kinderen

Reden van thuisverpleging: terminaal kanker Medische gegevens : Had reeds 10 jaar geleden mandibula kanker: linker onderkaak werd verwijderd, knobbeltjes borst verwijderd en klieren in hals verwijderd. Deed hersenbloeding en lag nadien 3 maanden in het ziekenhuis. Hierna werden wij (thuisverpleging) ingeschakeld. Beschrijving van situatie: Fysieke toestand: Linker halfzijdige verlamming - maagsonde door de maagwand heen suprapubische blaassonde - kan niet meer spreken, wel door tekens verstaanbaar. - kan ook niet meer slikken en geen speekselproductie: steeds droge mond - door mandibula operatie kan ze haar mond niet meer sluiten. Man en vrouw waren zich beide bewust van toestand (terminaal) hoewel ze beide dachten dat het nog wel een tijdje goed zou gaan, man had loopbaanonderbreking genomen om vrouw in laatste maanden bij te staan en verzorgde haar liefdevol en toegewijd. Familie was niet echt op de hoogte van terminale toestand. Verzorging: -'s morgens: bedbad met vooral aandacht voor decubituspreventie (hielen, stuit, ellebogen) via maagsonde toedienen van medicatie + sondevoeding - mondtoilet (vorming van korstjes): de korstjes eruithalen, mond uitwrijven met hextril, indien mogelijk tanden poetsen + mond spoelen. Verband: maagsonde en suprapubis sonde Patiënt in zetel zetten indien mogelijk Bed maken en alles opruimen. -'s middags: in bed brengen en eventueel verfrissen -'s namiddags verfrissen en opzetten. Kinesist brengt haar in bed -'s avonds: intiem toilet, decubituspreventie, mondtoilet, medicatie toedienen via maagsonde.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Hygiënische zorgen Taken -Dagelijks 3x/dag een toilet in bed met extra oog voor detailzorg (mondverzorging, haarverzorging, mooi geknipte nagels, slaapkleedje of kleren proper en mooi aan, e.d.). -Incontinentiemateriaal aandoen (incontinentie voor stoelgang ?). -Transfer bed – zetel. -Terug op orde brengen het gebruikt gerief in de kamer. - Het is heel belangrijk ervoor te zorgen dat de patiënt er zo goed mogelijk uitziet na de verzorging en zelf ook aangeeft dat ze zich comfortabel en goed voelt. In contact met haar medehuisgenoten is dit een heel belangrijk aspect. Het contact zal in een positievere sfeer verlopen als de patiënt aangenaam geurt en er goed uitziet. -Observatie van de symptomen die wijzen op levenseinde. -Decubituspreventie : zorgen voor een alternating matras - wisselhouding.

242

-Zorgen dat de huid voldoende gehydrateerd is door erop toe te zien dat de patiënte voldoende vochtinname heeft via de maagsonde en door eventueel zachtjes een hydraterende crème aan te brengen. -Mondelinge en schriftelijke overdracht. Competenties - Kunnen uitvoeren van de lichaamshygiëne en uiterlijke verzorging van de zorgvrager rekening houdend met zijn mogelijkheden, beperkingen en wensen, zijn somatische en psychosociale toestand. - Het kunnen aanwenden van specifieke kennis , inzicht en vaardigheden ten aanzien van mondverzorging, afhankelijk van de toestand van de zorgvrager. - De zorgen zo kunnen uitvoeren dat de zorgvrager zo weinig mogelijk geconfronteerd wordt met zijn afhankelijkheid. - De zorgvrager kunnen helpen met zijn afhankelijkheid om te gaan. - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand. - De zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Het kunnen toepassen van comfortzorg bij een palliatieve zorgvrager. - Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale zorgvrager in overleg met de zorgvrager en de familie. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - De noodzaak van preventiemaatregelen kunnen bepalen, kunnen toepassen en het effect ervan kunnen evalueren. - Drukpunten kunnen inspecteren. - In staat zijn het risico op decubitus in te schatten vanuit de kennis van de risicofactoren van decubitus en observatie van drukpunten. - Tekenen van decubitus kunnen herkennen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van hygiëne in de thuissituatie. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Tijd kunnen geven aan een terminale zorgvrager en familie, aanwezig kunnen zijn. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Ondersteuning ADL Competenties - De zorgvrager kunnen helpen bij het vinden van een geschikte lichaamshouding in overeenstemming met zijn medische toestand.

243

- De zorgvrager kunnen verplaatsen op comfortabele wijze rekening houdend met zijn beperkingen en mogelijkheden. - Vanuit de principes van hef - en tiltechnieken rugsparend kunnen werken. - Vanuit de principes van voedings- en dieetleer, de behoeften en inname van vocht en voeding kunnen observeren en adequaat kunnen reageren, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. Hem zo nodig stimuleren. - Kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren ten opzichte van een normaal en afwijkend defaecatie - en mictiepatroon. - Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale zorgvrager in overleg met de zorgvrager en de familie. - Zorg kunnen plannen met oog op de hele duur van thuisverpleging. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Sondevoeding kunnen toedienen via maagsonde en gericht kunnen observeren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van hygiëne in de thuissituatie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Tijd kunnen geven aan een terminale zorgvrager en familie, aanwezig kunnen zijn. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Verpleegtechnische zorgen / wondzorg / observatie van parameters Taken -Toediening van medicatie en sondevoeding. -Verzorging van maagsonde en suprapubische sonde. -Mondelinge en schriftelijke overdracht. -Nagaan aspect urine (urineweginfectie). Competenties - Het kunnen bepalen van de prioriteiten van de zorgverlening van een terminale zorgvrager in overleg met de zorgvrager en de familie. - Zorg kunnen plannen met oog op de hele duur van thuisverpleging. - Zorg kunnen plannen met oog op continuïteit. - Zorg kunnen plannen en/of uitvoeren die afwijkt van standaardzorg op grond van specifieke kenmerken van de zorgvrager. - Wenselijkheid van mogelijke afwijkingen in de zorg op grond van vragen of voorkeuren van de zorgvrager kunnen beoordelen. - Vanuit principes van hygiëne en steriliteit, de zorgen aan een suprapubische blaassonde kunnen uitvoeren, gerichte observaties kunnen uitvoeren en adequaat kunnen reageren. - Kunnen controleren van plaatsing en doorgankelijkheid van de maagsonde met aandacht voor fixatie en adequaat kunnen reageren. - Een adequate pijnbestrijding kunnen uitbouwen in overleg met de arts. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Het kunnen beoordelen of de voorgeschreven behandeling wenselijk is gezien stadium van wondheling. - Vanuit de kennis van wondhelingsproces het gepaste verbandmateriaal kunnen en kunnen toepassen. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te

244

bereiden en toe te dienen. - Verwachte (neven)effecten kunnen observeren. - Onverwachte neveneffecten kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het kennen en kunnen toepassen van de principes van hygiëne in de thuissituatie. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de -zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Psychosociale ondersteuning / patiënteneducatie / assessment Taken -Het is belangrijk na te gaan vóór de laatste levensdagen of -weken zich aandienen of de inwonende familie wel degelijk voorbereid is en bereid is om de patiënt thuis te laten sterven. -Voldoende aandacht moet gegeven worden aan de draagkracht van de echtgenoot om te voorkomen dat hij onderuit gaat ten gevolge van de zwaarte van de zorg. - Het geloof en de wilsbeschikking van de palliatieve patiënt moeten gerespecteerd worden. - Het is ook belangrijk om als hulpverlener de gesprekken rond het levenseinde te durven voeren en dit onderwerp niet uit de weg te gaan. Dit vraagt ook dikwijls extra tijd en energie van de verpleegkundige. Eventueel kan hier voorgesteld worden een palliatief team in te schakelen. - Het kan interessant zijn de patiënt en haar partner te duiden op het belang de familie te informeren zodat nog op een bewuste manier afscheid genomen kan worden. De verpleegkundige kan voorstellen om dit samen met hen te doen of ze kan de familie in hun naam informeren. -Mondelinge en schriftelijke overdracht. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de -zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - De zorgvrager en diens naasten kunnen informeren en verwijzen naar de verschillende instanties die de zorgvrager kunnen helpen. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Tijd kunnen geven aan een terminale zorgvrager en familie, aanwezig kunnen zijn. - Kunnen creëren van een leefklimaat waarin de zorgvrager en zijn familieleden op waardige manier hun laatste momenten kunnen doorbrengen. - Luisterbereidheid tonen. - Kunnen opbouwen van een vertrouwensrelatie met de zorgvrager. - Kunnen inschatten van de noden van de zorgvrager. - Kunnen optreden als pleitbezorger van de zorgvrager naar artsen en/of naar de organisatie. - Onderkennen en rekening kunnen houden met de verschillende invloeden die inspelen op de perceptie van de zorgvrager en zijn ziekte zoals familiale, etnische en culturele situatie.

245

- Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Verantwoord kunnen communiceren met familieleden, mantelzorgers en zorgvrager over de toestand, behoeften en verwachtingen. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand bij de familieleden en mantelzorgers oproepen. - Familieleden, mantelzorgers kunnen bijstaan bij de ondersteuning van de zorgvrager. - Respect kunnen opbrengen voor de opvattingen en overtuigingen van de zorgvrager, ook waar ze tegen de eigen opvattingen ingaan. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen selecteren van de juiste gegevens omtrent zorgverlening en patiëntsituatie en deze helder kunnen verwoorden zowel bij mondelinge en schriftelijke rapportage. Intra- en interdisciplinaire samenwerking Taken -In samenwerking met de arts, de pijn bestrijden. -Hier is zeker nauwe samenwerking nodig tussen de verpleegkundige, arts en eventueel een in te schakelen palliatief team en/of verzorgende, alsook met de patiënt en familie om de situatie helder te maken omtrent de wensen van de patiënt/familie. Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Kunnen organiseren en coördineren van de zorg voor de zorgvrager binnen het intraen interdisciplinair team. - De beleving van de zorgvrager kunnen communiceren zodat zorg kan aangepast worden. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. Afdelingsgebonden administratieve taken Competenties - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig. - Het kunnen bestellen van medicatie en andere producten uit de apotheek. - Het kunnen bestellen van materiaal specifiek voor de zorgverlening en materiaal voor de administratieve taken.

246

Thuiszorg Noodsituatie

NOODSITUATIE Leeftijd: 62


Reden van thuisverpleging: Insuline SC 14E Beschrijving van situatie: Patiënt woont samen met echtgenote, is nog zeer mobiel. Hij voelde zich 's morgens nogal suf, moe, futloos en draaierig. Direct laten zitten en een glucosebepaling gedaan via vingerprik. De glucosespiegel was laag, direct koffie en suiker gegeven en de behandelende geneesheer verwittigd. Na 15 minuten was het glucosegehalte in bloed al gestegen. De huisdokter kwam en heeft hem verder behandeld. Toen de glucosespiegel van bloed hoger was, werd de patiënt ook meer ongerust en nerveus door zijn hypoglycemie, hij had dit nog nooit meegemaakt. De huisdokter heeft hem ook verder gerustgesteld. Later heb ik nog eens de symptomen van hyper en hypoglycemie uitgelegd zodat ook zij sneller zullen herkennen en daardoor beter kunnen ingrijpen en gerustgesteld zijn.

TAKEN EN COMPETENTIES PER ZORGPAKKET Verpleegtechnische zorgen / wondzorg / observatie van parameters Taken -Glucosebepaling via vingerprik. -Onmiddellijk bij hypo : snelwerkende koolhydraten geven ttz. 3 klontjes suiker of 1/2 blik cola. -Huisarts verwittigen van het incident en navragen of glucagen of aanpassing van dosis insuline niet overwogen moet worden (indien patiënt zelf prikt werken met een aanpassingsschema mits akkoord arts) . -Opnieuw bloedsuiker prikken (15min. later) Competenties - Het kunnen inschatten van de ernst van de noodsituatie, prioriteiten kunnen stellen en adequaat kunnen handelen. - Het kunnen bepalen van de glycemie waarden door middel van een vingerprik, de waarden kunnen interpreteren en adequaat kunnen reageren. - Het correct kunnen toedienen van een subcutane inspuiting. - Bedacht zijn op symptomen van hypo- en hyperglycemie, deze tekenen kunnen herkennen en onmiddellijke hulp kunnen bieden. - Vanuit de kennis van de normale en afwijkende parameterwaarden de vitale en fysische parameters kunnen observeren, interpreteren en adequaat reageren. - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Vanuit de kennis van farmacologie, in staat zijn de medicatie op de juiste wijze en tijdstip voor te bereiden en toe te dienen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

247

Psychosociale ondersteuning / patiënteneducatie / assessment Taken -Geruststellen. Zeggen wat er aan de hand is. Niet erg maar heel vervelend en beangstigend, vragen of dit nog voorgevallen is en wat men dan gedaan heeft. -N.a.v. deze noodsituatie nagaan welke kennis en inzicht de patiënt en echtgenote precies hebben en of zelf spuiten en zelfcontrole al eens ter sprake is geweest (onduidelijk is hoe lang patiënt bekend is met diabetes en insuline toegediend krijgt door thuiszorg). Dit is de basis voor educeren van patiënt en mantelzorg. -Als nu veel vragen gesteld worden of veel informatie gegeven zal dit waarschijnlijk niet ‘overkomen’ en aansluiten bij de gemoedstoestand van dhr. en mevr (overbodig volgens een expert). -Patiënt goed symptomen leren herkennen (beven, zweten, draaierig, angstig, hongerig, agressief....). Elk patiënt voelt het anders aankomen, sommige patiënten hebben heel eigen symptomen die ze heel goed kunnen beschrijven en ook kunnen leren herkennen, actief hiernaar peilen (zich ‘dom in het hoofd voelen worden’ vbv.) Dit zijn alarmbelletjes. -De mantelzorg ook educeren , hen instrueren wat te doen: bij patiënt die nog bewust is onmiddellijk snelwerkende koolhydraten geven en bij patiënt buiten bewustzijn glucagen inspuiten. Zorgen dat er glucagon in huis is en dat de mantelzorg weet hoe dit toe te dienen (oefenen op een appelsien, het speelt geen rol of er subcutaan, IM of IV gespoten wordt, er kan niets fout gaan). -Opsporen oorzaak ochtendlijke hypo : is patiënt zijn avondsnack van de dag ervoor vergeten te nemen ? heeft hij 's morgens iets anders als gewoonlijk gedaan (bvb. ochtendwandeling, werken in de tuin, vroeger opgestaan en uitgebreid douchen...) Uitleggen dat dit allemaal zijn invloed heeft op de stofwisseling en dat veranderingen in aktiviteitenpatroon een aanpassing van voeding / insuline veronderstellen. -Wie begeleidt dhr. t.a.v. ziekte (internist? Huisarts?). Is er sprake van informatietekort op dit terrein of meerdere terreinen of kan vastgesteld worden dat het meer met de fase van de ziekte te maken heeft ofwel met het gedrag of houding van dhr. t.o.v. zijn ziekte? -Evt. voorstellen om in een later stadium na overleg met behandelend arts in samenspraak met referentieverpleegkundige diabetes /verpleegkundig specialist diabetes tot acceptabel voorstel te komen samen met dhr. en mw. om beter voorbereid te zijn op het optreden van hypo- of hyperglycemie. Het spreekt voor zich dat er hoe dan ook educatie op maat moet voorzien worden. Competenties - Het kunnen integreren van psychosociale aspecten in de verpleegkundige zorgen. - Een anamnese kunnen afnemen en zich een totaalbeeld kunnen vormen van de situatie van de zorgvrager. - Vanuit een ethisch en deontologisch referentiekader en vanuit de kennis van communicatieve vaardigheden, de -zorgvrager op heldere wijze, aangepast aan niveau van de zorgvrager, informatie kunnen geven omtrent ziekteverloop, preventie, behandeling, mogelijke verwikkelingen en evolutie. - Het kunnen geruststellen van de zorgvrager en/of familie in een noodsituatie. - De zorgvrager kunnen aanmoedigen uitleg te vragen bij onduidelijkheid en kunnen evalueren of de zorgvrager de gekregen informatie begrepen heeft. - De zorgvrager kunnen motiveren op een tactvolle en geduldige wijze tot het correct volgen van de therapie en de leefregels. - Vanuit de kennis van relatie - en interactiemechanismen een gesprek kunnen en durven aangaan met de zorgvrager en omgeving omtrent beleving van ziekteproces, angsten, bekommernissen en verwachtingen. Zich hierbij empatisch kunnen opstellen. - Luisterbereidheid tonen. - Beroepsgeheim kunnen garanderen. - De betrokkenheid van naasten bij het verpleegproces kunnen bevorderen, rekening houdend met wensen van de zorgvrager. - Aandacht kunnen geven aan de emoties die de diagnose, toestand bij de familieleden en mantelzorgers oproepen. - Eigen competenties en grenzen kennen, hulp kunnen vragen en verantwoord doorverwijzen waar nodig.

248

Psychiatrische zorg Doorsnee situatie

SITUATION COURANTE Âge: 79 ans

Etat civil: célibataire

Sexe : masculin

Raisons d’admission Le patient séjournait en maison de repos, souffrant de problèmes psychiatriques plus ou moins stabilisés et contrôlés à l’aide d’une médication dépôt. Au cours de ces dernières semaines, des problèmes croissants de comportement, à caractère psychotique sont apparus : cris, errance, agression de personnes et du matériel, hallucinations, délire. Une telle situation en maison de repos n’était pas tenable. Diagnostic (si connu): retard mental, état schizophrénique chronique avec des symptômes aigus et lacunaires. Données médicales (autres affections, médicaments et autres traitements): Le patient est sous contention dans sa chaise roulante avec une prothèse à un genou et une importante arthrose à l’autre. Médicaments diurétiques, neuroleptiques, neuroleptiques dépôts, Description de la situation Depuis quelques années, le patient réside dans l’unité : faute de turnover, il n’y a pas d’alternatives pour le faire admettre ailleurs. Toute la journée il circule en chaise roulante dans l’unité, mendie continuellement des cigarettes chez les autres patients, les siennes étant gérées par le service de soins qui ne lui accorde qu’une cigarette par heure. Il appelle et crie continuellement après le personnel et les autres patients, crache par terre, éparpille partout ses cendres de cigarettes. Il a été convenu qu’en cas de tels comportements dérangeants, il serait isolé en chambre pendant 15 minutes.

TACHES ET COMPETENCES INFIRMIÈRES Gestion de la crise (si néc) Tâches infirmières - Surveillance contention et mobilisation active/passive - Surveillance mise en isolement Compétences - Mise en chambre d'isolement et accompagnement du patient isolé - Contention physique du patient agité avec un matériel adapté. Accueil et anamnèse Tâches infirmières - Installation dans le service : chambre calme, présentation du service Compétences - Présenter l'institution et le fonctionnement du service. - Analyser les troubles du comportement au regard de l'anamnèse du sujet, de l'histoire psychopathologique de ses troubles et de sa vie psychique.

249

- Distinguer et maîtriser les différents types d'entretien, les différents niveaux d'interventions relationnelles: aide et soutien psychologique, relation d'aide thérapeutique, entretien d'accueil et d'orientation, entretien individuel à visée psychothérapique, entretien à visée diagnostique. - Prise en charge globale du sujet : soins d'hygiène corporelle et de propreté, les soins de base. - Observer, interpréter et réagir d’une façon adéquate selon la présence d'un schéma mictionnel et fécal normal ou anormal. - Reconnaître le tableau clinique de chaque trouble psychoaffectif et adapter la prise en charge en conséquence - Mettre des limites au patient - Repérer chez le patient les points positifs afin de s’appuyer sur ses ressources plutôt que sur ses difficultés. Prise en charge somatique Tâches infirmières - Bilan d’entrée ( P.S., iono,…). - Bilan de dépendance et planification des prises en charge en fonction du bilan au niveau des soins de base ( hygiène, alimentation, hydratation, élimination ). - Bilan au niveau de la continence, et prise en charge adaptée. - Prévention escarre, mobilisation, massage. - Observation des œdèmes. - Surveillance des paramètres vitaux. - Planification des neuroleptiques dépôt, et observation du lieu d’injection. - Administration du traitement, veiller à son absorption, surveiller ses effets secondaires, et son efficacité. - Gestion des cigarettes + Lui faire faire par exemple ses cigarettes. - Bilan neurologique : mise au point démence, en collaboration avec l’équipe pluridisciplinaire - Prise en charge kiné (arthrose + prothèse) rééducation à la marche + stimulation +++ en pluridisciplinaire. - Surveillance de l’hygiène. - Mobilisation active/passive. Compétences - Observer les paramètres vitaux et physiques, de les interpréter et de réagir d’une façon adéquate, à partir des connaissances des normes des paramètres et rapport au médecin. - Vérification de la prise des médicaments et éducation du patient sur la compliance au traitement. - Surveillance des effets secondaires au traitement et réagir adéquatement. - Exécution des ordres médicaux en matière de prélèvements urinaires - Exécution des ordres médicaux en matière de prélèvements sanguins. - Planifier et / ou effectuer les soins plus spécifiques qui s'éloignent des soins habituels mais qui correspondent aux besoins du patient. Cadre hospitalier - soutien au développement personnel Tâches infirmières - Mettre le patient en activité, programme occupationnel en visant des activités qui lui conviennent - Entretien de soutien, prise en charge émotionnelle - Observation pointue du patient au niveau de son comportement, celui-ci a l’air anxieux Compétences - Choix, élaboration et mise en œuvre d'un projet de soin personnalisé s'inscrivant dans un processus de démarche qualité et accompagnée d'une réflexion éthique. - Mettre en place les stratégies d'interventions appropriées, choisies à partir d'objectifs et à en mesurer les conséquences. - Maîtrise d'activités de soins dans une visée psychothérapique.

250

- Observation, surveillance et prise en charge des troubles du comportement. - Réaliser des soins d'accompagnement qui privilégient autant la visée curative, psychothérapique, de maintenance, que la dimension psychosociale. - S'engager dans des relations d'aide thérapeutique individuelles et groupales mobilisant les capacités psychiques du patient comme outil du soin. - Articuler la réflexion clinique, la transmission et la restitution au patient des données identifiées. Soutien dans ses relations avec les autres Tâches infirmières - Activités luttant contre l’isolement social : promenades accompagnées, contacts avec une personne à la fois selon l’évolution, introduire dans de petits groupes . Compétences - Animation et organisation de rencontres communautaires portant sur la gestion et l'organisation de l'unité. - Apporter une aide aux familles avant, pendant, après l'hospitalisation (soutien, explications, information, orientation...). Préparation de la sortie Tâches infirmières - Rencontrer le personnel de la maison de repos pour faire un bilan complet de la situation contacts avec institutions en vue de la sortie. Compétences - Développer des stratégies de soins en matière de prévention, de postcure en lien avec les problèmes actuels. - Informer le patient et ses proches et les adresser aux structures de soins dont le patient aura besoin. Coordination et tâches administratives Tâches infirmières - Démarches avec les services hospitaliers : cuisine, admission-facturation, pharmacie. Compétences - Planifier les rendez-vous et les examens médicaux avec les services appropriés. - Classer les résultats des examens effectués. - Préparer les dossiers pour les nouveaux patients. S’appréhender comme soignant Compétences - Identifier les priorités. - Intervenir auprès des médecins et / ou de l’organisation pour défendre les intérêts du patient. - Etre des conseillers et des consultants auprès des professionnels concernés par la maladie mentale, par les personnes dont ils ont la charge ou qu'ils rencontrent dans le cadre de leur pratique professionnelle. - Synthétiser lors de la transmission tout en respectant le secret professionnel, et sans émettre de jugement de valeurs. - Reconnaître ses limites et passer le relais quand nécessaire . - Ajuster ses distances relationnelles. - Repérer les mécanismes de défense. - Identifier la manière de progresser dans la relation à la personne soignée, dans les processus en cours - Gérer les enjeux de transfert / contre-transfert.

251

- Savoir s'affirmer et être ferme face au patient quand cela est nécessaire. - Analyser et évaluer ses prises en charge relationnelles. - Soutenir des engagements de soins dans la durée. - Soigner par la mise en sens des signes cliniques. - Soigner un malade contre sa volonté quand la personne ne se sent ni malade ni souffrante - Soigner en s'inscrivant dans une temporalité émaillée de sorties, de ruptures, de situations de crise, de réticences, de repli sur soi, de passages à l'acte, d'améliorations cliniques qui participent de la construction du processus de soin. - Elaboration du savoir par la participation aux programmes de formation continue, interne et externe et la transmission de ses savoirs aux étudiants, à ses collègues, à ses collaborateurs, aux différents partenaires. - Faire preuve d'honnêteté, équité, respect et objectivité en toutes circonstances. - Respecter les opinions et les convictions du patient, même si elles vont à l'encontre des nôtres.

252

Psychiatrische zorg Eenvoudige situatie

SITUATION SIMPLE Âge: 20 ans


Sexe : féminin

Raisons d’admission problèmes de relation parent-enfant; abus d’alcool; plusieurs intoxications Diagnostic (si connu): troubles de la personnalité limite. Données médicales (autres affections, médicaments et autres traitements): Rien à signaler sur le plan organique La patiente reçoit, à la demande, une médication pour réduire le stress. La patiente se trouve dans un service à orientation de thérapie analytique où l'offre de traitement consiste en travail de groupe, psychothérapie, thérapie non-verbale, thérapie systémique, accompagnement social et médico-psychiatrique. Description de la situation: La patiente est prise en charge pour la seconde fois dans le service. Il a été mis fin à la précédente prise en charge vu une consommation excessive d'alcool et sporadiquement de drogues. Cette fois, la patiente parle de sa motivation 'pour y arriver'. Elle est de nouveau d'accord avec les réglementations imposées et admet indirectement qu'il existe une certaine réceptivité avec les thérapeutes du service. Il est convenu avec elle que la consommation de drogue dure est interdite et celle d'alcool ne peut avoir lieu que le WE et modérément; les comportements perturbateurs dans le service ne sont pas tolérés. Selon nous, à ce stade, l'abstinence complète d'alcool n'est pas encore possible parce que la patiente n'a pas encore acquis d'autres façons de réguler ses tensions. Pendant les premières semaines, l'accord est bien respecté ; par la suite, nous constatons qu'après le WE, la patiente rentre parfois tardivement et vraisemblablement après avoir consommé la veille. La semaine suivante, la consommation d'alcool a déjà repris dès le vendredi soir. Données familiales : les parents de la patiente se sont séparés pendant sa petite enfance. Le droit de garde est confié à la mère mais elle ne savait pas s'occuper de la petite à cause d'un long vécu psychiatrique (violence physique et psychique, abus d'alcool). Lors de chaque prise en charge psychiatrique de la mère, l'enfant était confiée à des personnes différentes.

TACHES ET COMPETENCES INFIRMIÈRES Accueil et anamnèse Tâches infirmières - Entretien d’accueil en vue de récolter un maximum de données (histoire, facteurs favorisants). Ecole ? Que fait-elle ? - Installation dans la chambre avec aide (surveillance des objets emportés du domicile : médicaments, objets tranchants…) - Présentation du service (salle de bain, fumoir, bureau infirmière, bureau médecin, ergo. ) - Présentation du personnel (qui fait quoi) - Présentation et explication de l’organisation du service et d’une journée (repas, médicament, soins.) - Explication et accord au niveau d’un contrat de soins : pas d’alcool ni de drogue au niveau du service. Stimuler sa collaboration. - Administrer le traitement prescrit par le médecin. - Prendre les constantes avant de donner les médicaments pour éviter les complications au niveau du sevrage ; - Observer les premiers signes ou symptômes de sevrage ;

253

- Surveiller la prise, expliquer ce qu’on lui donne, les buts du traitement, la posologie…les premières apparitions des effets secondaires - Lui donner plusieurs litres d’eau ou jus d’orange pour éviter la déshydratation ; - Instaurer un cadre sécurisant. - Lui instaurer dés le départ des limites qu’elle ne pourra pas transgresser. Les lui expliquer pourquoi on les lui impose. Être clair et ferme sans pour cela être autoritaire. L’infirmière doit sentir le juste ton qu’elle doit utiliser pour éviter l’escalade au niveau de la patiente. - La recadrer dès que nécessaire ; - Surveillance de la patiente. - Être présente auprès d’elle afin de diminuer son angoisse et par-là peut-être diminuer son agitation ; - Profiter de cette présence pour instaurer une relation de confiance – écoute empathique et sécurisante. - Observer les contacts et les liens qu’elle tisse avec les autres patients - Surveiller son sommeil et si elle ne dort pas faire en sorte qu’elle ne réveille pas les autres (chambre seule, présence de l’infirmière, tisane, punching ball, essayer différentes stratégies) - Prévenir le risque de fugue ; - Surveillance de son hydratation et des quantités alimentaires qu’elle prend. Si oubli lui rappeler les heures de repas. - Voir si au niveau hygiène, elle peut se débrouiller seule sinon, la stimuler ou l’aider pour la faire. - L’accompagner au niveau de son quotidien. Compétences - Présenter l'institution et le fonctionnement du service. - Analyser les troubles du comportement au regard de l'anamnèse du sujet, de l'histoire psychopathologique de ses troubles et de sa vie psychique. - Elaborer, analyser les situations de soins à partir de modèles théoriques. - Observer, interpréter et réagir d’une façon adéquate selon la présence d'un schéma mictionnel et fécal normal ou anormal. - Observer, selon les principes d'alimentation et de diététique, les besoins et les apports alimentaires et hydriques et réagir d’une façon adéquate, en tenant compte des souhaits du patient. Stimuler le patient si nécessaire. - Stimuler le patient à l'autonomie, tout en respectant les possibilités, les restrictions et les souhaits du patient. - Observer les paramètres vitaux et physiques, de les interpréter et de réagir d’une façon adéquate, à partir des connaissances des normes des paramètres et rapport au médecin. - Réaliser une anamnèse (auto et hétéro anamnèse) Prise en charge somatique Tâches infirmières -Administrer le traitement, observer les effets secondaires et commencer une éducation par rapport au traitement médicamenteux (posologie, conduites à éviter, aliments …) -Voir dans quelle mesure le patient gère son hygiène et son quotidien. Compétences - Vérification de la prise des médicaments et éducation du patient sur la compliance au traitement. - Surveillance des effets secondaires au traitement et réagir adéquatement. - Exécution des ordres médicaux en matière de prélèvements urinaires - Appliquer les principes d'hygiène hospitalière. Cadre hospitalier - soutien au développement personnel Tâches infirmières -Entretiens individuels sur sa demande d'aide, l'utilisation drogues et alcool, l'image de soi, les rôles sociaux, un plan de crise et des alternatives, les souhaits pour l'avenir. Travailler la motivation. Le

254

travail consiste surtout à la soutenir à définir ce qu'elle désire, prendre de l’autonomie, construire son identité. -Établir un programme journalier. Essayer de la faire participer aux activités thérapeutiques en tenant compte de ses hobbies, de ses attentes. Soutenir des activités de groupe à expression artistique ou physique (dessin, terre, sport…). -Lui proposer de participer aux ateliers de relaxation. Proposer de faire un peu de relaxation avec elle. -Lui faire exprimer ce qu’elle vit, ce qu’elle ressent au niveau de ces ateliers . -Lui proposer de participer à des groupes de discussion (si patiente calme). -Lui proposer des tâches au niveau du quotidien (mettre la table, vaisselle…). -La valoriser à bon escient . -Pratiquer au moins 3 fois par semaine des entretiens d’aide. -Être disponible et à l’écoute. Référence et alliance. -Lui apprendre des techniques de gestion de stress. Suivi infirmier : au moment d’angoisses essayer de mettre des mots sur ressenti, de verbaliser. -Lui apprendre les techniques de résolution de problèmes. Compétences - Choix, élaboration et mise en œuvre d'un projet de soin personnalisé s'inscrivant dans un processus de démarche qualité et accompagnée d'une réflexion éthique. - Mettre en place les stratégies d'interventions appropriées, choisies à partir d'objectifs et à en mesurer les conséquences. - Maîtrise d'activités de soins dans une visée psychothérapique. - Réaliser des soins d'accompagnement qui privilégient autant la visée curative, psychothérapique, de maintenance, que la dimension psychosociale. - Acquérir des techniques de médiations (terre, eau, expression corporelle, arts graphiques). - Etablir des corrélations entre expressions cliniques et des éléments psychodynamiques de la personnalité. - Démarches éducatives. - Offrir un climat environnemental, relationnel et thérapeutique adéquat aux besoins du patient - Reconnaître le tableau clinique de chaque trouble psychoaffectif et adapter la prise en charge en conséquence. Soutien dans ses relations avec les autres Tâches infirmières -Travailler avec le groupe communautaire comme un moyen thérapeutique facilitateur. -Travailler avec elle le rôle parental. -Faire venir la petite fille pour maintenir le lien affectif. -Observer ce lien affectif et voir comment elle s’y prend pour s’en occuper -Faire venir l’AS par rapport à la garde de la petite fille, régler les problèmes sociaux afin de diminuer son stress. -Évaluer le soutien familial dont elle bénéficie. Dans quelle mesure y a-t-il encore un engagement de la mère? Y en a-t-il d'autres? Peut-être ne pas trop impliquer les parents. Compétences - Entretiens familiaux à visée sociothérapeutique - Apporter une aide aux familles avant, pendant, après l'hospitalisation (soutien, explications, information, orientation...). Préparation de la sortie Tâches infirmières -Préparer le retour à domicile avec sa fille, diminuer les sources de stress au niveau de la maison -Proposer l’inscription dans un centre de postcure ou association comme les AA. -L’accompagner pour ses diverses démarches.

255

Compétences - Informer le patient et ses proches et les adresser aux structures de soins dont le patient aura besoin. Coordination et tâches administratives Tâches infirmières -Transcrire les différentes observations dans le dossier, résumé la situation lors des remises de service, tenir le médecin au courant de l’évolution …et ce, durant tout le séjour à l’hôpital. -Bien coordonner l'offre thérapeutique (importance de la place de l'infirmière comme avocat). Compétences - Identifier les priorités. - Création et entretien d'un réseau de soins adapté aux différentes étapes du soin (préventif, curatif et post-cure) par anticipation et collaboration avec les autres partenaires des secteurs sanitaires, sociaux, éducatifs, communaux. - Intervenir auprès des médecins et / ou de l’organisation pour défendre les intérêts du patient. - Etre des conseillers et des consultants auprès des professionnels concernés par la maladie mentale, par les personnes dont ils ont la charge ou qu'ils rencontrent dans le cadre de leur pratique professionnelle. - Synthétiser lors de la transmission tout en respectant le secret professionnel, et sans émettre de jugement de valeurs. - Sélectionner les données correctes concernant le déroulement des soins et la situation du patient et les formuler clairement, aussi bien oralement que par écrit lors des rapports et évaluer la compréhension de son interlocuteur pour au besoin adapter la transmission. S’appréhender comme soignant Compétences - Reconnaître ses limites et passer le relais quand nécessaire . - Ajuster ses distances relationnelles. - Comprendre ses propres mécanismes psychoaffectifs, gérer ses réactions face aux diverses situations rencontrées. - Repérer les mécanismes de défense. - Identifier la manière de progresser dans la relation à la personne soignée, dans les processus en cours. - Gérer les enjeux de transfert / contre-transfert. - Savoir s'affirmer et être ferme face au patient quand cela est nécessaire. - Analyser et évaluer ses prises en charge relationnelles. - Soigner sans toujours connaître les causes et sans pouvoir agir directement sur celles-ci. Capacité à supporter le doute et la non-maîtrise d'une situation de soins. - Soigner un malade contre sa volonté quand la personne ne se sent ni malade ni souffrante. - Soigner en s'inscrivant dans une temporalité émaillée de sorties, de ruptures, de situations de crise, de réticences, de repli sur soi, de passages à l'acte, d'améliorations cliniques qui participent de la construction du processus de soin. - Elaborer et établir des articulations entre des situations de soins singulières et des modèles théoriques. - Elaboration du savoir par la participation aux programmes de formation continue, interne et externe et la transmission de ses savoirs aux étudiants, à ses collègues, à ses collaborateurs, aux différents partenaires. - Faire preuve d'honnêteté, équité, respect et objectivité en toutes circonstances. - Respecter les opinions et les convictions du patient, même si elles vont à l'encontre des nôtres.

256

Psychiatrische zorg Moeilijke situatie

SITUATION DIFFICLE Âge: 22 ans


sexe : féminin

Raisons d’admission Instabilité d’humeur; problématique incestueuse; régulation des tensions, TS à plusieurs reprises dans un passé récent Diagnostic (si connu troubles de la personnalité limite Données médicales (autres affections, médicaments et autres traitements): La patiente présente des attaques spastiques ; à l’EEG, pas de signes d’épilepsie ; pas d’autres problèmes physiques. Médication : antidépresseurs, neuroleptiques et antidouleurs Traitement : La patiente réside dans une unité ouverte de thérapie à orientation analytique. L'offre de traitement consiste en un travail de groupe, psychothérapie, thérapie non verbale et thérapie systémique, accompagnement social et médico-psychiatrique. Description de la situation: La patiente fait partie d'un groupe de vie de 15 patients. Elle a régulièrement des crises spastiques. Les autres patients du groupe en sont alors très inquiets et l'entourent 'avec soin'. Les crises que la patiente qualifie elle-même de 'réminiscence', se produisent généralement quand la patiente n'est pas seule et pendant son temps libre. Depuis peu, également à table, la patiente déconnecte et s'arrache littéralement les cheveux; pendant les sessions de thérapie, la patiente s'enfonce la main dans la bouche et se mord. Les autres patients insistent auprès des thérapeutes pour qu'ils s'efforcent de "faire quelque chose". La patiente est enfant unique de parents séparés; depuis peu, elle a un copain qui s'occupe d'elle.

TÂCHES ET COMPÉTENCES INFIRMIÈRES Gestion de la crise Tâches infirmières -Emmener la patiente à l'écart du groupe si comportement inadéquat, crise. Bien expliquer au patient que ce comportement n'est pas acceptable en groupe. Compétences - Mise en chambre d'isolement et accompagnement du patient isolé - Réaliser une vraie gestion des risques avant, pendant, après l'hospitalisation (violences, tentatives de suicides, automutilations...) Prise en charge somatique Tâches infirmières -Veiller à la prise en charge autonome des 14 besoins de V. Henderson = stimuler, assurer, contrôler. -Assurer la surveillance de la prise en charge médicamenteuse.

257

Compétences - Prise en charge globale du sujet : soins d'hygiène corporelle et de propreté, les soins de base. - Observer les paramètres vitaux et physiques, de les interpréter et de réagir d’une façon adéquate, à partir des connaissances des normes des paramètres et rapport au médecin. - Vérification de la prise des médicaments et éducation du patient sur la compliance au traitement. - Surveillance des effets secondaires au traitement et réagir adéquatement. Cadre hospitalier - soutien au développement personnel Tâches infirmières -Veiller à mettre en place un programme de gestion du stress pour verbaliser (aider à) les situations qui génèrent une telle tension. -Observer et surveiller sans avoir l’air de contrôler, protéger la patiente contre elle-même. -Etablir et renforcer le contact avec la patiente pour qu’elle s’adresse à un membre du personnel quand elle sent la tension arriver et se manifester. -Relation d'aide rassurante et cadrante en cas de comportement dérangeant, à l'écart du groupe. -Soutenir la patiente dans l’analyse de ses émotions et bien évidemment dans l’expression de celles-ci. -Veiller à ce que la patiente ait des activités qui l’aident à se libérer de ses émotions. -Mise en place de programme "maternant" avec soins d'apparence corporelle, repas pris en individuel, promenades. Expression artistique par l'ergothérapie. -Bien retravailler avec la patiente l’organisation pratique de sa prise en charge. -Rechercher avec la patiente le rôle joué par la colère, la frustration. Explorer avec la patiente la source de sa colère. -Adopter une attitude de soutien à la fois prévue et cohérente dans les soins, ex. : prise des paramètres, prise des médicaments, gestion programmée d’activités. -Témoigner un renforcement positif à l’égard des comportements autonomes. Compétences - Choix, élaboration et mise en œuvre d'un projet de soin personnalisé s'inscrivant dans un processus de démarche qualité et accompagnée d'une réflexion éthique. - Mettre en place les stratégies d'interventions appropriées, choisies à partir d'objectifs et à en mesurer les conséquences. - Maîtrise d'activités de soins dans une visée psychothérapique. - Observation, surveillance et prise en charge des troubles du comportement. - Observation et valorisation des progrès accomplis, renforcement positif. - Réaliser des soins d'accompagnement qui privilégient autant la visée curative, psychothérapique, de maintenance, que la dimension psychosociale. - Dépister et gérer les troubles du comportement comme l'angoisse, l'agressivité, la violence, liés à une désorganisation psychique sans oublier les risques pour les autres patients et professionnels. - Etablir des corrélations entre expressions cliniques et des éléments psychodynamiques de la personnalité. - S'engager dans des relations d'aide thérapeutique individuelles et groupales mobilisant les capacités psychiques du patient comme outil du soin. - Démarches éducatives. - Articuler la réflexion clinique, la transmission et la restitution au patient des données identifiées - Identifier les priorités. - L'utilisation du dispositif sanitaire existant, la collaboration et l'adaptabilité avec les différents partenaires médico-sociaux. - Création et entretien d'un réseau de soins adapté aux différentes étapes du soin (préventif, curatif et post-cure) par anticipation et collaboration avec les autres partenaires des secteurs sanitaires, sociaux, éducatifs, communaux. - Intervenir auprès des médecins et / ou de l’organisation pour défendre les intérêts du patient. - Synthétiser lors de la transmission tout en respectant le secret professionnel, et sans émettre de jugement de valeurs.

258

Soutien dans ses relations avec les autres Tâches infirmières -Gérer le groupe de patients et rappeler que les professionnels sont là et ont le contrôle de la situation (ceci peut se faire lors de groupes de parole) organiser, assurer la réalisation, évaluer les effets afin que le groupe vive sans angoisse ni culpabilité par rapport à la patiente et éviter la surenchère. -Analyser avec la patiente comment ses comportements nuisent à des relations satisfaisantes. -Maintenir les parents dans le lien au moins de manière symbolique. -Rencontrer ses amis et les soutenir, expliquer comment faire face à une crise et pourquoi. -Explorer les émotions associées aux craintes qu’elle pourrait avoir à l’idée d’être abandonnée et engloutie dans une relation. Compétences - Démarches auprès de l'environnement, des bassins de vie. - Entretiens familiaux à visée sociothérapeutique. - Animation et organisation de rencontres communautaires portant sur la gestion et l'organisation de l'unité. - Apporter une aide aux familles avant, pendant, après l'hospitalisation (soutien, explications, information, orientation...). Préparation de la sortie Tâches infirmières -Récolter les informations nécessaires pour la mise en place du long terme: prise en charge quotidienne ou thérapie cognitivo-comportementale? Compétences - Développer des stratégies de soins en matière de prévention, de postcure en lien avec les problèmes actuels. - Informer le patient et ses proches et les adresser aux structures de soins dont le patient aura besoin. Coordination et tâches administratives Tâches infirmières -Réaliser la transmission des informations. -Remplissage du RPM Compétences - Tenir à jour le dossier infirmier

259

Psychiatrische zorg Noodsituatie

SITUATION URGENTE Âge: 28 ans


Sexe : masculin

Raisons d’admission décompensation psychotique Diagnostic pas encore validé Données médicales traitements : Zyprexa 1/j, Clopixol acutard 100 mg, Clopixol dépôt Description de la situation: Le patient suivi par le médecin de l’hôpital, hospitalisation de jour mise en route. Le patient refusait une prise en charge complète ; il trouve étrange de devoir entrer en hôpital de jour ; il se décrit comme devant se trouver de l’autre coté de la barrière. Le patient affirme ne pas trouver d’emploi. Selon lui, son diplôme obtenu en Afrique (philosophie) ne serait pas valable ici. Il n’a pas de revenus ni de réel contact avec ses parents bien qu’il prétende encore habiter chez eux. Il semble très bizarre. Il refuse de prendre des médicaments. Il reste encore bizarre après quelques jours en hospitalisation de jour ; il ne s’adapte pas à la structure, arrive souvent en retard, ne parvient pas à suivre les thérapies ou bien ne comprend pas. Selon le médecin de famille, depuis 5 ans déjà, il n’a plus conscience de la réalité et n’est en règle pour rien du tout sur le plan social. Après une évaluation de la situation, le médecin juge que le patient doit être pris en charge ; il doit également recevoir une injection IM. Le patient réagit avec beaucoup d’animosité, il veut partir et il en vient aux mains.

TACHES ET COMPÉTENCES INFIRMIÈRES Gestion de la crise Tâches infirmières -Couper la crise et installation dans une chambre d'isolement avec aide (surveillance des objets emportés du domicile : médicaments, objets tranchants…). -Si toujours agité, installation dans la chambre d’isolement avec si nécessaire une contention. -Prise des paramètres. -Administrer le traitement prescrit par le médecin. Préparer et faire l’injection. Voir comment réagit à injection. Poursuivre traitement per os. -Expliquer ce qu’on lui donne, les buts du traitement, la posologie… -Surveiller l’apparition des effets secondaires. -Surveillance du patient. -Être présente auprès de lui afin de diminuer son angoisse et par-là peut-être diminuer son agitation ; -Profiter de cette présence pour instaurer une relation de confiance – écoute empathique et sécurisante. -Observer si le traitement injecté fait son effet c’est-à-dire la sédation -Surveillance de son hydratation et des quantités alimentaires qu’il prend. -Observer l’hygiène du patient. Compétences - Mise en chambre d'isolement et accompagnement du patient isolé - Contention physique du patient agité avec un matériel adapté.

260

- Réaliser une vraie gestion des risques avant, pendant, après l'hospitalisation (violences, tentatives de suicides, automutilations...) Accueil et anamnèse Tâches infirmières -Entretien d’accueil en vue de récolter un maximum de données (histoire, facteurs favorisants) Compétences - Présenter l'institution et le fonctionnement du service. - Analyser les troubles du comportement au regard de l'anamnèse du sujet, de l'histoire psychopathologique de ses troubles et de sa vie psychique. - Distinguer et maîtriser les différents types d'entretien, les différents niveaux d'interventions relationnelles: aide et soutien psychologique, relation d'aide thérapeutique, entretien d'accueil et d'orientation, entretien individuel à visée psychothérapique, entretien à visée diagnostique. Prise en charge somatique Tâches infirmières -Administrer le traitement, lui faire comprendre qu’il doit absolument le prendre pour se sentir mieux observer les effets secondaires et commencer une éducation par rapport au traitement médicamenteux (posologie, conduites à éviter, aliments …) -L’accompagner au niveau de son quotidien. Compétences - Prise en charge globale du sujet : soins d'hygiène corporelle et de propreté, les soins de base. - Observer, interpréter et réagir d’une façon adéquate selon la présence d'un schéma mictionnel et fécal normal ou anormal. - Observer, selon les principes d'alimentation et de diététique, les besoins et les apports alimentaires et hydriques et réagir d’une façon adéquate, en tenant compte des souhaits du patient. Stimuler le patient si nécessaire. - Stimuler le patient à l'autonomie, tout en respectant les possibilités, les restrictions et les souhaits du patient. - Observer les paramètres vitaux et physiques, de les interpréter et de réagir d’une façon adéquate, à partir des connaissances des normes des paramètres et rapport au médecin. - Vérification de la prise des médicaments et éducation du patient sur la compliance au traitement. - Surveillance des effets secondaires au traitement et réagir adéquatement. - Planifier et / ou effectuer les soins plus spécifiques qui s'éloignent des soins habituels mais qui correspondent aux besoins du patient. - Appliquer les principes d'hygiène hospitalière. Cadre hospitalier - soutien au développement personnel Tâches infirmières situation qui se joue dans la durée -Après 24 heures, faire sortir le patient et l’installer dans sa chambre. Lui présenter le service (salle de bain, fumoir, bureau infirmière, bureau médecin, ergo. ). Lui présenter le personnel (qui fait quoi). Lui présenter et lui expliquer l’organisation du service et d’une journée (repas, médicament, soins.) Instaurer un cadre sécurisant. Lui instaurer dès le départ des limites qu’il ne pourra pas transgresser (ne pas frapper le personnel, les patients…) Lui expliquer les limites et dire pourquoi on les lui impose. Être claire et ferme sans pour cela être autoritaire. L’infirmière doit sentir le juste ton qu’elle doit utiliser pour éviter l’escalade au niveau du patient. -Observer dans quotidien : essayer de saisir son vécu du monde. Structurer: accompagner dans quotidien. Contrôler son activité psychomotrice, ses cris et ses hurlements afin de ne pas irriter les autres patients et maintenir le calme dans le service (le jour)

261

-Si trop agité et impulsif, étudier avec lui, les stratégies qu’il pourrait utiliser pour canaliser son énergie. Proposer d’aller frapper le punching ball par ex. ; -Recadrer le patient dès que nécessaire, lui rappeler les règles du service. Prévention -Être à l’écoute du délire, voir s’il y a un élément qui revient souvent, le thème…. Exprimer qu’on entend bien ce qu’il nous dit mais que notre réalité est différente de la sienne et qu’on ne voit pas ce qu’il voit, on n'entend pas ce qu’on lui dit …afin de le remettre dans la réalité (à long terme). -Essayer de le faire participer aux activités thérapeutiques en tenant compte de ses hobbies, de ses attentes, au début, programme seul avec des moments de repos. -Lui faire exprimer ce qu’il vit, ce qu’il ressent au niveau de ces ateliers. -Lui proposer des tâches au niveau du quotidien (mettre la table, vaisselle…) -Le valoriser à bon escient -Pratiquer au moins 3 fois par semaine des entretiens d’aide. -Etre disponible et à l’écoute. -Mise en place d'un plan de crise avec le patient. Compétences - Choix, élaboration et mise en œuvre d'un projet de soin personnalisé s'inscrivant dans un processus de démarche qualité et accompagnée d'une réflexion éthique. - Mettre en place les stratégies d'interventions appropriées, choisies à partir d'objectifs et à en mesurer les conséquences. - Maîtrise d'activités de soins dans une visée psychothérapique.. - Observation, surveillance et prise en charge des troubles du comportement - Observation et valorisation des progrès accomplis, renforcement positif. - Réaliser des soins d'accompagnement qui privilégient autant la visée curative, psychothérapique, de maintenance, que la dimension psychosociale. - Dépister et gérer les troubles du comportement comme l'angoisse, l'agressivité, la violence, liés à une désorganisation psychique sans oublier les risques pour les autres patients et professionnels. - Etablir des corrélations entre expressions cliniques et des éléments psychodynamiques de la personnalité. - S'engager dans des relations d'aide thérapeutique individuelles et groupales mobilisant les capacités psychiques du patient comme outil du soin. - Démarches éducatives. - Elaborer un projet de soins personnalisé et prévoir son évaluation, évaluer et adapter en conséquence. - Articuler la réflexion clinique, la transmission et la restitution au patient des données identifiées. Soutien dans ses relations avec les autres Tâches infirmières -Informer du patient et de la famille au niveau : de la pathologie, du traitement médicamenteux, des structures extra-hospitalières. Soutien psychosocial. -Dans un premier temps, laisser le temps au patient de faire connaissance avec le groupe des autres patients, le laisser dans sa chambre seul si tel est son désir. -Observer la tolérance des autres patients -Évaluation et mise en place d'un réseau de soutien. Compétences - Démarches auprès de l'environnement, des bassins de vie. - Entretiens familiaux à visée sociothérapeutique. - Animation et organisation de rencontres communautaires portant sur la gestion et l'organisation de l'unité. - Apporter une aide aux familles avant, pendant, après l'hospitalisation (soutien, explications, information, orientation...). Préparation de la sortie

262

Tâches infirmières -L’accompagner pour ses diverses démarches. -Préparer son retour à domicile : faire passer l’assistante sociale pour qu’elle puisse arranger la situation sociale -Parler des différentes structures qui existent à l’extérieur et qui seraient susceptibles de l’aider s’il ne se sent plus bien dans le centre où il se rend. Compétences - Développer des stratégies de soins en matière de prévention, de postcure en lien avec les problèmes actuels. - Accompagnements à l'extérieur de l'unité. - Informer le patient et ses proches et les adresser aux structures de soins dont le patient aura besoin. Coordination et tâches administratives Tâches infirmières -Transcrire les différentes observations dans le dossier, résumé la situation lors des remises de service, tenir le médecin au courant de l’évolution …et ce, durant tout le séjour à l’hôpital. -AS : voir possibilités de revenus de remplacement ? Voir degré d’urgence de mettre en ordre le point de vue social. Compétences - Identifier les priorités. - Travailler avec d'autres professionnels. Capacités relationnelles, d'écoute, d'adaptabilité, d'offre de disponibilité à l'égard des partenaires. - Intervenir auprès des médecins et / ou de l’organisation pour défendre les intérêts du patient. - Etre des conseillers et des consultants auprès des professionnels concernés par la maladie mentale, par les personnes dont ils ont la charge ou qu'ils rencontrent dans le cadre de leur pratique professionnelle. - Synthétiser lors de la transmission tout en respectant le secret professionnel, et sans émettre de jugement de valeurs. - Gérer et avoir recours aux ressources appropriées lors d'une divergence d'opinion au sein de l'équipe concernant la prise en charge d'un patient. - Sélectionner les données correctes concernant le déroulement des soins et la situation du patient et les formuler clairement, aussi bien oralement que par écrit lors des rapports et évaluer la compréhension de son interlocuteur pour au besoin adapter la transmission. - Planifier les rendez-vous et les examens médicaux avec les services appropriés. - Préparer les demandes d'examens médicaux avec une attention particulière pour les spécificités. - Classer les résultats des examens effectués. - Commander les médicaments et autres produits à la pharmacie. - Commander du matériel spécifique pour les soins et le matériel pour les tâches administratives. - Préparer les dossiers pour les nouveaux patients. - Tenir à jour le dossier infirmier et le dossier du patient. S’appréhender comme sujet soignant Compétences - Reconnaître ses limites et passer le relais quand nécessaire . - Ajuster ses distances relationnelles. - Comprendre ses propres mécanismes psychoaffectifs, gérer ses réactions face aux diverses situations rencontrées. - Repérer les mécanismes de défense. - Identifier la manière de progresser dans la relation à la personne soignée, dans les processus en cours. - Gérer les enjeux de transfert / contre-transfert. - Savoir s'affirmer et être ferme face au patient quand cela est nécessaire.

263

- Analyser et évaluer ses prises en charge relationnelles. - Soutenir des engagements de soins dans la durée. - Soigner sans toujours connaître les causes et sans pouvoir agir directement sur celles-ci. Capacité à supporter le doute et la non-maîtrise d'une situation de soins. - Soigner par la mise en sens des signes cliniques. - Soigner un malade contre sa volonté quand la personne ne se sent ni malade ni souffrante. - Soigner en s'inscrivant dans une temporalité émaillée de sorties, de ruptures, de situations de crise, de réticences, de repli sur soi, de passages à l'acte, d'améliorations cliniques qui participent de la construction du processus de soin. - Soigner pour aider à vivre le moins mal possible les situations et les évènements qui constituent le quotidien. - Savoir être le garant d'une éthique professionnelle et des droits des patients, de la législation générale et hospitalière. - Elaborer et établir des articulations entre des situations de soins singulières et des modèles théoriques. - Position réflexive sur sa pratique professionnelle. - Développer des méthodes d'évaluation et des procédures qualité. - Elaboration du savoir par la participation aux programmes de formation continue, interne et externe et la transmission de ses savoirs aux étudiants, à ses collègues, à ses collaborateurs, aux différents partenaires. - Faire preuve d'honnêteté, équité, respect et objectivité en toutes circonstances. - Respecter les opinions et les convictions du patient, même si elles vont à l'encontre des nôtres.

264

Bijlage 6: tabellen en figuren van het zorgdomein psychiatrie Mean

Median

Std D

min

max

IQR

simple

2,50

2,53

0,066

2,4

2,60

0,110

courante

2,51

2,49

0,078

2,41

2,65

0,145

difficile

2,53

2,55

0,080

2,43

2,66

0,143

urgent

2,52

2,49

0,073

2,44

2,66

0,123

simple

2,02

2,03

0,039

1,96

2,09

0,057

courante

2,03

2,03

0,069

1,9

2,17

0,105

difficile

2,10

2,12

0,081

1,97

2,22

0,145

urgent

2,05

2,05

0,095

1,9

2,20

0,168

simple

1,84

1,82

0,110

1,72

2,02

0,200

courante

1,91

1,89

0,134

1,75

2,25

0,220

difficile

1,96

1,90

0,205

1,77

2,38

0,265

urgent

1,94

1,94

0,117

1,77

2,12

0,208

simple

2,170

2,17

0,087

2,04

2,34

0,118

courante

2,181

2,185

0,079

2,05

2,34

0,133

difficile

2,207

2,19

0,103

2,07

2,37

0,180

urgent

2,202

2,17

0,117

2,09

2,50

0,118

Global

Savoir cognitif

Savoir faire

Savoir être

ANNEXE - TABLEAU 6.1. ANALYSE DESCRIPTIVE DU NIVEAU DE COMPLEXITÉ GLOBALE PAR CATÉGORIE DE SITUATIONS

265

Mean

Median

Std D

Min

Max

IQR

Toutes compétences confondues Global

2,5148

2,5

0,0733

2,40

2,66

0,13

Savoir

2,0468

2,03

0,0768

1,90

2,22

0,13

Savoir-faire

1,9132

1,895

0,1449

1,72

2,38

0,21

Savoir être

2,1880

2,175

0,0922

2,04

2,50

0,13

Global

2,4455

2,33

0,2042

2,13

3,17

0,17

Savoir

2,1323

2,14

0,2053

1,67

2,50

0,30

Savoir-faire

1,3528

1

0,4362

1,00

2,50

0,67

Savoir être

1,4168

1

0,5151

1,00

2,67

0,82

Global

3,0702

3,04

0,1246

2,92

3,60

0,12

Savoir

2,3710

2,325

0,1881

2,06

3,00

0,25

Savoir-faire

2,5256

2,5

0,1651

2,27

3,00

0,23

Savoir être

2,7588

2,75

0,0861

2,64

3,00

0,09

Global

2,3423

2,33

0,0943

2,20

2,57

0,11

Savoir

2,2033

2,2

0,1194

1,90

2,57

0,15

Savoir-faire

2,6328

3

0,4553

1,67

3,00

0,71

Savoir être

1,7146

1,7

0,1300

1,40

2,00

0,17

Global

3,5868

3,5

0,3484

3,00

4,00

0,67

Savoir

2,8375

3

0,2235

2,00

3,00

0,33

Savoir-faire

2,8293

3

0,2161

2,00

3,00

0,33

Savoir être

2,8770

3

0,1681

2,50

3,00

0,33

Global

2,1147

2

0,2720

1,80

3,00

0,17

Savoir

1,7521

1,67

0,1984

1,50

2,29

0,33

Savoir-faire

1,5304

1,5

0,3600

1,00

2,50

0,42

Savoir être

1,7945

1,67

0,2713

1,50

3,00

0,33

Accueil anamnèse

Cadre soutien

Coordination équipe

Gestion crise

Préparation sortie

ANNEXE - TABLEAU 6.2. COMPLEXITÉ GLOBALE ET PAR COMPOSANTE, POUR CHAQUE GROUPE DE COMPÉTENCES

266

Mean

Median

Std D

Min

Max

IQR

S'appréhender comme soignant Global

2,5567

2,54

0,1231

2,00

2,85

0,11

Savoir

1,9279

1,93

0,1145

1,67

2,16

0,14

Savoir-faire

1,7592

1,725

0,2237

1,25

2,58

0,26

Savoir être

2,1954

2,175

0,1320

1,86

2,41

0,18

Global

2,2854

2,285

0,1074

2,08

2,60

0,10

Savoir

2,0132

2

0,1672

1,56

2,55

0,20

Savoir-faire

1,6702

1,62

0,1721

1,33

2,09

0,23

Savoir être

1,8652

1,83

0,1889

1,57

2,27

0,29

Global

2,6313

2,63

0,2438

2,00

3,33

0,28

Savoir

1,8878

2

0,3404

1,00

3,00

0,29

Savoir-faire

2,1013

2

0,2540

1,60

3,00

0,20

Savoir être

2,4164

2,38

0,3167

1,67

3,00

0,35

Global

1,4326

1,33

0,2818

1,00

2,67

0,21

Savoir

1,4250

1,33

0,2886

1,00

2,67

0,21

Savoir-faire

1,0793

1

0,1983

1,00

2,00

0,02

Savoir être

1,1288

1

0,3247

1,00

2,33

0,00

Somatique

Soutien relationnel

Tâches administratives

ANNEXE - TABLEAU 6.2. COMPLEXITÉ GLOBALE ET PAR COMPOSANTE, POUR CHAQUE GROUPE DE COMPÉTENCES (suite)

267

Kruskal-Wallis test

df

p-value

Médiane

IQR

Globale

11,028

3

0,012

3,5

0,67

Savoir cognitif

9,924

3

0,019

3

0,33

Savoir faire

10,493

3

0,015

3

0,33

Savoir être

14,447

3

0,002

3

0,33

ANNEXE - TABLEAU 6.3. TEST DE KRUSKAL-WALLIS ENTRE CATÉGORIE DE SITUATIONS, POUR LA COMPLEXITÉ GLOBALE ET POUR CHACUNE DE SES COMPOSANTES.

Kruskal-Wallis test

df

p-value

Toutes compétences confondues

82,883

2

<0,001

Gestion de la crise

0,871

2

0,647

Accueil - Anamnèse

62,288

2

<0,001

Somatique

60,220

2

<0,001

Cadre de soutien

82,502

2

<0,001

Soutien relationnel

56,426

2

<0,001

Préparation de la sortie

18,620

2

<0,001

Coordination équipe

95,664

2

<0,001

S’appréhender comme soignant

87,307

2

<0,001

Administration

71,683

2

<0,001

TABLEAU 6.4. TEST DE KRUSKAL-WALLIS ENTRE LES 3 COMPOSANTES DE LA COMPLEXITÉ ET POUR CHAQUE GROUPE DE COMPÉTENCES

268

Composantes Test Mann-Withney U p-value Toutes compétences confondues Savoir – Savoir-faire 473,5 <0,001 Savoir – Savoir être 286,0 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 150,0 <0,001 Gestion de la crise Savoir – Savoir-faire 779,5 0,827 Savoir – Savoir être 740,0 0,511 Savoir-faire –Savoir être 715,5 0,361 Accueil anamnèse Savoir – Savoir-faire 123,5 <0,001 Savoir – Savoir être 197,0 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 769,5 0,751 Somatique Savoir – Savoir-faire 213,0 <0,001 Savoir – Savoir être 675,0 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 540,5 <0,001 Cadre de soutien Savoir – Savoir-faire 613,5 <0,001 Savoir – Savoir être 101,5 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 281,0 <0,001 Soutien relationnel Savoir – Savoir-faire 6,22 <0,001 Savoir – Savoir être 234,5 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 409,5 <0,001 Préparation de la sortie Savoir – Savoir-faire 656,0 <0,001 Savoir – Savoir être 1076,5 0,693 Savoir-faire –Savoir être 604 ,4 <0,001 Coordination équipe Savoir – Savoir-faire 417,5 <0,001 Savoir – Savoir être 9 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 81,5 <0,001 S’appréhender comme soignant Savoir – Savoir-faire 532,5 <0,001 Savoir – Savoir être 151,0 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 132,5 <0,001 Administration Savoir – Savoir-faire 156,5 <0,001 Savoir – Savoir être 264,0 <0,001 Savoir-faire –Savoir être 990,0 0,831 TABLEAU 6.5. TEST DE MANN-WITHNEY U ENTRE COMPOSANTES DE LA COMPLEXITÉ PAR GROUPE DE COMPÉTENCES

269

Cette figure synthétise les 3 composantes de la complexité pour chaque groupe de compétence en distinguant chaque catégorie de situations,.

Gestion crise/ Crisis beheer

4,0

Cadre soutien/Kader ondersteuning

Soutien relationnel/Relaties Ondersteuning

moyenne/gemiddeld

3,0

2,0

1,0

S'appréhender soignant/Zichzelf kennen als hulpverlener

Accueil anamnèse/ Onthaal anamnese

moyenne/gemiddeld

4,0

3,0

Coordination équipe/Team coordinatie

2,0

1,0

Somatique/somatisch

moyenne/gemiddeld

4,0

Préparation sortie/ Ontslag voorbereiding

3,0

Administration/Administratie

2,0

Composantes par type de situations Aspecten per type situaties


Légende : catégorie de situation 21 = savoir & situation simple 22 = savoir & situation courante 23 = savoir & situation difficile 24 = savoir & situation urgente

31 = savoir-faire & situation simple 32 = savoir-faire & situation courante 33 = savoir-faire & situation difficile 34 = savoir-faire & situation urgente

31 32 33 34

41 42 43 44

21 22 23 24

11 12 13 14

41 42 43 44

21 22 23 24

11 12 13 14

41 42 43 44

31 32 33 34

21 22 23 24

11 12 13 14

31 32 33 34

1,0


41 = savoir être & situation simple 42 = savoir être & situation courante 43 = savoir être & situation difficile 44 = savoir être & situation urgente

ANNEXE - FIGURE 6.1. MATRICE : COMPLEXITÉ PAR COMPOSANTE ET PAR CATÉGORIE DE SITUATIONS, POUR CHAQUE GROUPE DE COMPÉTENCES

270

GLOBALE

SAVOIR

SAVOIR FAIRE

SAVOIR ÊTRE

simple courante difficile urgente 2,50 2,51 2,53 2,52 2,53 2,49 2,55 2,55 0,07 0,08 0,08 0,08 2,40 2,41 2,43 2,43 2,60 2,65 2,66 2,66 0,11 0,15 0,14 0,14








TOTAL Moyenne Médiane DS Min Max IQR GESTION CRISE Moyenne Médiane DS Min Max IQR ACCUEIL ANAMNÈSE Moyenne Médiane DS Min Max IQR ANNEXE –

simple courante difficile urgente simple courante difficile urgente simple courante difficile urgente simple courante difficile urgente 2,47 2,42 2,44 2,49 2,15 2,10 2,17 2,17 1,46 1,31 1,31 1,36 1,43 1,41 1,40 1,45 2,50 2,33 2,42 2,42 2,14 2,14 2,15 2,09 1,50 1,00 1,25 1,25 1,00 1,50 1,25 1,00 0,15 0,21 0,13 0,13 0,18 0,25 0,14 0,21 0,50 0,47 0,34 0,43 0,60 0,47 0,45 0,72 2,33 2,13 2,30 2,30 2,00 1,67 2,00 2,00 1,00 1,00 1,00 1,00 2,67 1,00 1,00 1,00 2,71 3,00 2,60 2,60 2,50 2,50 2,40 2,50 2,33 2,50 1,80 2,00 2,67 2,50 2,00 2,67 0,26 0,17 0,25 0,25 0,25 0,25 0,27 0,37 0,84 0,64 0,59 0,75 0,84 0,74 0,85 1,17 TABLEAU 6.6. COMPLEXITÉ DÉTAILLÉE PAR GROUPE DE COMPÉTENCES, PAR COMPOSANTE ET PAR CATÉGORIE DE SITUATIONS

271

PRISE EN CHARGE SOMATIQUE Moyenne Médiane DS Min Max IQR CADRE ET SOUTIEN Moyenne Médiane DS Min Max IQR SOUTIEN

GLOBALE

SAVOIR

SAVOIR FAIRE

SAVOIR ÊTRE









simple courante difficile urgente simple courante difficile urgente simple courante difficile urgente simple courante difficile urgente 2,71 2,62 2,61 2,57 1,91 1,81 1,97 1,94 2,01 2,15 2,13 2,08 2,49 2,38 2,42 2,40 2,69 2,67 2,50 2,50 2,00 2,00 1,87 1,88 2,00 2,00 2,00 2,00 2,50 2,36 2,33 2,33 0,30 0,23 0,22 0,22 0,26 0,33 0,51 0,29 0,18 0,34 0,20 0,12 0,34 0,32 0,33 0,31 2,33 2,00 2,40 2,40 1,33 1,00 1,40 1,50 1,60 1,75 2,00 2,00 3,00 1,67 2,00 2,00 3,33 3,00 3,00 3,00 2,20 2,20 3,00 2,33 2,33 3,00 2,50 2,33 3,00 3,00 3,00 3,00 0,42 0,14 0,36 0,36 0,31 0,45 0,69 0,52 0,05 0,21 0,30 0,19 0,45 0,24 0,49 0,44 TABLEAU 6.6. COMPLEXITÉ DÉTAILLÉE PAR GROUPE DE COMPÉTENCES, PAR COMPOSANTE ET PAR CATÉGORIE DE SITUATIONS

RELATIONNEL

Moyenne Médiane DS Min Max IQR ANNEXE –

272

GLOBALE

SAVOIR

SAVOIR FAIRE

SAVOIR ÊTRE

















PRÉPARATION SORTIE

Moyenne Médiane DS Min Max IQR COORDINATION ÉQUIPE

Moyenne Médiane DS Min Max IQR S'APPRÉHENDER COMME SOIGNANT

Moyenne Médiane DS Min Max IQR TÂCHES ADMINISTRATIVES

Moyenne Médiane DS Min Max IQR

273

EEN ONDERZOEK NAAR DE VERPLEEGKUNDIGE COMPETENTIES RECHERCHE SUR LES COMPÉTENCES INFIRMIÈRES

Recommend Documents