een frisse start her(r)ijking van bestaande woningbouw Architecten aan de Maas

een frisse start her(r)ijking van bestaande woningbouw

Architecten aan de Maas

“We must be as familiar with the functions of our building as with our materials. We must learn what a building can be, what it should be, and also what it must not be...” Ludwig Mies van der Rohe architect 1886-1969

een frisse start

Het is nu 2010 en we zitten midden in de kredietcrisis. De verkoop van nieuwbouwwoningen zit in het slop en tal van bouwplannen worden op de lange baan geschoven. Bovendien is er in een aantal regio’s in Nederland sprake van een bevolkingskrimp en daarmee heeft de term ‘ bouwen voor krimp’ zijn intrede gedaan. Deze twee feiten leiden tot het uitstel van sloop, terwijl ‘levensverlenging’ van woningbouwcomplexen steeds vaker een goed alternatief blijkt. De huidige gebouwenvoorraad heeft zowel functioneel als technisch gezien te maken met veranderende eisen en verwachtingen, die ruwweg te verdelen zijn in twee groepen; ruimtegerelateerde eisen en bouwfysische eisen. Zolang de mogelijkheden er zijn om het gebouw aan te passen aan de nieuwe wensen kan het in gebruik blijven. Pas als het niet meer (eenvoudig) aan te passen is, is het einde van de functionele levensduur bereikt en voldoet het gebouw niet meer. Naast de functionele en technisch veranderende eisen heeft heden ten dage duurzaamheid een belangrijke plaats ingenomen in onze huidige samenleving. We zijn hard op zoek naar het ontwikkelen van een duurzame samenleving. Vanzelfsprekend wordt bij duurzaamheid vaak direct gekeken naar energiezuinigheid van een gebouw en zijn gebruikers, maar duurzaamheid van de gebouwde omgeving manifesteert zich in meer factoren. Uit oogpunt van duurzaamheid willen we geen gebouwen slopen, tenzij dat perse noodzakelijk is. Het aanpassend vermogen van een gebouw is dus ook een vorm van duurzaamheid. Daarnaast willen we ook de stedenbouwkundige structuur en architectuur van de plek behouden; met sloop breek je soms ook de structuur van je samenleving af. Het is dus van belang om niet alleen naar de individuele woning te kijken, maar juist de kwaliteit van blok of buurt hier bij te betrekken. Voor een succesvolle renovatie is echter meer nodig dan alleen het aanpassen van een bestaand woningbouwcomplex aan de huidige functionele en technische eisen. Een contrasterende ingreep met het bestaande gebouw, die zich manifesteert in het realiseren van een nieuwe entree gecombineerd met het aanpassen van de architectuur naar een minder tijdgebonden architectuur geeft het gebouw vaak een nieuwe uitstraling en een gematerialiseerd visitekaartje naar de buitenwereld. Dit boekje doet verslag van een drietal woningbouwcomplexen uit de jaren ‘70 en ‘80 van de vorige eeuw, die succesvol zijn gerenoveerd naar volle tevredenheid van zowel de corporatie als de bewoners van de woningen.

een frisse start

een frisse start

Appartementencomplex aan de Kerkstraat, Ubach over Worms Dit appartementencomplex is gebouwd begin jaren 70 van de vorige eeuw. Ondanks een eerdere renovatie op bouwfysisch niveau - isoleren dak en aanbrengen dubbele beglazing - voldoet het gebouw niet meer aan de huidige bouwfysische eisen. De corporatie is middels een haalbaarheidsonderzoek tot de conclusie gekomen dat het complex voldoende kwaliteiten heeft om gerenoveerd te worden. Uit bouwfysisch oogpunt is een volledige gevelrenovatie een noodzaak. De entree van het complex is moeilijk zichtbaar en donker. Bewoners klagen dat de hoek waar de entree ligt in de avonduren veel te donker is. Een nieuwe entree is dus een vereiste voor een geslaagde renovatie van dit complex. Tenslotte blijkt dat de bewoners van dit gebouw een hechte gemeenschap vormen. Met name de grote gemeenschappelijke ruimten in het complex worden door de bewoners als zeer prettig ervaren en veelvuldig gebruikt. Sloop van het gebouw zou ook effect hebben op de sociale cohesie in de wijk. Het gebouw heeft een sterke dynamische massa. Deze dynamiek zorgt ervoor dat het gebouw een bepaalde mate van kleinschaligheid uitstraalt. Tegelijkertijd voorziet deze dynamiek in een poging te komen tot een sculpturaal gebaar, hetgeen helaas ontkracht wordt door de gevelopeningen, de verticale doorlopende vlakken en het ontbreken van een duidelijke beëindiging in hoogte. Het materiaal- en kleurgebruik tezamen met de architectuur leiden tot een gedateerde uitstraling. Bij de renovatie zijn niet alleen bouwkundige aanpassingen doorgevoerd, maar is tevens de architectuur en uitstraling van het gebouw aangepast gebruik makend van de krachtige kenmerken van het gebouw. Het resultaat is niet een gebouw dat slechts op bouwfysisch gebied weer voldoet aan de hedendaagse tijd. De architectonische aanpassingen gecombineerd met de nieuwbouw van de entree hebben het gebouw een tijdloos karakter gegeven. De bewoners hebben in wezen een ‘nieuw’ gebouw gekregen, hetgeen zij zo ervaren naar volle tevredenheid.

Complex 451 - Kerkstraat


De noodzaak tot het verhogen van de bouwfysische waarde van de gevel in combinatie met de sculpturale kenmerken van de massa hebben geleid tot het gebruik maken van een isostuc gevel. Aan de dakrand is het stucwerk doorgezet om een duidelijke beëindiging in hoogte aan het gebouw te geven. De kozijnen zijn vervangen door kunststofkozijnen in dezelfde kleur als het stucwerk. De draaiende delen zijn afwijkend van kleur - lichtgrijs - en gaan een relatie aan met de balkonranden die lichtgrijs geschlderd zijn. De buitenruimten werken door hun inpandigheid automatisch als diepe perforaties. Om het sculpturale effect van de massa te versterken zijn analoog aan de buitenruimten de verticaal gelede ramen vormgegeven al enkelvoudige perforaties in het stucwerk. Tussen de kozijnen is een houtelement - in de vorm van een gefreesde Trespa Volkernplaat met houtstructuur - aangebracht om nog meer afstand te nemen van het stucwerk en daarmee de ‘perforerende’werking te vergroten. De combinatie van het stucwerk als gevelbekleding en de afwijkende materialisering en kleurstelling van de secundaire elementen zoals gevelopeneningen en buitenruimten versterken enerzijds de dynamiek en anderzijds de schulpturaliteit van het gebouw. In zijn geheel heeft een gebouw een frisse, mediterrane uitstraling gekregen.

10



11

12



13

14


De entree van het gebouw is volledig vernieuwd. Zowel de locatie als de slechte herkenbaarheid van de oude entree zijn niet bevorderlijk voor een sociaal onveilige situatie. De nieuwe entree is uit het complex gehaald en op het inwendige, u-vormige pleintje gesitueerd om een goede herkenbaarheid te bewerkstelliggen. De entree is maximaal transparant gehouden om zowel van binnen naar buiten als vice versa een constante sociale controle te waarborgen. De nieuwe entree maakt een uitnodigend gebaar en is goed herkenbaar. De maat van de entree sluit beter aan bij de schaal van het complex dan in het verleden. Ook in dit complex is de entreehal nu alleen toegankelijk voor bewoners en is voorzien van automatische schuifdeuren met sleutelschakelaar. Bezoek kan alleen toegelaten worden door één van de bewoners via een video-intercom systeem. Hiermee is tegemoetgekomen aan een wens van de opdrachtgever om de nieuwe entree te ontwerpen volgens de richtlijnen van Woonkeur.

16



17

18


Appartementencomplex aan de Van Weerden Poelmanstraat, Heerlen Dit appartementencomplex is gebouwd midden jaren 70 van de vorige eeuw. De architectuur van het gebouw is kenmerkend voor deze periode van naoorlogse woningbouw. De corporatie heeft bij dit complex meerdere analyses gemaakt, waaronder ook volledige sloop en nieuwbouw om vervolgens te concluderen dat dit gebouw voldoende kwaliteiten heeft om gerenoveerd te worden. Vanzelfsprekend beantwoordt het gebouw het huidige niveau van bouwfysische eisen niet meer, dus gevelrenovatie is noodzakelijk. Bovendien is de entree van het gebouw klein en door de ligging niet veilig. Bewoners klagen dat de hoek waar de entree ligt in de avonduren veel te donker is en frequent gebruikt wordt door drugsgebruikers. Een nieuwe entree is dus een vereiste voor een geslaagde renovatie van dit complex. De architectonische, bouwkundige en functionele analyse levert een aantal aanknopingspunten voor de renovatie. De buitenruimten van de appartementen suggereren een verticale geleding die echter door de doorlopende vloerbanden weer ontkracht wordt. In tegenstelling tot het open karakter van de langsgevels (oost-west) zijn beide kopgevels (noord-zuid) en de plint gesloten. Tenslotte valt op dat de massa van het gebouw is te onderscheiden in een hoofdmassa van metselwerk en twee secundaire betonnen ‘peilers’. De hoofdmassa is in wezen een rechthoekig blok dat op 2 hoeken afwijkend is vormgegeven met ‘oortjes’. Door het gebouw grondig te renoveren zowel exterieur als interieur, maar ook te voorzien van een nieuwe vergrote entree die voldoet aan Woonkeur voldoet het gebouw weer aan de huidige eisen van bewoners en samenleving.

20

Van Weerden Poelmanstraat


21

Om de bouwfysische waarde van de gevel aan te passen aan de hedendaagse eisen is de hoofdmassa voorzien van isostuc. De verticale betonnen peilers zijn niet geïsoleerd, maar alleen geschilderd. Isolatie is hier niet noodzakelijk omdat in deze peilers de liften en trappenhuizen zijn gesitueerd. Op deze wijze wordt de hiërarchie van hoofdmassa en submassa versterkt. Tijdens de renovatie is tevens de architectuur van het gebouw versterkt. De ogenschijnlijke verticale geleding van de buitenruimten is benadrukt door de buitenruimten uit de gevel te trekken en te omkaderen als een gebouwhoge erker. Om dit effect kracht bij te zetten zijn de buitenruimten dichtgezet met puien. Dit geeft overigens de bewoners extra comfort; een balkon dat tevens dienst kan doen als wintertuin. De gebouwhoge erkers veranderen de beleving van de hoofdmassa; van een gedrongen blok naar een slanker, verticaal gericht blok. Deze verandering wordt op een tweetal wijzen kracht bij gezet. De vlakken tussen de erkers kernmerken zich door een kleinschalige detaillering als contragebaar ten opzichte van de ‘grootschalige’ erkers. Vervolgens zijn de 2 afwijkende hoeken in de hoofdmassa ook afwijkend vormgegeven. Zij zijn monotoom gematerialiseerd en valk uitgevoerd. Hierdoor wordt de totale lengte van de langsgevels verkort. Tenslotte is de ‘plint’ van de verkorte langsgevel uitgevoerd in een metselwerk-bekleding. Zo ontstaat visueel een zwaardere, draagkrachtige plint die de bovenliggende woonlagen optillen en losmaken van het maaiveld.

22


24



25

De entree van het gebouw is volledig vernieuwd. De locatie en oriëntatie alsmede de slechte herkenbaarheid van de oude entree zijn debet geweest aan de sociaal onveilige situatie. Het is noodzakelijk gebleken om dit probleem rigoureus aan te pakken. Er is een entree ontworpen met een maximale transparantie op de kop van het gebouw. In wezen is er een enorme luifel gecreëerd waaronder een glazen doos is gerealiseerd. Er zijn dus geen onoverzichtelijk plekken meer die bescherming zouden kunnen bieden aan om eventueel gebruikte te worden voor drugsoverlast. De nieuwe entree maakt een uitnodigend gebaar en is goed herkenbaar. De maat van de entree sluit beter aan bij de schaal van het complex dan in het verleden. De entree is aan de binnenzijde afgewerkt met hoogwaardige materialen. Zo is de vloer voorzien van de keramische tegel Terra Maestricht van Mosa in een lichtbeige kleur. De entreehal is nu alleen toegankelijk voor bewoners en is voorzien van automatische schuifdeuren met sleutelschakelaar. Bezoek kan alleen toegelaten worden door één van de bewoners via een video-intercom systeem. Extra comfort wordt geboden door de grote luifel die een droge in-/uitstapzone creëert. Hiermee is tegemoetgekomen aan een wens van de opdrachtgever om de nieuwe entree te ontwerpen volgens de richtlijnen van Woonkeur.

26



27

28



29

Dempsey Residence, Sittard Langs een van de hoofdtoegangswegen van Sittard - aan de Dempseystraat - ligt het appartementencomplex voorheen genaamd de ‘Dempseyflat’. Het gebouw is gebouwd midden jaren 70 van de vorige eeuw. De architectuur van het gebouw is kenmerkend voor deze periode van naoorlogse woningbouw. Het gebouw voldeed niet meer aan de hedendaagse eisen van zowel bewoners als regelgeving. Het bouwfysische aspect leidde tot een energie onvriendelijk gebouw, hetgeen voor zowel bewoners als corporatie o.a. een reden is geweest om het gebouw te onderwerpen aan een grondige renovatie. Bij analyse van het gebouw is niet alleen gekeken naar de zwakke punten, maar juist ook naar de sterke punten. De ‘Dempseyflat’ is gebouwd als een corridorflat. Hierdoor zijn de appartementen volledig gericht naar de buitengevel en kenmerken zich dan ook door een hoge mate van lichtinval en goede buitenruimten. Het gebouw in zijn geheel heeft als massa een sterke uitstraling. Grote gemetselde vlakken die werken als schijven en een horizontaal gelede open gevel waar de buitenruimten gesitueerd zijn. De entree van het gebouw is echter niet goed zichtbaar en tevens minder sociaal veilig. Door het gebouw grondig te renoveren zowel exterieur als interieur, maar ook te voorzien van een nieuwe vergrote entree die voldoet aan Woonkeur voldoet het gebouw weer aan de huidige eisen van bewoners en samenleving.

30

Residence Dempsey

Het ontwerp van de gevelrenovatie kenmerkt zich door eenvoud. De gemetselde vlakken zijn aan de buitenzijde bekleed met isostuc. Hiermee voldoet de bouwfysische component van het gebouw aan de huidige eisen. Bovendien zijn de metselvlakken hiermee gewijzigd in strakke egale vlakken die de schijfwerking benadrukken. De betonnen banden en consoles van de balkons zijn antraciet geschilderd om de horizontale geleding te benadrukken. De kozijnen zijn vervangen door antraciete kunststof kozijnen. Dit samenspel heeft het gebouw een ranker uiterlijk met een tijdloos karakter gegeven.

32

Residence Dempsey

Residence Dempsey

33

Residence Dempsey

35

De entree van het gebouw is volledig vernieuwd. Door de entreehal te vergroten en een samenspel te laten aangaan met de bestaande fietsenstalling heeft de ‘Dempseyflat’ een duidelijk zichtbare entree gekregen met een uitnodigend karakter. De schaal van de entree sluit beter aan bij de schaal van het complex. De gevel van de fietsenstalling is voorzien van een volkernbeplating met rockmotief - in dezelfde kleurstelling als het geschilderde beton en de kozijnen - onderbroken door een horizontale belijning van hardhouten latten. De architectuur van de nieuwe entree kenmerkt zich door een eenvoudig spel van schijven om zo ondanks afwijkende materialisering en kleurstelling een eenheid te vormen met het hoofdgebouw. Tussen de horizontale en verticale schijven zijn grote glasvlakken voorzien om een heldere entreehal te creëren met goed zicht naar buiten hetgeen de sociale veiligheid ten goede komt. De entree is aan de binnenzijde afgewerkt met hoogwaardige materialen. Zo is de vloer voorzien van de keramische tegel Terra Maestricht van Mosa in een antraciete kleur. De entreehal is nu alleen toegankelijk voor bewoners en is voorzien van automatische schuifdeuren met sleutelschakelaar. Bezoek kan alleen toegelaten worden door één van de bewoners via een video-intercom systeem. Extra comfort wordt geboden door de grote luifel die een droge in-/uitstapzone creëert. Hiermee is tegemoetgekomen aan een wens van de opdrachtgever om de nieuwe entree te ontwerpen volgens de richtlijnen van Woonkeur.

36

Residence Dempsey

38

Residence Dempsey

Projectgegevens 01. COMPLEX 451 Bezoekadres Kerkstraat 24a t/m 30i, 6374 HL Landgraaf Functie van het gebouw 36 appartmenten Bouwsom bouwkosten gevelrenovatie + nieuwe entree € 1.309.000,= incl BTW - prijspeil juni 2006

02. APPARTMENTEN VAN WEERDEN POELMANSTRAAT Bezoekadres Van Weerden Poelmanstraat 50-172, 6417 EP Heerlen Functie van het gebouw 62 appartmenten Bouwsom bouwkosten gevelrenovatie + nieuwe entree € 1.428.000,= incl. BTW - prijspeil maart 2005

03. RESIDENCE DEMPSEY Bezoekadres Dempseystraat 72-238, 6135 CJ Sittard Functie van het gebouw 95 appartmenten Bouwsom bouwkosten gevelrenovatie + nieuwe entree € 1.400.000,= incl BTW - prijspeil juli 2004

Opdrachtgevers Wonen Heuvelsteden Dhr. P. Meessen Grasbroekerweg 16, 6412 BE Heerlen T 045 – 550 66 60 [email protected] www.wonenlimburg.nl/411/welkom-op-onze-website

Architect Architecten aan de Maas - Maastricht Projectarchitect ir Rafael Calis Sanchez bi Architecten aan de Maas Projectcoördinator Ron Hochstenbach Architecten aan de Maas Constructeur Castermans Engineers - Gronsveld

een frisse start

Colofon Uitgave Architecten aan de Maas Alexander Battalaan 7, 6221 CA Maastricht Postbus 3061, 6202 NB Maastricht T 043 – 351 50 00 F 043 – 351 50 50 [email protected] www.architectenaandemaas.com 01. Een frisse start

Foto’s Rafael Calis Sanchez Architecten aan de Maas Tekst Architecten aan de Maas Vormgeving Architecten aan de Maas Druk ANDI Druk BV, Maastricht-Airport www.andidruk.nl Gebruikt papier in deze uitgave: Omslag FSC gecertificeerd / binnenwerk TCF Edities 01. Een frisse start

een frisse start her(r)ijking van bestaande woningbouw Architecten aan de Maas

Recommend Documents