Een onderzoek naar de beroepsmogelijkheden binnen GrafiMedia

Een onderzoek naar de beroepsmogelijkheden binnen GrafiMedia Robert Goede Linda Pieke

Inhoud Index Voorwoord Het interview/ de film

• •

De vragenlijst De antwoorden

De Grafische sector in beeld

•

Inleiding

•

Opleiding & beroep • Opleidingen overzicht per niveau

•

Beroep & arbeidsmarkt • GrafiMedia toen en nu • Veranderingen in de arbeidsmarkt • Trends volgens KVGO/TNO • Werkgelegenheid • Aansluiting van onderwijs naar beroep • Werkgelegenheid per sector • Werkgelegenheid per sector per regio

•

Links en tips

1

Voorwoord Het is altijd moeilijk om keuzes te maken, zeker als het je toekomst betreft. Maar het is wel goed om jezelf goed te laten informeren over hoe je verder moet nadat je de opleiding hebt afgerond. De meeste gegevens die je op internet vind, of via uitgereikte boekjes staan vol van begrippen, kaarten en grafieken die erg ingewikkeld kunnen zijn. Daarom kun je door middel van deze presentatie en de reader goed kijken waar het eigenlijk allemaal om gaat, zonder dat je overtollige informatie krijgt. Waar draait het nou eigenlijk allemaal om? Je wil een baan, en het liefst ga je iets doen wat je leuk vind om te doen. Maar geld is ook belangrijk. Je wil graag weten waar je kansen liggen en waar je eventueel nog aan zou moeten werken om later te doen wat bij je past. Er zijn een hoop mythen over de grafische arbeidsmarkt die zich de ronde doen. Dat Printmedia zijn beste tijd heeft gehad en dat AV en Multimedia de beste arbeidskansen geven. Dit is niet waar, zoals je zal lezen in dit verslag. Natuurlijk zijn er veranderingen, maar het is niet zo zwart-wit als je denkt. Gebruik deze reader als naslagwerk. Doe de testjes en bekijk de links. Laat je inspireren door het interview dat op film is vastgelegd. Wees kritisch, maar blijf open. Wees doelbewust, maar wees ook bereid om je visie bij te sturen. Dan zal je in ieder geval genoeg kennis van zaken hebben om datgene te gaan doen wat je boeit en waar je hoogstwaarschijnlijk succesvol in zal zijn! Linda Pieke Robert Goede EHvA 2008

2

Het interview / de film Om jullie een duidelijk beeld te geven van de grafische arbeidsmarkt hebben we een presentatie gemaakt waarin een interview is verwerkt met twee personen die hierin werkzaam zijn. Gekozen is voor iemand uit de Multimedia wereld en iemand uit de Printmedia wereld. De personen die gekozen zijn werken allebei al meerdere opeenvolgende jaren in dit vakgebied. Hieronder volgt een beknopte beschrijving van deze vakmensen. De personen Scott van der Velden Functie: Multimedia Art Director & Designer Scott van der Velden is naast zijn multimediale achtergrond ook actief in de AV sector, met name op het gebied van special effects productie voor commercials en filmprojecten. Bij CCCP, de compagnon van Czaar, een filmproductiebedrijf, heeft hij met name op dit gebied veel werkzaamheden verricht. (denk aan Six Pack) Ook UPC heeft meerdere malen gebruik gemaakt van zijn After Effects kennis voor commercials en online games.

3

Verder, om het plaatje compleet te maken, beschikt Scott over gedegen kennis op het gebied van huisstijl ontwikkeling voor printmedia opdrachten. Hij is zowel in dienstverband als freelance werkzaam geweest. Heden is hij samen met een aantal zwaargewichten binnen de reclamewereld een bedrijf begonnen, genaamd BREED.

Werkverleden: Lost Boys Pulse CCCP Tequila/ Agency.com BREED/ Freelance Vaardigheden: Adobe After Effects Flash/ Swish 3D Adobe Creative Suite Final Cut Pro Garageband Opdrachtgevers: UPC/ Chello Albert Heijn MacDonalds KPN Expeditie Robinson Gall & Gall TMF Telfort ID-T Stichting Kinderpostzegels Enz.

Dick Dijkman Functie: Directeur & mede-eigenaar van drukkerij Drukpartners DijkmanSmeink Drukpartners DijkmanSmeink is een drukkerij in Diemen die al bestaat sinds de tweede wereldoorlog. Tot voor kort waren er twee drukkerijen met de naam Dijkman te vinden in Diemen, de rotatiedrukkerij en de vellen offsetdrukkerij. De oorsprong van deze bedrijven lag in één bedrijf dat is opgericht door de grootvader van Dick Dijkman. Uiteindelijk heeft er een splitsing plaatsgevonden en is de rotatiedrukkerij in handen van anderen gekomen. De vellenoffset drukkerij is een breed printmedia bedrijf dat zich richt op familiedrukwerk en zakelijk drukwerk. Sinds een jaar is Dijkman een fusie aangegaan met drukkerij Smeink waaruit een sterke combinatie is voortgekomen. Zowel bij de drukkerij als op de DTP-studio

4

hebben ze de mogelijkheden uit moeten breiden en zijn er nieuwe mensen bijgekomen. Ze kunnen doelgerichter werken en ze kunnen sneller inspelen op de wensen van hun klanten, doordat ze meer machines hebben Naast drukwerk bieden ze ook uitstekend digitaal druk-, print- en kopieerwerk. Wie is Dick Dijkman dan? Zoals gezegd de kleinzoon van de oprichter van Drukkerij Dijkman. Hij is begonnen onderaan de ladder in een tijd dat de boekdruk de drukvorm bij uitstek was. Door hard werken en doorleren in de avonduren, zich dus constant in kennis verbredend, heeft hij verwezenlijkt wat hij heeft en is. Natuurlijk niet alleen, ook zeker zijn vrouw en sommige medewerkers hebben hier een grote rol in gespeeld.

5

De vragenlijst Introductie: 1. Hoe heet je en wat is je functie? Opleidingen: 2. Welke opleidingen heb je gedaan? 3. Vond je de opleiding(en) aansluiten op de praktijk? Leg uit waarom? Functies: 4. Wat voor soort functies zijn in trek binnen jouw vakgebied? 5. Welke functies zijn (meer) niet in trek? Arbeidsmarkt: 6. Hoe denk je dat de arbeidsmarkt eruit ziet in jouw vakgebied? 7. Zijn er veranderingen gaande in deze arbeidsmarkt? Werkgelegenheid: 8. Is er veel of weinig werk in jouw vakgebied te vinden? 9. Is dat in vaste dienst, op contractbasis of freelance ingehuurd? Praktische tips: 10. Wat voor kennis en praktijkervaring heb je nodig binnen dit vakgebied? 11. Wat voor advies zou je willen meegeven aan de studenten?

6

De antwoorden 1. Hoe heet je en wat is je functie? Scott van der velden Online Art Director en designer. Dick Dijkman Directeur en mede-eigenaar van drukkerij Drukpartners DijkmanSmeink

2. Welke opleidingen heb jij gedaan? Scott: HAVO Grafische Lyceum Nima A (marketing)

Dick:

MULO Handels (avond)School Grafische School (richtinghandzetter) Grafische MTS Staf en Kader (+ calculatie diploma)

3. Vond je de opleidingen aansluiten op de praktijk? Scott: Niet echt. Dit was te wijten aan de digitale opkomst Dick: Voor hem wel. Het handzetten en boekdrukken was een gesettelde werkvorm ondanks de op handen zijnde veranderingen.

4. Wat voor functies zijn in trek binnen jouw vakgebied? Scott: Functies voor creatie; Art Directors, Copywriters, Conceptueel Designers. Uitvoerende functies; Vormgevers, Designers. Echt uitvoerend werk; heel leuk maar het liefst stappen mensen toch binnen op creatie. Waar heel veel om gevraagd wordt zijn Flashers en Action Scripters. Hier is veel werk in!!!! Dick:

Offsetdrukkers, afwerkers en DTP-ers die heel allround zijn.

5. Welke functies zijn niet meer in trek? Scott: Functies binnen de traditionele media zoals bijvoorbeeld een werktekenaar. Door de opkomst van de computer zijn er sowieso veel functies verdwenen en dan vooral in de Grafische Industrie. Dick:

De verouderde technieken, denk aan een reproafdeling!! Filmvervaardiging en monteren, drukplaten handmatig belichten. Interessant is dat er wel een vervangende functie uit is voortgekomen en dat de mensen die zich niet hebben bijgeschoold nu op straat staan!!

7

6. Hoe denk je dat de arbeidsmarkt er uit ziet in jouw vakgebied? Scott: Geeft een advies hoe je binnen deze markt kan binnenkomen gezien de huidige arbeidsomstandigheden. Voor mensen met talent is altijd een plek, ben je iemand met iets minder talent dan is het handig om een kruiwagen/ introducé te hebben en zorg voor een dijk van een Portfolio. Dick: Vertelt dat de vergrijzing oorzaak zal zijn van een tekort aan goed geschoolde vakmensen. Mensen die breed zijn opgeleid of kennis hebben. Dit is in het hele PrintMedia vak. Want ook voor de nieuwe digitale onderdelen blijft de klassieke vakkennis nodig.

7. Zijn er veranderingen gaande in deze arbeidsmarkt? Scott: Ja, er zijn veranderingen gaande. De digitale media neemt hand over hand toe t.o.v. de traditionele media. Digitale media krijgt steeds een groter aandeel op de markt. Scott ‘verwacht’ ook dat er een omslagpunt gaat komen dat digitale media het centrale ding wordt. Dick:

Door de vergrijzing en automatisering is er een grote groep werknemers verdwenen. Echter door diezelfde automatisering kan het ook met veel minder mensen gedaan worden. Van de mensen die overblijven wordt dan ook een bredere inzetbaarheid en een bredere kennis verwacht. Kennis van papier, kleur en druktechnieken blijven een must, vooral voor de afwerking van het grafisch product.

8. Is er veel of weinig werk in jouw vakgebied? Scott: Voor mensen met talent is er altijd werk. Voor mensen met minder talent liggen er ook genoeg kansen om er tussen te komen. Dick:

Aan de hand van de huidige situatie, zegt hij: Er is omzetgroei maar de marges zijn ook heel klein. De schaalvergroting is een must (veel klanten, groot orderpakket hebben). Daar ligt dus werkgelegenheid.

9. Is dat in vaste dienst, op contractbasis of freelance? Scott: Adviseert om in het begin voor een baas te gaan werken en pas na een aantal jaren het als freelancer te proberen. Hiervoor heb je gewoon wat meer ervaring nodig. Dick:

Mensen met een vast contract zijn vaak mensen die voor het jaar 2000 al in dienst waren.

8

Mensen waar op freelance basis van gebruik gemaakt wordt zijn fotograaf, tekstschrijver en ontwerper. Het werken op contractbasis (jaarcontracten) is wel een beetje de nieuwe manier van werken. Dit heeft ook allemaal met angst te maken. Er hoeft maar iets te gebeuren en de economie stort in. Met alle gevolgen van dien.

10. Wat voor kennis en praktijkervaring heb je nodig in dit vakgebied? Scott: Talent!!!!! Daar draait het toch wel om. Ook kennis van je gereedschap, je computer. Kennis van je klanten en van de markt. Die dingen heb je nodig om iets te kunnen bedenken en uitvoeren. Dick: Allround zijn!!!! Ben je ergens goed in ga er dan voor maar vergeet nooit dat alles kan veranderen. (Denk aan IT-sector)

12. Wat voor advies zou jij willen meegeven voor de studenten? Scott: Doe iets geks! Dat maakt indruk. Wanneer je niet over loopt van talent zorg dan dat je goede opleidingen hebt afgerond. Zorg voor een goed portfolio en...Hard werken! Dick: Werk met plezier!

9

De Grafische sector in beeld Inleiding algemeen De GrafiMedia branche realiseert met zo’n 3000 bedrijven en 46.000 werknemers jaarlijks een omzet van 7.4 Miljard euro. De branche heeft een sterk MKB-karakter (midden en klein bedrijf) met een gemiddelde bedrijfsgrootte van 15,5 medewerkers. De branche reageert snel als er een groei of een daling is in de economische omstandigheden. De concurrentie vanuit het buitenland kan behoorlijk lastig zijn voor bedrijven in Nederland. Door de opkomst van internet verliest printmedia langzaam haar dominante positie, maar behoudt wel een stevige plaats naast andere mediavormen. Het positieve is dat de markt voor drukwerk nog steeds groeit. Er zijn voor de grafische productiefuncties moeilijk kandidaten te vinden. Dat komt door vergrijzing, marktveranderingen en technologische ontwikkelingen. Daardoor is de opgedane kennis al gauw verouderd en zijn mensen die opgeleid zijn voor een bepaalde functie onvoldoende breed inzetbaar. Dit uit zich in een tweemaal zo hoge werkeloosheid van grafische werknemers in de branche. Omdat er zoveel oudere grafische vakmensen met een verouderde vakbekwaamheid werkeloos zijn geworden heeft dit een negatief effect op de keuze van studenten die daardoor geen technische beroepsopleidingen willen kiezen. Het resultaat is dat andere en hogere opleidingen worden gekozen die niet aansluiten bij de meeste vacatures binnen de GrafiMedia branche. De praktische beroepsopleidingen in het MBO komen hierdoor in de knel te zitten. Om toch een praktische grafisch technische beroepsopleiding aan te kunnen bieden die de behoefte van de grafische arbeidsmarkt vervult is het competentie gericht leren ingevoerd. Hierdoor worden de bedrijven meer betrokken bij de beroepsopleiding. Een pluspunt is dat de oudere werknemers binnenkort de werkvloer zullen verlaten waardoor er een hoop nieuwe vacatures zullen ontstaan voor de jongeren die voor een technische beroepsopleiding hebben gekozen.

10

Opleiding & Beroep Opleidingen overzicht per niveau Er zijn verschillende opleidingen binnen GrafiMedia op verschillende niveaus. Deze zijn onder te verdelen in de volgende beroepsgroepen:

• • • • • • • • • • • • • • •

Multimedia vormgever Grafisch vormgever Grafisch intermediair Bedrijfsvoeren Praktijkopleider IT Mediaproductie Elektronisch voorbereider Drukker Nabewerker Basisvoorbereider Basisdrukker Basisnabewerker Grafisch assistent AV medewerker Inspeciënt/ Theatertechnicus

Een opleiding kan gevolgd worden op 4 niveaus. Een overzicht van wat er per niveau bereikt kan worden staat hieronder.

Per niveau opleidingen overzicht naar de functies binnen GrafiMedia (www.goc.nl)

11

Beroep & Arbeidsmarkt GrafiMedia toen en nu In een traditioneel grafisch productie proces waren alle verschillende werkzaamheden opgesplitst en door afzonderlijke werknemers uitgevoerd. Iedere vakman werkte zelfstandig aan zijn taak en alles werd afzonderlijk gedaan. Dit was mogelijk, omdat iedere werknemer zijn vak verstond en zich verder geen zorgen hoefde te maken over wat een collega vakman moest doen. Het moderne grafische productieproces maakt geen gebruik van al deze afzonderlijke kennis. Een goed voorbeeld hiervan is de pre-press waar de deelprocessen zoals zetten, reproductiefotografie, correctie, micromontage, macromontage, retoucheren en plaatvervaardiging door DTP in combinatie met CTP (computer to plate) volledig zijn geautomatiseerd.

Grafimedia toen en nu

Ook de digitale ontwikkeling binnen de printmedia neemt toe. Naast de vertrouwde druktechnieken wordt ook gebruik gemaakt van professionele printsystemen. (Zie schema volgende pagina) Het is dus nodig voor een werknemer om over voldoende kennis te beschikken op digitaal gebied. Bijvoorbeeld het beheersen van verschillende software pakketten en computerbediening van productie apparatuur. Ook moet een werknemer mee kunnen denken in het totale productie proces.

12

Ontwikkelingen van nieuwe diensten bij GrafiMedia bedrijven

13

Veranderingen in de arbeidsmarkt Naast vormgeving, pre-press, drukken en nabewerken is kennis van ICT, van automatiseren in veel grafische bedrijven van groot belang. Dit houdt in dat een werknemer in de grafische sector naast de standaard aangeleerde technieken kennis moet hebben van onder andere database technieken, netwerken en servers. Naast al de technische kennis is het belangrijk dat er nagedacht wordt over hoe een product verkocht moet worden en dat houdt in dat er verder gekeken moet worden dan alleen een drukwerkproduct. Dus een creatieve denkwijze gekoppeld aan een goede communicatie met de klant zijn heel erg belangrijk!

Trends volgens KVGO/TNO De algemene veranderingen in de samenleving zijn:

• • •

Individualisering (het ‘ik’ is belangrijker dan ‘wij’) Technologiesering (digitalisering, ICT, etc.) Globalisering (We leven in een wereld die steeds kleiner wordt)

Deze veranderingen hebben grote gevolgen voor de GrafiMedia sector. Om deze drie punten wat verder uit te werken ontwikkelde de KVGO/TNO negen belangrijke trends: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

De veeleisende klant: Content à la carte Beeldenstorm: Van statische tekst naar bewegende beelden Van product naar dienst: Geld verdienen met consultancy De klant is koning: Ken je klant en onderhoud je relatie ermee Real time economy: Liever gisteren dan vandaag leveren Technolisme: Focus van techniek naar toepassing Persoonlijke content is king: De goede informatie ontvangen en creëren Opkomst ‘Experience maatschappij’: Elke dag is de gebeurtenis van je leven Informatiechaos: Je hebt een routenavigatie nodig in de online wereld

In onderstaand schema wordt door middel van percentages de openstaande vacatures per branche weergegeven van de laatste 4 jaar. Dit laat zien dat er een groei plaatsvindt in de totale GrafiMedia branche en tevens waar de accenten liggen.

14

Hieronder wordt een overzicht gegeven op de langere termijn van het marktaandeel Elektronisch versus Print. Het is duidelijk dat ze beiden groeien, alleen stijgt het marktaandeel elektronisch in percentage meer.

Prognose (trend) van de arbeidsmarkt

Al deze punten samen genomen is het misschien duidelijk geworden dat een werknemer in de grafische sector zeer breed inzetbaar moet zijn en dat deze meer in huis moet hebben dan zijn/haar voorgangers.

15

Werkgelegenheid

Het is realistisch dat de groei van de werkgelegenheid in de GrafiMedia sector zal komen van bedrijven die een crossmedia strategie gaan volgen. Crossmedia betekent dat er op zowel, printmedia, multimedia en AV diensten geleverd worden. Dit houdt in, dat er naast een groei in alle sectoren (printmedia, multimedia, AV) deze ook meer samengevoegd gaan worden. In een meer traditionele productie omgeving, die uitsluitend printmedia aanbiedt, zal de werkgelegenheid afnemen. De meeste jongeren kiezen dan ook voor multimedia of AV en dat terwijl de werkgelegenheid in die sectoren het minst is, maar wel het meeste groeit. Voor andere beroepsgroepen zijn er wel veel vacatures. Er is met name een tekort aan commercieel personeel (Grafisch Intermediair) en alle grafisch technische beroepen. Aansluiting van onderwijs naar beroep Frappant is dat in onderstaand schema aangegeven wordt dat de personen die voor een opleiding in de AV sector kiezen, een probleem hebben om een leerbedrijf te vinden. Teveel vraag en te weinig aanbod.

Leerbedrijven per opleiding

Als deze personen er dan toch voor kiezen om verder te gaan in de AV sector, gaan zij toch in een andere branche werken. (Zie schema volgende pagina) Zoals ook al werd aangegeven in het interview zijn de vakken Nabewerker en Drukker een veilige keuze!

16

Doorstroom gediplomeerden grafisch beroepsonderwijs

Werkgelegenheid per sector Het schema hieronder laat zien hoe de werkgelegenheid was verdeeld in 2004 over de totale creatieve sector en het schema op de volgende pagina laat het aantal werkzame personen zien in de Grafimediabranche in 2006.

17

Werkgelegenheid per sector per regio

Bovenstaand schema verduidelijkt waar er in Nederland de meeste vacatures zijn te vinden. Om nog meer duidelijkheid te geven in het aanbod van werk binnen de grafische sector zijn in het schema hierboven de vacatures te vinden per beroepsgroep en regio. Om te laten zien waar er een groei is wordt dit in het schema op de volgende pagina aangegeven met een + of een -. Er is een tekort aan arbeidskrachten in Printmedia en mediamanagement, zoals ook al eerder in deze reader was aangegeven.

18

19

Links en tips Er zijn verschillende manieren om informatie te vinden. Internet biedt veel mogelijkheden om op allerlei gebieden kennis te vergaren die nodig zijn voor het maken van de juiste keuze. Ook kunnen er beroepentesten worden gedaan. Scholen en opleidingen http://www.ma-web.nl/pages/MA-webDefault.aspx MA (Mediacollege Amsterdam) http://www.glr.nl/ GLR (Grafisch Lyceum Rotterdam) http://www.glu.nl/ GLU (Grafisch Lyceum Utrecht) http://www.stivako.nl/ http://www.goc.nl/ Vakbladen http://www.graficus.nl/ http://pers.nl/ http://www.gw.nl/ (grafisch weekblad) http://www.grafischnieuws.nl/ Grafische personeel sites http://www.servicepunt-grafimedia.nl/ http://www.werkdruk.nl/ Beroepentesten www.mijngrafischetoekomst.nl http://www.goc.nl/

Ook heeft de grafische sector een CD uitgebracht die een volledig beeld geeft van alle verschillende beroepen die er zijn binnen GrafiMedia. Ook op deze CD kan er een test worden gedaan. Als laatste is het misschien handig om contact op te nemen met de decaan en via de school een beroepskeuze test af te laten nemen.

En.... Wat ga jij nu doen?

20