Jaarverslag 2007
Duurzaam ondernemen
Bij Connexxion is duurzaam
ondernemen onlosmakelijk verbonden met de dagelijkse bedrijfsvoering. Onze 14.600 medewerkers geven iedere dag invulling aan ambities op het gebied van veiligheid, milieu, toegankelijkheid van onze diensten en continuïteit van de onderneming. In dit jaarverslag willen wij hun onmisbare rol in het succes van Connexxion tot uiting brengen aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. Want dat is waar het bij duurzaam ondernemen uiteindelijk om gaat:
elke dag de goede dingen doen.
3
“62% van onze bussen milieuvriendelijk. Dat begint erop te lijken!” Aad van Moorsel, chauffeur vestiging Leiden
Connexxion is zich bewust van haar verantwoordelijkheid voor ons leefmilieu en dat van onze kinderen en kleinkinderen. 62 procent van het wagenpark van Connexxion Openbaar Vervoer is voorzien van een roetfilter of voldoet aan de euro 4-, euro 5- of EEV-norm.
“Dit is contemporary archaeology in optima forma!!” Toine Klaassen (alias de Bestekridder)
Connexxion besteedde op 31 oktober volop aandacht aan de Dag van de Kunstuitleen. In diverse steden verrasten kunstenaars onze reizigers met een originele performance.
4
Profiel van de onderneming
Connexxion is in Nederland marktleider in het regionaal
Connexxion beschikt over een aantal
personenvervoer. Dagelijks verzorgen haar 14.600
kerncompetenties, die het de onderneming mogelijk
medewerkers het vervoer van meer dan één miljoen
maken haar strategie succesvol uit te voeren.
reizigers over de weg, rails en het water. Connexxion is
Deze kerncompetenties zijn: het kunnen bieden van
actief in het openbaar stads- en streekvervoer (per bus,
hoogwaardig en veilig (multimodaal) vervoer tegen een
tram en trein), besloten vervoer (taxidiensten, collectief
gunstig tarief, grote kennis en ervaring op het gebied van
vraagafhankelijk vervoer, tours) en openbaar vervoer over
planning en regie van personenvervoer en kennis over
water. Dochteronderneming TSN verzorgt het onderhoud,
het herstructureren van een bedrijf in een concurrerende
beheer en schadeherstel van wagenparken voor bedrijven
omgeving. Connexxion realiseert haar doelstellingen op
en organisaties. Connexxion voert haar diensten uit in
basis van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
opdracht van publieke en private opdrachtgevers.
Connexxion staat middenin de samenleving en neemt
Per 31 december 2007 bediende Connexxion op basis van
haar verantwoordelijkheid op het gebied van milieu,
meerjarige contracten 130 opdrachtgevers in het besloten
quality of life en goed werkgeverschap.
(taxi- en tour)vervoer en 16 in het openbaar vervoer. Door strategische partnerships met deze opdrachtgevers Figuur 1: omzetaandeel per werkmaatschappij
realiseert Connexxion optimale mobiliteit voor haar reizigers.
Water 1,0% Overige 1,4%
Connexxion is in 2007 geprivatiseerd. Tweederde
Techno Service Nederland 3,2%
van de aandelen zijn in bezit van het consortium van de Franse vervoerder Transdev en Bank Nederlandse
Tours 3,0%
Gemeenten. De overige aandelen blijven nog maximaal vijf jaar in bezit van de Staat der Nederlanden. De nieuwe alliantie Transdev+Connexxion is in omvang de vierde
Taxi Services 23,3%
private personenvervoerder in Europa. De strategie van Connexxion binnen de alliantie is gericht op versterking van haar vooraanstaande positie in Nederland en uitbreiding van haar activiteiten in Noordwest-Europa. Connexxion hanteert een strategie van ‘operational excellence’, en richt zich hierbij op multimodaliteit (het bieden van meerdere vervoersvormen binnen één vervoerssysteem), regionaal railvervoer en grootstedelijk vervoer. Connexxion investeert zowel in de rol van ‘aannemer’ als in die van ‘architect’ in het collectief personenvervoer. Onze kennis van de markt stelt ons bij uitstek in staat vraag en aanbod optimaal op elkaar af te stemmen. De wens van de reiziger voor een geïntegreerde keten van openbaar vervoer maakt groei in andere vervoersmodaliteiten noodzakelijk. Daarnaast zal groei binnen de huidige vervoersactiviteiten Connexxion mogelijkheden geven voor schaalvoordelen en daarmee samenhangende efficiency. Eventuele uitbreidingen van de activiteiten worden kritisch beoordeeld op hun mogelijkheden om langdurig waarde voor de onderneming te creëren.
5
Openbaar vervoer 68,1%
Inhoudsopgave
1.
Voorwoord
8
2.
Connexxion in één oogopslag
13
2.1
Kerncijfers
13
2.2
Belangrijkste gebeurtenissen in 2007
14
3.
Bericht van de Raad van Commissarissen
16
4.
Verslag van de Raad van Bestuur
18
4.1
Financiële resultaten
18
4.2
Vooruitzichten
21
4.3
Openbaar Vervoer
22
4.4
Taxi Services
28
4.5
Tours
32
4.6
Water
34
4.7
Techno Service Nederland
36
4.8
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
38
4.9
Human Resources Management
42
4.10
Corporate Governance
44
4.11
Risicoprofiel
52
4.12
Management control systeem
54
4.13
Directiebeoordeling risicomanagement en interne beheersing
56
5.
Curricula Vitae leden van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur
58
6.
Ondernemingsstructuur
62
7.
Jaarrekening 2007
65
7.1
Geconsolideerde balans per 31 december 2007
66
7.2
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2007
68
7.3
Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2007
69
7.4
Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2007
70
7.5
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.6
Vennootschappelijke balans per 31 december 2007
126
7.7
Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2007
128
7.8
Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2007
129
7.9
Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening
130
72
8.
Overige gegevens
8.1
Accountantsverklaring
136
8.2
Bestemming resultaat 2007
137
136
6
9.
Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu
9.1
Scope
138
9.2
Beleid en managementsysteem
138
9.3
Compliance
139
9.4
Ongevallen
141
9.5
Sociale veiligheid
142
9.6
Gezondheid
142
9.7
Emissies, afvalwater en afvalstoffen
142
9.8
Bodem en milieu-incidenten
144
9.9
Energie, water en grondstoffen
145
Kerncijfers 1999-2007
146
Verklaring van begrippen en afkortingen
148
Algemene index / trefwoordenlijst
151
Index maatschappelijk verantwoord ondernemen
155
Agenda
157
Colofon
157
138
Figuren 1:
omzetaandeel per werkmaatschappij
2:
kengetallen Connexxion Openbaar Vervoer, GVU, Hermes Groep en Novio
23
5
3:
ontwikkeling dieselprijs 2005-2007
24
4:
verdeling gegunde concessies openbaar vervoer eind 2006
25
5:
aanbestede concessies in 2007
25
6:
verdeling gegunde concessies openbaar vervoer eind 2007
25
7:
kengetallen divisie Taxi Services
28
8:
kengetallen divisie Tours
32
9:
kengetallen Connexxion Water
34
10:
kengetallen Techno Service Nederland
36
11:
rendement op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen
40
12:
aandeel medewerkers per werkmaatschappij
43
13:
dienstjaren
43
14:
leeftijdsopbouw medewerkers
43
15:
vervaldata van de contracten binnen Connexxion Openbaar Vervoer, inclusief GVU, Hermes Groep en Novio
53
16:
organogram Connexxion
62
17:
oorzaken van milieuklachten
140
18:
arbeidsverzuim
142
7
Hoofdstuk 1
Voorwoord
2007 was voor Connexxion het jaar van de privatisering. Op 12 oktober 2007 vond de overdracht
Liberalisering van het regionaal openbaar vervoer is sinds 2001 een feit. In de afgelopen
van tweederde van de aandelen Connexxion plaats
zes jaar heeft deze liberalisering het OV een krachtige
aan het consortium van Transdev en Bank Nederlandse
impuls gegeven. Uit een benchmark studie die in opdracht
Gemeenten. Binnen een termijn van vijf jaar verkoopt
van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat werd
de Staat ook het resterende deel van haar aandelen
uitgevoerd, blijkt dat commerciële partijen het vervoer in
aan het consortium. De privatisering is een logische
een vrije markt 20 tot 35 procent voordeliger aanbieden.
stap in de ontwikkeling van onze onderneming,
Connexxion heeft haar kostenniveau drastisch verlaagd
die de ambitie heeft een vooraanstaande Europese
door uiteenlopende efficiencymaatregelen en continue
personenvervoerder te zijn. De alliantie met Transdev
verbetering van haar interne processen. Tegelijkertijd
biedt hiervoor uitstekende mogelijkheden. Transdev is
realiseerden marktpartijen kwaliteitsverbeteringen,
een wereldwijd opererende onderneming, die onder meer
die door de reizigers hoog worden gewaardeerd:
grote ervaring heeft in (light-)railsystemen en publiek-
de OV Klantenbarometer laat ieder jaar zien dat de
private samenwerking. Connexxion op haar beurt biedt
reizigerstevredenheid hoger is in gebieden waarvan de
de alliantie haar expertise op het gebied van collectief
concessies openbaar zijn aanbesteed. Deze tevredenheid
vraagafhankelijk personenvervoer, opereren op een zeer
vertaalde zich in een structurele jaarlijkse groei van het
concurrerende markt, procesoptimalisatie en milieu- en
aantal reizigers, met uitschieters tot vijftig procent groei
kwaliteitsmanagement.
in één concessieperiode.
Een woord van dank gaat uit naar de medewerkers
De aanbestedingsverplichting voor busvervoer in
die zich bovenmatig hebben ingespannen het
Amsterdam, per 1 januari 2012, en Rotterdam en
privatiseringsproces perfect te laten verlopen. Zo hebben
Den Haag per 1 januari 2009, die de Minister eind 2006
de afdelingen Finance & Control en Juridische Zaken
bij wetswijziging instelde, was dan ook een logische
tijdens het biedingsproces meer dan 3.000 vragen van
laatste stap in de verbetering van het openbaar
geïnteresseerde partijen beantwoord. Ook de rol van de
vervoer, conform de Wet personenvervoer 2000. Helaas
Centrale Ondernemingsraad mag niet onvermeld blijven.
is de Staatssecretaris in oktober 2007 op dit besluit
Het is mede aan de expertise en de constructieve houding
teruggekomen. Gevolg is dat besturen van de drie grote
van de Raad te danken dat de belangenafwegingen
steden zelf mogen bepalen of zij het openbaar vervoer in
tijdens het proces evenwichtig zijn geweest. Onze dank
hun stad al dan niet openbaar aanbesteden. Wij hebben
hiervoor.
vooralsnog weinig reden om hierover al te optimistisch te zijn. Zo kondigden de Rotterdamse en Haagse Colleges
De inbedding van de stadsvervoerbedrijven GVU en Novio in de Connexxion-organisatie is in 2007 gestart. Synergie-effecten door nauwe
van B&W al aan dat zij het busvervoer onderhands aan
samenwerking tussen de bedrijfsonderdelen zijn in
liberalisering in de andere concessies van de stadsregio
het verslagjaar gerealiseerd. Begin 2008 vindt verdere
Rotterdam terug te willen draaien. Een opmerkelijk
organisatorische inbedding plaats.
besluit in het licht van de Wp2000.
RET respectievelijk HTM gaan gunnen. Daarnaast sprak het College van Rotterdam het voornemen uit ook de
Connexxion slaagde er ook in 2007 in forse reizigersgroei in het openbaar vervoer te realiseren. Maar liefst 4,5 procent meer reizigers maakten het afgelopen jaar van onze diensten gebruik. Met name in Midden-Zeeland, Noordoost-Overijssel en op de Zuidtangent was sprake van een spectaculaire toename van de passagiersaantallen. Connexxion zet met deze groei een trend door die zij vier jaar geleden startte.
8
Het is aan ons de bestuurders in de grote steden ervan te overtuigen dat de liberalisering van de openbaarvervoermarkt de burger van de best mogelijke service verzekert tegen de laagst mogelijke kosten.
In het verlengde hiervan ligt het vraagstuk met betrekking tot de financiering van het openbaar vervoer. Innovatie in het openbaar vervoer
De suggestie dat er chaos zal ontstaan als bussen en
juist vooral ten koste gaan van het volume van de
trams niet door één vervoerder worden verzorgd is
dienstverlening. Immers, omdat de vervoerscontracten
onjuist. Deze suggestie doet geen recht aan de prestaties
met de decentrale overheden grotendeels vastliggen,
van onze chauffeurs en medewerkers, die ook onder
moeten vervoersondernemingen bezuinigingen door
moeilijke omstandigheden goed weten te presteren.
het Rijk opvangen door te snijden in de organisatie.
Mede doordat Transdev+Connexxion een internationale
De consequenties zullen nu vertaald moeten worden
onderneming is, hebben wij voorbeelden te over die
naar het serviceniveau als er geen additionele gelden
het tegendeel aantonen. Wij weten ons gesteund
beschikbaar komen.
vraagt om mogelijkheden om te investeren in kwaliteit. Probleem is echter dat bezuinigingen van de rijksoverheid
door reizigersvereniging Rover en de andere private
onderhandse aanbestedingen zijn wij voornemens deze
De kwaliteit van onze organisatie en dienstverlening bleef in het verslagjaar hoog. De uitrol van de OV-chipkaartapparatuur binnen
mogelijkheid te laten toetsen bij de NMa en de Europese
Connexxion vordert gestaag. Een voordeel van het
Commissie.
nieuwe OV-chipkaartsysteem is, naast meer gemak
ondernemingen in het openbaar vervoer. Omdat wij het fundamenteel oneens zijn met de mogelijkheid van
voor de reiziger, een grotere transparantie van de
De ontwikkelingen hebben geleid tot oprichting van een nieuwe branchevereniging.
opbrengstenverdeling onder de vervoersbedrijven.
Gedurende de discussie over het vrijgeven van de
het huidige tariefsysteem, het NVB, per 1 januari 2009
OV-markt in de drie grote steden bleken de belangen
af te schaffen.
De Minister van Verkeer en Waterstaat is voornemens
van de private vervoersondernemingen en de
verlaten. De nieuwe branchevereniging zal zich richten
Connexxion Academy, het interne opleidingsinstituut van de onderneming, heeft in het verslagjaar haar dienstverlening aan onze medewerkers opnieuw uitgebreid.
op de versterking van het openbaar vervoer in Nederland,
Connexxion Academy ontwikkelt alle opleidingen
waarbij aandacht zal worden gevraagd voor aspecten
binnen de onderneming, vaak in samenwerking met
als milieu, ontwikkeling van het openbaar vervoer, etc.
gerenommeerde instituten als De Baak of de Universiteit
Een van de speerpunten zal zijn het terugdraaien van
Nyenrode. In 2007 volgden 5.727 medewerkers een
de bezuinigingen door de rijksoverheid op het openbaar
cursus of opleiding aan de Academy. Eind 2007 heeft de
vervoer. Daarnaast zal de nieuwe vereniging alle
Academy een begin gemaakt met de ontwikkeling met
juridische middelen inzetten om een eerlijke, efficiënte
het HR Investment Program. Dit is een traineeprogramma
en open markt in Nederland tot stand te brengen.
voor high potentials aan het begin van hun loopbaan. Het
Het indienen van klachten over oneerlijke staatssteun
HR Investment Program biedt HBO-ers en academici een
zullen niet worden geschuwd. Dit alles met de visie dat
traineeship van twee jaar, waarin zij een opleiding aan de
de Nederlandse reiziger recht heeft op een zo efficiënt
Academy volgen en werkzaam zijn binnen verschillende
mogelijk professioneel openbaar vervoer.
onderdelen van de onderneming. De eerste lichting
gemeentevervoerbedrijven dermate uit elkaar te lopen, dat de private partijen Arriva, Connexxion en Veolia Transport hebben besloten branchevereniging Mobis te
trainees start in september 2008.
9
Voorwoord
Connexxion staat middenin de maatschappij.
zichtbaarheid van onze onderneming en het feit dat
De operationele resultaten van de belangrijkste divisies waren in overeenstemming met de verwachting en hoger dan in 2006. Het nettoresultaat daalde echter
wij ruim 14.600 medewerkers inkomen, ontwikkeling
ten opzichte van het vorige jaar. Incidentele lasten, ter
en werkplezier willen bieden, maakt een verantwoorde
grootte van € 16,6 miljoen waren hier debet aan. Kosten
uitvoering van ons werk tot een absolute must.
van privatisering bedroegen in het verslagjaar € 6 miljoen
Connexxion is zich bewust van deze verantwoordelijkheid.
(na belasting). De acquisities van GVU en Novio brachten
In dit kader doen wij wat binnen onze mogelijkheden ligt
afschrijvingslasten van € 6 miljoen aan concessierechten
om onze netto-bijdrage aan de maatschappij zo hoog
met zich mee. Tenslotte heeft de onderneming in 2007
mogelijk te laten zijn. Aan de ene kant betekent dit zorgen
een naheffing van de Belastingdienst over 1995 van
voor optimale dienstverlening. Door altijd te streven
€ 4,3 miljoen in haar resultaat verwerkt.
Meer dan één miljoen reizigers doen iedere dag een beroep op ons. Deze maatschappelijke functie, de grote
naar operational excellence bieden wij onze reizigers en opdrachtgevers elke dag weer de best mogelijke
De omzet in 2007 is conform verwachting gegroeid
dienstverlening. Tegelijkertijd spannen wij ons in om de
als gevolg van de overname van GVU en Novio en winst
maatschappelijke kosten van onze activiteiten zoveel
in de aanbestedingen door de divisie Taxi Services.
mogelijk te beperken. Deelname aan experimenten
De omzet van Connexxion passeerde daarmee voor het
met alternatieve brandstoffen, cursussen voor onze
eerst de grens van € 1 miljard. Het contractmanagement
medewerkers om brandstof te besparen en investeringen
resulteerde in 2007 in hogere baten. Anderzijds was
in een milieuvriendelijk wagenpark zijn voorbeelden van
er ook sprake van een nagenoeg één procent hoger
deze inspanningen. Daarnaast willen wij transparant
arbeidsverzuim en een hogere inzet van tijdelijk personeel
zijn. Vandaar dat ons jaarverslag al enkele jaren een
als gevolg van een tekort aan gekwalificeerd personeel.
uitgebreide milieujaarrekening bevat, sinds vorig jaar aangevuld met de onderwerpen veiligheid en gezondheid. In 2007 is de samenwerking met de Surinaamse
De alliantie met Transdev heeft gevolgen gehad voor de samenstelling van de Raad van Commissarissen. Per 12 oktober 2007 traden de
vervoerders en overheid verder versterkt. Connexxion was
heren Westdijk, Pieterse en Vermeend af. Eerder in 2007
nauw betrokken bij de organisatie van het succesvolle
nam de heer Den Hoed al afscheid van de Raad.
congres “Personenvervoer van economische betekenis
Wij zijn deze heren veel dank verschuldigd voor hun inzet
voor Suriname” op 8 augustus 2007. Het hieruit volgende
voor onze onderneming. Dit geldt in het bijzonder voor
“Actieplan Personenvervoer te Land” is een belangrijke
Klaas Westdijk, die tijdelijk zijn functie van commissaris
aanzet voor verbetering van het openbaar vervoer in
verruilde voor die van voorzitter van de Raad van
Suriname.
Bestuur, toen Connexxion in 2002 in zeer zwaar weer verkeerde. In deze periode heeft hij de basis gelegd voor de succesvolle jaren erna. Met dank aan de vertrekkende commissarissen, wensen wij de nieuwe leden van de Raad, de heren Van Eykelenburg, Gagey en Walrafen, alle succes toe bij de uitvoering van hun toezichthoudende en adviserende taken.
10
Daarnaast besloot Rob van Holten de onderneming na zes succesvolle jaren te verlaten. De heer Van Holten leverde als vicevoorzitter van de Raad van Bestuur een belangrijke bijdrage aan de sterke ontwikkeling die de onderneming heeft doorgemaakt. Onder zijn leiding heeft Connexxion de focus op reizigers en opdrachtgevers gericht, met als gevolg dat het marktleiderschap in het openbaar vervoer behouden bleef en in Taxi Services werd uitgebouwd. Wij danken Rob van Holten voor zijn inzet.
Een laatste woord van dank gaat uit naar onze medewerkers. Hoewel het afgelopen jaar veel aandacht uitging naar belangrijke zaken als de privatisering en de ontwikkeling van de markten, realiseren wij ons terdege waar onze basis ligt, namelijk daar waar wij onze klanten van dienst zijn. Wij zijn trots op de inzet die onze mensen elke dag tonen om onze reizigers optimaal te bedienen.
Hilversum, 21 januari 2008 Raad van Bestuur Connexxion Holding NV
P.J.Ph. Kortenhorst
drs. F.I.G. Janssen
voorzitter
chief operating officer
11
“Onze ervaring wordt ook 8.000 kilometer verderop gewaardeerd” Willem Lely, directeur Public Affairs Connexxion werkt op verzoek van de Regering van Suriname nauw samen met de personen vervoersbedrijven in Paramaribo. In 2007 resulteerde dit onder andere in een Actieplan op weg voor het verbeteren van het openbaar vervoer in Paramaribo en omgeving. Dit plan werd in november 2007 aan het Kabinet en Nationale Assemblee van Suriname aangeboden.
Cindy verzorgt met zeven andere medewerkers met een verstandelijke beperking de catering op het divisiekantoor van Connexxion Taxi Services.
“Cindy hoort er helemaal bij. Altijd vrolijk, een geweldige collega!” Dave Nijhoff, medewerker van het Nationaal Contact Center in IJsselmuiden
12
Hoofdstuk 2
Connexxion in één oogopslag
2.1 Kerncijfers Bedragen in miljoenen euro’s, tenzij anders vermeld.
2007
2006
2005
2004
2004 1) 2)
2003 2)
788
661
674
587
578
643
Balans Balanstotaal
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen
484
443
408
423
385
437
Eigen vermogen
198
228
222
211
242
242
Winst-en-verliesrekening Opbrengsten Bedrijfskosten
1.050
884
881
918
918
948
(1.031)
(854)
(853)
(881)
(878)
(915)
als % van de opbrengsten
98,2%
96,6%
96,8%
95,9%
95,6%
96,6%
Lonen, salarissen en sociale lasten
(499)
(442)
(453)
(480)
(482)
(491)
als % van de opbrengsten
47,5%
50,0%
51,4%
52,3%
52,5%
51,8%
19
30
28
38
40
33
1,8%
3,4%
3,2%
4,1%
4,4%
3,4%
3
16
19
24
26
22
0,3%
1,8%
2,2%
2,6%
2,9%
2,4%
89
89
85
92
91
87
Resultaten uit bedrijfsactiviteiten als % van de opbrengsten
Winst over de verslagperiode als % van de opbrengsten
Financiële positie EBITDA
61
35
66
84
87
117
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten
(74)
(41)
(114)
(32)
(35)
(97)
Financieringstekort/-overschot
(13)
(6)
(48)
52
52
20
198
228
222
211
242
242
Rentedekkingsverhouding
1,8
Net Debt to EBITDA 3)
Ratio's Eigen vermogen
3,1
4)
4)
4)
4)
2,4
1,7
4)
4)
4)
4)
25,2%
34,5%
33,0%
35,9%
41,9%
37,6%
3,8%
6,9%
6,9%
8,9%
10,4%
7,5%
Aantal medewerkers (ultimo nominaal)
14.634
13.009
13.302
14.160
14.160
15.383
Aantal medewerkers (gemiddeld fte)
11.571
10.525
11.000
11.898
11.898
12.451
3)
Solvabiliteit op basis van eigen vermogen Bedrijfsresultaat/GGV Aantal medewerkers
Aantal indirecte medewerkers (gemiddeld fte)
1.297
1.131
1.264
1.336
1.336
1.469
% indirect van totaal aantal medewerkers
11,2%
10,7%
11,5%
11,2%
11,2%
11,8%
De cijfers zijn als gevolg van een stelselwijziging aangepast. Deze cijfers zijn opgesteld op basis van Dutch GAAP. 3) Deze cijfers zijn aangepast conform de bankovereenkomsten. 4) Gegevens zijn niet beschikbaar. 1) 2)
13
Connexxion in één oogopslag
2.2 Belangrijkste gebeurtenissen in 2007
In 2007 vond verdere introductie plaats van de OV-chipkaart, die volgens planning vanaf 2009 de
Privatisering
huidige vervoerbewijzen zal vervangen. Inmiddels zijn
Connexxion is in het verslagjaar geprivatiseerd.
Connexxion-voertuigen in een groot aantal regio’s
Op 12 oktober 2007 nam een consortium van het Franse
voorzien van OV-chipkaartapparatuur. Connexxion
Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten tweederde
biedt als eerste partij ter wereld de functionaliteiten
van de aandelen Connexxion over van de Nederlandse
van de OV-chipkaart geïntegreerd aan met het Infoxx-
Staat. Binnen vijf jaar verkoopt de Staat ook de overige
systeem. Dit innovatieve systeem verzorgt dynamische
Connexxion-aandelen aan het consortium. Transdev is
reisinformatie in de voertuigen en op de haltes. Eind 2007
een internationaal opererend vervoersbedrijf, dat actief
waren 1.700 bussen voorzien van Infoxx, waarvan 1.370
is in acht landen. De totale omzet van Transdev over
in combinatie met de OV-chipkaartapparatuur.
2006 bedroeg € 1,0 miljard. De alliantie met Transdev stelt Connexxion in staat om binnen de groep haar
Medewerkers
groeiambities te realiseren en zich op de Nederlandse
Uiteraard is de privatisering ook voor alle Connexxion
markt te positioneren als allround personenvervoerder.
medewerkers een ingrijpende gebeurtenis geweest. De overeengekomen afspraken over behoud van
Aanbestedingen
werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden tussen de
Connexxion Openbaar Vervoer / Hermes Groep schreef
betrokken partijen hebben echter veel zorgen bij de
in 2007 in op vier openbare aanbestedingen in het
medewerkers weggenomen.
busvervoer. Hiervan wist Connexxion de concessie
Voor de nieuwe collega’s van Novio en GVU is
Amstelland-Meerlanden te behouden, terwijl de concessie
de integratie van deze bedrijven in de Connexxion
Stadsvervoer Leeuwarden werd overgenomen van een
organisatie een van de belangrijkste ontwikkelingen
andere vervoerder. De concessie Hoeksche Waard-Goeree
geweest.
Overflakkee werd niet aan Connexxion gegund.
Andere belangrijke gebeurtenissen in vogelvlucht
Hermes schreef in op de concessie Stadsregio Eindhoven
zijn de opbouw van de nieuwe Hermes-organisatie
(SRE). De uitslag van deze gunning wordt begin 2008
na het verlies van de Limburgse concessies eind 2006,
bekendgemaakt.
de verdere uitbouw van de Connexxion Academy
Van de 87 gegunde aanbestedingen waarvoor
en MD-programma’s, de intensivering van de
Connexxion Taxi Services inschreef, werden er 29 aan
wervingsinspanningen om de tekorten aan rijdend
Connexxion gegund. Connexxion Water won drie
personeel in te vullen, de constructieve gesprekken tussen
openbare aanbestedingen, waaronder die van de
Bestuur en Ondernemingsraad van de divisie Openbaar
lijndienst tussen Amsterdam en IJmuiden (Fast Flying
Vervoer om de productiviteit te verhogen, opnieuw een
Ferries).
reorganisatie binnen de hoofdkantoororganisatie van de divisie Openbaar Vervoer en tot slot de voortgaande
Innovaties
professionalisering van de totale HRM-kolom,
Connexxion heeft in 2007 vijf innovatieve treinstellen in
uitmondend in een tweedaagse werkconferentie
gebruik genomen op het traject Amersfoort – Ede /
waarbij de lijnen voor de toekomst zijn uitgezet.
Wageningen. De treinen zijn speciaal door FTD (Fahrzeugtechnik Dessau) voor Connexxion ontwikkeld. Bij de inrichting van deze treinen is gebruik gemaakt van een geheel nieuw concept, dat is toegesneden op de verschillende doelgroepen (met name forensen en jongeren) die van de trein gebruik maken.
14
Kwaliteit
De belangen in Syntus BV en Arke/TAD BV worden
Connexxion heeft in het verslagjaar haar kwaliteits
door de Raad van Bestuur niet langer als strategisch
managementsysteem extern laten auditen volgens de ISO
beschouwd. Het belang in Syntus is in het verslagjaar
9001-norm. Naar aanleiding hiervan is voor alle bezochte
verkocht. Connexxion Holding heeft eveneens besloten
bedrijfsonderdelen het ISO 9001-certificaat behaald.
afstand te doen van haar belang in Arke/TAD. Deze joint
Het streven is dat de overige bedrijfsonderdelen (GVU,
venture is aangehouden voor verkoop en wordt naar
Novio en Hermes) in 2008 volgen.
verwachting in het eerste kwartaal van 2008 verkocht.
Veiligheid, gezondheid en milieu
Internationale samenwerking
Connexxion Taxi Services behield in het verslagjaar
De intensieve samenwerking tussen Connexxion
haar OHSAS 18001-certificaat voor de inbedding van
en Surinaamse vervoersondernemingen heeft in
arbo- en veiligheidsbeleid in haar beleidsprocessen.
augustus 2007 geresulteerd in het succesvolle congres
Ook het veiligheidsbeleid bij Connexxion Openbaar
“Personenvervoer van economische betekenis voor
Vervoer is in het verslagjaar organisatorisch verder
Suriname”. Dit congres was de aanzet voor het Actieplan
verankerd. Connexxion ondertekende in 2006 het
voor Verbetering van het Openbaar Vervoer, dat in
European Road Safety Charter met EU-commissaris
november 2007 is aangeboden aan verschillende
Barrot. Hiermee verplicht Connexxion zich in te spannen
ministers en president Venetiaan. Connexxion
het aantal verkeersdoden drastisch terug te dringen.
ondersteunt de Surinaamse vervoersondernemingen met
Het arbeidsverzuim steeg in 2007 naar 7,0 procent (2006: 6,3 procent).
advies en opleidingstrajecten van Surinaamse managers aan de Connexxion Academy.
Ten aanzien van haar milieubeleid hanteert Connexxion een ISO 14001 gecertificeerd milieumanagementsysteem. Alle bedrijfsonderdelen hebben in 2007 het ISO 14001-certificaat behaald of behouden. Connexxion voerde in 2007 met Shell een proef uit met Gas to Liquids (GtL), een schone dieselolie die uit aardgas is vervaardigd. De resultaten van de proef worden in het eerste kwartaal van 2008 verwacht. Corporate development In januari 2008 is de overname van het Elburgse Gebr. Zoet afgerond. Met deze acquisitie versterkt Connexxion Taxi Services haar positie in met name het ambulancevervoer conform de doelstellingen. Het belang in dochteronderneming Hermes is vergroot tot 100 procent. De resterende 23,33 % van de aandelen zijn overgenomen van de Provincie Limburg en de 26 Limburgse gemeenten, verenigd in Gebaltram. Ook heeft Connexxion in het verslagjaar haar belang in Waterbus BV vergroot van 34,5 naar 65,5 procent.
15
Hoofdstuk 3
Bericht van de Raad van Commissarissen
De Raad van Commissarissen heeft op 21 januari 2008
Naast de normale bedrijfsvoering is een groot deel van
de jaarrekening 2007, zoals door de Raad van Bestuur
de aandacht van de Raad van Commissarissen in beslag
opgemaakt, met de Raad van Bestuur in aanwezigheid
genomen door de privatisering van de onderneming.
van de externe accountant besproken. De accountant
De onderneming had een medebepalende rol in het
heeft een accountantsverklaring afgegeven bij de
privatiseringsproces, wat heeft geleid tot intensieve
jaarrekening, die is opgenomen in paragraaf 8.1 van
beraadslaging aangaande de biedingen en de selectie
dit jaarverslag.
in de eerste en tweede biedingsronde, zoals door
De Raad van Commissarissen stelt aan de Algemene
het Ministerie van Financiën namens de Staat der
Vergadering van Aandeelhouders voor om de jaarrekening
Nederlanden in een veilingproces was georganiseerd.
2007, zoals door de Raad van Bestuur is opgesteld, vast
Ook de positie en rol van de medezeggenschap en de
te stellen.
betrokken vakorganisaties is uitgebreid aan de orde geweest. Tenslotte heeft de voorzitter van de Raad van
De Raad van Bestuur stelt voor om de winst toe te
Commissarissen tezamen met de voorzitter van de Raad
rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap, ter
van Bestuur overleg gevoerd met de combinatie Transdev
grootte van € 2.361.000, volledig ten gunste te brengen
en BNG als mogelijk toekomstige koper van de aandelen
van de overige reserves. De Raad van Commissarissen acht
Connexxion omtrent de rol en positie van de onderneming
dit voorstel in overeenstemming met het geformuleerde
in een toekomstige alliantie tussen Transdev en
reserverings- en dividendbeleid, reden waarom de Raad
Connexxion en in het bijzonder welke afspraken terzake
van Commissarissen aan de Algemene Vergadering van
Corporate Governance de samenwerking zouden
Aandeelhouders aanbeveelt het dividendvoorstel te
beheersen. De Raad van Commissarissen heeft naar
aanvaarden.
aanleiding van de daarbij bereikte onderhandelings resultaten gemeend dat in voldoende mate is tegemoet
De Raad van Commissarissen verzoekt de Algemene
gekomen aan de eisen die de onderneming stelde aan een
Vergadering van Aandeelhouders het door het bestuur
nieuwe aandeelhouder terzake haar toekomstige rol en
in het boekjaar 2007 gevoerde beleid goed te keuren en
positie, welke eisen reeds in 2006 in een overeenkomst
de bestuurders daarvoor decharge te verlenen. Evenzeer
tussen het Ministerie van Financiën en de onderneming
verzoekt de Raad van Commissarissen om goedkeuring
waren geformuleerd.
van en decharge terzake het door de Raad van Commissarissen in het boekjaar gehouden toezicht.
In het kader van de aandelenoverdracht van tweederde van de aandelen van Connexxion van het Ministerie
In het verslagjaar is de Raad van Commissarissen
van Financiën aan de combinatie Transdev/BNG hebben
acht keer met de Raad van Bestuur in vergadering
drie commissarissen besloten om onmiddellijk voor het
bijeengekomen. Daarnaast heeft veelvuldig onderlinge
moment van aandelenoverdracht hun positie in de
raadpleging tussen Raad van Bestuur en voorzitter en
Raad van Commissarissen op te geven. Aldus zijn
vicevoorzitter plaatsgehad.
de heren mr. N.J. Westdijk, drs. R. Pieterse en prof.dr. W.A.F.G. Vermeend per 12 oktober 2007 afgetreden. De beide resterende commissarissen, de heer dr. M.J.L. Jonkhart en mevrouw ir. M.E. van Lier Lels, hebben aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders drie personen voor benoeming voorgedragen, waarna de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in nieuwe samenstelling, deze drie personen, te weten de heren dr.ir. C. van Eykelenburg, Th.G.J. Walrafen en F.N.P. Gagey heeft benoemd.
16
In de vergadering van de Raad van Commissarissen
Op 15 maart 2007 is het voorzitterschap van de
gehouden op 20 november heeft dr. M.J.L. Jonkhart die
Auditcommissie overgegaan van de heer J. den Hoed RA,
sedert oktober 12 oktober 2007 het voorzitterschap
die per dezelfde datum uit de Raad van Commissarissen
had bekleed, het voorzitterschap overgedragen
stapte, naar dr. M.J.L. Jonkhart. De heer Den Hoed trad af
aan de heer dr.ir. C. van Eykelenburg. Tevens is in de
in verband met het bereiken van de statutaire maximale
genoemde vergadering de nieuwe samenstelling van de
zittingsperiode van drie keer vier jaar.
Auditcommissie, de Selectie- en Benoemingscommissie en de Bezoldigingscommissie vastgesteld.
De Selectie- en Benoemingscommissie heeft in het verslagjaar niet apart vergaderd. De Bezoldigings
De Raad van Bestuur nam per 31 december 2007
commissie heeft twee keer vergaderd en overleg gevoerd
afscheid van vicevoorzitter R. van Holten. Zijn bijdrage
over de bezoldiging en bonusvaststelling van de leden van
aan de ontwikkeling die Connexxion de afgelopen zes
de Raad van Bestuur.
jaar heeft doorgemaakt, is onmiskenbaar. De Raad van Commissarissen dankt de heer Van Holten voor zijn rol in het succes van de onderneming.
De Raad van Commissarissen wil tot slot zijn dank uitspreken aan de heren Den Hoed, Pieterse, Vermeend en Westdijk voor de betrokkenheid, tijd en energie die zij
De Raad van Commissarissen heeft vier keer buiten
hebben gegeven voor de onderneming, en met name voor
aanwezigheid van de Raad van Bestuur vergaderd,
hun inspanningen het privatiseringsproces tot een goed
waarbij diverse aspecten van het privatseringsproces en
einde te brengen.
voorts het functioneren van de Raad van Bestuur werden
Een speciaal woord van dank is op zijn plaats aan de
besproken alsmede het eigen functioneren. Daarbuiten
heer mr. N.J. Westdijk, die in 2002 tijdelijk de Raad van
heeft de Raad van Commissarissen nog veelvuldig
Commissarissen heeft verlaten om als voorzitter van
individuele en informele contacten gehad met diverse
de Raad van Bestuur de onderneming te leiden. Dit in
geledingen van de organisatie.
een periode dat de onderneming in zwaar weer terecht
De Raad van Commissarissen hecht grote waarde aan
was gekomen. Nadat de onderneming weer terug op
de contacten met de Centrale Ondernemingsraad.
koers was, heeft de heer mr. N.J. Westdijk zijn functie
De leden van de Raad van Commissarissen wonen in
als voorzitter van de Raad van Commissarissen weer
principe de overlegvergaderingen bij toerbeurt bij.
opgepakt tot het moment dat de privatisering was afgerond.
De Auditcommissie is gedurende het verslagjaar
Verder willen wij de leden van de Raad van bestuur
vijf keer bijeen gekomen. De Auditcommissie heeft
en de medewerkers van Connexxion bedanken voor
zich daarbij geïnformeerd over de ontwikkeling van de
hun inzet en bijdrage aan de gang van zaken bij de
resultaten en de procedures omtrent investeringen.
onderneming en de bijzondere inspanningen die velen
Ruime aandacht is steeds besteed aan de afstemming
zich hebben getroost om het privatiseringsproces
van de werkplannen van de Interne Audit Dienst met
ordentelijk te begeleiden.
die van de externe accountant. Met de manager van de Interne Audit Dienst en de externe accountant hebben besprekingen plaatsgevonden buiten aanwezigheid van de bestuursleden.
17
Hilversum, 21 januari 2008
Hoofdstuk 4
Verslag van de Raad van Bestuur
4.1 Financiële resultaten
(2006: 69 procent) van haar omzet te behouden. De belangrijke concessie in het gebied rondom
Algemeen
Amsterdam en Schiphol, de succesvolle Zuidtangent en
2007 was voor Connexxion het jaar van de privatisering.
het Schiphol Sternet bleef voor Connexxion behouden.
Op 12 oktober 2007 vond de overdracht van tweederde
Helaas ging de concessie Hoeksche Waard / Goeree-
van de aandelen Connexxion plaats aan het consortium
Overflakkee verloren. Door winst in de concessie
van Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten.
Stad Leeuwarden, de enige concessie van de in 2007
Binnen een termijn van vijf jaar verkoopt de Staat ook het
aanbestede concessies die nog niet door Connexxion werd
resterende deel van haar aandelen aan het consortium.
gereden, komt het winstpercentage in buitengebieden
De privatisering is een logische stap in de ontwikkeling
uit op 100 procent (2006: 12 procent). De omzet in het
van onze onderneming, die de ambitie heeft een
kleinschalig (taxi-)vervoer steeg aanzienlijk naar € 244
vooraanstaande Europese personenvervoerder te zijn.
miljoen (2006: € 172 miljoen). De omzetgroei is naast
De alliantie met Transdev biedt hiervoor uitstekende
de acquisitie van de kleinschalige activiteiten van Novio
mogelijkheden. De binnen de onderneming bestaande
te danken aan de in 2006 gewonnen contracten met
financiering is voortgezet, ondanks de wijziging in het
het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
aandeelhouderschap.
(het ‘Valys’-contract voor bovenregionaal vervoer voor mensen met een functiebeperking) en zorgverzekeraar
2007 was eveneens het jaar waarin Connexxion voor
AGIS. Connexxion Taxi Services wist in 2007 33 procent
het eerst in haar bestaan een omzet wist te realiseren van
(2006: 41 procent) van de omzet te winnen die in 2007
meer dan € 1 miljard. De operationele resultaten van de
is aanbesteed. Belangrijke contracten die Connexxion
belangrijkste divisies waren in overeenstemming met de
Taxi Services wist te winnen zijn die voor het collectief
verwachting en hoger dan in 2006. Het netto resultaat
vraagafhankelijk vervoer in de Oosterschelderegio en de
daalde echter ten opzichte van het vorige jaar.
Regiotaxi Nieuwe Waterweg. De omzet in het tourvervoer
Incidentele lasten, ter grootte van € 16,6 miljoen waren
steeg fors. Vooral het contractvervoer steeg als gevolg van
hier debet aan.
het gewonnen contract met het Ministerie van Defensie voor het vervoer van personeel. De omzet in Water
Omzet en resultaten
steeg als gevolg van de overname van een deel van de
De omzet in 2007 bedroeg € 1.050 miljoen, belangrijk
aandelen in Waterbus, dat het vervoer over Water tussen
hoger dan de omzet in 2006 (€ 884 miljoen).
Rotterdam en Dordrecht verzorgt. De omzet in reparatie
De omzetstijging werd in grote mate veroorzaakt door de
en onderhoud bleef nagenoeg gelijk. De omzet in handel
acquisities van GVU, stadsvervoerder in Utrecht, en Novio,
door Techno Service Nederland daalde verder als gevolg
stadsvervoerder in Nijmegen. De omzet van GVU in 2007
van de beëindiging van dealeractiviteiten. De overige
bedroeg € 61 miljoen; de omzet van de Novio-entiteiten
opbrengsten, waarin zijn inbegrepen de boekwinsten uit
€ 67,4 miljoen. GVU en Novio NV verzorgen diensten op
de verkoop van panden, daalden aanzienlijk ten opzichte
het vlak van openbaar vervoer. Daarnaast verzorgen tot de
van 2006.
Novio-groep behorende onderdelen kleinschalig vervoer en worden onderhoudsactiviteiten verricht. De omzet in
De operationele resultaten van de belangrijkste
de openbaarvervoersactiviteiten van Connexxion steeg
divisies waren in overeenstemming met de verwachting
dan ook belangrijk, ondanks het verlies van de concessie
en hoger dan in 2006. In 2007 is een verdere groei van
Limburg eind 2006. In 2007 is € 130 miljoen omzet in het
het aantal reizigers gerealiseerd (2007: 4,5 procent; 2006:
openbaar vervoer op de markt gekomen. Hiervan is
2,8 procent). De reizigersopbrengsten waren dan ook
€ 41 miljoen nog niet gegund; de uitslag van de concessie
fors hoger dan verwacht. Tevens was er sprake van goed
SRE, het gebied rondom Eindhoven, zal niet eerder dan
contractmanagement, oftewel een verdere concretisering
eind januari 2008 bekend worden. Van de gegunde
van afspraken die wij hebben met onze opdrachtgevers.
omzet wist Connexxion als marktleider 80 procent
18
Anderzijds hebben wij, onder druk van de markt, op
Cashflow
belangrijke contracten weer marge moeten inleveren.
In 2007 genereerde Connexxion een EBITDA van
De stijging van de loonkosten en de dieselprijs werd ook
€ 89 miljoen (2006: € 89 miljoen). De kasstroom uit
in 2007 in onvoldoende mate gecompenseerd door een
bedrijfsactiviteiten kwam met € 61 miljoen (instroom)
prijsverhoging van de plaatsbewijzen en een adequate
fors hoger uit dan in 2006 (€ 35 miljoen instroom).
indexering van de overheidsbijdragen. Een hoger
De investeringen in materiële vaste activa bedroegen
arbeidsverzuim (2007: 7,0 procent; 2006: 6,3 procent)
€ 111 miljoen (2006: € 81 miljoen). Een groot gedeelte
en de schaarste aan personeel hebben geleid tot een
van deze investeringen is het gevolg van winst in
hogere inhuur van onderaannemers en personeel. Dit
aanbestede openbaarvervoerconcessies en kleinschalige
ging gepaard met hogere kosten. Desondanks slaagde
vervoerscontracten. De kasstroom uit investerings
de onderneming erin de efficiency van personeel en
activiteiten kwam hiermee per saldo op € 74 miljoen
voertuigen in 2007 verder te verhogen. Als gevolg van
uitstroom (2006: € 41 miljoen uitstroom). Onder de
de overname van GVU en Novio steeg het gemiddeld
kasstroom uit financieringsactiviteiten is een uitkering
aantal personeelsleden in 2007 naar 11.571 full-time
ten laste van de algemene reserve naar het Ministerie
equivalenten (2006: 10.525 fte).
van Financiën opgenomen. De opgenomen financiering komt per saldo hoger uit dan in 2006.
Strategisch, juridisch en financieel advies samenhangend met de privatisering van de onderneming,
De financieringskasstroom komt hiermee per saldo
leidde tot incidentele kosten in het verslagjaar van
voor 2007 op een instroom van € 37 miljoen (2006:
€ 8,0 miljoen (voor belasting). De acquisities van GVU en
€ 10 miljoen uitstroom). Het bedrag aan geldmiddelen
Novio brachten afschrijvingslasten van € 6,0 miljoen aan
en kasequivalenten steeg van € 61 miljoen in 2006 naar
concessierechten met zich mee. Als gevolg hiervan
€ 85 miljoen in 2007.
daalde het bedrijfsresultaat naar € 18,6 miljoen (2006: € 30,5 miljoen), ondanks hogere operationele resultaten.
(Des)investeringen in rollend materieel en innovatie In 2007 heeft Connexxion verder geïnvesteerd in de
De netto financieringslasten daalden naar
kwaliteit van de dienstverlening onder meer door
€ 6,1 miljoen (2006: € 6,3 miljoen). Het resultaat deelnemingen bedroeg in 2006 negatief
verbeteringen in reisinformatie via Infoxx, verbeterde
€ 3,2 miljoen (2006: negatief € 1,2 miljoen). Dit wordt
toegankelijkheid van het openbaar vervoer door de
veroorzaakt door geplande aanloopverliezen van Trans
OV-chipkaart en de aanschaf van nieuw materieel.
Link Systems, de deelneming die de back-office van de
In 2007 zijn totaal 1.378 nieuwe voertuigen ingestroomd
OV-chipkaart exploiteert.
(2006: 991): 692 OV-bussen (2006: 430), 678 taxibussen
Ondanks een fors lagere winst voor belasting zijn
(2006: 496), 5 tourbussen (2006: 65), 1 pont en
de winstbelastingen nagenoeg gelijk aan 2006 (2007:
3 ambulances (2006: geen). In het openbaar vervoer
€ 6,5 miljoen; 2006: € 7,3 miljoen). In 2006 was er sprake
betreft het materieel dat specifiek voldoet aan de door de
van een meevaller uit voorgaande jaren; in 2007 werd de
concessieverlener gestelde eisen. De gemiddelde leeftijd
onderneming geconfronteerd met een naheffing van de
van de vloot van openbaarvervoerbussen is 5,0 jaar (2006:
Belastingdienst over 1995 van € 4,3 miljoen.
4,9 jaar). De gemiddelde leeftijd van taxibussen bedraagt
Per saldo realiseerde de onderneming met
3,6 jaar (2006: 3,6 jaar).
€ 2,8 miljoen een fors lager resultaat dan in 2006 (€ 15,7 miljoen).
19
Verslag van de Raad van Bestuur
De instroom van nieuwe voertuigen gaat gepaard
Balans
met het afstoten van aanwezig ouder rollend materieel
Het gemiddeld geïnvesteerd vermogen per ultimo 2007 is
(boekwaarde 2007: € 4,0 miljoen; 2006: € 2,2 miljoen).
toegenomen tot € 484 miljoen (2006: € 443 miljoen).
In 2007 zijn in totaal 670 voertuigen afgestoten (2006:
De acquisities van GVU en Novio en de investeringen in
747): 291 bussen in het openbaar vervoer (2006: 474),
de kwaliteit van het openbaar vervoer hebben hun
358 voertuigen van Connexxion Taxi Services (2006: 216)
weerslag op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen;
en 21 voertuigen van Connexxion Tours (2006: 57).
eind 2004 bedroeg dit nog € 423 miljoen.
Gezien de lage gemiddelde leeftijd van de OV-bussen
De incidentele lasten in 2007 en het dientengevolge
leidt een verdere instroom van nieuw materieel tot
lagere bedrijfsresultaat, leidden tot een rendement op
een uitstroom van materieel waarvan de economische
het gemiddeld geïnvesteerd vermogen in 2007 van
en technische levensduur nog niet is verstreken. De
3,8 procent, fors lager dan in 2006 (6,9 procent).
uitstroom van voertuigen in 2007 resulteerde in een
Door de financieringssystematiek van het openbaar
geringe boekwinst. Connexxion Vloot heeft als één van
vervoer heeft Connexxion een negatief werkkapitaal.
haar voornaamste taakvelden het ontwikkelen van een
Het eigen vermogen is door een uitkering ten laste
markt waar deze voertuigen heringezet kunnen worden.
van de algemene reserves ten gunste van het Ministerie van Financiën gedaald onder de € 200 miljoen. Hiermee onderschreed de onderneming een eis ten aanzien van
In haar streven naar operational excellence en verhoging van het rendement op het geïnvesteerd
de balans, zoals die door de financiële instellingen in
vermogen hanteert Connexxion het beleid om de
het kader van de financiering was gesteld. De banken
beschikbare huisvesting van alle divisies en afdelingen
hebben deze onderschrijding via een zogenoemde ‘waiver’
efficiënter te gebruiken en overtollige kantoor- en of
geaccepteerd. De solvabiliteit van de onderneming
stallingsruimte te verkopen. In dit kader is in 2007
daalde naar 25,2 procent (2006: 34,5 procent).
voor een boekwaarde van € 3 miljoen aan vastgoed
Als gevolg van het lagere bedrijfsresultaat daalde
gedesinvesteerd (2006: € 63 miljoen).
de rentedekkingsverhouding naar 1,8 (2006: 3,1).
Acquisities
€ 61 miljoen kan de financierbaarheid van de
Door de alliantie Transdev+Connexxion kan Connexxion
onderneming als goed gekwalificeerd worden.
Met een onbenutte financieringsruimte van
verder invulling geven aan één van haar strategische pijlers, namelijk verdere uitbreiding in Europa. Daarnaast
Deelnemingen
ziet de onderneming ook mogelijkheden voor uitbreiding
Connexxion heeft minderheidsbelangen in een aantal
in Nederland, onder meer in het openbaar vervoer in de
bedrijven op het gebied van aan personenvervoer
drie grote steden, ambulancevervoer en vervoer over
gerelateerde activiteiten (zie paragraaf 7.5.15 voor een
water. De acquisitie van het Elburgse personenvervoers-
overzicht van niet-geconsolideerde deelnemingen).
en ambulancebedrijf Gebr. Zoet, die in januari 2008 is
REISinformatiegroep BV (32,8 procent belang) geeft
afgerond, past binnen dit streven. Aan het vervoer
actuele reisadviezen voor reizigers in het openbaar
over water werd een verdere impuls gegeven door
vervoer via telefoon en internet. De REISinformatiegroep
de uitbreiding van het belang van Connexxion in
keerde in 2007 dividend uit van € 0,2 miljoen (2006:
Waterbus BV van 34,5 naar 65,5 procent. Op 29 juni 2007
€ 0,2 miljoen). Trans Link Systems BV verzorgt de back-
zijn de resterende 23,33 % van de aandelen van Hermes
office van de OV-chipkaart, het elektronisch reis- en
zijn overgenomen van de Provincie Limburg en de
betaalsysteem dat op 1 januari 2009 ingevoerd moet
26 Limburgse gemeenten, verenigd in Gebaltram.
zijn in het openbaar vervoer. De belangen in Syntus BV en Arke/TAD BV worden niet langer als strategisch beschouwd. Het belang in Syntus is in het verslagjaar verkocht. Connexxion Holding heeft eveneens besloten afstand te doen van haar belang in Arke/TAD. Deze joint venture is aangehouden voor verkoop en wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2008 verkocht.
20
4.2 Vooruitzichten Het jaar 2008 zal voor Connexxion in het teken staan van de integratie met haar nieuwe aandeelhouder Transdev. Het wederzijds uitwisselen van kennis en ervaring zal leiden tot een sterke alliantie, waarmee een stevige basis wordt gecreëerd voor verdere groei binnen en buiten Europa. In 2008 zal naar verwachting € 285 miljoen omzet voor de komende jaren in het Nederlandse openbaar vervoer worden aanbesteed. De belangrijke concessies rondom Utrecht, Eindhoven en (mogelijk) Rotterdam en Den Haag maken hiervan onderdeel uit. Ook voor Connexxion Taxi Services is verder succes bij de aanbestedingen van cruciaal belang. Voor 2008 verwachten wij een verbetering van het resultaat ten opzichte van 2007. De kosten van privatisering komen te vervallen. De onderneming verwacht echter dat de nadelige effecten van een te lage indexering van de omzet niet geheel kunnen worden opgevangen door kostenverlagingen of verlaging van het niveau van de dienstverlening.
21
Verslag van de Raad van Bestuur
4.3 Openbaar vervoer
Ondanks deze kanttekening, kan na zes jaar de conclusie worden getrokken dat liberalisering van
De openbaarvervoersactiviteiten van Connexxion worden
het personenvervoer geslaagd is voor reizigers en
uitgevoerd door Connexxion Openbaar Vervoer NV te
concessieverleners. Het heeft geleid tot hogere kwaliteit
Hilversum, Hermes Groep NV (Weert), GVU NV (Utrecht)
tegen fors lagere kosten. Ieder jaar weer wijst de
en het Nijmeegse Novio NV. De laatste twee bedrijven
OV Klantenbarometer uit dat de reizigers het meest
maken sinds 1 januari 2007 deel uit van de Connexxion
tevreden zijn in gebieden waarin het vervoer openbaar
Groep. Connexxion richt zich op de uitvoering van
is aanbesteed. Het is daarom teleurstellend dat de
openbaarvervoersdiensten over weg en rail in Nederland.
Staatssecretaris in oktober 2007 besloot de wet aan te
Dit betreft regionaal personenvervoer, alsmede
passen en hiermee de aanbestedingsverplichting voor het
stadsvervoer in een aantal grote en middelgrote steden.
vervoer in de drie grote steden niet in te voeren.
Zij voert haar diensten uit in opdracht van decentrale overheden: provincies, gemeenten en kaderwetgebieden.
Organisatie
De strategie van Connexxion Openbaar Vervoer
De inbedding van de stadsvervoerbedrijven GVU en
heeft drie aandachtsgebieden: focus op reizigers en
Novio in de Connexxion-organisatie is in 2007 gestart.
concessieverleners, kostenefficiency en verbetering en
Synergie-effecten door nauwe samenwerking tussen de
vereenvoudiging van processen.
bedrijfsonderdelen zijn in het verslagjaar gerealiseerd. Begin 2008 vindt verdere organisatorische inbedding
Ontwikkeling van de markt
plaats. Eind 2007 zijn kostenbesparende maatregelen
De concurrentie in het openbaar vervoer is sterk.
doorgevoerd in de commerciële organisatie van
Aan de aanbodzijde concurreren drie ondernemingen om
Connexxion Openbaar Vervoer.
de vervoersconcessies. Inmiddels is de contractduur voor verschillende concessiegebieden verstreken, en worden
Ontwikkeling van de omzet
concessies voor de tweede keer aanbesteed. Ondanks de
De omzet van Connexxion in het openbaar vervoer
ervaring die de afgelopen jaren met aanbestedingen is
(Connexxion Openbaar Vervoer, Hermes Groep, GVU
opgedaan, moet worden vastgesteld dat de markt nog
en Novio) voor intercompany correcties bedroeg in
niet geheel volwassen is. Zo heeft een deel van de eisen
2007 € 717,1 miljoen. De omzet exclusief de nieuwe
in de bestekken betrekking op zaken die niet in het
organisatieonderdelen GVU en Novio bedroeg
belang van de mobiliteit zijn. Met name bij de in veel
€ 629,2 miljoen. In 2006 bedroeg de omzet nog € 628,4
bestekken terugkerende eis voor nieuw materieel is dit
miljoen.
het geval. Connexxion pleit ervoor dat kwaliteitseisen aan voertuigen worden gesteld in plaats van dat het
Een forse omzetdaling was het gevolg van het
leeftijdscriterium wordt gehanteerd.
verlies van de concessies in Limburg en de concessie in
Er is sprake van kapitaalvernietiging als bussen moeten
Zeeuws-Vlaanderen in 2006. Dit verlies kon niet worden
worden afgeschreven waarvan de technische levensduur
gecompenseerd door extra omzet uit de vorig jaar
nog lang niet verstreken is. De middelen die hiervoor
gewonnen concessie Noord en Zuidwest Fryslân.
worden aangewend kunnen voor de reiziger een andere bestemming krijgen, bijvoorbeeld in verdere verbetering van reisinformatie of verhoging van de ritfrequentie.
22
Figuur 2: kengetallen Connexxion Openbaar Vervoer, GVU, Hermes Groep en Novio Opbrengsten voor
Reizigersgroei Connexxion
intercompany correcties
Openbaar Vervoer
(in miljoenen euro’s)
(in procenten, gecorrigeerd voor concessiewisselingen)
4,5
717,1 627,1
628,4 2,8
1,6
2005
2006
2007
2005
2006
2007
Reizigerskilometers Connexxion Openbaar Vervoer en Hermes Groep (in miljoenen)
2.542
totaal aantal reizigerskilometers
2.657
2.478 2.169
2.266 aantal reizigerskilometers gecorrigeerd voor concessiewisselingen
2005
2006
Dienstregelingsuren
2007
Aantal locaties
Aantal bussen
(in miljoenen)
6.694
2005
6.920
2006
3.406
7.466
2007
104
108
111
2005
2006
2007
23
2.865
2.821
2005
2006
2007
Verslag van de Raad van Bestuur
Dieselprijs en indexering
Reizigersgroei
De prijs van dieselolie lag in 2007 onverminderd hoog.
Het aantal reizigers in het openbaar vervoer groeide
De prijs van onze vervoersdiensten is onvoldoende
in het verslagjaar opnieuw als gevolg van verbeterde
gestegen om de gestegen prijs van brandstof, inclusief
dienstverlening en gerichte marketingacties. Uitschieters
een nieuwe accijnsverhoging (per 2008) te compenseren.
waren Midden-Zeeland, Noordoost-Overijssel en
Alleen al de accijnsverhoging van 3 eurocent per liter
de Zuidtangent (alle circa vijftien procent groei).
betekent voor Connexxion een structurele kostenstijging
Gemiddeld bedroeg de reizigersgroei gecorrigeerd voor
van circa € 3 miljoen. Connexxion kan deze kosten niet
concessiewisselingen 4,5 procent ten opzichte van 2006.
aan de consument doorberekenen, omdat de Minister de
Hiermee is ruimschoots voldaan aan de doelstelling van
reizigerstarieven in het openbaar vervoer bepaalt. Dit jaar
een gemiddelde jaarlijkse groei van twee procent.
heeft de Minister de tussen opdrachtgevers en de sector overeengekomen indexering van de vervoersbewijzen
De reizigers gaven de dienstverlening van Connexxion
over 2008 van 3,1 procent op eigen gezag aangepast
Openbaar Vervoer in 2006 een rapportcijfer 7,3,
naar 2,5 procent. Dit is volstrekt onvoldoende om de
hetgeen hoger is dan het landelijk gemiddelde (bron:
gestegen kosten te dekken. Bovendien heeft de Minister
OV Klantenbarometer 2006). Connexxion dochter GVU
van Financiën besloten de BDU-uitkeringen, waaruit
kreeg ook een 7,3 als rapportcijfers en steeg daarmee
decentrale overheden onder andere het openbaar vervoer
naar de nummer 1 positie onder de G4-stadvervoerders.
in hun regio of provincie bekostigen, vrijwel niet aan de
De doelstelling van de divisie ligt op een waardering van
inflatie aan te passen. Per saldo betekent de combinatie
een 7,5. Concessieverleners gaven Connexxion Openbaar
van gestegen kosten en achterblijvende compensatie
Vervoer in 2006 gemiddeld een 6,5 (bron: onderzoek in
in de indexering en BDU-gelden voor Connexxion een
opdracht van Connexxion). Klanttevredenheidscijfers over
financieel nadeel van € 12 miljoen voor 2008.
2007 komen in februari 2008 beschikbaar.
Figuur 3: ontwikkeling dieselprijs 2005-2007 (in euro's / liter)
1,05 -
- 1,05
1,00 -
- 1,00
0,95 -
- 0,95
0,90 -
- 0,90
0,85 -
- 0,85
0,80 -
- 0,80
0,75 -
- 0,75
0,70 -
- 0,70
0,65 -
- 0,65 0,60
0,60 kw1 2005
kw2 2005
kw3 2005
kw4 2005
kw1 2006
kw2 2006
24
kw3 2006
kw4 2006
kw1 2007
kw2 2007
kw3 2007
kw4 2007
Aanbestedingen
69 speciaal ontwikkelde 34-persoonsbussen in. Voor de
In het verslagjaar is de openbaarvervoerconcessie
concessie Amstelland-Meerlanden zijn 225 nieuwe bussen
Amstelland-Meerlanden gegund aan Connexxion. Deze
aangeschaft. Deze uiterst milieuvriendelijke bussen
concessie omvat het vervoer rondom Amsterdam en
voldoen alle aan de euro 5- of zelfs EEV-milieunorm.
Schiphol, inclusief de succesvolle Zuidtangent en Schiphol
Een deel van de voertuigen die in dit gebied
Sternet. Mede gezien de omvang van het contract is
uitstroomt, is na een grondige onderhoudsbeurt ingezet
het behoud van deze concessie van groot belang voor
in andere gebieden. GVU nam de 32 gelede bussen van
Connexxion. De met het contract gemoeide omzet
de Zuidtangent over. Novio kreeg de beschikking over 14
bedraagt een half miljard euro over een periode van acht
voertuigen van GVU en 33 uit de concessie Amstelland-
jaar. Connexxion slaagde er eveneens in de concessie
Meerlanden. De wijzigingen zorgden ervoor dat de
voor het stadsvervoer in Leeuwarden van een andere
gemiddelde leeftijd van de Novio-vloot daalde van 12,4
vervoerder over te nemen. De concessie Hoeksche Waard-
naar 7,2 jaar.
Goeree Overflakkee werd niet aan Connexxion gegund.
Voor de railconcessie Ede/Wageningen-Amersfoort
Hermes schreef in op de concessie Stadsregio Eindhoven
(de Valleilijn) werden in 2007 vijf nieuwe Protos
(SRE). De uitslag van deze gunning wordt begin 2008
treinstellen in gebruik genomen. Ondanks de
bekendgemaakt.
aanloopproblemen om de treinen op het juiste moment beschikbaar te krijgen voor onze reizigers, was de periode
Materieel
tussen ontwerp en het moment dat de treinen volledig
In het verslagjaar zijn 692 nieuwe bussen in gebruik
operationeel waren ongeëvenaard kort.
genomen. 291 bussen stroomden in het verslagjaar uit. In de criteria voor de aanschaf van nieuwe bussen lag de nadruk op lage exploitatiekosten, milieuvriendelijkheid, comfort voor de reiziger en goede arbeidsomstandigheden voor het personeel. Voor de concessie Noord en Zuidwest Fryslân stroomden in 2007
Figuur 4: verdeling gegunde concessies
Figuur 5: aanbestede concessies in 2007
openbaar vervoer eind 2006
Figuur 6: verdeling gegunde concessies openbaar vervoer eind 2007
dConnexxion
dHermes
daanbestede concessies
dConnexxion
dHermes
dNovio
dGVU
dconcessie verlengd
dNovio
dGVU
25
Verslag van de Raad van Bestuur
Innovatie, service en kwaliteit
Connexxion biedt als eerste partij ter wereld de
Connexxion werkt continu aan verbetering van de
functionaliteiten van de OV-chipkaart geïntegreerd
toegankelijkheid van het openbaar vervoer. De wensen
aan met het Infoxx-systeem. Dit innovatieve systeem
van de reizigers staan daarbij centraal. Connexxion voert
verzorgt dynamische reisinformatie in de voertuigen
met grote regelmaat onderzoeken uit onder haar reizigers
en op de haltes. Daarnaast wordt Infoxx gebruikt voor
en onderhoudt goede contacten met de verschillende
de communicatie tussen de chauffeurs op het voertuig
belangenverenigingen, zoals reizigersvereniging Rover,
en de centrale verkeersleiding in Nieuwegein. Infoxx is
Veilig Verkeer Nederland en de Chronisch Zieken- en
inmiddels op 1.700 bussen (waarvan 1.370 in combinatie
Gehandicaptenraad. Hierdoor slaagt de onderneming erin
met OV-chipkaartapparatuur) en op 274 haltes
voor de reiziger relevante vernieuwingen te introduceren.
geïnstalleerd. Infotin, een ander systeem voor dynamische
Voorbeelden hiervan zijn de speciale kaartsoorten,
reisinformatie, is in 2007 grootschalig toegepast op
internet op de bus, hogere frequenties op bepaalde
185 haltes in Almere. In Deventer en op Schiphol draait
trajecten en - in samenwerking met concessieverleners en
Infotin op proef. Begin 2008 worden haltes in Leeuwarden
wegbeheerders - vrije infrastructuur voor het openbaar
voorzien van Infotin.
vervoer. Spectaculaire reizigersgroei op verschillende plaatsen in het land is hier het resultaat van.
Connexxion streeft ernaar haar voertuigen toegankelijk te maken voor alle reizigers. Alle bussen
Connexxion Openbaar Vervoer heeft haar
zijn inmiddels voorzien van een lage instap of een
kwaliteitsmanagementsysteem in 2007 laten auditen,
zogeheten ‘knielinstallatie’ voor mindervaliden. Ook is 56
waarna het ISO 9001-certificaat is verkregen. Connexxion
procent van de bussen rolstoeltoegankelijk. Hierdoor is
Openbaar Vervoer was al langer in bezit van het ISO
het mogelijk op steeds meer lijnen de garantie te geven
14001-certificaat voor haar milieumanagementsysteem.
dat alle bussen geschikt zijn voor rolstoelgebruikers. In de dienstregelingsboekjes en op internet zijn deze
De OV-chipkaart is een belangrijke innovatie in
toegankelijke lijnen sinds 2007 aangeduid met een
het openbaar vervoer. Connexxion is een van de
pictogram.
grondleggers van dit elektronische toegangsbewijs. Connexxion verwacht veel van de OV-chipkaart op
De ontwikkeling van de Superbus is in volle gang.
het gebied van reizigersgemak. Daarnaast vergroot de
Connexxion steunt dit initiatief van de TU Delft en
kaart de mogelijkheden op het gebied van marketing:
Wubbo Ockels met een financiële injectie. De Superbus
de OV-chipkaart levert bijvoorbeeld nauwkeurige
is inzetbaar op zowel korte als lange trajecten en vormt
gebruikscijfers op, die kunnen worden gebruikt om de
hiermee een alternatief voor (dure) railverbindingen.
prijs en het voorzieningenniveau nog optimaler af te
Uniek in het mobiliteitsconcept is dat de Superbus
stemmen op de vraag. Voorts zal landelijke invoering
vraaggestuurd rijdt. De primeur van de Superbus staat
van de bijbehorende ticketing-systematiek - met de
in maart 2008 gepland. Dan zal de Superbus een testrit
OV-chipkaart wordt iedere rit per kilometer vastgelegd
maken tussen Heerenveen en Leeuwarden. Vervolgens
en aan de reiziger berekend - een einde maken aan
maakt hij zijn opwachting bij de Olympische Spelen
de huidige problemen rondom de verdeling van de
in Beijing.
reizigersopbrengsten. De ontwikkeling van dit nieuwe vervoerbewijs is ook in 2007 voortgezet. Inmiddels is de vloot in het grootste gedeelte van het Connexxion-gebied voorzien van OV-chipkaartapparatuur. In 2008 vindt de verdere introductie van de kaart in Nederland plaats.
26
De internetsite van Connexxion werd in 2007 5,6 miljoen keer bezocht, een stijging van 24 procent ten opzichte van 2006. Met een aantal nieuwe toepassingen is de kwaliteit en gebruikersvriendelijkheid van de site in het verslagjaar verder verbeterd. Voorbeelden hiervan zijn gepersonaliseerde reisinformatie (waaronder de mogelijkheid een persoonlijk busboekje te downloaden) en interactieve routekaartjes bij de dienstregelingsinformatie. Bezoekers ervaren de wijzigingen als belangrijke verbeteringen. Ook het Connexxion extranet, een afgesloten website waarop opdrachtgevers voor hen relevante informatie over Connexxion kunnen raadplegen, is eind 2007 geheel vernieuwd. Mogelijkheden voor groei Naast het winnen van concessies in een uitermate competitieve markt, ziet Connexxion kansen voor verdere ontwikkeling van de omzet door het realiseren van opbrengstengroei in bestaande concessies. Ook is er groeipotentie in gedecentraliseerde spoorconcessies. Connexxion ziet vooral kansen in multimodale concessies, waarin bus- en railvervoer, vaak ook in combinatie met collectief vraagafhankelijk vervoer, gezamenlijk worden aanbesteed. Dit doet een extra beroep op de creativiteit van de vervoerder om één optimaal aanbod te ontwerpen voor alle openbaarvervoervoorzieningen in dat gebied. Connexxion heeft de kennis van zowel de openbaarvervoersmarkt met bussen en treinen, als van de markt voor collectief vraagafhankelijk vervoer.
27
Verslag van de Raad van Bestuur
4.4 Taxi Services
Connexxion Taxi Services is tevens actief in het directievervoer, besloten groepsvervoer (onder andere
Connexxion Taxi Services BV is actief in verschillende
voor ministeries), ambulancevervoer en Schipholvervoer.
vormen van kleinschalig personenvervoer. Veel van
Daarnaast voert de divisie openbaarvervoerritten uit,
de activiteiten van de divisie betreffen collectieve
onder meer in opdracht van Connexxion Openbaar
vervoerssystemen. Hieronder worden verstaan
Vervoer. Connexxion Taxi Services onderscheidt zich
leerlingenvervoer, vervoer voor (zorg)instellingen,
door kwaliteit (optimale service en dienstverlening),
vervoer in het kader van de Wet maatschappelijke
professionaliteit en innovatie.
ondersteuning (Wmo), collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV) en ziekenvervoer. Gunning van vervoersopdrachten vindt veelal plaats na Europese aanbesteding in grote vervoerspakketten. Opdrachtgevers zijn gemeenten, (stads-)regio’s, provincies en zorgverzekeraars.
Figuur 7: kengetallen divisie Taxi Services Opbrengsten voor intercompany correcties
Aantal vestigingen
Aantal taxi's en taxibussen
(in miljoenen euro’s) 258,6 3.359 173,9
2005
183,5
2006
2007
30
29
28
2005
2006
2007
Productsegmenten (als percentage van de omzet)
Ambulancevervoer 3%
Overig 11% Leerlingenvervoer 23%
Ziekenvervoer 5%
CVV / Wmo 41%
Zorginstellingenvervoer 17%
28
2005
3.639
2006
3.843
2007
Ontwikkeling van de markt
Een belangrijke positieve ontwikkeling is de
De trend van schaalvergroting van de contracten zet
toenemende transparantie in het contractvervoer. In het
zich ook in het verslagjaar door. In 2007 zijn meer
kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning stellen
pilots gehouden waarbij verschillende vormen van
opdrachtgevers hoge eisen aan de betrouwbaarheid van
doelgroepenvervoer werden gebundeld in grote
de managementinformatie. Connexxion Taxi Services
pakketten. Dit bevordert de mogelijkheden voor verdere
heeft deze ontwikkeling al in een vroeg stadium voorzien
efficiencyverbeteringen.
en actief bevordert. Zij vervult al jaren een voortrekkersrol op dit gebied. Hierbij maakt zij gebruik van haar
In de taximarkt is al enkele jaren sprake van grote
geavanceerde Route Beheers Systeem (RBS), dat zij als
prijsdruk. Verschillende bedrijven beantwoorden dit
enige in Nederland extern EDP heeft laten auditen. Het
met een overlevingsstrategie waarbij zij onder de
rapportagemodel van Connexxion geldt inmiddels als de
kostprijs offreren. Dit leidt tot een toenemend aantal
standaard in de branche.
faillissementen in de branche. Hiertegenover staat een onverminderd grote groep toetreders in de markt,
Organisatie
waardoor de margedruk niet afneemt. Een bijkomend
Connexxion Taxi Services heeft 28 locaties. Vanuit deze
gegeven is dat aan de vraagzijde van de markt niet altijd
locaties is men verantwoordelijk voor de uitvoering van
meer een correct beeld bestaat over wat een realistische
het vervoer. De rittenintake wordt centraal geregeld
prijs-kwaliteitverhouding is. Als gevolg hiervan worden
vanuit het Nationaal Customer Contact Center (NCC)
opdrachten soms gegund aan partijen die hun afspraken
in IJsselmuiden. De aansturing van de voertuigen voor
in een later stadium niet waar kunnen maken.
wat betreft het vraagafhankelijk vervoer geschiedt vanuit vijf centrales in het land. Na de overname van het
Een andere ontwikkeling in het CVV is dat de intake
Nijmeegse Novio per 1 januari 2007 door Connexxion is
(het inboeken van de taxiritten) en uitvoering van de
dochterbedrijf Novio Net in het verslagjaar ingebed in de
ritten door enkele opdrachtgevers aan verschillende
organisatie van Connexxion Taxi Services. In januari 2008
partijen wordt gegund. Een van de nadelen van deze
is de overname van het Elburgse Gebr. Zoet afgerond.
werkwijze is dat de mogelijkheid om vertragingen of
Met deze acquisitie versterkt Connexxion Taxi Services
andere onregelmatigheden tijdens de rit snel op te
haar positie in met name het ambulancevervoer conform
lossen sterk afneemt. Een ander nadeel is dat als er bij
de doelstellingen.
een rit iets misgaat, het vaak niet duidelijk is welke partij voor de fout aansprakelijk is. Dit leidt tot problemen
Ontwikkeling van de omzet
op het gebied van accountability, hetgeen tevens de
De omzet van Connexxion Taxi Services steeg in het
mogelijkheden voor verbetering van de dienstverlening
verslagjaar sterk. Voor intercompany correcties bedroeg
beperkt.
de omzet in 2007 € 258,6 miljoen. Over 2006 was de omzet nog € 183,5 miljoen. Een belangrijk
De krapte op de arbeidsmarkt wordt sterk gevoeld
deel van de omzetstijging komt voor rekening van
in de taxibranche. De verwachting is dat de divisie Taxi
het Valys-contract en de overname van Novio.
Services door winst van nieuwe vervoersopdrachten en
Valys is het bovenregionaal vervoer voor mensen met
natuurlijk verloop in 2008 circa tweeduizend nieuwe
een functiebeperking. Opdrachtgever voor deze service,
medewerkers nodig zal hebben. Connexxion heeft een
waarvan het contract per 1 april 2007 inging, is het
groot aantal wervingskanalen tot haar beschikking,
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
waaronder samenwerkingsverbanden met bedrijven,
Ook de opdrachten voor het zittend ziekenvervoer voor
overheden, uitzend- en reïntegratiebureaus. Desondanks
zorgverzekeraar AGIS, het Wmo-vervoer in Amsterdam en
vergt het grote inspanningen om het personeelsbestand
het leerlingenvervoer Amsterdam en Den Haag droegen
op peil te houden. Daar komt bij dat de sinds 2006
bij aan de omzetstijging.
verplichte Chauffeurspas een drempel opwerpt voor veel potentiële nieuwe medewerkers.
29
Verslag van de Raad van Bestuur
Aanbestedingen
In 2007 plaatste Connexxion vijf Taxipoints in het kader
In 2007 schreef Connexxion Taxi Services in op
van het Amsterdamse Trefpunt project. In totaal zijn
94 Europese aanbestedingen. Van de 87 gegunde
inmiddels tien Taxipoints in bedrijf. Voor 2008 staat een
aanbestedingen werden 29 opdrachten (33 procent)
verdubbeling van dit aantal gepland. Connexxion Taxi Services beschikt over het Keurmerk
aan Connexxion gegund. Besloten is op enkele aanbestedingen niet in te schrijven, omdat de
Taxibedrijf. Overeenkomstig dit keurmerk vinden ieder
bestekseisen een financieel verantwoorde uitvoering van
halfjaar evaluaties plaats waarin de risico’s op het gebied
de opdracht onmogelijk maakten. Belangrijke gewonnen
van kwaliteits-, arbo-, en milieuzorgsystemen staan
vervoersopdrachten waren in 2007 het leerlingenvervoer,
beschreven. Sinds 2006 is de divisie eveneens OHSAS
collectief vraagafhankelijk vervoer en Wmo-vervoer
18001 gecertificeerd voor de inbedding van arbo- en
Zuidwest-Drenthe, het collectief vraagafhankelijk
veiligheidsmanagement in haar bedrijfsprocessen.
vervoer in Maassluis, Taxibus in Apeldoorn en het
Connexxion Taxi Services is de enige Nederlandse
leerlingenvervoer in Utrecht en Eindhoven.
taxionderneming die dit certificaat in huis heeft. Eind 2007 behaalde Connexxion Taxi Services het ISO
Materieel
9001-certificaat voor het kwaliteitsmanagementsysteem.
Connexxion Taxi Services heeft een gestandaardiseerd
Daarnaast beschikt de divisie over het ISO 14001-
wagenpark, waardoor inzet in alle concessies en
certificaat voor haar milieumanagementsysteem.
contracten mogelijk is. Dit is een groot voordeel in een
Onlangs zijn twee klanttevredenheidsonderzoeken
markt waarin jaarlijks vele vervoerscontracten worden
uitgevoerd voor het Valys-contract en het contract voor
aanbesteed en deze contracten veelal een betrekkelijk
CVV in Noord-Holland Noord. De klanttevredenheid
korte duur kennen van drie tot vijf jaar. In 2007 bedroeg
voor onze dienstverlening bedroeg gemiddeld 7,7
de instroom van nieuwe voertuigen 678 (taxi’s en
respectievelijk 7,0 op een schaal van 10.
taxibussen); 358 voertuigen stroomden in het In 2007 zijn nieuwe stappen gezet in de ontwikkeling
verslagjaar uit.
van een innovatieve vervoersdienst per helikopter. Innovatie, service en kwaliteit
Met het bedrijf Helinet wil Connexxion Taxi Services
Connexxion Taxi Services geldt als een van de meest
een lijndienst opzetten tussen Amsterdam, Den Haag,
innovatieve en servicegerichte ondernemingen
Rotterdam, Antwerpen en Brussel. Marktonderzoek
in de branche. Een belangrijke pijler van het hoge
wijst uit dat zo’n dienst voorziet in een behoefte.
serviceniveau is het Nationaal Customer Contact Center
Inmiddels lopen de procedures voor het verkrijgen van
(NCC) in IJsselmuiden. Bij het NCC kunnen klanten
landingsrechten in Rotterdam en Den Haag. Afhankelijk
per telefoon, e-mail, fax of post terecht voor vragen
van het verloop hiervan wordt de planning voor 2008
over alle producten en diensten van Connexxion Taxi
vastgesteld.
Services. De professionaliteit van de medewerkers en de hoogwaardige databases garanderen dat de klanten
Mogelijkheden voor groei
optimaal worden geholpen. Daarnaast vindt bij het NCC
Naast de groei in bovenregionale contracten ziet
de intake plaats van alle ritten. In totaal realiseerde het
Connexxion Taxi Services mogelijkheden tot groei in
NCC in 2007 4,1 miljoen inkomende en 472.000 uitgaande
het ambulancevervoer. Momenteel wordt gewerkt
telefoongesprekken.
aan de vorming van Regionaal Ambulance Vervoer.
De Connexxion Taxipoints vormen een unieke service voor zowel reizigers als opdrachtgevers. Een Taxipoint is een zuil met communicatieapparatuur, vaak geplaatst in een ziekenhuis, waarbij reizigers eenvoudig zelf hun terugreis kunnen bestellen. Het Taxipoint staat in directe verbinding met de centrale database voor rittenintake. Hierdoor wordt, behalve gemak voor de reizigers en ontlasting van de recepties van de instelling, een maximaal effectieve voertuiginzet bereikt.
30
Op termijn zal de markt van het ambulancevervoer worden geliberaliseerd.
Connexxion Taxi Services sponsort sinds drie jaar het vervoer van het Daimler Chrysler Open rolstoeltennistoernooi. Dit doen wij vanuit de overtuiging dat de ambitie en passie van de deelnemers onze eigen medewerkers stimuleren bij de uitvoering van hun dagelijks werk.
“Ambitie werkt inspirerend” Bert Veldmeijer, chauffeur vestiging Hilversum
Connexxion beschikt over professionele teams voor veiligheid, informatie en controle in het openbaar vervoer. Door continue opleidingen zijn deze collega’s volledig toegerust onze reizigers van dienst te zijn.
31
“Ik zie mezelf niet als oppasser” Jos Ratering, VIC-medewerker Arnhem
Verslag van de Raad van Bestuur
4.5 Tours
gespecialiseerd in busreizen voor een nichemarkt, maakt tevens onderdeel uit van Connexxion Tours.
Connexxion Tours verzorgt de beslotenvervoers
Voorts verzorgt Connexxion Tours circa tien procent
activiteiten van de Groep. Dit omvat de uitvoering van
van de bijhuur – voor de opvang van piekdrukte – voor
tourwagenritten, toeristische dagtochten en verhuur van
Connexxion Openbaar Vervoer. Hiermee realiseert zij een
bussen met chauffeur. Zij richt zich in steeds grotere mate
betere bezetting van haar tourvoertuigen en dus een
op het vervullen van de regiefunctie, waarbij het vervoer
betere positie in de markt.
zelf soms voor een deel en soms geheel wordt uitbesteed. Connexxion Projexx, onderdeel van Connexxion Tours, is gespecialiseerd in vervoer ten behoeve van congressen en (grootschalige) evenementen. Touroperator Speedwell,
Figuur 8: kengetallen divisie Tours Opbrengsten voor intercompany correcties
Aantal kilometers
(in miljoenen euro’s)
(in miljoenen)
Aantal vestigingen
52,6 10
11,9 10,3
33,3
2005
2006
7
9,1
26,7
2007
Aantal bussen
2005
2006
2007
2005
Productsegmenten (als percentage van de omzet)
204
Overige 7%
212 188
Tourvervoer 21%
Evenementen 3% Openbaar vervoer 45% 2005
2006
Groepsvervoer 24%
2007
32
2006
6
2007
Ontwikkeling van de markt
evenementvervoer vertaalde zich ook in 2007 in een groot
De markt voor het tourvervoer blijft zich kenmerken door
aantal aansprekende opdrachten, waaronder omvangrijke
een sterke concurrentie op de prijs. Ondanks de hevige
personeelsevenementen van Essent, Ballast Nedam,
concurrentie met relatief veel faillissementen tot gevolg,
Etos, TNO, C&A en de Technische Unie, het vervoer
blijft de touringcarmarkt nieuwe toetreders aantrekken.
rondom het evenement 'Het verdrag van Schokland' in
Dit is het gevolg van de lage toetredingsdrempels in
opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de
deze markt.
Luchtmachtdagen 2007 in Volkel, de shuttledienst voor 15.000 bezoekers van en naar het Olympisch Stadion voor
Organisatie
het Bloemencorso in Aalsmeer en het vervoer rond het
De divisies Taxi Services en Tours opereren sinds 2006
WK Roeien in Amstelveen.
vanuit een gezamenlijk directie. De mogelijkheden voor efficiency en combinatie van activiteiten die hierdoor
Materieel
worden geboden, zijn in het verslagjaar verder benut.
Met 188 voertuigen heeft Connexxion Tours een
Connexxion Tours heeft een centrale verkooporganisatie
wagenpark met voldoende kritische massa om
in IJsselmuiden. De zes vestigingen van de divisie
opdrachten geheel of gedeeltelijk zelfstandig uit
garanderen een landelijke dekking.
te voeren.
Medio 2007 is binnen Connexxion Tours een Regiecentrum opgericht. In dit centrum vindt de verdeling
Service en kwaliteit
van ritten plaats, waarbij de afweging wordt gemaakt
Bij Connexxion Tours is het mogelijk 24 uur per dag,
tussen het zelfstandig uitvoeren van opdrachten of geheel
7 dagen per week productinformatie te verkrijgen en
of gedeeltelijk uitbesteden hiervan. Voor zelfstandige
reserveringen te doen. Ook kent Connexxion Tours de
uitvoering van opdrachten wordt alleen gekozen als
mogelijkheid van reserveren via internet. Connexxion Tours is in bezit van het Keurmerk
dit toegevoegde waarde heeft. Dit is het geval als, bijvoorbeeld door combinatie van ritten, de chauffeurs
Touringcarbedrijf. Alle chauffeurs zijn volgens de normen
en voertuigen een zo groot mogelijk deel van de dag ‘op
van dit Keurmerk opgeleid. Eind 2007 is Connexxion
de weg’ zijn. Daarnaast is het Regiecentrum belast met
Tours tevens ISO 9001 gecertificeerd. Op het gebied
de planning voor de bijhuur voor Connexxion Openbaar
van veiligheid loopt Connexxion Tours voorop. Zo zijn
Vervoer. In 2008 zal ook bijhuur voor Connexxion Taxi
alle touringcars voorzien van communicatieapparatuur
Services door het Regiecentrum worden gefaciliteerd.
waarop veiligheidsinstructies worden afgespeeld en is een groot deel van het wagenpark uitgerust met
Ontwikkeling van de omzet
veiligheidsgordels.
De omzet van Connexxion Tours voor intercompany correcties bedroeg in 2007 € 52,6 miljoen (2006: € 26,7
Mogelijkheden voor groei
miljoen). OV-bijhuur nam sterk toe. Verdere omzetstijging
De strategie om een grotere nadruk op de regiefunctie
is het gevolg van vervoer voor NS en touroperator Peter
te leggen en het vervoer zelf geheel of gedeeltelijk uit te
Langhout, alsmede nieuwe contracten met onder andere
besteden, leidt tot lagere vaste kosten en mogelijkheden
het Ministerie van Defensie (vervoer van personeel en
tot groei van marktaandeel. De samenwerking met
relaties in Europa) en DAF Trucks (personeelsvervoer).
Connexxion Taxi Services kreeg in 2007 verder vorm. Dit leidde tot meer efficiency in de aansturing en grotere
Vervoersopdrachten en marktaandeel
slagvaardigheid bij de verwerving van opdrachten en
Connexxion Tours hield in 2007 haar marktaandeel
biedt mogelijkheden voor verdere groei. Contractvervoer
in de verschillende sectoren waar zij actief is gelijk. In
voor organisaties blijft ook in 2008 voor Connexxion
de productsegmentatie van Connexxion Tours vindt
Tours het segment waarin zij deze groei voornamelijk
conform de doelstelling een verdere uitbreiding plaats
wil realiseren.
in het contractvervoer voor organisaties. De expertise van Connexxion Projexx op het gebied van congres- en
33
Verslag van de Raad van Bestuur
4.6 Water Organisatie Connexxion Water verzorgt veerverbindingen over
Connexxion Water is een zelfstandig bedrijfsonderdeel
rivieren en kanalen in verschillende delen van Nederland.
van de Connexxion Groep. Per 27 juli 2007 heeft
Ook exploiteert dit bedrijfsonderdeel de snelle
Connexxion haar aandeel in Waterbus BV vergroot
openbaarvervoerdiensten tussen Amsterdam en IJmuiden
van 34,5 naar 65,5 procent. Waterbus is inmiddels
(Fast Flying Ferries), tussen de Drechtsteden en tussen
ingebed in de organisatie van Connexxion Water. Het
Dordrecht en Rotterdam (beide onder de naam Waterbus).
vormt een eigen organisatorische unit naast die van
Verbindingen over water worden voornamelijk uitgevoerd
Fast Flying Ferries & Veren. De nieuwe organisatievorm
in opdracht van landelijke, provinciale en gemeentelijke
heeft in 2007 al geleid tot synergie-effecten op het
overheden.
gebied van onderhoud, roosters en aansturing. In het kader van continue verbetering van de processen is een
Ontwikkeling van de markt
Bedrijfsbureau opgericht, dat onder meer deze synergie-
Nederland kent ongeveer honderd veerverbindingen die
effecten moet bevorderen.
het gehele jaar in bedrijf zijn. Een groot deel van deze verbindingen wordt verzorgd door gemeentelijke en
Ontwikkeling van de omzet
provinciale diensten. Steeds meer overheden besteden
De omzet van Connexxion Water voor intercompany
deze diensten uit aan commerciële partijen. In 2007
correcties bedroeg in 2007 € 10,8 miljoen (2006:
is opnieuw een aantal vervoersopdrachten openbaar
€ 7,7 miljoen). De omzet steeg fors als gevolg van de
aanbesteed. De verwachting is dat deze ontwikkeling zich
uitbreiding van het belang in Waterbus BV.
de komende jaren voortzet.
Figuur 9: kengetallen Connexxion Water Opbrengsten voor intercompany correcties
Aantal reizigers Fast Flying Ferries
(in miljoenen euro’s)
(in duizenden)
10,8 7,8
Aantal vaartuigen
27
264,9 255,5
7,7
255,3
13
2005
2006
2007
2005
2006
34
2007
2005
14
2006
2007
Aanbestedingen en vervoersopdrachten
Service en kwaliteit
Connexxion neemt in de markt voor het vervoer over
Connexxion Water is ISO 9001-gecertificeerd. Mede
water een sterke positie in. Zo slaagde Connexxion Water
door toepassing van de hiermee gepaard gaande
erin de openbare aanbesteding van de lijndienst tussen
procesbeschrijvingen hanteert Connexxion Water
Amsterdam en IJmuiden (Fast Flying Ferries) te winnen.
een actief beleid van continue verbetering van haar
Connexxion exploiteert deze dienst al sinds de start in
bedrijfsvoering. Naast het ISO 9001-certificaat beschikt
1998. Nadat in 2006 het gunningsbesluit van de Provincie
Connexxion Water over het ISO 14001-certificaat voor
vanwege een fout in de aanbestedingsprocedure door de
haar milieumanagementsysteem.
rechter ongeldig werd verklaard, won Connexxion in 2007
Eind 2007 is in samenwerking met TNO een onderzoek
de opdracht alsnog. Het contract start per 1 januari 2008
gestart naar mogelijkheden om het brandstofverbruik van
en heeft een looptijd tot 2015.
de Fast Flying Ferries te verminderen. Dit onderzoek wordt
Van april tot oktober verzorgde Connexxion Water in opdracht van waterbouwonderneming Van Oord het
medio 2008 afgerond. Bij een aanvaring door een ander vaartuig raakte
vervoer van medewerkers tijdens werkzaamheden op het
op 8 oktober 2007 een aantal passagiers van het schip
IJsselmeer. Hiervoor werd het vaartuig van de technische
‘Rosanna’ van de Fast Flying Ferries gewond. Het schip
reserve van de Fast Flying Ferries ingezet.
raakte bij de aanvaring ernstig beschadigd en kan naar verwachting pas begin 2008 weer in de vaart worden
In januari 2008 start Connexxion met een fietsvoetveer tussen Zaandijk en de Zaanse Schans.
genomen. Met de inzet van een ander schip zijn de
Het betreft een verbinding met een looptijd van ongeveer
gevolgen voor de dienstregeling opgevangen. Het KLPD en
een jaar, tijdens de werkzaamheden in het kader van
andere diensten doen onderzoek naar de oorzaak van het
de vervanging van de Julianabrug. De opdracht werd
ongeval.
eveneens na openbare aanbesteding aan Connexxion Mogelijkheden voor groei
Water gegund. Tenslotte won Connexxion een tienjarig contact voor
De ontwikkeling dat overheden hun veerdiensten
het veer tussen Maassluis en Rozenburg. Dit contract gaat
verzelfstandigen of afstoten en openbaar aanbesteden,
in per 1 januari 2008.
biedt Connexxion Water mogelijkheden voor groei. Dit geldt ook voor een aantal initiatieven voor nieuwe
Materieel
openbaarvervoerverbindingen over water. Connexxion is
Connexxion Water beschikt over een vloot van
vaak gesprekspartner bij deze initiatieven, en stelt haar
27 schepen, waarvan er 20 in eigendom zijn van
expertise ten dienste van de verdere ontwikkeling van
opdrachtgevers. In 2007 groeide de vloot met 13
deze vorm van vervoer in Nederland. In de zomer van
schepen: een veerpont voor de verbinding over de
2007 heeft Connexxion Water in dit kader een aantal
Zaan werd in 2007 gebouwd, twee ponten voor de
proefvaarten georganiseerd in Fryslân, een provincie met
verbinding Maassluis-Rozenburg werden aan de vloot
een groot potentieel voor openbaar vervoer over water.
van Connexxion toegevoegd, evenals tien vaartuigen van Waterbus BV.
Met de opdrachtgever worden de mogelijkheden besproken voor uitbreiding van de dienstverlening van de Waterbus. Onderwerpen van de gesprekken zijn mogelijke verlenging van de vaartijden tot (ver) in de avond en eventuele uitbreiding van het traject naar Rotterdam.
35
Verslag van de Raad van Bestuur
4.7 Techno Service Nederland
onderhoudspakketten aanbieden. Hoewel de producenten volgens EU-wetgeving geen belemmeringen mogen
Techno Service Nederland NV (TSN) levert diensten op
opwerpen om andere partijen het onderhoud te laten
het gebied van onderhoud, schadeherstel en beheer
uitvoeren, bijvoorbeeld door hen informatie te onthouden,
van bedrijfswagenparken. Zij richt zich in hoofdzaak
blijkt het voor onafhankelijke dienstverleners als TSN
op onderhoud van voertuigen in het personenvervoer
in de praktijk lastig om erkende reparateurschappen te
(bussen, taxi’s, trams en touringcars) en voertuigen van
verkrijgen. Er dienen veel juridische geschillen tussen
milieudiensten. Sinds 2007 verzorgt TSN eveneens het
producenten/leveranciers en aanbieders van onderhoud
onderhoud van de treinen van de Valleilijn.
en reparatie, om de noodzakelijke informatie-uitwisseling
Dochteronderneming Roline in Lopik is gespecialiseerd
op gang te krijgen.
in loopvlakvernieuwing van banden en verkoopt en monteert ook nieuwe banden. Roline heeft een groot deel
Organisatie
van de stads- en streekvervoerders in Nederland als klant.
TSN beschikt over een netwerk van 45 vestigingen
TSN wil een winstgevend onderhoudsbedrijf zijn
verspreid over Nederland, waaronder vijf schadewerk-
voor de Connexxion Groep, met een evenwichtige groei
plaatsen. TSN heeft een centraal onderdelenmagazijn
van de omzet in de derdenmarkt (de markt buiten
in Culemborg, van waaruit alle vestigingen in het land
het personenvervoer), ondersteund door een landelijk
dagelijks worden bevoorraad. De omloopsnelheid van de
dekkend schadenetwerk. Hiertoe werkt TSN aan continue
voorraad kan daardoor worden geoptimaliseerd. In 2007
verbetering van de klantgerichtheid, waarbij het de
zijn twee werkplaatsen opgeheven in West-Brabant, na
hoogst mogelijke inzetbaarheid van voertuigen realiseert
verlies van een onderhoudscontract. TSN betrok in 2007
en reductie van onderhouds- en reparatiekosten nastreeft.
een nieuwe vestiging in Doetinchem. Ten behoeve van het onderhoud van de treinen van de Valleilijn is een nieuwe
Ontwikkeling van de markt
werkplaats gebouwd in Amersfoort.
De marges in het personenvervoer staan onder druk door
Als gevolg van de overname van Novio door
de hevige concurrentie tussen de personenvervoerders en
Connexxion is in november 2007 het integratietraject
de hoge dieselprijzen. Ook in de derdenmarkt is sprake
gestart om Novio Techniek bij TSN onder te brengen.
van groeiende margedruk. Onder deze omstandigheden
De overname door Connexxion van GVU heeft in
wordt marktaandeel tussen onderhoudsbedrijven zwaar
het verslagjaar geleid tot nauwe samenwerking en
bevochten. De derdenmarkt komt bovendien weinig
hiërarchische afstemming tussen TSN en de Technische
in beweging omdat veel producenten van voertuigen
Werkplaats van GVU.
zelf, via eigen of gelieerde dealerbedrijven, eveneens
Figuur 10: kengetallen Techno Service Nederland Opbrengsten voor intercompany correcties
Aantal vestigingen
(in miljoenen euro’s)
61
117,2 93,0
2005
2006
99,1
2007
51
2005
2006
36
45
2007
momenten dat er voor de uitvoering van de dienstregeling
Per 1 januari 2008 vindt een aanpassing plaats met betrekking tot het onderdeel schadeherstel. Met
minder bussen nodig zijn. Zo wordt de hoogst mogelijke
de benoeming van een schademanager worden de
inzetbaarheid van voertuigen voor de klant gerealiseerd.
activiteiten op dit gebied eenduidig aangestuurd.
Tevens is een project gestart om de processen in het centrale onderdelenmagazijn in Culemborg te
Ontwikkeling van de omzet
optimaliseren.
De omzet voor intercompany correcties bedroeg in 2007 € 99,1 miljoen, licht hoger dan de € 93,0 miljoen van
Het landelijk schadenetwerk van TSN bundelt de
2006. Verlies van een deel van de onderhoudscontracten
werkplaatscapaciteit in vijf schadewerkplaatsen. Deze
in Noord-Brabant is gecompenseerd door nieuwe
leggen zich met name toe op de reparatie van grote
opdrachten en de acquisitie van Novio Techniek.
schades. Daarnaast heeft TSN een samenwerkingsverband
De daling van handelsomzet als gevolg van beëindiging
met ABS Schadeherstel, waardoor landelijke dekking
van de dealerschappen voor Iveco en Renault bedraagt
is gegarandeerd. Het schadenetwerk is in 2007
€ 3,5 miljoen.
volledig operationeel geworden en functioneert naar tevredenheid.
Contracten TSN heeft een sterke positie op de personenvervoers-
Goed onderhoud en beheer van wagenparken staat
markt. In het beheer en onderhoud van wagenparken in
of valt bij goed samenspel tussen de opdrachtgever
het openbaar vervoer is TSN ruimschoots marktleider. In
en het onderhoudsbedrijf. In 2007 heeft TSN zich met
2007 sloot TSN met Connexxion een nieuw contract voor
haar klanten ingespannen om tot verbeteringen te
het onderhoud aan de treinen van de Valleilijn. Met Arriva
komen in storingsmeldingen en de beschikbaarheid
werd een contract afgesloten voor beheer en onderhoud
van voertuigen voor onderhoud en kleinere reparaties.
van het wagenpark in Oost-Brabant en Hoeksche Waard.
Verdere optimalisering hiervan staat voor 2008 op het
TSN slaagde er niet in haar contract met Veolia Transport
programma.
in West-Brabant te behouden. In 2007 is binnen de Connexxion Groep een proef Service en kwaliteit
begonnen met het voertuigmanagementsysteem
TSN hanteert een klantgebonden werkwijze, waarbij
Cosware. Dit softwarepakket vervangt de vier huidige
er geen exclusieve gebondenheid aan enig automerk
systemen voor voertuigbeheer, werkplaatsmanagement
is. Voor de klant heeft dit als voordeel dat TSN ook
en logistiek. Met Cosware worden processen beter
bedrijfswagenparken met een grote diversiteit
ondersteund, wordt de administratieve verwerking
probleemloos kan bedienen. Het grote aantal vestigingen
vereenvoudigd en kwaliteit en diepgang van de
maakt het mogelijk de klant service te verlenen dicht
managementinformatie verbeterd. Per 1 januari 2008 is
in de buurt van de locatie van de voertuigen, volgens
Cosware binnen de groep volledig operationeel.
het ‘one-stop-shopping’ model. TSN is ook bij uitstek toegerust voor specialistisch onderhoud, zoals dat van
Mogelijkheden voor groei
airco-apparatuur in voertuigen, huisvuilauto’s, tankauto’s,
TSN heeft in het verslagjaar haar schadenetwerk
veegmachines en roetfilterinbouw. TSN is ISO 9001- en
geoptimaliseerd. De landelijke dekking van dit netwerk,
14001-gecertificeerd.
en de specialisatie op verschillende voertuigtypen maakt TSN een aantrekkelijke partner voor
TSN zet in op continue verbetering van het
ondernemingen en organisaties met middelgrote en
serviceniveau. Hiertoe is het project Team TSN in 2007
grote bedrijfswagenparken. Op basis hiervan liggen voor
gecontinueerd. Concrete doelstellingen betreffen
TSN mogelijkheden voor groei in de komende jaren. Op
terugdringing van rituitval, afname van het aantal
de (middel-)lange termijn biedt ook het onderhoud van
storingen en het aantal voertuigen die buiten gebruik zijn
treinen groeimogelijkheden. Het onderhoudscontract
en verhoging van de productiviteit. Flexibiliteit is hierbij
voor de treinen van de Valleilijn kan een opstap zijn voor
het sleutelwoord. In verschillende werkplaatsen wordt
een positie in het regionaal vervoer per trein. TSN zal de
bijvoorbeeld ook ’s avonds en in het weekend gewerkt, op
mogelijkheden hiertoe in 2008 nader bestuderen.
37
Verslag van de Raad van Bestuur
4.8 Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Opdrachtgevers Net als bij onze reizigers is onze ambitie om ook bij onze concessieverleners een gemiddeld rapportcijfer
Connexxion staat als personenvervoerder met meer
van 7,5 te halen. In 2006 realiseerde Connexxion
dan één miljoen klantcontacten per dag middenin
een gemiddelde van 6,5. Continue uitwisseling van
de samenleving. Voor hedendaagse problemen als
informatie vormt de basis van de goede relatie die wij
congestie en de bereikbaarheid van de landelijke
met onze concessieverleners en andere opdrachtgevers
gebieden biedt Connexxion innovatieve oplossingen.
onderhouden. Dit willen wij onder andere bereiken
Connexxion heeft haar verantwoordelijkheid naar
door een verdere verbetering van het Connexxion
de samenleving vastgelegd in een aantal ambities.
extranet, een afgesloten deel van het internet voor onze
Ambities met betrekking tot reizigers, opdrachtgevers
concessieverleners.
en medewerkers. Maar ook ambities ten aanzien van veiligheid, gezondheid en milieu. Naast deze ambities die
Medewerkers
voortvloeien uit haar vervoersfunctie, wil Connexxion ook
Connexxion is in vele opzichten een ‘mensenbedrijf’.
in bredere zin invulling geven aan haar maatschappelijke
Met ruim 14.600 medewerkers behoort Connexxion
verantwoordelijkheid.
tot de grotere werkgevers in Nederland. Kwaliteit van het werk staat centraal in ons personeelsbeleid. Er is
De reiziger
aandacht voor zowel de fysieke arbeidsomstandigheden
Bij Connexxion draait alles om de reiziger. Veel
als de inhoudelijke kwaliteit van het werk. Reductie
inspanningen zijn daarom gericht op verdere verbetering
van het arbeidsverzuim, werving van medewerkers en
van de dagelijkse dienstverlening zoals de OV-chipkaart,
opleidingen zijn prioriteiten in het HRM-beleid van de
dynamische reisinformatie in de voertuigen en op de
onderneming. Naast de verplichte cursussen, bijvoorbeeld
haltes en de toegankelijkheid van onze voertuigen
die opleiden voor het vakdiploma taxichauffeur, heeft
voor mensen met een functiebeperking. Om onze
Connexxion een management developmenttraject
ideeën te toetsen en nieuwe inspiratie op te doen
om onze talentvolle medewerkers nog beter bij hun
onderhouden wij goede contacten met een groot aantal
ontwikkeling te begeleiden. De aandacht voor de kwaliteit
belangenorganisaties, zoals regionale overlegplatforms
van het werk moet leiden tot een grotere medewerkers
(de zogeheten ROCOV’s), de Algemene Nederlandse Bond
tevredenheid. Wij streven naar een gemiddelde mede
voor Ouderen ANBO, Stichting OPC Expertisecentrum voor
werkerstevredenheid van 7,5 in al onze divisies. Voor meer
Consumenteninspraak in het Regionaal Openbaar Vervoer,
informatie over het HRM-beleid in 2007, zie paragraaf 4.9
de Consumentenbond, reizigersvereniging ROVER, de
en de VGM Jaarrekening op pagina 138.
Protestants-Christelijke Ouderenbond PCOB, de Chronisch Veiligheid
Zieken- en Gehandicaptenraad en de ANWB. Het is onze doelstelling dat de reizigers de
Connexxion committeert zich aan het beschermen van
dienstverlening van Connexxion waarderen met een
de veiligheid van haar medewerkers, haar reizigers en
rapportcijfer van 7,5. De reizigerstevredenheid behaalde
anderen die van onze dienstverlening gebruikmaken.
in 2006 het cijfer 7,3 (in het openbaar vervoer, bron:
Zij neemt hierin haar maatschappelijke
OV-Klantenbarometer). De gegevens over 2007 worden
verantwoordelijkheid en streeft naar continue verbetering
in februari 2008 verwacht. Voorts zetten wij in op een
op dit gebied. Dit commitment is op centraal niveau
gemiddelde jaarlijkse reizigersgroei van twee procent.
verwoord in een Beleidsintentie Veiligheid. Deze
Dit werd in 2007 met een groei van 4,5 procent
Beleidsintentie is gecommuniceerd met medewerkers en
ruimschoots gehaald (2006: 2,8 procent).
externe stakeholders.
38
Milieu
Connexxion heeft een Safety Board, met als belangrijkste functies het (laten) onderzoeken van
Onze ambitie ten aanzien van leefbaarheid en milieu
de ernstigste gebeurtenissen en het trekken van
is de milieubelasting van onze activiteiten zoveel
lessen hieruit, en het verder stimuleren van het
mogelijk te beperken. Wij hebben onze ambities ten
veiligheidsbewustzijn van onze medewerkers. De Safety
aanzien van leefbaarheid en milieu nader verwoord in
Board komt tenminste eens per kwartaal bij elkaar.
ons Milieubeleidsplan 2006-2009. Dit Milieubeleidsplan
Tevens kent de onderneming een Crisismanagementteam
voorziet in een pro-actief milieubeleid, waarbij tenminste
voor ernstige calamiteiten.
de milieuwet- en regelgeving wordt nageleefd en
Connexxion voert een pro-actief veiligheidsbeleid
waarbij het streven is de milieuprestatie van Connexxion
waarbij gestreefd wordt de prestaties op dit gebied
te verbeteren en risico’s te voorkomen. Concrete
continu te verbeteren en risico’s te voorkomen.
doelstellingen zijn terugdringing van de koolwaterstoffen-
Connexxion Taxi Services is sinds eind 2006
(HC), koolstofmonoxide- (CO), stikstofoxide- (NOx) en
in bezit van het OHSAS 18001-certificaat. Het
deeltjes- (PM) emissies met zestig procent ten opzichte
veiligheidsmanagementsysteem van Connexxion is in
van 2002. Voorts hebben wij de ambitie jaarlijks één
2007 in alle divisies ingericht conform OHSAS 18001. Met EU-commissaris Barrot van Verkeer werd in 2006
procent minder koolstofdioxide (CO2) per kilometer uit te stoten door brandstofbesparing. De prestaties op dit
de European Road Safety Charter ondertekend. Hiermee
gebied zijn weergegeven in de VGM Jaarrekening op
verplicht Connexxion zich in te spannen het aantal
pagina 138.
verkeersdoden in Europa drastisch terug te dringen.
Connexxion heeft, om de uitvoering van haar
Connexxion is de enige Nederlandse personenvervoerder
milieubeleid te verankeren als enige Nederlandse
die zich aan deze doelstelling committeert.
personenvervoerder een ISO-14001 gecertificeerd milieumanagementsysteem. In 2007 zijn ook de nieuwe
In de onlangs gepubliceerde Personeels- en Reizigersmonitor 2006 van het Ministerie van Verkeer
bedrijfsonderdelen GVU en Novio onder dit certificaat
en Waterstaat hebben onze OV-buschauffeurs sociale
gebracht.
veiligheid beoordeeld met een 6,3 (2005: 6,4). Onze
Connexxion heeft in 2007 wederom geïnvesteerd
reizigers waarderen de veiligheid in onze bussen met een
in een schoner en zuiniger wagenpark. Inmiddels is
8,1 (2005: 8,0) en op de haltes met een 7,7 (2005: 7,6).
62 procent van de bussen voorzien van een CRT-filter
Voor medewerkers van Connexxion die slachtoffer
(roetfilter), of voldoet de motor aan de euro 4-, euro 5- of
worden van agressie tijdens het werk is er professionele
EEV-norm. Nieuwe bussen worden niet meer voorzien
opvang door direct leidinggevenden volgens vaste
van een separaat CRT-filter, aangezien een dergelijk filter
procedures.
reeds onderdeel uitmaakt van de nieuwe motor. Speciaal voor de concessie Noord en Zuidwest Fryslân is op verzoek van Connexxion door busfabrikant VDL Berkhof een midibus ontwikkeld, die minder emissies veroorzaakt en brandstof verbruikt. In het verslagjaar zijn 69 van deze voertuigen in gebruik genomen. Connexxion voerde in 2007 met Shell een proef uit met Gas to Liquids (GtL), een schone dieselolie die uit aardgas is vervaardigd. De resultaten van de proef worden in het eerste kwartaal van 2008 verwacht. Eind 2007 is in samenwerking met TNO een onderzoek gestart naar mogelijkheden om het brandstofverbruik van de Fast Flying Ferries te verminderen. Dit onderzoek wordt medio 2008 afgerond.
39
Verslag van de Raad van Bestuur
Winstgevendheid en continuïteit
Maatschappelijke projecten
Connexxion is een langetermijnsamenwerkingsverband
Connexxion zet haar kennis, ervaring en middelen
van diverse bij de onderneming betrokken partijen.
tevens in om in bredere zin invulling te geven aan haar
De belanghebbenden zijn de groepen en individuen
maatschappelijke verantwoordelijkheid.
die direct of indirect het bereiken van de doelstellingen
Op verzoek van de regeringen van Aruba en Suriname
van de onderneming beïnvloeden of erdoor beïnvloed
draagt Connexxion middels kennisoverdracht bij aan de
worden zoals reizigers, opdrachtgevers, werknemers,
ontwikkeling van het openbaar vervoer in beide gebieden.
aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers,
Zo heeft een aantal managers van de vervoersbedrijven
toeleveranciers maar ook de overheid en andere
Arubus en het Nationaal Vervoersbedrijf uit Suriname
maatschappelijke groeperingen. De Raad van Bestuur
diverse stages gevolgd bij Connexxion Academy. In 2007
en de Raad van Commissarissen hebben een integrale
kreeg de samenwerking met de Surinaamse vervoerders
verantwoordelijkheid voor de afweging van deze
en overheid verder invulling bij de organisatie van het
belangen gericht op de continuïteit van de onderneming.
succesvolle congres “Personenvervoer van economische
Daarbij streeft de onderneming naar het creëren van
betekenis voor Suriname” op 8 augustus 2007. Het hieruit
aandeelhouderswaarde op lange termijn. Door de
volgende “Actieplan Personenvervoer te Land” is een
recente golf van aanbestedingen is het rendement van
belangrijke aanzet voor verbetering van het openbaar
Connexxion onder druk komen te staan. Aangezien
vervoer in Suriname.
inmiddels alle decentrale overheden, met uitzondering
In Ghana zijn ook in 2007 medewerkers van
van de grote steden, hun vervoersconcessies openbaar
Connexxion ingezet als consultants bij het optimaliseren
hebben aanbesteed, verwacht Connexxion echter dat
van het openbaar vervoer.
haar langetermijndoelstelling na deze golf weer in zicht komt.
Het sponsorbeleid van Connexxion is gericht op jongeren, cultuur en gehandicaptensport. De overeenkomst met de Cultuur Jongeren Pas (CJP)
Figuur 11: rendement op het gemiddeld
is in 2007 verlengd. De samenwerking met CJP heeft
geïnvesteerd vermogen
als doel de bereikbaarheid van kunst en cultuur voor
(in procenten)
jongeren te bevorderen. In 2007 startte Connexxion met 10,0
‘Connexxion to Talent’. Hiermee biedt de onderneming talenten in kunst en cultuur de bus aan als platform voor
6,9
hun activiteiten. Zo werkte Connexxion in het project
6,9
‘Connexxion to Fashion’ samen met de Willem de Kooning Academie om jonge talenten op modegebied
3,8
een podium voor hun examenopdracht te bieden. Het resultaat was een spectaculaire modeshow op 17 mei 2007 in en rond de bus in de binnenstad van Rotterdam. 2005
2006
2007
langetermijndoelstelling
In het project Kunst in de Bus, een samenwerkingsverband met de Stichting Artes, maakten reizigers op verschillende plaatsen in het land op 31 oktober kennis met verschillende kunstenaars en kunstvormen in het kader van de Dag van de Kunstuitleen. Op 6 december vond ‘Poetry Slam in de bus’ plaats. Verschillende dichters lieten op deze dag busreizigers kennis maken met hedendaagse dichtkunst. Het project werd gerealiseerd met het Poëziecircus in het kader van het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam.
40
Connexxion Taxi Services sponsorde ook in 2007 het Daimler Chrysler Open rolstoeltennistoernooi. In samenwerking met Achmea en World Vision heeft Connexxion in 2007 een hulpmiddelenlijn naar Roemenië opgezet. Rolstoelen, rollatoren en andere hulpmiddelen die in Nederland zijn afgeschreven, krijgen met dit initiatief een tweede leven in Roemenië, waar zij aan hulpbehoevenden worden verstrekt. Connexxion bood in 2007 eveneens een taxibus aan voor gehandicaptenvervoer in Marokko. Voor het ziekenvervoer in Suriname schonk Connexxion een ambulance aan het St. Vincentius Ziekenhuis en een aan de Stichting Jetty Maturin ten behoeve van het Diaconessenhuis te Paramaribo.
41
Verslag van de Raad van Bestuur
4.9 Human Resources Management
Een uitdaging van de eerste orde voor Connexxion in het algemeen, en voor HRM in het bijzonder zijn
Ook dit jaar waren de inspanningen van de afdeling
de toenemende personeelstekorten onder het
HRM gericht op het leveren van een bijdrage aan de
rijdend personeel. De oorzaken zijn verschillend en
verbetering van de concurrentiekracht van Connexxion.
versterken elkaar.
Samen met het management en in goed overleg met
De groeiende economie leidt tot een verhoogde
medezeggenschapsorganen en vakbonden werden
vraag naar personeel, de aanbestedingen als gevolg
belangrijke organisatieontwikkelingen geïnitieerd
van de marktwerking hebben vaak vergroting van de
en gerealiseerd. Een aantal hiervan zijn al eerder
werkgelegenheid als uitkomst, en last but not least is er
genoemd, waaronder de integratie van Novio en GVU,
sprake van vergrijzing binnen de sector en Connexxion
de reorganisatie binnen de commerciële afdelingen
zelf. Deze ontwikkelingen zijn de belangrijkste reden om
van divisie OV en de opbouw van de nieuwe Hermes-
alle activiteiten met betrekking tot de werving en selectie
organisatie.
van uitvoerend personeel binnen Connexxion samen te
In de aanloop naar de privatisering is door Centrale
voegen. Zo worden alle benodigde kennis, inventiviteit,
Ondernemingsraad, bonden en concernleiding veel tijd
energie en creativiteit gebundeld om de uitdaging van de
en moeite geïnvesteerd om het proces in goede banen te
toenemende personeelsschaarste het hoofd te bieden.
leiden. Belangrijk hierbij is geweest dat partijen al in een
Flankerend zal leeftijdsbewust personeelsbeleid een
vroeg stadium ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid,
grotere rol gaan spelen om ouder wordende medewerkers
de voor elke partij geldende randvoorwaarden transparant
gezond langer aan de onderneming te kunnen blijven
hebben gemaakt. De mate van overeenstemming voor
binden.
wat betreft deze randvoorwaarden, beloofde veel voor
Tot slot Management Development en management
een goede afloop van het privatiseringsproces. Deze
continuïteit. In 2007 zijn de bestaande MD-programma’s
verwachting is uitgekomen. Binnen vier weken na
verder uitgerold. Aan het eind van het jaar is ook
start van de adviesprocedure adviseerde de Centrale
de MD-commissie, waarvan de leden van de Raad
Ondernemingsraad positief over de voorgenomen
van Bestuur deel uitmaken, operationeel geworden.
aandelentransactie tussen de Staat der Nederlanden
Lopende programma’s worden geëvalueerd in 2008,
enerzijds en het consortium Transdev/BNG anderzijds.
en het aanbod van Connexxion Academy voor deze
Vervolgens heeft het nog een paar weken geduurd om
doelgroep wordt in 2008 uitgebreid met leiderschaps- en
in het kader van onder andere de SER fusiegedragsregels
coachingsprogramma’s. Tevens zal strategisch beleid
convenanten tussen de betrokken partijen af te
worden ontwikkeld waarbij het gaat om de instroom,
sluiten. Uitgangspunten voor deze convenanten waren
doorstroom en uitstroom van management. Alle
werkgelegenheids- en arbeidsvoorwaardengaranties,
inspanningen zullen daarbij gericht zijn op verdere
al met al een proces dat de goede arbeidsverhoudingen
professionalisering, verhoging van de kwaliteit en
tussen Connexxion en de vertegenwoordigers van haar
continuïteit van het management.
medewerkers illustreert.
De Directieraad heeft ook in 2007 een Manager van het Jaar gekozen. Deze eretitel is bedoeld als een stimulans voor het (midden-)management. Voor de titel komen managers in aanmerking die blijk hebben gegeven van uitzonderlijk leiderschap, innovatieve kracht en resultaatgerichtheid. De winnaar in 2007 is Ronald van der Geer, manager van de TSN-werkplaats Schiphol en Uithoorn.
42
Figuur 12: aandeel medewerkers per werkmaatschappij (in ultimo nominalen)
Connexxion Taxi Services BV 34%
Connexxion Tours BV 3%
Techno Service Nederland NV 5% Overige 2%
Openbaar vervoer 56%
Figuur 13: dienstjaren Gemiddeld werkt een medewerker in 2007 12,9 jaar (2006: 13,3 jaar) bij Connexxion. 5.590
2.494 1.632 1.251
943
1.446 868 410
0 t/m 5 jaar
6 t/m 10 jaar
11 t/m 15 jaar
16 t/m 20 jaar
21 t/m 25 jaar
26 t/m 30 jaar
31 t/m 35 jaar
Figuur 14: leeftijdsopbouw medewerkers De gemiddelde leeftijd van een Connexxion medewerker bedraagt 48,9 jaar (2006: 48,6 jaar). Onderstaande grafiek toont de opbouw per leeftijdsklasse. 5.902
4.385
2.058 1.380 824 85 t/m 20 jaar
21 t/m 30 jaar
31 t/m 40 jaar
41 t/m 50 jaar
51 t/m 60 jaar
43
61 jaar en ouder
36 jaar en langer
Verslag van de Raad van Bestuur
4.10 Corporate Governance
Algemene Vergadering van Aandeelhouders Jaarlijks vindt een Algemene Vergadering van
Algemeen
Aandeelhouders plaats. Andere aandeelhouders
Connexxion onderschrijft het uitgangspunt van de
vergaderingen kunnen worden gehouden op verzoek
Nederlandse Corporate Governance Code (de ‘Code
van de Raad van Bestuur, de voorzitter van de Raad van
Tabaksblat’): de vennootschap is een langetermijn
Commissarissen of de aandeelhouders van Connexxion.
samenwerkingsverband van diverse bij de vennootschap
De agenda wordt opgesteld door degene die de
betrokken partijen. De belanghebbenden zijn de
vergadering bijeenroept. De aandeelhouders kunnen
entiteiten, groepen en individuen die direct of indirect
voorstellen inbrengen tot dertig dagen voor de
het bereiken van de doelstellingen van de vennootschap
vergadering. Besluiten worden genomen met volstrekte
beïnvloeden of erdoor beïnvloed worden. Tot deze
meerderheid van stemmen, tenzij bij wet of in de statuten
belanghebbenden worden in elk geval gerekend de
een gekwalificeerde meerderheid wordt voorgeschreven.
reizigers, opdrachtgevers, afnemers en werknemers
De bepaling van dividend en dividenduitkering
van de onderneming, haar aandeelhouders en andere
en toevoegingen aan de reserves zijn afzonderlijke
kapitaalverschaffers, haar toeleveranciers, maar ook de
onderdelen op de agenda van de Algemene Vergadering
decentrale overheden en maatschappelijke groeperingen.
van Aandeelhouders. Tevens is het dechargeren van de
De Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen
Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur een
hebben een integrale verantwoordelijkheid voor de
separaat onderdeel op de agenda.
afweging van deze deelbelangen, vanuit het perspectief
De vennootschap heeft als beleid de Algemene
en het belang van de onderneming als geheel.
Vergadering van Aandeelhouders op de hoogte te stellen
Daarbij streeft de vennootschap naar het creëren van
van alle feiten en omstandigheden die van belang
aandeelhouderswaarde op de lange termijn en naar een
zijn voor het verlenen van goedkeuring, delegatie of
intensieve samenwerking met Transdev in de vorm van
autorisatie aan de Raad van Commissarissen of de Raad
een Alliantie.
van Bestuur. De Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen
Connexxion Holding NV is een structuurvennootschap
zullen de Algemene Vergadering van Aandeelhouders alle
naar Nederlands recht, zij het dat het zogeheten
gevraagde informatie verstrekken die nodig is om de rol
verzwakte regime van toepassing is. De wijziging is het
als aandeelhouder op adequate wijze te kunnen vervullen,
gevolg van het eerder gevolgde beleid van de voormalige
tenzij en voor zoverre belangen van de vennootschap zich
enig aandeelhouder, de Staat der Nederlanden, inzake
daartegen verzetten. De onderneming heeft per kwartaal
diens 100%-deelnemingen.
overleg met vertegenwoordigers van de aandeelhouders
Opgemerkt wordt dat de bepalingen uit hoofdstuk III respectievelijk IV van de Code niet worden toegepast waar deze specifiek betrekking hebben op de ‘one-tier’ bestuursstructuur, respectievelijk beursgenoteerde vennootschappen. Connexxion zet jaarlijks de hoofdlijnen van de corporate governance structuur in het jaarverslag uiteen en legt derhalve elke substantiële verandering daarin ter bespreking voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.
44
omtrent de resultaten van de onderneming.
Raad van Commissarissen
De Algemene Vergadering kan met volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen
Taken
vertegenwoordigend tenminste eenderde van het
De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het beleid
geplaatste kapitaal het vertrouwen in de Raad van
van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van
Commissarissen opzeggen. Zo’n besluit heeft het
zaken in de vennootschap en de daarmee verbonden
onmiddellijk ontslag van de leden van de Raad van
onderneming, en staat de Raad van Bestuur met raad
Commissarissen tot gevolg. Commissarissen zullen zitting nemen in de Raad voor
terzijde. De Raad van Commissarissen evalueert de organisatiestructuur en de onder beheer van de Raad
een periode van maximaal vier jaar, en komen daarna
van Bestuur ingestelde controlemechanismen.
in aanmerking voor herbenoeming, met dien verstande
De verantwoordelijkheid voor de juiste uitvoering van
dat de zittingsperiode van een lid nooit langer kan zijn
zijn taken berust bij de Raad van Commissarissen als een
dan drie termijnen, of indien van toepassing, twaalf jaar.
geheel. De leden van de Raad van Commissarissen kunnen
Commissarissen treden af in het jaar waarin zij de leeftijd
ten opzichte van de Raad van Bestuur onafhankelijke
van zeventig jaar bereiken. De Raad van Commissarissen
standpunten innemen. De Raad van Commissarissen
bestaat uit tenminste drie en ten hoogste zeven leden.
oefent zijn taken uit in het belang van Connexxion en zal
Aan het eind van het verslagjaar telt de Raad van
daarvoor alle relevante belangen voor het bedrijf mee
Commissarissen vijf leden.
laten wegen. Leden van de Raad van Commissarissen
De Raad van Commissarissen benoemt uit zijn
oefenen hun taak zonder mandaat uit en onafhankelijk
midden de voorzitter van de Raad van Commissarissen.
van enig belang in het bedrijf. Zij behoren geen belang
De voorzitter is verantwoordelijk voor het naar behoren
te ondersteunen zonder daarbij de andere belangen mee
functioneren van de Raad van Commissarissen en van
te laten wegen. De Raad van Commissarissen ontvangt
zijn commissies. Verder ziet de voorzitter erop toe dat
van de Raad van Bestuur tijdig alle informatie die voor
een introductie- en trainingsprogramma voor zijn leden
de uitoefening van zijn taak nodig is. De Raad van
wordt verzorgd en initieert hij de beoordeling van het
Commissarissen is zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit
functioneren van de Raad van Commissarissen en de Raad
van zijn functioneren.
van Bestuur.
Benoeming
Profiel, commissies en rooster
De Algemene Vergadering van Aandeelhouders
De Raad van Commissarissen stelt een rooster op volgens
benoemt commissarissen op voordracht van de Raad
welk de commissarissen periodiek aftreden (zie de tabel
van Commissarissen. De Aandeelhoudersovereenkomst
op pagina 60).
tussen Transdev-BNG en de Nederlandse Staat bevat de bepaling dat Transdev-BNG drie van de vijf leden van de
In het profiel zijn karakteristieken opgesteld,
Raad van Commissarissen mag voordragen, twee door
rekening houdend met de aard van de activiteiten, de
Transdev – één vanuit de Caisse des Dépôts stakeholders
internationaliseringsgraad en de omvang en de risico’s
en één vanuit de stakeholders van de Frans-Nederlandse
van de onderneming. De leden dienen ten opzichte
vervoerders – en één door BNG. Eén kandidaat kan
van elkaar onafhankelijk en kritisch te opereren, in een
worden voorgedragen door de Staat der Nederlanden en
goede onderlinge vertrouwensrelatie. De leden dienen
één kandidaat kan worden voorgedragen door de Centrale
bekend te zijn met het bestuur van een onderneming
Ondernemingsraad. De Raad van Commissarissen is van
met tenminste dezelfde omvang en complexiteit als
deze bepaling op de hoogte en zal hiermee rekening
Connexxion en voldoende tijd beschikbaar te hebben voor
houden.
de functievervulling van commissaris.
45
Verslag van de Raad van Bestuur
Voor een naar behoren samengestelde Raad van
De Auditcommissie houdt toezicht op alle activiteiten
Commissarissen van Connexxion Holding NV geldt,
betreffende financiële rapportage, de risicomanagement-
onverminderd de gezamenlijke verantwoordelijkheid van
en interne beheersingssystemen, de externe
het college als geheel, dat de Raad kennis en ervaring
accountantscontrole, de wijze waarop geldende wetten
moet hebben op de volgende aandachtsgebieden
en regels worden nageleefd en de rol en bevindingen
(gedeeltelijk in combinatie):
van de Interne Audit Dienst. De Auditcommissie
- ervaring op bestuursniveau in (een) onderneming(en)
bespreekt het werkplan van de Interne Audit Dienst, dat
op het gebied van logistieke dienstverlening;
tevens is afgestemd met de externe accountant.
- ervaring op bestuursniveau in (een) onderneming(en) op het gebied van consumentgerichte activiteiten; - ervaring op bestuursniveau in (een) internationaal werkende onderneming(en);
Bij vergaderingen van de Auditcommissie worden in het algemeen de verantwoordelijke financiële executives, het hoofd van de Interne Audit Dienst en de externe accountants uitgenodigd. De Auditcommissie adviseert
- ervaring op het gebied van management en
de Raad van Commissarissen over de benoeming van de
organisatieontwikkeling in commerciële organisaties; - financieel-economische expertise en expertise op het vlak van toepassing van informatietechnologie;
externe accountant en bespreekt diens vergoeding en onafhankelijkheid. Zij vergadert tenminste éénmaal per jaar met de externe accountant en de manager van de
- openbaar bestuurlijke of beleidsmatige ervaring op hoog niveau op voor de onderneming relevante
Interne Audit Dienst zonder dat de leden van de Raad van Bestuur hierbij aanwezig zijn.
terreinen van overheidsbeleid; - expertise op het gebied van de sociale verhoudingen.
Raad van Bestuur De Raad van Bestuur leidt het bedrijf onder toezicht van de Raad van Commissarissen. De Raad van Bestuur
Voorts dient bij voorkeur eveneens expertise aanwezig te zijn op ondernemingsrechtelijke en/of
vergadert periodiek om de strategie en operationele
Europeesrechtelijk gebied, met betrekking tot informatie
kwesties te bespreken, voorstellen goed te keuren en
technologie en/of enig ander aandachtsgebied, dat voor
beslissingen te nemen. Het bedrijf is georganiseerd
een succesvolle ontwikkeling als onderneming in een
in divisies en werkmaatschappijen, die ondersteund
concurrerende markt noodzakelijk moet worden geacht.
worden door centrale stafafdelingen. De Raad van Bestuur bespreekt alle belangrijke ontwikkelingen met
Overeenkomstig de Code Tabaksblat hebben de
de directeuren van de divisies, werkmaatschappijen
leden van de Raad van Commissarissen niet meer dan
en centrale stafafdelingen. De rapportagestructuur
vijf commissariaten bij beursgenoteerde Nederlandse
van Connexxion is in lijn met de aansturing van de
ondernemingen. Een voorzitterschap telt in dat verband
afzonderlijke bedrijfsonderdelen en de juridische
dubbel. Er worden geen nieuwe leden van de Raad van
structuur is grotendeels in lijn gebracht met de
Commissarissen benoemd die meer dan vijf van dergelijke
rapportagestructuur. Verder brengt de Raad van Bestuur
commissariaten bekleden.
regelmatig verslag uit aan de Raad van Commissarissen en bespreekt met deze het bedrijfsbeleid. Tenminste
De Raad van Commissarissen heeft een Selectie- en
één maal per jaar legt de Raad van Bestuur de strategie,
Benoemingscommissie, een Bezoldigingscommissie en
de parameters met betrekking tot de strategie en de
een Auditcommissie ingesteld.
operationele en financiële doelstellingen waarop de
De Selectie- en Benoemingscommissie selecteert
strategie stoelt voor aan de Raad van Commissarissen.
kandidaten en beveelt hen aan voor benoeming tot lid
De belangrijkste punten van de strategie worden in het
van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur.
Profiel van de onderneming (pagina 5) vermeld.
De Bezoldigingscommissie adviseert de Raad van Commissarissen over het honoreringsbeleid voor de Raad van Bestuur, alsmede de honorering van individuele leden van de Raad van Bestuur.
46
Een document genaamd Note on Corporate
Aan het begin van de samenwerking bestaat het
Governance d.d. april 2007 en een document genaamd
Comex uit:
Strategic Vision and Corporate Governance of
- de President van de groep;
Transdev+Connexxion d.d. juni 2007 maken deel uit van
- de CEO van de groep;
de zogenoemde Aandeelhoudersovereenkomst. Het
- de CEO van Connexxion, de vice-CEO van de groep,
tweede document is het resultaat van een uitwisseling van gedachten tussen de Raad van Bestuur van Transdev en die van Connexxion. Dit document werd op 19 juni 2007 afgerond, alvorens de belangrijkste aandeelhouders
verantwoordelijk voor internationale strategie, concernontwikkeling en strategische inkoop; - de COO van Transdev, verantwoordelijk voor productinnovatie en -ontwikkeling;
het bindende bod d.d. 27 april 2007 aanvaardden.
- de COO van Connexxion;
Het komt in de plaats van de eerdergenoemde Note.
- de CFO van de groep.
Alle in de Note opgenomen uitgangspunten blijven echter wel van kracht, tenzij ze worden gewijzigd in het tweede
De directeur Public Affairs, die optreedt als secretaris
document. Deze twee documenten gaan gedeeltelijk over
van het Comex, woont de Comex-vergaderingen bij.
de visies met betrekking tot de langetermijnstrategie
Het Comex beoordeelt grote projecten en activiteiten
en het concept van de alliantie en gedeeltelijk over
alsmede de prestaties van Connexxion en Transdev en
governance-kwesties waar de door de alliantie ontstane
hun respectievelijke strategische businessplannen en
bedrijfscombinatie mee te maken krijgt. Voor wat betreft
budgetten. In deze nieuwe structuur zal het Comex
de Raad van Commissarissen van Connexxion is onder
speciale aandacht besteden aan kruisbestuiving en
andere het volgende bepaald: “Het Engels zal over
synergie. Comex-vergaderingen zullen tevens periodiek
het algemeen worden gebruikt als voertaal tijdens de
gericht zijn op de operationele gang van zaken en
vergaderingen van de Raad van Commissarissen en in de
concernaangelegenheden.
rapporten aan de Raad van Commissarissen.” Een door het Comex genomen besluit is per definitie De directie blijft onder het toezicht staan van de Raad
onderhevig aan de governance-regels van Connexxion.
van Commissarissen; dit is volledig in overeenstemming
Als zodanig valt het besluit volledig onder het bereik
met de huidige governance-regels en met het verzwakte
van de Raad van Commissarissen en overige interne
structuurregime.
goedkeurings- en overlegorganen (waaronder de Centrale Ondernemingsraad) zoals ieder ander bestuursbesluit.
Voor wat betreft het management van de door
Overige organen zijn nodig om ervoor te zorgen dat
de alliantie ontstane grotere groep, is onder andere
alle visies in ogenschouw worden genomen en dat alle
het volgende geregeld: Het dagelijks bestuur van de
leden van Transdev+Connexxion inspraak hebben in
bedrijfscombinatie wordt gevormd door het Comex
de toekomst van de groep. Hierbij valt bijvoorbeeld te
(Comité Executive), dat verantwoordelijkheid draagt op
denken aan gezamenlijke vergaderingen van de huidige
groepsniveau en de volgende taken heeft:
directies van beide ondernemingen, en overige nader te
- strategieontwikkeling;
bepalen organen.
- bewaking van de verplichtingen van de groep, met name met betrekking tot de ontwikkeling; - beheersing van de operationele prestaties; - risicobeheersing; - besluitvorming met betrekking tot het budget en het businessplan van de groep.
47
Verslag van de Raad van Bestuur
Beloningsbeleid Raad van Bestuur
Met betrekking tot mogelijke overnames in de toekomst, is het volgende bepaald: “Overnames door
Connexxion Holding NV
Connexxion zijn onderhevig aan governance-regels,
Het beloningsbeleid van de onderneming is erop
zoals op het hoogste niveau gearbitreerde collegiale
gericht gekwalificeerde en deskundige functionarissen
besluiten en, wat zeer vaak voorkomt, volledige
aan te trekken, te motiveren en te behouden met een
beoordelingen van de voorgenomen projecten door
marktconforme beloning als doelstelling. Hoewel
verschillende aandeelhouders door middel van
Connexxion overwegend opereert in de dienstverlening
‘investeringscommissies’. Deze procedures worden
aan de publieke sector, dient de onderneming gezien
streng bewaakt door de huidige aandeelhouders van
te worden als een commercieel en marktgeoriënteerd
Transdev, maar de ervaring van Transdev leert tevens
bedrijf en niet als een klassiek nutsbedrijf met een
dat zij zeer nuttig zijn. Internationale groei (door
topmanagement dat gehonoreerd wordt volgens de
middel van aanbestedingen en overnames) is immers
maatstaven van de overheid of het publieke domein.
risicovol. Daarom dienen alle overnametrajecten, hetzij
De beloning dient dus concurrerend te zijn in relatie
ondernomen door Transdev hetzij door Connexxion,
tot de markt voor topmanagement in het vergelijkbare
te worden voorgelegd aan het Comex en vaak ook aan
bedrijfsleven. Dit uitgangspunt geldt ook voor de
de investeringscommissies.”
leden van de Raad van Bestuur. Jaarlijks wordt bezien in hoeverre de beloningssituatie van de Raad van
Overeenkomstig de bepalingen van het verzwakte
Bestuur voldoet aan dit uitgangspunt. Deze taak wordt
structuurregime, benoemt (en ontslaat) de Algemene
voorbereidend verricht door de Bezoldigingscommissie
Vergadering van Aandeelhouders de leden van de
van de Raad van Commissarissen, zonodig met hulp
Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen wijst
van externe adviseurs. De Raad van Commissarissen
de voorzitter van de Raad van Bestuur aan en stelt de
stelt uiteindelijk op basis van het beleid en de concrete
onderlinge taakverdeling van de leden vast in overleg
voorstellen van de Commissie de beloning vast.
met de Raad van Bestuur. Ongeacht de taakverdeling
De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt
treedt de Raad van Bestuur op als een college met
het beleid inzake de beloning vast. Het beloningsbeleid
een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De Raad van
van Connexxion Holding NV heeft als ingangsdatum 1
Commissarissen heeft besloten dat naast de besluiten
januari 2005. De contracten en beloning van de leden
die conform de wet en de statuten ter goedkeuring aan
van de Raad van Bestuur die voor 1 januari 2005 zijn
de Raad van Commissarissen worden voorgelegd, ook
benoemd, worden door de Raad van Commissarissen
bepaalde andere besluiten ter goedkeuring aan de Raad
geëerbiedigd. Het beloningsbeleid zal voor hen alleen
van Commissarissen moeten worden voorgelegd. In dit
van toepassing zijn voor zover niet strijdig met de eerder
verband heeft de Raad van Commissarissen procedures en
overeengekomen contractuele bepalingen.
een autorisatieschema opgesteld. Belangenconflicten of mogelijke belangenconflicten tussen de vennootschap en de leden van de Raad van Bestuur dienen te worden vermeden. Een lid van de Raad van Bestuur zal onmiddellijk alle wezenlijke belangenconflicten of mogelijke belangenconflicten melden aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen, evenals aan de andere leden van de Raad van Bestuur. In het geval van belangenconflicten kan de voorzitter besluiten dat het desbetreffende lid of de desbetreffende leden zich van stemming onthouden of (een deel) van de vergadering niet mogen bijwonen, of geen documenten mogen ontvangen over de desbetreffende aangelegenheid.
48
Vast jaarsalaris
Korte termijn
De leden van de Raad van Bestuur ontvangen een vast
De jaarlijkse bonus beloopt dertig procent van het vaste
jaarsalaris dat past bij de verantwoordelijkheden van hun
jaarsalaris, indien aan alle - zowel kwantitatieve als
functie. Voor de eerste keer in de Jaarvergadering 2005
kwalitatieve - doelstellingen is beantwoord (normbonus).
is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
Indien beduidend boven de norm wordt gepresteerd kan
een peergroup vastgesteld. De peergroup is zodanig
de kortetermijnbonus maximaal 45 procent van het vaste
samengesteld dat alle voor het besturen van
jaarsalaris bedragen.
Connexxion relevante aspecten terug te vinden zijn in
Tweederde van de kortetermijnbonus is gekoppeld aan
de samenstelling van de peergroup. Het vaste salaris
de kwantitatieve doelstelling om het door de Raad van
wordt gebaseerd op deze peergroup en is in beginsel
Commissarissen geaccordeerde jaarplan te realiseren.
niet hoger dan de mediaan van de vastgestelde
De kwantitatieve doelstelling is identiek voor elk lid van
peergroup. Ter objectivering van de uitkomst van
de Raad van Bestuur. Hiervoor geldt de volgende staffel:
deze peergroupvergelijking wordt deze bovendien getoetst aan de mediaan van de Algemene Markt voor
Realisatie jaarplan
bonus
Bestuurders, zoals deze door externe specialisten wordt
< 85%
nihil
bijgehouden. Daarnaast kunnen zij aanspraak maken op
85%
10%
emolumenten, zoals een forfaitaire kostenvergoeding,
100% (norm)
20%
vervoer, vergoeding van telefoonkosten alsmede de
> 115% (maximaal)
30%
overige gebruikelijke emolumenten zoals die voor vele Tussenliggende realisaties leiden tot proportionele
medewerkers van de onderneming gelden.
bonuspercentages. Pensioenen
Eenderde van de kortetermijnbonus is gekoppeld
De pensioenen van de werknemers van Connexxion
aan jaarlijks door de Raad van Commissarissen vast te
Holding NV en haar dochtermaatschappijen zijn
stellen kwalitatieve doelstellingen. Deze doelstellingen
toegezegde pensioenregelingen en ondergebracht bij een
worden gespecificeerd per lid van de Raad van Bestuur
aantal bedrijfstakpensioenfondsen. De werknemers van
vastgesteld.
Connexxion Openbaar Vervoer NV en van Connexxion
Bij realisatie van de normdoelstellingen wordt
Nederland NV, van Connexxion Holding NV, waaronder
tien procent toegewezen. In het geval van realisatie
de leden van de Raad van Bestuur, zijn deelnemer bij
boven de norm kan maximaal vijftien procent worden
het bedrijfstakfonds Stichting Pensioenfonds Openbaar
toegewezen. Indien de gecombineerde kortetermijnbonus
Vervoer (SPOV). Het fonds kent vanaf 1 januari 2005 een
- kwantitatief en kwalitatief - onder de vijftien procent
middelloonregeling en een pensioenleeftijd van 65 jaar.
uitkomt, wordt geen bonus uitgekeerd.
Variabele beloning
afrekening volgend op de betreffende jaarvergadering.
Naast het vaste salaris kunnen de leden van de Raad
Uitbetaling geschiedt netto na inhouding van belastingen
van Bestuur in aanmerking komen voor twee vormen
en sociale premies.
De kortetermijnbonus wordt uitbetaald met de salaris-
van variabele beloning, te weten een variabele beloning
Bij tussentijdse aanvaarding of verbreking van het
voor de korte termijn en een voor de lange termijn. De
dienstverband wordt de bonus pro rata na goedkeuring
kortetermijnbeloning, ofwel de jaarlijkse bonus, dient
van de jaarrekening over het betreffende jaar uitbetaald.
om de Raad van Bestuurleden een extra stimulans te geven het jaarplan en een aantal overeengekomen doelstellingen te realiseren. De langetermijnbeloning is gericht op binding van de leden van de Raad van Bestuur aan de onderneming en het creëren van aandeelhouderswaarde. De variabele beloning is niet pensioenscheppend.
49
Verslag van de Raad van Bestuur
Lange termijn
Ontslagvergoedingen
De jaarlijkse langetermijnbonus heeft ten doel
Voor de heer P.J.Ph. Kortenhorst geldt een ontslag-
het versterken van de langetermijnbinding met de
vergoeding bij onvrijwillig vertrek, welke gerelateerd is
onderneming door de leden van de Raad van Bestuur
aan de jurisprudentie in vergelijkbare gevallen en die een
te laten participeren in de waardeontwikkeling van
minimum kent. De heer drs. F.I.G. Janssen kent bij onvrijwillig vertrek
de onderneming, en is gericht op het creëren van
een ontslagvergoeding van maximaal een vast jaarsalaris.
aandeelhouderswaarde. De waardeontwikkeling van de onderneming wordt
Indien een dergelijke beëindiging van het dienstverband
jaarlijks over een periode van de drie voorgaande jaren
van het betreffende lid van de Raad van Bestuur in
vastgesteld bij vaststelling van de jaarrekening, voor de
de eerste periode van vier jaar van zijn benoeming
eerste keer bij de vaststelling van de jaarrekening 2007 in
plaatsvindt en een ontslagvergoeding van een jaarsalaris
vergelijking met de jaarrekening 2004.
kennelijk onredelijk is, kan een ontslagvergoeding van
De waardeontwikkeling van de onderneming wordt berekend door de winst voor bijzondere baten en lasten
maximaal twee maal het vaste jaarsalaris worden toegekend.
(waaronder amortisatie en pensioenoverschotten/tekorten), interest en belastingen vermenigvuldigd met
Overig
een vaste factor, die slechts kan wijzigen bij (partiële)
Nieuw te benoemen leden van de Raad van Bestuur
verkoop, per ultimo jaar 1 (de aanvangswaarde) te
kunnen in aanmerking komen voor een éénmalig bedrag
vergelijken met de op dezelfde wijze vastgestelde waarde
als tegemoetkoming in verhuiskosten.
per ultimo jaar 3. De procentuele waardestijging van de
De onderneming verstrekt geen leningen, waarborgen,
onderneming over de driejaarsperiode wordt gerelateerd
hypotheken of gelijksoortige financieringsinstrumenten.
aan het vaste jaarsalaris over het laatste jaar van de
Eventuele eerder ter beschikking gestelde
driejaarsperiode. Het aldus berekende bedrag is de
financieringsinstrumenten worden niet kwijtgescholden. De tekst van de met het lid van de Raad van Bestuur
langetermijnbonus over die periode. In geval van volledige verkoop van de onderneming
aangegane arbeidsovereenkomst is de enig geldende. Aan het geformuleerde beloningsbeleid kunnen geen
wordt deze bonus tussentijds uitkeerbaar.
aanspraken worden ontleend. Afspraken met de leden
De langetermijnbonus wordt uitbetaald met de salarisafrekening volgend op de betreffende
van de Raad van Bestuur gemaakt voorafgaand aan
jaarvergadering.
de totstandkoming van dit beloningsbeleid, worden
Alleen volle kalenderjaren tellen voor de berekening
gerespecteerd.
van de bonus, waarbij ter zake in functie treden in de eerste jaarhelft van 2005 het jaar 2005 gold als een vol
Controle van de jaarrekening en positie
jaar. Bij vrijwillige verbreking van het dienstverband
van de externe accountant
vervallen de lange termijn bonusaanspraken.
De jaarrekening van Connexxion is aan externe controle onderhevig. De externe accountant woont
Contractduur en opzegtermijn
de vergadering van de Raad van Commissarissen bij
Het arbeidscontract met de heer P.J.Ph. Kortenhorst is voor
waarin de jaar- en halfjaarcijfers worden besproken.
onbepaalde tijd aangegaan en kent een opzegtermijn. Dit
Hiernaast zijn zij aanwezig bij de betreffende
contract wordt geëerbiedigd en valt buiten de reikwijdte
vergaderingen van de Auditcommissie. De externe
van dit beloningsbeleid. De heer drs. F.I.G. Janssen is
accountant van de vennootschap wordt benoemd
benoemd voor een periode van vier jaar. Toekomstige
door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.
benoemingen tot statutair directeur geschieden eveneens voor een periode van vier jaar. Herbenoeming kan geschieden door het bevoegde orgaan na afloop van de vierjaarsperiode.
50
Met ingang van 2005 woont de externe accountant
Gedragscode en Klokkenluidersregeling
ook de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bij,
Connexxion is een dienstverlenend bedrijf. Haar reizigers
zodat de aandeelhouder hem vragen kan stellen over de
en concessieverleners rekenen op betrouwbaar en stipt
accountantsverklaring. Met de externe accountant wordt
vervoer. Reputatie is in deze dan ook zeer belangrijk.
afgesproken dat de lead partner nooit langer dan vijf jaar
De persoonlijke integriteit van de bestuurders, managers
verantwoordelijk zal zijn voor de controle.
en medewerkers van Connexxion vormt het fundament onder de kwaliteit van haar organisatie, de door haar geleverde diensten en haar reputatie.
De Auditcommissie beoordeelt ieder jaar de vergoeding die de externe accountant in rekening brengt en gaat na of deze betrekking heeft op de jaarrekening of
Connexxion heeft aanvullende maatregelen
op andere activiteiten die verband houden met
getroffen om de integriteit van de onderneming zeker te
de controle.
stellen door het invoeren van een Gedragscode en een
De Auditcommissie en de Raad van Bestuur bespreken
Klokkenluidersregeling.
jaarlijks de rol en het functioneren van de externe accountant en zijn opdracht. Het resultaat van deze
De Gedragscode van Connexxion richt zich op alle
besprekingen wordt aan de Raad van Commissarissen
medewerkers van de onderneming en heeft tot doel voor
meegedeeld. Eenmaal per vier jaar worden de activiteiten
alle medewerkers helder te formuleren wat op het vlak
van de externe accountant in detail beoordeeld.
van integriteit en andere waarden en normen van hen
De belangrijkste conclusies van deze beoordeling worden
wordt verwacht. Dat geldt onderling, alsook in het verkeer
dan aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
met reizigers, met opdrachtgevers en toeleveranciers en
meegedeeld. Op basis hiervan oordeelt zij dan over
andere relaties van de onderneming. De Gedragscode
de voordracht voor de benoeming van de externe
kent een compliance officer in de persoon van de directeur
accountant.
Compliance.
Dividendbeleid
De Klokkenluidersregeling stelt werknemers in
Het dividendbeleid is gericht op het maximeren van
de gelegenheid vermeende misstanden binnen de
het aandeelhoudersrendement. Connexxion streeft
onderneming van algemene, operationele of financiële
naar een optimale vermogenspositie om voldoende
aard te melden, waarbij rechten en plichten worden
slagkracht te hebben en zich daarmee te kunnen
uiteengezet van een medewerker die een melding doet
handhaven in de markt van het personenvervoer. Voor
in het kader van de regeling. Tevens zet de regeling de
het dividendbeleid vindt een toetsing plaats op basis
verplichtingen van het management uiteen. Medewerkers
van de verwachte ontwikkelingen in de nettoschuld ten
die een beroep doen op de Klokkenluidersregeling
opzichte van ‘Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation
en misstanden melden, kunnen dit doen zonder hun
and Amortisation (EBITDA)’ en de ‘interest coverage’
rechtspositie in gevaar te brengen. De vennootschap
(rentedekkings-) ratio. Deze ratio’s worden vooral
heeft voormalig president-commissaris prof.dr. A.H.M.C.
beïnvloed door het investeringsvolume.
Walravens bereid gevonden in het kader van deze regeling
Op basis van deze financiële kaders, die te allen tijde marktconform moeten blijven, wordt de in te houden winst en het uit te keren dividend bepaald. De doelstelling is echter vijftig procent van het resultaat uit te keren aan de aandeelhouders van Connexxion Holding NV.
51
de rol van vertrouwenspersoon op zich te nemen. De Gedragscode en de Klokkenluidersregeling zijn gepubliceerd op de website van de onderneming.
Verslag van de Raad van Bestuur
4.11 Risicoprofiel
Krapte op de personeelsmarkt Als gevolg van het winnen van vervoerscontracten en
In het verslagjaar is binnen de divisies van Connexxion en
de daarmee samenhangende uitbreiding van onze
de ondersteunende eenheden Vloot, Vastgoed en Facilitair
dienstverlening is Connexxion voortdurend op zoek naar
Bedrijf, de risico-inventarisatie en de inventarisatie van de
nieuwe medewerkers. Met name in de grote steden
in dat licht te nemen maatregelen herhaald. Daarbij zijn
wordt de onderneming geconfronteerd met krapte op
de volgende specifieke risico’s geïdentificeerd:
de personeelsmarkt. De schaarste aan personeel heeft geleid tot inhuur van onderaannemers en personeel.
Politieke omgeving
De kwaliteit van onze dienstverlening is hierdoor niet in
Het beleid van de Nederlandse overheid op het gebied
alle gevallen optimaal geweest en onze inzet is gepaard
van openbaar vervoer is in 2007 minder duidelijk
gegaan met additionele kosten. Naar de toekomst toe zal
geworden. Het gemeentelijk vervoer in de G3-steden
dit probleem nijpender worden gezien de relatief hoge
(Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) hoeft onder
gemiddelde leeftijd van ons personeelsbestand.
stringente voorwaarden, die door de Europese Commissie zijn gesteld, niet langer te worden aanbesteed. Indien
De effecten van marktwerking
de G3-steden aan deze voorwaarden zouden kunnen
Marktwerking heeft risico’s en/of onzekerheden met zich
voldoen, kan dit grote gevolgen hebben voor de omvang
meegebracht voor (a) de marktpositie van Connexxion, (b)
van de markt waarop Connexxion opereert.
de concurrentiepositie van Connexxion en (c) de omvang
De Staatsecretaris van Verkeer en Waterstaat heeft
van de markt als geheel.
eveneens besloten de tarieven voor de strippenkaart in 2008 met 2,5 procent te verhogen in plaats van de door
De aanbestedingen in 2008 kunnen een
vertegenwoordigers van vervoerders, opdrachtgevers
belangrijk effect hebben op het marktaandeel van de
in het openbaar vervoer en consumentorganisaties
openbaarvervoersactiviteiten van Connexxion. In 2008
voorgestelde 3,1 procent. Dit heeft belangrijke
zal 32 procent van de omzet in het openbaar vervoer die
consequenties voor de reizigersopbrengsten in 2008.
door Connexxion wordt uitgevoerd, worden aanbesteed.
Naast de lagere prijsindexatie voor de strippenkaart
Evenals in voorgaande jaren zal het gespecialiseerde
is er in 2008, evenals in 2007, een achterblijvende
Tenderteam worden ingezet. Dit Tenderteam heeft de
indexatie van de overheidsbijdragen ten opzichte van de
afgelopen jaren genoegzaam aangetoond in staat te zijn
kostenontwikkeling in de bedrijfstak. Als de indexaties
tenders te winnen.
van reizigersopbrengsten en overheidsbijdragen de komende jaren niet meer in lijn wordt gebracht met de
Indien de onderneming er niet in slaagt efficiency
ontwikkeling van de kosten, zal dit een verdere druk op de
verbeteringen door te voeren, zal haar positie ten
toekomstige resultaten of het dienstenniveau tot gevolg
opzichte van haar concurrenten verslechteren. Deze
hebben.
efficiencyverbeteringen betreffen zowel de factoren mens als materieel. In het komende jaar zal aan de bestaande ideeën over verbetering verder invulling worden gegeven. De inzet van materieel zal verder moeten verbeteren in de vorm van een sterk aangescherpt capaciteitsmanagement en gereduceerde onderhoudsnormtijden en -intervallen.
52
Binnen de divisie Taxi Services wordt in toenemende
Reizigersgroei
mate intensieve concurrentie ondervonden van een
Een belangrijk instrument voor Connexxion om
reeks bestaande en enkele nieuwe partijen in de markt
reizigersgroei te realiseren is de invoering van de
die in een aantal gevallen op basis van lijfsbehoud lijken
OV-chipkaart.
in te schrijven. Noch binnen het openbaar vervoer noch
Met de OV-chipkaart wordt het voor de reiziger
binnen Connexxion Taxi Services worden de geldende
mogelijk met één toegangsbewijs in het gehele openbaar
rendementseisen onder de druk van de markt echter
vervoer te reizen. De elektronische kaart werkt met
verlaten. Om concurrerend in te schrijven is ook binnen
betaaltegoeden en abonnementen, die eenvoudig op
Connexxion Taxi Services sprake van een professioneel en
stations en via internet kunnen worden opgeladen.
gespecialiseerd Tenderteam.
Het gemak van de OV-chipkaart zal naar verwachting het aantal reizigers doen toenemen. De landelijke
Voor bovengenoemd risico van intensievere
invoering van de OV-chipkaart en de uitfasering van
concurrentie geldt als mitigerende factor dat binnen
de strippenkaart staan gepland voor 1 januari 2009.
het grootschalig en kleinschalig vervoer sprake is van
Eventueel uitstel van de OV-chipkaart zou tot gevolg
langlopende contracten. In de figuur op deze pagina
hebben dat de projectkosten voor de invoering van de
wordt weergegeven welk deel van de omzet van
OV-chipkaart verder oplopen en dat Connexxion pas in
Connexxion Openbaar Vervoer in de komende jaren
een later stadium reizigersgroei zal realiseren als gevolg
in aanbesteding komt. Bij de divisie Taxi Services is
van het gebruiksgemak van de OV-chipkaart. In zijn algemeenheid geldt dat het rendement
in een groot aantal gevallen sprake van contracten met een looptijd van minimaal drie jaar, terwijl in de
van concessies onder druk kan komen te staan indien
openbaarvervoersmarkt de contracten een maximale
Connexxion er niet in slaagt om het aantal reizigers
duur kennen van acht jaar.
te verhogen. Middels aantrekkelijke vervoersplannen, gecombineerd met verbeterde reisinformatie, prijsdifferentiatie en hoge kwaliteit van dienstverlening
Figuur 15: vervaldata van de contracten binnen
en materieel moet de aantrekkelijkheid van onze
Connexxion Openbaar Vervoer, inclusief GVU, Hermes
vervoersoplossingen getoond worden aan niet-reizigers,
Groep en Novio
keuzereizigers en concessieverleners.
2009: 17%
2010: 11%
na 2011: 40% 2008: 32%
53
Verslag van de Raad van Bestuur
4.12 Management control systeem
Risicobeoordeling Voortbordurend op het Strategisch Plan 2008-2010 zijn
Interne omgeving
de missie en visie van de onderneming nader vastgesteld
Connexxion heeft haar kernwaarden vastgelegd in een
in het Business Plan 2008-2012. Dit plan is bottom-up
Gedragscode. Hierin wordt onder meer de omgang met
opgebouwd en daarmee richtinggevend voor de divisies.
leveranciers geregeld. Naast genoemde Gedragscode is
De hoofdlijnen van het Business Plan zijn niet alleen
er een procedure om ongewenste omgangsvormen aan
gedeeld met vertegenwoordigers van het personeel,
de orde te stellen. De onderneming heeft hiertoe een
maar worden via het medewerkersblad Connexxion’s ook
vertrouwenscommissie benoemd. Tevens voorziet de
naar alle medewerkers gecommuniceerd.
onderneming in een Klokkenluidersregeling.
Connexxion vertrouwt op de professionaliteit van
De onderneming heeft haar processen beschreven
haar medewerkers om ontwikkelingen in de externe
en vastgelegd in een eenvoudig toegankelijke proces
omgeving te vertalen naar de eigen organisatie.
portal. Een samenstel van activiteiten vormt de basis
Periodiek wordt hier op divisieniveau gestructureerd
voor de functieomschrijving. Deze functieomschrijving
opvolging aan gegeven door het identificeren van
omvat naast de activiteiten tevens de noodzakelijke
risico’s. De geïdentificeerde risico’s worden gezamenlijk
bevoegdheden en de daarmee samenhangende
met acties en verantwoordelijken vastgelegd in een
verantwoordelijkheden. De functieomschrijvingen
risicokaart. Deze risicokaart is onderwerp van gesprek
zijn vastgelegd in het functieboek van Connexxion.
tijdens de kwartaalbeoordeling van de gang van zaken in
Binnen Connexxion is een strikt procuratiestelsel
de divisie door de Raad van Bestuur.
van toepassing. Dit stelsel heeft als uitgangspunt een duaal handtekening- of autorisatiemodel. In het
Beheersings- en bewakingsactiviteiten
crediteurenbetaalsysteem Basware is deze procuratie
In de eerder beschreven proces portal zijn, naast
vertaald in autorisaties op persoonsniveau.
de primaire en ondersteunende processen, ook de
Tijdens het wervings- & selectieproces wordt erop
besturende processen beschreven. De processen ten
toegezien dat Connexxion goed opgeleide werknemers
aanzien van management control zijn een onderdeel
in dienst neemt. Tijdens de Connexxion-gesprekken of
van deze beschreven besturende processen in de
tijdens reguliere planning- en beoordelingsgesprekken
proces portal. Het Business Plan 2008-2012 wordt
kunnen eventuele tekortkomingen in de kwalificatie
door de onderdelen van Connexxion in jaarplannen
voor de huidige of een toekomstige functie worden
omgezet. Aan de hand van de werkelijke resultaten
aangegeven. Aan de Connexxion Academy worden
worden de jaarplannen op maandbasis in detail door de
opleidingen voor chauffeurs en monteurs en voor
bedrijfsonderdelen en in mindere mate van detail door de
indirecte medewerkers verzorgd.
Raad van Bestuur getoetst.
Connexxion streeft een open cultuur na, waarin
Informatietechnologie wordt steeds belangrijker
medewerkers betrokken zijn bij de onderneming.
voor de primaire processen van Connexxion. In 2007
Continue verbetering hoort hierbij evenals het
is gestart met de implementatie van een voertuig
incidenteel maken van fouten. Anderzijds mogen mensen
managementsysteem dat de primaire processen van TSN
aangesproken worden op gemaakte afspraken en
beter ondersteunt. Met ingang van 1 januari 2008 is dit
behaalde resultaten.
systeem operationeel.
54
Directiebeoordeling divisiedirectie
Om een betrouwbare financiële vastlegging te waarborgen, worden de grondslagen in detail vastgelegd
Om de Raad van Bestuur extra waarborgen te
in een accounting manual. De belangrijkste grondslagen
verschaffen dat richtlijnen en procedures op het
staan vermeld in de toelichting op de jaarrekening.
gebied van interne beheersing zijn nageleefd, wordt
Connexxion heeft een Interne Audit Dienst. In het
van alle divisiedirecteuren een directiebeoordeling
kader van bewaking en borging van management control
gevraagd. De divisiedirecteuren verklaren hierin
wordt jaarlijks een auditplan opgesteld, dat gericht is
dat de interne omgeving en de daarbij behorende
op de belangrijkste bedrijfsprocessen en bijbehorende
beheersingsmaatregelen, het systeem van
risico’s. Dit plan wordt uitgevoerd in goede samenwerking
risicobeoordeling, de wijze van communicatie en
tussen de interne en externe accountant. De audits
informatievoorziening, en de periodieke bewaking van
hebben betrekking op de financiële rapportage en op
voornoemde elementen een redelijke mate van zekerheid
het bestaan en functioneren van operationele policies
bieden dat de strategische en operationele doelstellingen
en procedures. Zowel door de interne als de externe
van de divisie worden gerealiseerd, de in- en externe
accountant wordt hierover formeel gerapporteerd. De
(financiële) rapportages betrouwbaar zijn, en dat de
Interne Audit Dienst rapporteert aan de voorzitter van de
divisie de relevante wet- en regelgeving naleeft.
Raad van Bestuur en brengt periodiek verslag uit aan de
Deze werkwijze veronderstelt een maximaal kritische houding ten opzichte van de door de betrokkenen
Auditcommissie van de Raad van Commissarissen.
aangeleverde gegevens. Informatie en communicatie Het informeren van onze medewerkers gebeurt op brede schaal via medewerkersbladen als Connexxion’s, OVxxtra, Contaxxi en TSN Nieuws. Daarnaast vindt informatieuitwisseling plaats via intranet. Personeelsbijeenkomsten, werkoverleggen en zogeheten Connexxion-gesprekken zijn andere communicatiemiddelen waarmee de informatie-uitwisseling in de onderneming wordt gewaarborgd. Hiernaast zijn bilaterale contacten en verschillende overlegorganen van essentieel belang om onze doelen te communiceren en feedback te krijgen op de ondernemingsstrategie.
55
Verslag van de Raad van Bestuur
4.13 Directiebeoordeling risicomanagement en interne beheersing
worden bereikt. De werkelijkheid leert dat bij het nemen van beslissingen menselijke beoordelingsfouten kunnen optreden, dat er steeds kosten-batenafwegingen worden
De Raad van Bestuur is, na voorgaande in
gemaakt bij het aanvaarden van risico’s en het treffen van
aanmerking nemende en ampel overleg met de
beheersingsmaatregelen, dat door menselijk falen zelfs
Raad van Commissarissen en Auditcommissie, van
simpele fouten of vergissingen grote verliezen kunnen
mening dat de interne omgeving en de daarbij
veroorzaken, dat samenspanning van functionarissen kan
behorende beheersingsmaatregelen, het systeem
leiden tot het omzeilen van interne controlemaatregelen
van risicobeoordeling, de wijze van communicatie en
en tenslotte dat het voor het management mogelijk is om
informatievoorziening, en de periodieke bewaking van
met de directie gemaakte afspraken te negeren.
voornoemde elementen een redelijke mate van zekerheid bieden dat: - de Raad van Bestuur op de hoogte is van de mate
Hilversum, 21 januari 2008
waarin de strategische en operationele doelstellingen van de vennootschap worden gerealiseerd
Raad van Bestuur Connexxion Holding NV
- de in- en externe (financiële) rapportages betrouwbaar zijn - de onderneming de relevante wet- en regelgeving naleeft. Hoewel er geen indicaties zijn dat onze risicomanagement- en interne beheersingssystemen in 2008 niet naar behoren zullen werken, blijft dit een onderwerp van voortdurende aandacht. Voor wat betreft de inhoud van een ‘redelijke mate van zekerheid’ dient uitgegaan te worden van wat als zodanig geldt voor een zorgvuldig handelend bestuurder in de gegeven omstandigheden. Hoe goed interne risicomanagement- en beheersingssystemen ook zijn opgezet, zij kunnen nooit de absolute zekerheid bieden dat doelstellingen op het gebied van strategie, operatie, verslaggeving en naleving van wetten en regels altijd
56
P.J.Ph. Kortenhorst
drs. F.I.G. Janssen
voorzitter
chief operating officer
Connexxion organiseerde met de Willem de Kooning Academie op 17 mei 2007 een uniek evenement. Studenten van de WdKA gebruikten de bus als podium voor hun kledingontwerpen tijdens een spectaculaire modeshow in hartje Rotterdam.
“De hele Witte de Withstraat liep ervoor uit!” Monique de Ruijter, chauffeuse vestiging Krimpen a/d IJssel
Techno Service Nederland heeft 12.500 voertuigen in onderhoud. Veiligheid voor reizigers, chauffeurs en medeweggebruikers staat hierbij centraal.
“Veiligheid is voor ons nisl dolorem nonsed tin1, velis prioriteit 2esecte endiat3”luptatuer si ea alisis do
Rud ea commy nit doluptat nim delesse dip etummy nulputatummy consequat eros
Levent Coklu, monteur werkplaats Den Haag
57
Hoofdstuk 5
Curricula Vitae van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur
Raad van Commissarissen
dr.ir. C. van Eykelenburg (1952) Carel van Eykelenburg is sinds januari 2005 lid van de Raad van Bestuur van N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), alwaar hij de functie van CFO vervult. Van 2001 tot 2005 was hij voorzitter van de Raad van Bestuur van N.V. MN Services, de op één na grootste dienstverlener voor pensioenfondsen (vermogensbeheer en pensioenuitvoering) in Nederland. Van 1998 tot 2001 was hij CEO van het grootste bedrijfstakpensioenfonds in Nederland (PMT). Hij was van 1994 tot 1998 president van de Informatie Beheer Groep, een overheidsinstantie voor studiefinanciering. Voor deze periode was hij adjunct-directeur internationale samenwerking op het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen en stafchef van de Minister van Onderwijs. De heer Van Eykelenburg heeft chemische technologie gestudeerd aan de Technische Universiteit Delft en is gepromoveerd in de natuurwetenschap (mathematische biologie). Hij is lid van de Raad van Commissarissen van Codarts (Hogeschool voor de Kunsten), GITP International (HRM Consultancy), BOEi (Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel Erfgoed) en HEC (ICT en strategisch advies). Ook is hij lid van het College van Advies van Euronext. Van 1996 tot 2002 was hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Bestuurskunde.
F.N.P. Gagey (1956) Frédéric Gagey is afgestudeerd aan de École Polytechnique en de École Nationale de la Statistique et de l’Administration Economique (ENSAE). Hij heeft tevens een post-doctorale opleiding Economie aan de Université de Paris 1 afgerond. Gagey begon zijn carrière bij het Franse Bureau voor de Statistiek (INSEE) en het Franse Ministerie van Financiën. Van september 1994 tot april 1997 was hij Vice President Budget & Control bij de Franse luchtvaartmaatschappij Air Inter. Na de fusie tussen Air Inter en Air France in april 1997 werd Gagey Vice President en hield zich bezig met de privatisering en de financiële communicatie voor Air France. In juni 1999 werd Frédéric Gagey benoemd tot Vice President Financiën bij Air France. Hij trad op 1 januari 2005 toe tot de Raad van Bestuur en werd Managing Director & Chief Financial Officer bij KLM NV en lid van de Raad van Bestuur van Air France KLM. De heer Gagey is tevens Commissaris bij Martinair.
dr. M.J.L. Jonkhart (1950) Marius Jonkhart behaalde in 1973 zijn doctoraal Bedrijfskunde aan de Interfaculteit Bedrijfskunde Delft/Rotterdam en in 1975 zijn doctoraal Bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam om vervolgens aldaar in 1980 cum laude te promoveren tot doctor in de Economische Wetenschappen. Hij was werkzaam bij onder andere het Ministerie van Financiën, van 1981 tot 1988, vanaf 1984 als directeur Binnenlands Geldwezen. Van 1987 tot 1998 was hij hoogleraar Financierings- en Beleggingsvraagstukken aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van 1988 tot 1999 was hij werkzaam als voorzitter van de Raad van Bestuur van de Nationale Investeringsbank NV. Hij vervult sinds 2000 de functie van president-directeur van NOB Holding NV. De nevenfuncties van de heer Jonkhart zijn onder andere: lid van de Raad van Commissarissen van Aozora Bank Ltd (voorheen Nippon Credit Bank, Japan), AerCap Holdings NV, BAWAG PSK AG , Corus Nederland NV en Orco Bank International NV. Hij is voorts lid van de Raad van Toezicht van Staatsbosbeheer.
58
ir. M.E. van Lier Lels (1959) Marike van Lier Lels studeerde Maritime Business Studies aan de Technische Universiteit Delft. In de periode 1986 tot 1999 was zij werkzaam bij Koninklijke P&O Nedlloyd NV in verschillende functies, laatstelijk als Member Executive Committee European Transport & Distribution. In de periode december 1995 tot september 2000 was zij werkzaam als Managing Director Van Gend & Loos Benelux. Van september 2000 tot januari 2005 was zij als Executive Vice President & Chief Operating Officer verbonden geweest aan de Schiphol Group. Mevrouw Van Lier Lels is onder andere lid van de Raad van Commissarissen van Koninklijke KPN NV, USG People NV, TKH Group NV, Getronics NV, Slavenburg Holdings BV en Maersk BV. Haar belangrijkste bestuursfuncties zijn bij de Algemene Rekenkamer, Raad voor Verkeer en Waterstaat, Adviesraad Wetenschap en Technologie, Centraal Planbureau en Design Academy Eindhoven.
Th.G.J. Walrafen (1941) Thierry Walrafen is afgestudeerd aan de Ecole Nationale d’Administration (Parijs) en heeft opleidingen afgerond aan de Faculté de Droit (Parijs) en het Institut d’Etudes Politiques (Parijs). Tot mei 1992 was Thierry Walrafen topambtenaar op het Franse Ministerie van Economische Zaken en Financiën, waar hij in 1968 in dienst was getreden. Hij heeft verschillende posten bekleed op het departement voor Economisch Beleidsonderzoek van het Ministerie, in het bijzonder als hoofd Internationale Economie (1976-1979), en daarna bij de divisie Staatsfinanciën (1979-1981). Verder bekleedde Walrafen functies buiten Frankrijk als Treasury Representative. Hij was Financieel Attaché Nabije en MiddenOosten in Beiroet, Libanon (1974-1976). In Washington DC, V.S. was hij financieel adviseur aan de Franse Ambassade en Executive Director van de Interamerican Development Bank (1981-1984). Van 1984 tot 1992 was hij financieel zaakgelastigde aan de Franse Ambassade in Bonn, Duitsland, een functie die hij van 1990 tot 1992 tevens in Den Haag vervulde. Van mei 1992 tot november 2004 was hij lid van het Executive Committee van Caisse des Dépôts et Consignations, als Senior Executive Vice President met als aandachtsgebied Europese en Internationale aangelegenheden. In november 1997 werd hij benoemd tot Contrôleur Général van de Caisse des Dépôts Groep. Van december 2004 tot juli 2007 was Thierry Walrafen Inspecteur Général des Finances op het Franse Ministerie van Economische Zaken en Financiën. Hij is tevens sinds het voorjaar van 1996 redacteur van de Revue d’Economie Financière.
59
Curricula Vitae van de Raad van Commissarissen en Raad van Bestuur
De Raad van Commissarissen en zijn commissies zijn ultimo 2007 als volgt samengesteld:
Nationaliteit
Benoeming
dr.ir. C. van Eykelenburg
Nederlands
Herbenoeming
Aftreedjaar
Commissie
2007
Nog vast
Selectie- & Benoemings-
te stellen
commissie (voorzitter)
Bezoldigingscommissie (lid)
F.N.P. Gagey
Auditcommissie (lid)
2007
Nog vast
Frans
te stellen
Th.G.J. Walrafen
2007
Nog vast
Auditcommissie (lid)
te stellen
Selectie- & Benoemings-
Frans
commissie (lid)
Bezoldigingscommissie
(voorzitter)
dr. M.J.L. Jonkhart
Nederlands
2004
2008
Auditcommissie (voorzitter)
ir. M.E. van Lier Lels
Nederlands
2006
2010
Selectie- & Benoemings-
commissie (lid)
Bezoldigingscommissie (lid)
60
Raad van Bestuur
P.J.Ph. Kortenhorst (1950) Peter Kortenhorst trad op 1 augustus 2001 toe tot de Raad van Bestuur van Connexxion Holding NV. Daarvoor bekleedde hij onder andere de functie van CFO van Granaria Holdings BV (1993-2000) en Senior Executive Vice President van Bank Mees & Hope NV (1976-1993). Vanaf medio 2003 is hij voorzitter van de Raad van Bestuur. Peter Kortenhorst is voorts - voorzitter van de Raad van Commissarissen van ROI - lid van de Policy Board van de Union Internationale des Transports Publics (UITP) - bestuurslid van de Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO) - lid van de Raad van Commissarissen van Trans Link Systems BV (TLS). Sinds november 2007 is Peter Kortenhorst lid van het Comex (Comité Executive) van de alliantie Transdev+Connexxion.
drs. F.I.G. Janssen (1965) Frank Janssen is in 1992 in dienst getreden van een rechtsvoorganger van de onderneming als beleidsmedewerker Strategische Ontwikkeling. Hierna heeft hij verschillende financiële en operationele managementfuncties vervuld. Frank Janssen trad op 29 maart 2005 toe tot de Raad van Bestuur als Chief Financial Officer. Per 20 november 2007 is Frank Janssen Chief Operating Officer. Sindsdien is de functie van Chief Financial Officer vacant en wordt deze door Frank Janssen waargenomen. Frank Janssen vertegenwoordigt Connexxion op de Algemene Vergadering van alle deelnemingen van Connexxion Participaties BV en van de divisie Water. Sinds november 2007 is Frank Janssen lid van het Comex (Comité Executive) van de alliantie Transdev+Connexxion.
61
Hoofdstuk 6
Ondernemingsstructuur
Figuur 16: organogram Connexxion
Connexxion Openbaar Vervoer
Hermes
Concernstaf
Staf GVU
Connexxion Holding
Vloot
Connexxion Nederland
Vastgoed
Facilitair Bedrijf
Novio
Connexxion Service Centrum
Connexxion Taxi Services Tours Ambulance
TSN
Water
62
Organen van de vennootschap De organen van de vennootschap kennen per ultimo 2007 de volgende leden:
Raad van Commissarissen Carel van Eykelenburg
voorzitter
Thierry Walrafen
vicevoorzitter
Frédéric Gagey Marius Jonkhart Marike van Lier Lels Dirk Slijper
secretaris
Raad van Bestuur Peter Kortenhorst
voorzitter
Frank Janssen
chief operating officer
Willem Lely
secretaris
Centrale Ondernemingsraad Tom Roording
Techno Service Nederland, voorzitter
Guus van Tol
Connexxion Openbaar Vervoer, secretaris
Aad Wayenberg
Connexxion Tours, plv. secretaris
Hans Abdoelkariem
Techno Service Nederland
Wouter Adriaanse
Novio Express
Elly Bakker
Connexxion Tours
Hennie Berkien
Techno Service Nederland
Ineke van de Broek-Uijl
GVU
Wiel van der Grift
Novio Techniek
Wil Heymeriks
Novio Techniek
Jeltje Hoekstra
Connexxion Taxi Services
John Huismans
Connexxion Water
Dick Knutzen
Connexxion Openbaar Vervoer
Toon Kwakernaat
Novio Openbaar Vervoer
Mark Lammers
Connexxion Taxi Services
Bert Leenards
Connexxion Openbaar Vervoer
Rob Leenen
Hermes Groep
Piet Mooren
Connexxion Taxi Services
Barry Nuwenhof
Novio
Wim Schulenberg
Connexxion Taxi Services
Rein Snijder
Hermes Groep
Esmi Swart
GVU
Maarten Sweep
Novio Openbaar Vervoer
Jaap Wehnes
Connexxion Openbaar Vervoer
Jeroen Wijers
Connexxion Openbaar Vervoer
63
64
Hoofdstuk 7
Jaarrekening 2007
7.1
Geconsolideerde balans per 31 december 2007
66
7.2
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2007
68
7.3
Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2007
69
7.4
Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2007
70
7.5
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.6
Vennootschappelijke balans per 31 december 2007
126
7.7
Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2007
128
7.8
Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2007
129
7.9
Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening
130
65
72
Jaarrekening 2007 Geconsolideerde balans per 31 december 2007
7.1 Geconsolideerde balans per 31 december 2007 Voor verwerking van de voorgestelde winstverdeling Bedragen in duizenden euro's
Toelichting
2007
2006
Activa Vaste activa Materiële vaste activa
7.5.13
463.313
382.291
Immateriële activa
7.5.14
25.931
2.561
'equity'-methode
7.5.15
2.985
8.528
Overige beleggingen, inclusief derivaten
7.5.16
18.725
45.545
Uitgestelde belastingvorderingen
7.5.17
38.795
41.750
Investeringen verwerkt volgens de
Totaal vaste activa
549.749
480.675
Vlottende activa 7.5.18
10.480
9.422
Actuele belastingvorderingen
Voorraden
2.100
1.590
Handels- en overige vorderingen
7.5.19
128.649
95.902
Geldmiddelen en kasequivalenten
7.5.20
85.033
60.868
7.5.21
12.110
12.358
Totaal vlottende activa
238.372
180.140
788.121
660.815
Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop
Totaal activa
De toelichting op pagina 72 t/m 125 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
66
Bedragen in duizenden euro's
Toelichting
2007
2006
Passiva Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van de vennootschap
7.5.22
198.727
215.830
Minderheidsbelang
7.5.23
(354)
12.152
Totaal eigen vermogen
198.373
227.982
Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen
7.5.24
228.870
135.842
Voorzieningen
7.5.25
39.862
32.805
Uitgestelde belastingverplichtingen
7.5.17
20.940
17.763
Derivaten
7.5.26
186
1.320
Totaal langlopende verplichtingen
289.858
187.730
Rekening-courantkredieten banken
10.093
2.040
Leningen en overige financieringsverplichtingen
7.5.24
25.934
26.401
inclusief derivaten
7.5.28
191.532
144.220
Vooruitontvangen baten
7.5.29
40.793
41.141
Voorzieningen
7.5.25
28.884
27.408
7.5.30
2.654
3.893
Totaal kortlopende verplichtingen
299.890
245.103
Handelsschulden en overige verplichtingen,
Verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop Totaal verplichtingen
589.748
432.833
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
67
788.121
660.815
Jaarrekening 2007 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2007
7.2 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2007 Bedragen in duizenden euro's
Toelichting
2007
2006
Opbrengsten Openbaarvervoeropbrengsten - Reizigersopbrengsten
229.170
190.021
- Opbrengsten OV Studentenkaart
101.570
88.417
- Overheidsbijdragen
350.072
324.108
- Overige openbaarvervoeropbrengsten
33.843
20.190
Taxivervoeropbrengsten
244.239
171.557
Tourvervoeropbrengsten
31.471
19.571
Opbrengsten uit vervoer over water
10.659
7.738
Opbrengsten uit onderhoud en reparatie
22.568
24.833
Opbrengsten uit handel
10.852
14.134
Overige opbrengsten
15.575
23.672
7.5.35
Totaal opbrengsten
1.050.019
884.241
Bedrijfskosten Inkoopwaarde van de omzet
7.5.36
(166.469)
(100.624)
Personeelskosten
7.5.37
(581.644)
(505.261)
Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen
7.5.38
(70.166)
(58.536)
Energiekosten t.b.v. voortbeweging
(77.350)
(71.036)
Overige kosten rollend en varend materieel
(52.679)
(40.066)
Overige bedrijfskosten
(83.105)
(78.224)
7.5.39
Totaal bedrijfskosten
(1.031.413)
(853.747)
Resultaten uit bedrijfsactiviteiten
18.606
30.494
Financieringsbaten
7.5.40
5.738
4.827
Financieringslasten
7.5.41
(11.881)
(11.131)
Nettofinancieringslasten
(6.143)
(6.304)
(3.166)
(1.238)
Aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode (na winstbelasting)
7.5.42
Winst vóór winstbelastingen
9.297
22.952
7.5.43
(6.480)
(7.263)
Winst over de verslagperiode
2.817
15.689
Winstbelastingen
68
Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2007
Bedragen in duizenden euro's
Toelichting
2007
2006
Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de vennootschap Minderheidsbelang
7.5.44
2.361
14.580
456
1.109
Winst over de verslagperiode
2.817
15.689
2007
2006
De toelichting op pagina 72 t/m 125 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
7.3 Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat over 2007
Bedragen in duizenden euro's
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen: Effectieve deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen
9.703
(3.186)
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa
(583)
(43)
Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
9.120
(3.229)
Winst over de verslagperiode
2.817
15.689
Totaalresultaat over de verslagperiode
11.937
12.460
Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de vennootschap
11.449
11.361
Minderheidsbelang
488
1.099
Totaalresultaat over de verslagperiode
11.937
De toelichting op pagina 72 t/m 125 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
69
12.460
Jaarrekening 2007 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2007
7.4 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2007 Bedragen in duizenden euro's
2007
2006
I. Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Resultaten uit bedrijfsactiviteiten
18.606
30.494
68.985
56.513
(Terugneming van) bijzondere waardeverminderingen
1.181
2.023
Badwill
(2.663)
-
Boekresultaat op verkoop vaste activa
(9.623)
(21.679)
Mutatie voorraden
(172)
3.162
Aanpassingen voor: Afschrijvingen en amortisatie immateriele activa
Mutatie vlottende activa
287
(3.536)
Mutatie kortlopende verplichtingen
5.939
(15.143)
Dotatie en vrijvallen voorzieningen
4.514
12.585
Onttrekking voorzieningen
(20.564)
(23.361)
66.490
41.058
Ontvangen dividend
174
298
Ontvangen interest
6.322
4.349
Betaalde interest
(9.529)
(9.210)
Betaalde winstbelasting
(2.506)
(1.805)
(5.539)
(6.368)
Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten
60.951
34.690
II. Kasstroom uit investeringsactiviteiten Verwerving van dochtermaatschappijen, na aftrek van verworven geldmiddelen
(13.001)
(1.316)
Verwerving van (im)materiële vaste activa
(111.406)
(80.815)
Ontvangsten uit verkoop van (im)materiële vaste activa
15.892
85.447
Mutatie in overige beleggingen
34.271
(43.357)
Overige mutaties
465
(698)
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
(73.779)
70
(40.739)
Bedragen in duizenden euro's
2007
2006
III. Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaalde dividenden
(30.800)
(7.181)
Mutatie rekening-courantkredieten banken
(2.625)
1.453
Ontvangsten van leningen en overige financieringsverplichtingen
233.000
44.241
Aflossing leningen en overige financieringsverplichtingen
(162.582)
(48.604)
Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten
36.993
(10.091)
Mutatie in geldmiddelen en kasequivalenten
24.165
(16.140)
Geldmiddelen en kasequivalenten begin boekjaar
60.868
77.008
Geldmiddelen en kasequivalenten einde boekjaar
85.033
60.868
Mutatie in geldmiddelen en kasequivalenten
24.165
De toelichting op pagina 72 t/m 125 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
71
(16.140)
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.2 Overeenstemmingsverklaring De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in
7.5.1 Algemeen
overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (IFRS) en de interpretaties daarvan
Connexxion Holding NV is een naamloze vennootschap
zoals vastgesteld door de International Accounting
naar Nederlands recht, waarvan de aandelen sinds
Standards Board (IASB) alsmede de IFRSs, zoals aanvaard
12 oktober 2007 voor tweederde in handen zijn van
binnen de Europese Unie (hierna: EU-IFRS).
Transdev-BNG-Connexxion Holding BV, het consortium
De IFRS standaarden die per 1 januari 2007 zijn
van het Franse vervoersbedrijf Transdev en Bank
ingegaan, waaronder IFRS 7 – Financiële instrumenten:
Nederlandse Gemeenten, en eenderde in handen zijn van
informatieverschaffing, zijn door Connexxion toegepast,
de Staat der Nederlanden. De onderneming heeft haar
maar hebben geen invloed van betekenis op de
statutaire zetel in Utrecht en haar hoofdvestiging aan
jaarrekening.
Marathon 6, 1213 PK te Hilversum. De geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap voor het jaar, geëindigd
IFRS kent standaarden en interpretaties van
op 31 december 2007, omvat de vennootschap en haar
standaarden, die op of na 1 januari van toepassing
dochterondernemingen (tezamen te noemen “de Groep”)
worden, meer specifiek:
en het belang van de Groep in (niet-geconsolideerde)
- IFRS 8 – Operationele segmenten (ingangsdatum:
geassocieerde deelnemingen en joint ventures. De
1 januari 2009);
belangrijkste activiteiten van Connexxion zijn het
- IFRIC 12 – Dienstverlening uit hoofde van concessie-
verlenen van diensten op het gebied van openbaar en
overeenkomsten (ingangsdatum: 1 januari 2008).
besloten personenvervoer en daaraan gerelateerde
De onderneming kiest er niet voor om standaarden
activiteiten.
en interpretaties van standaarden, die na 1 januari 2008 ingaan, te implementeren voordat zij effectief worden.
De geconsolideerde jaarrekening van de Groep
Deze standaarden zijn door Connexxion beoordeeld, maar
is door de Raad van Bestuur opgesteld op 21 januari
hebben naar verwachting geen significante impact op de
2008 en besproken in de vergadering van de Raad
jaarrekening.
van Commissarissen van 21 januari 2008. Indien tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 19 februari 2008, waarin de jaarrekening wordt vastgesteld,
7.5.3 Waarderingsbasis
omstandigheden blijken die aanpassing van de jaarrekening noodzakelijk maken, dan moet een dergelijke
De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis van
aanpassing op grond van het bepaalde in artikel 362
historische kosten, met dien verstande dat:
lid 6 en artikel 392 lid 1 letter g, Titel 9, Boek 2 van het
- afgeleide financiële instrumenten worden
Burgerlijk Wetboek nog worden gemaakt.
gewaardeerd tegen reële waarde (zie paragraaf 7.5.8); - voor verkoop aangehouden financiële activa worden
Ten aanzien van de enkelvoudige winst-en-verlies rekening van de vennootschap is gebruik gemaakt van de
gewaardeerd tegen reële waarde (zie paragraaf 7.5.9.9).
vrijstelling ingevolge artikel 402, Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.
Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winst wordt slechts genomen voor zover zij op balansdatum is gerealiseerd. Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.
72
7.5.4 Functionele valuta en presentatievaluta
Dochtermaatschappijen Dochtermaatschappijen zijn die ondernemingen
De euro (€) is de functionele en presentatievaluta van
waarin Connexxion Holding NV direct dan wel
Connexxion. De hierna genoemde bedragen zijn vermeld
indirect beslissende zeggenschap heeft. Beslissende
in duizenden euro's, afgerond op het dichtstbijzijnde
zeggenschap houdt in dat Connexxion direct dan wel
duizendtal, tenzij anders vermeld.
indirect de financiële en operationele bedrijfsvoering van een onderneming beheerst met als doel voordelen te behalen uit de activiteiten van die onderneming. De
7.5.5 Gebruik van schattingen en oordelen
jaarrekeningen van deze dochterondernemingen zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de
Het opmaken van de jaarrekening in overeenstemming
datum dat beslissende zeggenschap verworven wordt tot
met EU-IFRS regelgeving vereist van het management
het moment dat Connexxion beslissende zeggenschap
dat zij beoordelingen, inschattingen en aannames maakt
verliest. De grondslagen voor financiële verslaggeving zijn
die de toepassing van richtlijnen en de gerapporteerde
waar nodig aangepast aan de door de groep gehanteerde
bedragen voor activa, passiva, inkomsten en uitgaven
grondslagen.
beïnvloeden. De gemaakte inschattingen en daarmee samenhangende aannames zijn gebaseerd op historische
De belangrijkste in de consolidatie van Connexxion
ervaringen en diverse andere factoren die onder de
Holding opgenomen groepsmaatschappijen zijn:
gegeven omstandigheden als redelijk en billijk kunnen
Connexxion Openbaar Vervoer NV, Haarlem
100%
worden beschouwd. Deze inschattingen en aannames
Hermes Groep NV, Weert
100%
hebben gediend als basis voor de waardebepaling van
GVU NV, Utrecht
100%
de verantwoorde activa en passiva, waarvoor vanuit
Novio NV, Nijmegen
100%
andere bronnen de omvang op dit moment nog niet
Connexxion Taxi Services BV, Schiedam
100%
blijkt. Werkelijke uitkomsten kunnen echter afwijken van
Connexxion Tours BV, Hilversum
100%
gemaakte inschattingen. Schattingen en onderliggende
Connexxion Water BV
aannames worden voortdurend beoordeeld. Wijzigingen
(voorheen BV Rederij Naco), Alkmaar
100%
in schattingen en aannames worden verwerkt in de
Connexxion Vastgoed BV, Hilversum
100%
periode waarin de schattingen worden herzien als de
Connexxion Facilitair Bedrijf BV, Hilversum
100%
herziening uitsluitend op de desbetreffende periode
Connexxion Vloot BV, Hilversum
100%
betrekking heeft, of in de periode van herziening en
Techno Service Nederland NV, Utrecht
100%
toekomstige perioden als de herziening zowel de huidige
Connexxion Participaties BV, Hilversum
100%
als de toekomstige perioden beïnvloedt. Geassocieerde deelnemingen en entiteiten waarover Door de leiding gevormde oordelen bij de toepassing
gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend
van de EU-IFRS die belangrijke gevolgen hebben voor de
(investeringen verwerkt volgens de ‘equity’-methode)
jaarrekening, en schattingen die een aanmerkelijk risico in
Geassocieerde deelnemingen zijn die ondernemingen
zich bergen van een materiële aanpassing in het volgende
waar de Groep invloed van betekenis kan uitoefenen op
jaar zijn vermeld in paragraaf 7.5.33.
de financiële en operationele bedrijfsvoering, zonder beslissende zeggenschap te hebben.
7.5.6 Grondslagen voor consolidatie
De belangrijkste geassocieerde deelnemingen zijn:
De grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn consequent toegepast op alle in deze geconsolideerde jaarrekening vermelde perioden. De grondslagen zijn tevens consequent toegepast door de groepsentiteiten. Bepaalde vergelijkbare cijfers zijn gereclassificieerd ter afstemming op de presentatie van het huidige jaar (zie paragraaf 7.5.35 en 7.5.39 van de toelichting).
73
REISinformatiegroep BV, Utrecht
32,8%
Trans Link Systems BV, Amersfoort
20,0%
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Joint ventures zijn ondernemingen waarover
euro’s omgerekend tegen de wisselkoersen die golden op
Connexxion middels contractuele afspraken met twee
de data waarop de reële waarde werd bepaald.
of meer partijen gezamenlijk zeggenschap heeft.
De bij omrekening optredende valutakoersverschillen
Connexxion heeft in 2007 haar belang in Syntus BV,
worden als last in de winst-en-verliesrekening
Doetinchem (33,3%) verkocht.
opgenomen, met uitzondering van de bij
Het belang in Arke/Tad BV, Enschede (50,0%)
heromrekening van voor verkoop beschikbare
wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van
eigen-vermogensinstrumenten optredende
2008 verkocht en is opgenomen onder voor verkoop
valutakoersverschillen, een financiële verplichting die
aangehouden activa.
wordt aangemerkt als afdekking van de netto-investering in een buitenlandse activiteit of in aanmerking komende
De lijst met gegevens betreffende de kapitaal-
kasstroomafdekkingen, die rechtstreeks in het eigen
belangen, zoals bedoeld in artikelen 379 en 414, Titel 9,
vermogen worden verwerkt.
Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, is gedeponeerd bij het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te
7.5.8 Afgeleide financiële instrumenten (derivaten)
Hilversum. Eliminatie van transacties bij consolidatie Intragroepsaldi en -transacties, alsmede eventuele niet-
1: Connexxion maakt gebruik van afgeleide financiële
gerealiseerde winsten en verliezen op transacties binnen
instrumenten (derivaten) ter afdekking van het risico van
de groep of baten en lasten uit dergelijke transacties
de variabiliteit van uitgaande kasstromen die voortvloeien
worden bij de opstelling van de geconsolideerde
uit toekomstige dieselaankopen. Het beleid is erop
jaarrekening geëlimineerd. Niet-gerealiseerde winsten
gericht de gevolgen van koers- en prijsschommelingen
uit hoofde van transacties met investeringen verwerkt
te beperken. Incidenteel maakt Connexxion gebruik
volgens de ‘equity’-methode worden geëlimineerd naar
van renteswaps. Op basis van de betreffende
rato van het belang dat de groep in de investering heeft.
leningsovereenkomst is er sprake van een variabele rente,
Niet-gerealiseerde verliezen worden op dezelfde wijze
maar door middel van een renteswap wordt de variabele
geëlimineerd als niet-gerealiseerde winsten, maar slechts
rente omgezet naar een vaste rente.
voor zover er geen aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering.
Afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen kostprijs; toerekenbare transactiekosten worden als last in de winst-en-
7.5.7 Vreemde valuta’s
verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Na de eerste opname worden afgeleide financiële
Transacties luidend in vreemde valuta worden in de
instrumenten tegen reële waarde (marktnotering)
betreffende functionele valuta van de groepsentiteiten
gewaardeerd.
omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum. In vreemde valuta luidende monetaire
Wijzigingen in de marktwaarde van de derivaten
activa en verplichtingen worden per balansdatum in de
worden, voor zover effectief, in het groepsvermogen
functionele valuta omgerekend tegen de op die datum
verantwoord. Het niet-effectieve deel van eventuele
geldende wisselkoers. De valutakoersverschillen met
winsten of verliezen wordt onmiddellijk in de winst-en-
betrekking tot monetaire posten omvatten het verschil
verliesrekening verwerkt onder de financiële baten en
tussen de geamortiseerde kosten in de functionele
lasten. Overboekingen van de in het groepsvermogen
valuta aan het begin van de periode, gecorrigeerd voor de
verantwoorde uitgestelde bedragen naar de winst-en-
effectieve (rente) betalingen gedurende de periode, en de
verliesrekening vinden plaats in dezelfde periode of
geamortiseerde kosten van tegen de wisselkoers aan het
perioden waarin de afgedekte posities ten laste van de
einde van de periode omgerekende buitenlandse valuta.
winst-en-verliesrekening worden verantwoord.
Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta’s die tegen de reële waarde worden opgenomen, worden in
74
Wanneer een afdekkinginstrument afloopt, wordt
neemt conform de gedocumenteerde risicobeheer- of
verkocht of beëindigd of wanneer Connexxion de
beleggingsstrategie van de groep. Bij eerste opname
aanwijzing van de afdekkingrelatie intrekt, maar de
worden toerekenbare transactiekosten als last in de
afgedekte verwachte transactie naar verwachting
winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij
nog steeds zal plaatsvinden, blijft de tot dat moment
worden gemaakt. Financiële instrumenten die zijn
cumulatieve winst of het cumulatieve verlies in
gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van
het groepsvermogen opgenomen tot het moment
waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening,
waarop de afgedekte posities ten laste van de winst-
worden gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele
en-verliesrekening worden verantwoord. Indien niet
wijzigingen in die reële waarde worden verantwoord in de
langer wordt verwacht dat de afgedekte transactie zal
winst-en-verliesrekening.
plaatsvinden, wordt de cumulatieve niet-gerealiseerde winst of het cumulatieve niet-gerealiseerde verlies dat in het groepsvermogen is opgenomen, onmiddellijk overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. 2: Niet-afgeleide financiële instrumenten worden
7.5.9 Waarderingsgrondslagen voor activa en passiva 7.5.9.1 Materiële vaste activa
bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde plus,
Activa in eigendom
voor instrumenten die niet zijn gewaardeerd tegen reële
De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen
waarde met verwerking van waardeveranderingen in de
kostprijs of veronderstelde kostprijs, verminderd
winst-en-verliesrekening, eventuele direct toerekenbare
met de cumulatieve afschrijvingen en bijzondere
transactiekosten. Na de eerste opname worden
waardeverminderingen. Materiele vaste activa die
niet-afgeleide financiële instrumenten op de hierna
worden afgestoten worden aangemerkt als voor verkoop
beschreven manier gewaardeerd.
aangehouden. Winsten en verliezen op de verkoop van een materieel vast actief worden vastgesteld aan de hand
De beleggingen van Connexxion in bepaalde obligaties
van een vergelijking van de verkoopopbrengsten met de
en aandelen worden geclassificeerd als financiële activa
boekwaarde van de materiële vaste activa en worden
beschikbaar voor verkoop. Na eerste opname worden
netto verantwoord onder overige bedrijfsopbrengsten in
deze activa gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele
de winst-en-verliesrekening. (zie paragraaf 7.5.9.9)
veranderingen in de reële waarde, behoudens bijzondere waarde verminderingsverliezen en valutakoerswinsten
Een deel van het rollend materieel is op 1 januari
en -verliezen op monetaire posten die beschikbaar zijn
2004, de overgangsdatum naar EU-IFRS, geherwaardeerd
voor verkoop, worden rechtstreeks in het eigen vermogen
tegen de reële waarde. Vanaf die datum is de reële
verwerkt. Wanneer een belegging niet langer in de balans
waarde de veronderstelde kostprijs en derhalve de
wordt opgenomen, wordt de in het eigen vermogen
nieuwe aanschafwaarde van het actief. Indien een
opgenomen cumulatieve winst of het cumulatieve verlies
voorziening inzake geraamde kosten van ontmanteling
overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening.
en verwijdering van het actief en het herstel van het terrein noodzakelijk is, wordt de historische kostprijs met
Een instrument wordt geclassificeerd als
hetzelfde bedrag verhoogd.
gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening
Voor zover een materieel vast actief omvangrijke
indien het wordt aangehouden voor handelsdoeleinden
bestanddelen bevat welke in economische levensduur
of als het bij eerste opname als zodanig is aangemerkt.
uiteenlopen, worden deze als afzonderlijke materiële
Financiële instrumenten worden aangemerkt als
vaste activa verantwoord. Connexxion past voor de
gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van
afschrijving van deze omvangrijke bestanddelen de
waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening
zogeheten componentenmethode toe.
indien de groep de beleggingen beheert en op de reële waarde gebaseerde aan- en verkoopbeslissingen
De vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering worden gewaardeerd tegen de gedane uitgaven.
75
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Geleasde activa
7.5.9.2 Immateriële activa
Lease-overeenkomsten waarbij de Groep feitelijk alle
Goodwill
risico’s en voordelen van eigendom heeft, worden
Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt
geclassificeerd als financiële lease. Materiële vaste
via toepassing van de ‘overname’methode. Goodwill
activa die door financiële lease zijn verworven, worden
is opgenomen naar aanleiding van de overname van
gewaardeerd tegen de laagste van de reële waarde
dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen
en de contante waarde van het minimum aantal
en joint ventures. Met betrekking tot bedrijfsovernames
verplichte leasebetalingen bij aanvang van de lease
die hebben plaatsgevonden vanaf 1 januari 2004, komt
verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere
goodwill overeen met het verschil tussen de kostprijs van
waardeverminderingen.
de overname en de reële waarde van de overgenomen
Overige leases betreft operationele
netto identificeerbare activa. Onder de overgenomen
leaseovereenkomsten waarvan de geleasde activa niet in
netto identificeerbare activa worden eveneens begrepen
de balans van de groep worden opgenomen.
immateriële activa, zoals bijvoorbeeld klantrelaties, contractrechten en merknamen.
Uitgaven na initiële investering Periodieke vervangingsuitgaven die samenhangen
Bij overnames voor deze datum is goodwill gebaseerd
met materiële vaste activa worden geactiveerd mits
op de veronderstelde kostprijs, die gelijk is aan de waarde
de toekomstige economische voordelen voortvloeiend
die hieraan op grond van de voorheen toegepaste Dutch
uit het actief naar de Groep zullen gaan en de kosten
GAAP werd toegekend.
van dergelijke periodieke vervangingsinvesteringen Goodwill wordt gewaardeerd tegen de historische
betrouwbaar bepaald kunnen worden. Alle andere uitgaven worden als last in de winst-en-verliesrekening
kostprijs verminderd met eventuele cumulatieve
verantwoord wanneer zij gemaakt worden.
bijzondere waardeverminderingen, waarbij jaarlijks wordt vastgesteld of een bijzondere waardevermindering
Afschrijvingen
(impairment test) noodzakelijk is (zie 7.5.9.8). Voor joint
De afschrijvingen worden gebaseerd op de economische
ventures en geassocieerde deelnemingen wordt de
gebruiksduur en worden berekend op basis van een
boekwaarde van goodwill opgenomen in de boekwaarde
percentage van de kostprijs, eventueel rekening
van de investering in de joint venture of geassocieerde
houdend met een (gegarandeerde) restwaarde. Er wordt
deelneming. Negatieve goodwill (badwill) die bij
afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming.
een overname ontstaat, wordt direct in de winst-en-
De jaarlijkse afschrijving die gebaseerd is op de geschatte
verliesrekening verantwoord.
economische levensduur luidt als volgt: Geactiveerde contractrechten Terreinen: Gebouwen : 1)
Autobussen2):
0%
Geactiveerde contractrechten hebben betrekking
2%
op de door acquisitie van dochtermaatschappijen verkregen vervoerscontracten. De waarde op het
5% -20%
Trolleymaterieel:
6,7%
moment van overname is bepaald door middel van
Trammaterieel:
3,3%
cashflowberekeningen van toekomstige opbrengsten en
3,3%
kosten van vervoerscontracten.
Treinen: Taxi’s: Overige activa:
12,5% - 33,3% Geactiveerde contractrechten worden lineair
5% - 33,3%
afgeschreven over de (resterende) looptijd van het 1)
2)
Gebouwen op erfpacht verkregen grond worden conform de
looptijd van het desbetreffende contract afgeschreven als deze afschrijvingstermijn korter is. Mede afhankelijk van de duur van de concessie.
76
contract (drie tot vijf jaar).
Op de verslagdatum beoordeelt de onderneming
Met betrekking tot goodwill en immateriële activa
of er aanwijzingen zijn voor een mogelijke bijzondere
met een onbepaalde gebruiksduur wordt ieder jaar
waardevermindering van een geactiveerd contractrecht.
systematisch per balansdatum getoetst of zich een
Indien een dergelijke indicatie bestaat, schat de
bijzondere waardevermindering heeft voorgedaan.
onderneming de realiseerbare waarde van het geactiveerde contractrecht. Als de boekwaarde hoger
7.5.9.3 Overige beleggingen, inclusief derivaten
is dan de ingeschatte realiseerbare waarde vindt er een
De langlopende vorderingen en leningen (op joint
bijzondere waardevermindering plaats. De schatting van
ventures en niet-geconsolideerde deelnemingen)
de realiseerbare waarde is gebaseerd op de toekomstige
worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs
kasstromen, waarvan bij de bepaling is uitgegaan van een
verminderd met eventueel noodzakelijk geachte
disconteringsvoet waarin het risico is weerspiegeld van de
bijzondere waardeverminderingen.
onderliggende contracten. Op elke balansdatum wordt beoordeeld of er Onderzoek en ontwikkeling
objectieve indicaties zijn dat een belegging in waarde
Uitgaven voor onderzoeksactiviteiten die worden verricht
is verminderd. De waardevermindering is het verschil
met het vooruitzicht nieuwe wetenschappelijke of
tussen de geamortiseerde kostprijs en de waarde van
technische kennis en inzichten te verwerven, worden als
de toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de
last in de winst-en-verliesrekening verantwoord wanneer
oorspronkelijke effectieve waarde van de vordering.
zij worden gemaakt.
Kasstromen met een resterende looptijd korter dan twaalf maanden worden niet gedisconteerd.
Uitgaven voor ontwikkelingsactiviteiten waarbij de onderzoeksresultaten worden aangewend voor de
Het resultaat bij verkoop van beleggingen wordt
productie van nieuwe of wezenlijk verbeterde producten
verantwoord in de periode waarin de verkoop van deze
en processen, worden geactiveerd indien het product
belegging plaatsvindt.
of proces technisch en commercieel haalbaar is en de Groep over voldoende middelen beschikt om de
7.5.9.4 Investeringen verwerkt volgens
ontwikkeling te voltooien. De geactiveerde uitgaven
de ‘equity’-methode
omvatten materiaalkosten, direct geleverde arbeid en
Joint ventures zijn contractuele afspraken waarbij twee of
een toerekenbaar deel van de directe overheadkosten. De
meer partijen economische activiteiten aangaan waarover
geactiveerde ontwikkelingskosten worden gewaardeerd
zij gezamenlijk zeggenschap hebben. Joint ventures
tegen de kostprijs verminderd met cumulatieve
worden gewaardeerd volgens de ‘equity’- methode vanaf
amortisatie en bijzondere waardeverminderingsverliezen.
het moment dat de gezamenlijke zeggenschap aanvangt tot het moment dat deze daadwerkelijk eindigt.
Indien de geactiveerde ontwikkelingskosten hoofdzakelijk bestaan uit uitgaven voor materiële
De geassocieerde deelnemingen zijn deelnemingen
vaste activa dan wel onlosmakelijk verbonden zijn
waarin invloed van betekenis op het zakelijke en
met een materieel vast actief worden de geactiveerde
financiële beleid wordt uitgeoefend zonder er
ontwikkelingskosten behandeld als zijnde een materieel
zeggenschap over te hebben. Deze deelnemingen
vast actief.
worden gewaardeerd volgens de ‘equity’-methode, rekening houdend met eventuele bijzondere
De overige ontwikkelingskosten worden als last in
waardeverminderingen vanaf het moment, dat de
de winst-en-verliesrekening verantwoord wanneer zij
invloed van betekenis aanvangt tot het moment, dat deze
worden gemaakt.
daadwerkelijk eindigt.
De amortisatie van het immaterieel actief geschiedt systematisch ten laste van de winst-en-verliesrekening over de economische levensduur vanaf ingebruikname, tenzij deze gebruiksduur onbepaald is.
77
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Wanneer het aandeel van de groep in de verliezen
De boekwaarde van de uitgestelde belastingvordering
groter is dan de waarde van het belang in een
wordt beoordeeld op elke balansdatum en verlaagd in
investering verwerkt volgens de ‘equity’-methode wordt
zoverre het niet langer waarschijnlijk is dat voldoende
de boekwaarde van dat belang (inclusief eventuele
fiscale winst beschikbaar zal zijn om de vordering geheel
lange-termijn investeringen) in de balans van de groep
of gedeeltelijk te realiseren.
afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover de
Actuele en uitgestelde belastingvorderingen en
groep een verplichting is aangegaan of betalingen
verplichtingen worden slechts gesaldeerd indien de
heeft verricht namens een volgens de ‘equity’-methode
onderneming een in rechte afdwingbaar recht heeft
verwerkte investering. De waarderingsgrondslagen van
om te salderen, en de vorderingen en verplichtingen
joint ventures en deelnemingen zijn aangepast aan de
verband houden met dezelfde belastingautoriteit
waarderingsgrondslagen van de Groep.
en belastingplichtige alsmede, bij uitgestelde belastingverplichtingen, dezelfde looptijd hebben. De
Belangen in ondernemingen waarin geen invloed van
vennootschapsbelasting wordt zoveel mogelijk aan de
betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen
betreffende dochtermaatschappijen toegerekend alsof
de verkrijgingsprijs.
deze zelfstandig belastingplichtig zijn.
7.5.9.5 Winstbelastingen en uitgestelde belastingen
7.5.9.6 Voorraden
De vennootschap vormt samen met een aantal
De voorraden worden gewaardeerd tegen historische
dochtermaatschappijen een fiscale eenheid. De
kostprijs of lagere directe opbrengstwaarde door
belastinglast is het totale bedrag van de over de
het vormen van een eventuele voorziening wegens
periode verschuldigde en verrekenbare belastingen en
incourantheid. De voorziening wegens incourantheid
de uitgestelde belastingen. De over de verslagperiode
wordt bepaald op basis van een individuele beoordeling
verschuldigde en verrekenbare belasting is het bedrag
van de voorraden op productgroepniveau. De directe
van de winstbelasting met betrekking tot de fiscale winst
opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het
c.q. verlies.
kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De historische kostprijs wordt gebaseerd op gewogen
Uitgestelde belastingen zijn verplichtingen c.q. vorderingen van in toekomstige periodes te betalen c.q.
gemiddelde prijzen en zijn inclusief de verwervingskosten,
terug te vorderen winstbelastingen met betrekking tot
de gemaakte vervoerskosten om de goederen naar de
tijdelijke verschillen; ongebruikte verliescompensatie of
bestaande locatie te brengen en gemaakte kosten om ze
ongebruikte belastingfaciliteiten. Tijdelijke verschillen
in de huidige conditie te brengen.
zijn verschillen tussen de boekwaarde van een actief c.q. passief in de balans en de fiscale boekwaarde hiervan.
7.5.9.7 Handels- en overige vorderingen
De berekening van de latente belastingvorderingen
De handels- en overige vorderingen zijn opgenomen
en -verplichtingen geschiedt tegen de op het eind van
tegen de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk
het verslagjaar geldende belastingtarieven of tegen
geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid
de in komende jaren geldende tarieven waarvan de
op basis van individuele beoordeling.
wetgeving (materieel) is afgerond. Een uitgestelde belastingverplichting wordt opgenomen voor alle
7.5.9.8 Bijzondere waardeverminderingen
tijdelijke verschillen.
Financiële activa Op iedere verslagdatum wordt van een financieel actief beoordeeld of er objectieve aanwijzingen bestaan dat
Een uitgestelde belastingvordering wordt opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze
het actief een bijzondere waardevermindering heeft
verrekend kan worden met toekomstige fiscale winsten.
ondergaan. Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan een bijzondere waardevermindering indien er objectieve aanwijzingen zijn dat één of meerdere gebeurtenissen een negatief effect hebben gehad op de
78
verwachte toekomstige kasstromen van dat actief.
Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid
Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een op geamortiseerde kostprijs
is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogte van de
gewaardeerd financieel actief wordt berekend als het
bedrijfswaarde of de reële waarde minus verkoopkosten.
verschil tussen de boekwaarde en de contante waarde
Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante
van de verwachte toekomstige kasstromen, gedisconteerd
waarde van de geschatte toekomstige kasstromen
tegen de oorspronkelijke effectieve rente. Een bijzonder
berekend met behulp van een disconteringsvoet vóór
waardeverminderingsverlies met betrekking tot een voor
belasting die een afspiegeling is van zowel de actuele
verkoop beschikbaar financieel actief wordt berekend aan
markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de
de hand van de reële waarde.
specifieke risico's met betrekking tot het actief. Voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen worden
Belangrijke financiële activa worden individueel op
activa samengevoegd in de kleinste te onderscheiden
bijzondere waardevermindering getoetst. De overige
groep activa die uit voortgaand gebruik kasstromen
financiële activa worden ondergebracht in groepen
genereert die in grote lijnen onafhankelijk zijn van andere
met vergelijkbare kredietrisico-kenmerken en collectief
activa en groepen (de “kasstroomgenererende eenheid”).
beoordeeld.
De in een bedrijfscombinatie verworven goodwill wordt voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen
Alle bijzondere waardeverminderingsverliezen worden
toegerekend aan kasstroomgenererende eenheden
als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Een
die naar verwachting zullen profiteren van de
cumulatief verlies met betrekking tot een voor verkoop
synergievoordelen van de combinatie. Binnen
beschikbaar financieel actief dat voorheen als last in het
Connexxion worden de divisies beschouwd als een
eigen vermogen was opgenomen, wordt overgeboekt
kasstroomgenererende eenheden, met uitzondering van
naar de winst-en-verliesrekening.
de groepsmaatschappijen in het openbaar vervoer waar de concessie als kasstroomgenererende eenheid wordt
Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt
gezien.
teruggenomen indien de terugname objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis
Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt
die zich heeft voorgedaan nadat dit bijzondere
opgenomen indien de boekwaarde van een actief
waardeverminderingsverlies werd genomen. Bij financiële
of de kasstroomgenererende eenheid waartoe het
activa die tegen geamortiseerde kostprijs worden
actief behoort, hoger is dan de geschatte realiseerbare
gewaardeerd en bij voor verkoop beschikbare financiële
waarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen
activa in de vorm van obligaties komt de terugname
worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen.
ten gunste van de winst-en-verliesrekening. Betreft het
Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen
voor verkoop beschikbare financieel actief aandelen dan
met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden
wordt de terugname rechtstreeks in het eigen vermogen
worden eerst in mindering gebracht op de boekwaarde
verwerkt.
van eventueel aan de eenheden toegerekende goodwill, en vervolgens naar rato in mindering gebracht op de
Niet-financiële activa
boekwaarde van de overige activa van de eenheid (of
De boekwaarde van de niet-financiële activa van de groep,
groep van eenheden).
voorraden en uitgestelde belastingvorderingen, wordt per iedere verslagdatum opnieuw bezien om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief. Van goodwill en immateriële activa met een onbepaalde gebruiksduur of die nog niet gebruiksklaar zijn, wordt op iedere verslagdatum een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde.
79
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Met betrekking tot goodwill worden geen bijzondere
Voor de waardering van voor verkoop aangehouden
waardeverminderingsverliezen teruggenomen.
financiële instrumenten wordt verwezen naar
Voor andere activa worden in voorgaande perioden
paragraaf 7.5.8.
opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen bij elke verslagdatum beoordeeld op indicaties dat het
7.5.9.10 Geldmiddelen en kasequivalenten
verlies afgenomen is of niet langer bestaat. Een bijzonder
De geldmiddelen en kasequivalenten betreffen de
waardeverminderingsverlies wordt teruggenomen als
kasmiddelen alsmede tegoeden op bankrekeningen.
de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan
Direct opvraagbare deposito’s worden beschouwd als
de realiseerbare waarde was bepaald. Een bijzonder
geldmiddelen en kasequivalenten.
waardeverminderingsverlies wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het
7.5.9.11 Eigen vermogen
actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van
Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders
afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn bepaald
van de vennootschap
als geen bijzonder waardeverminderingsverlies was
Het aandelenkapitaal wordt gekwalificeerd als eigen
opgenomen.
vermogen. Dividenden worden als een verplichting verantwoord in de periode waarin zij worden vastgesteld.
7.5.9.9 Voor verkoop aangehouden activa en passiva Vaste activa (of groepen activa en verplichtingen die
Minderheidsbelang
worden afgestoten) waarvan de boekwaarde naar
Minderheidsbelang toont het aandeel van derden
verwachting hoofdzakelijk via een verkooptransactie
in de verschillende dochtermaatschappijen. In de
zal worden gerealiseerd en niet door het voortgezette
geconsolideerde balans is het minderheidsbelang
gebruik ervan, worden aangemerkt als ‘voor verkoop
gebaseerd op het oorspronkelijke aandeel in de
aangehouden’. Direct voorafgaand aan deze classificatie
verschillende dochtermaatschappijen, aangepast
worden de activa (of de componenten van een groep
voor hun aandeel in de resultaten van deze
activa die wordt afgestoten) geherwaardeerd in
dochtermaatschappijen.
overeenstemming met de grondslagen voor de financiële verslaggeving van de groep. Hierna worden de activa
7.5.9.12 Leningen en overige financieringsverplichtingen
(of een groep af te stoten activa) gewaardeerd op basis
Leningen en overige financieringsverplichtingen worden
van de boekwaarde, of, indien deze lager is, de reële
initieel gewaardeerd tegen de historische kostprijs, na
waarde (beide minus verkoopkosten). Een bijzonder
aftrek van eventueel gemaakte kosten. Na initiële opname
waardeverminderingsverlies op een groep af te stoten
worden leningen en overige financieringsverplichtingen
activa wordt in eerste instantie toegerekend aan
gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs,
goodwill en vervolgens naar rato aan de resterende
waarbij een eventueel verschil tussen de kostprijs en de
activa en verplichtingen, met dien verstande dat
aflossingswaarde over de looptijd van de leningen in de
geen bijzonder waardeverminderingsverlies wordt
winst-en-verliesrekening wordt verantwoord.
toegerekend aan voorraden, financiële activa, uitgestelde belastingvorderingen, personeelsgerelateerde
7.5.9.13 Voorzieningen
voorzieningen, vastgoedbeleggingen en biologische
De op balansdatum aanwezige voorzieningen zijn
activa, die verder in overeenstemming met de
gevormd voor verplichtingen die reeds op balansdatum
grondslagen van de groep gewaardeerd zullen
aanwezig waren als gevolg van gebeurtenissen in het
worden. Bijzondere waardeverminderingsverliezen
verleden, waarbij de verplichting op betrouwbare wijze
die voortvloeien uit de initiële classificatie en winsten
geschat kan worden en waarbij het waarschijnlijk is dat
of verliezen uit herwaardering na eerste opname
voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom
worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen,
van middelen in de toekomst plaatsvindt.
maar niet meer dan het geaccumuleerd bijzonder waardeverminderingsverlies.
80
Milieu
Voorzieningen met een looptijd langer dan één jaar worden bepaald door de verwachte toekomstige
De milieuvoorziening is bestemd voor het saneren van
kasstromen contant te maken op basis van een
verontreinigde grond, waarbij de verontreiniging door
disconteringsvoet voor belasting die een afspiegeling is
Connexxion of haar rechtsvoorgangers veroorzaakt is.
van de actuele marktsituatie en de risico’s die inherent
De hoogte van de voorziening is met medewerking van
zijn aan de verplichting. Voorzieningen met een looptijd
deskundigen op dit gebied aan de hand van zogeheten
korter dan één jaar worden verantwoord onder de
‘prikonderzoeken’ bepaald.
kortlopende voorzieningen. Reorganisatie Langetermijnpersoneelsbeloningen
De reorganisatievoorzieningen zijn gevormd op basis
De pensioenfondsen waarbij Connexxion is aangesloten
van gedetailleerde en formele reorganisatieplannen,
geven aan dat zij geen waardering conform IAS 19
die door de Raad van Bestuur zijn goedgekeurd en die
kunnen maken, aangezien zij geen betrouwbare
ofwel zijn gestart dan wel aan de betrokkenen zijn
en consistente splitsing kunnen maken van de
gecommuniceerd.
fondsbeleggingen en pensioenverplichtingen jegens deelnemers, ex-deelnemers en slapers van de diverse
Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen
bij de fondsen aangesloten werkgevers. Connexxion
Voorzieningen voor risico’s uit claims, geschillen
heeft bij eventuele tekorten in de betreffende
en rechtsgedingen worden getroffen wanneer het
pensioenfondsen geen verplichting tot aanvullende
waarschijnlijk is dat de rechtspersoon in een procedure zal
bijdragen anders dan toekomstige premieverhogingen.
worden betrokken.
Om voornoemde redenen classificeert Connexxion haar toegezegde pensioenregelingen als toegezegde
Verlieslatende contracten
bijdrageregelingen. Bijdragen aan pensioenregelingen zijn
Voorzieningen voor verlieslatende contracten worden
derhalve verantwoord als toegezegde bijdrageregelingen
getroffen indien de onvermijdbare kosten van het voldoen
en worden als last in de winst-en-verliesrekening
aan de contractuele verplichtingen naar verwachting
opgenomen in de periode waarop zij betrekking hebben.
hoger zijn dan de verwachte economische voordelen van het betreffende contract. In langjarige vervoerscontracten
Overige langetermijnpersoneelsbeloningen betreffen
zal pas na het verstrijken van de aanvangsperiode van het
voorzieningen voor langdurig zieken, jubileumuitkeringen,
contract met redelijke mate van zekerheid kunnen worden
eindedienstuitkeringen en Functioneel Leeftijdsontslag
vastgesteld of een contract structureel verlieslatend is.
(FLO)(zie verder paragraaf 7.5.25.2).
Voorzieningen voor verlieslatende contracten worden getroffen nadat de bijbehorende direct toerekenbare
De langetermijnpersoneelsbeloningen worden
materiële vaste activa zijn afgewaardeerd naar
opgenomen tegen de contante waarde.
restwaarde.
Lopende schades
7.5.9.14 Kortlopende verplichtingen
De voorziening lopende schades is met name gevormd
De kortlopende verplichtingen worden tegen de
met het oog op toekomstige afrekeningen inzake
geamortiseerde kostprijs opgenomen. Kortlopende
letselschades, waarbij voertuigen van Connexxion
verplichtingen, zoals uitgestelde omzet, die deel uitmaken
betrokken zijn geweest. De voorziening wordt door de
van het werkkapitaal dat wordt gebruikt in de normale
WAM-verzekeraar (Wet Aansprakelijkheidsverzekering
exploitatiecyclus, worden geclassificeerd als kortlopende
Motorrijtuigen) op basis van de geldende normering bij
verplichtingen, zelfs als deze pas na meer dan twaalf
letselschades vastgesteld. Hierbij wordt gebruik gemaakt
maanden worden afgewikkeld.
van ervaringscijfers van verzekeraars.
81
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.9.15 Lease-overeenkomsten
mate waarin diensten op balansdatum zijn verricht op
Een lease-overeenkomst classificeert als financiële
betrouwbare wijze kunnen worden bepaald en (iv) de
leaseovereenkomst, wanneer vrijwel alle aan het
reeds gemaakte kosten voor de transactie en de kosten
eigendom van een actief verbonden risico’s en beloningen
om de transactie te voltooien betrouwbaar kunnen
worden overgedragen aan Connexxion. Alle overige
worden vastgesteld. Onder opbrengsten wordt verstaan
leaseovereenkomsten zijn operationele leases.
de opbrengst van de in het verslagjaar verleende diensten en geleverde goederen onder aftrek van kortingen en de over de opbrengsten geheven belastingen.
Indien Connexxion optreedt als leasingnemer in een operationele lease-overeenkomst worden de leasebetalingen lineair als lasten in de winst-en-
Reizigersopbrengsten
verliesrekening opgenomen over de leaseperiode, tenzij
In de reizigersopbrengsten van het openbaar vervoer
een andere verdeling meer representatief is voor de
is het aandeel van Connexxion in de landelijke
gebruiksvoordelen voor het actief.
opbrengst van verkochte plaatsbewijzen begrepen. Dit aandeel is bepaald op basis van verdeelsleutels onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van
Indien Connexxion optreedt als leasinggever in een operationele lease-overeenkomst, worden de
Verkeer en Waterstaat. In het geval van overgang van
activa in de balans opgenomen volgens de aard van
een concessie naar een andere vervoerder worden de
het actief. Baten uit operationele leases worden lineair
verkochte plaatsbewijzen verrekend. Omdat de definitieve
als baten in de winst-en-verliesrekening opgenomen
jaarafrekeningen inzake de landelijke opbrengst verkochte
over de leaseperiode, tenzij een andere verdeling meer
plaatsbewijzen eerst beschikbaar komen na afsluiting van
representatief is voor de gebruiksvoordelen van het actief.
het boekjaar, is een deel van de betreffende opbrengsten ingeschat.
7.5.9.16 Voorwaardelijke verplichtingen Voorwaardelijke verplichtingen zijn verplichtingen
Opbrengsten uit hoofde van OV Studenten
die optreden indien het optreden van een bepaalde
Het gebruik van openbaar vervoer door studenten wordt
toekomstige gebeurtenis onzeker is, of indien niet
vergoed door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
waarschijnlijk is dat een uitstroom van kasmiddelen
wetenschap. De opbrengsten worden bepaald op basis
zal plaatsvinden of het bedrag van de verplichting
van de verstrekte studenten OV-jaarkaarten tegen een
niet met voldoende zekerheid kan worden geschat.
contractueel per kaartsoort overeengekomen bedrag.
Voorwaardelijke verplichtingen worden verantwoord onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen.
Overheidssubsidies Overheidssubsidies zijn een overdracht van middelen door een overheid indien in het verleden werd, of in de
7.5.10 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat
toekomst zal worden voldaan aan bepaalde voorwaarden met betrekking tot de bedrijfsactiviteiten van Connexxion. Overheidssubsidies worden pas opgenomen
7.5.10.1 Opbrengsten
indien met een redelijke mate van zekerheid kan worden
De belangrijkste bedrijfsactiviteit van Connexxion is het
gesteld dat aan de gestelde voorwaarden zal worden
verlenen van diensten op het gebied van openbaar en
voldaan en de subsidies zullen worden ontvangen.
besloten vervoer en daaraan gerelateerde activiteiten.
Overheidssubsidies bestaan uit omzet gerelateerde
Opbrengsten zijn verantwoord naar rato van de verrichte
subsidies en investeringssubsidies.
prestaties op balansdatum indien (i) het bedrag van de opbrengst op betrouwbare wijze kan worden gewaardeerd, (ii) het waarschijnlijk is dat de economische voordelen naar de onderneming zullen vloeien, (iii) de
82
Omzetgerelateerde subsidies zijn overheidssubsidies anders dan die verband houden met vaste activa.
7.5.11 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht
Omzet gerelateerde subsidies worden overeenkomstig het toerekeningbeginsel systematisch opgenomen als
Voor het opstellen van het kasstroomoverzicht
baten in de perioden waarin de gerelateerde kosten
wordt gebruik gemaakt van de indirecte methode.
worden genomen, die zij beogen te compenseren. Omzet
Het kasstroomoverzicht maakt een onderscheid
gerelateerde subsidies worden afzonderlijk gepresenteerd
tussen kasstromen uit bedrijfs-, investerings- en
in de winst-en-verliesrekening onder ‘Overheidsbijdragen’.
financieringsactiviteiten. De geldmiddelen en kasequivalenten in het kasstroomoverzicht bestaan
Investeringssubsidies zijn overheidssubsidies met
uit liquide middelen, kas- en banktegoeden en direct
als voornaamste voorwaarde dat hiervoor vaste activa
opvraagbare deposito’s. Ontvangsten en uitgaven
moeten worden gekocht, gebouwd of anderszins
uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en
verworven. Investeringssubsidies worden in de balans
winstbelastingen worden opgenomen onder de
gepresenteerd door de subsidie in mindering te brengen
kasstroom uit bedrijfsactiviteiten. Betaalde dividenden
bij de bepaling van de boekwaarde van het actief waarop
worden opgenomen onder de kasstroom uit
de subsidie betrekking heeft, of door de subsidie op te
financieringsactiviteiten.
nemen als uitgestelde bate. In het eerste geval wordt de subsidie over de gebruiksduur van een af te schrijven
De verkrijgingsprijs van verworven dochter
actief als baat opgenomen bij wijze van verlaagde
maatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom
afschrijvingskosten. In het tweede geval wordt de subsidie
uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in
als een uitgestelde bate beschouwd, welke als bate
geldmiddelen en kasequivalenten heeft plaatsgevonden.
genomen wordt over de gebruiksduur van het actief.
Hierbij worden geldmiddelen en kasequivalenten aanwezig in deze dochtermaatschappijen afgetrokken van
7.5.10.2 Kosten
de aankoopprijs.
Kosten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben.
De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van financiële leasecontracten wordt voor het gedeelte dat
7.5.10.3 Financiële baten/lasten
betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit
De financiële baten en lasten bestaan uit te betalen
financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte
rente in verband met opgenomen leningen en te
dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit
ontvangen rente in verband met belegde middelen, en
operationele activiteiten.
het gerealiseerde resultaat van het niet effectieve deel van de gerealiseerde hedge. Rentebaten worden in de winst-en-verliesrekening toegerekend aan de periode
7.5.12 Gebeurtenissen na balansdatum
waarop ze betrekking hebben. De rentelastcomponent van betalingen uit hoofde van financiële
Gebeurtenissen na balansdatum die nadere informatie
leaseovereenkomsten wordt op basis van de impliciete
geven over de feitelijke situatie per balansdatum
rentevoet in de winst-en-verliesrekening verwerkt.
worden in de jaarrekening verwerkt tot het moment dat de jaarrekening door de Raad van Bestuur is
Financieringskosten die betrekking hebben op de
opgesteld. Gebeurtenissen na balansdatum die geen
verwerving, bouw of productie van een materieel vast
nadere informatie geven over de feitelijke situatie per
actief worden niet geactiveerd, maar worden direct
balansdatum maar belangrijke financiële gevolgen
ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht.
hebben worden vermeld onder de Overige gegevens.
Het effect van het oprenten van voorzieningen die een looptijd hebben van langer dan twaalf maanden, wordt verwerkt in de winst-en-verliesrekening in het financieringsresultaat.
83
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.13 Materiële vaste activa
2006
Bedrijfs-
Niet aan
Bedrijfs-
de bedrijfs
Andere
gebouwen
Rollend
middelen in
uitoefening
bedrijfs-
en -terreinen
materieel
uitvoering
dienstbaar
middelen
Totaal
Aanschafwaarde 122.330
501.998
3.405
1.117
87.750
716.600
Investeringen
968
46.351
15.324
-
17.922
80.565
Effect van acquisities
380
1.062
-
-
219
1.661
(67.788)
(41.844)
-
-
-
(109.632)
1.250
3.780
(1.649)
(1)
(3.380)
-
-
-
-
-
(99)
(99)
Stand per 1 januari 2006
Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop Reclassificatie Desinvesteringen
Stand per 31 december 2006
57.140
511.347
17.080
1.116
102.412
689.095
Cumulatieve afschrijving en bijzondere waardeverminderingen (48.826)
(203.403)
(1.240)
(728)
(63.588)
(317.785)
(2.428)
(49.906)
-
(9)
(4.170)
(56.513)
-
(3.131)
-
-
-
(3.131)
waardeverminderingsverliezen
-
1.632
-
-
-
1.632
Effect van acquisities
-
-
-
-
(111)
(111)
Stand per 1 januari 2006 Afschrijvingen In de winst-en-verliesrekening opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen In de winst-en-verliesrekening teruggeboekte bijzondere
Activa geclassificeerd als aangehouden 28.651
40.195
-
-
-
68.846
Desinvesteringen
-
-
-
-
14
14
Overige mutaties
244
-
-
-
-
244
voor verkoop
Stand per 31 december 2006
(22.359)
(214.613)
(1.240)
(737)
(67.855)
(306.804)
Boekwaarde Per 1 januari 2006
73.504
298.595
2.165
389
24.162
398.815
Per 31 december 2006
34.781
296.734
84
15.840
379
34.557
382.291
2007
Bedrijfs-
Niet aan
Bedrijfs-
de bedrijfs
Andere
gebouwen
Rollend
middelen in
uitoefening
bedrijfs-
en -terreinen
materieel
uitvoering
dienstbaar
middelen
57.140
511.347
17.080
1.116
102.412
689.095
9
92.404
6.189
-
12.804
111.406
739
12.210
-
-
17.315
30.264
(4.633)
(43.615)
-
-
-
(48.248)
-
17.871
(17.696)
1
(176)
-
Totaal
Aanschafwaarde Stand per 1 januari 2007 Investeringen Effect van acquisities van activiteiten Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop Reclassificatie Desinvesteringen
-
-
-
-
(7.609)
(7.609)
Overige mutaties
11.275
-
-
-
-
11.275
Stand per 31 december 2007
64.530
590.217
5.573
1.117
124.746
786.183
Cumulatieve afschrijving en bijzondere waardeverminderingen Stand per 1 januari 2007 Afschrijvingen
(22.359)
(214.613)
(1.240)
(737)
(67.855)
(306.804)
(2.577)
(53.015)
-
(10)
(7.042)
(62.644)
In de winst-en-verliesrekening opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen
(4)
(6.977)
-
-
-
(6.981)
-
5.800
-
-
-
5.800
2.447
38.273
-
-
-
40.720
-
-
-
-
7.039
7.039
(22.493)
(230.532)
(1.240)
(747)
(67.858)
(322.870)
In de winst-en-verliesrekening teruggeboekte bijzondere waardeverminderingsverliezen Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop Desinvesteringen
Stand per 31 december 2007
Boekwaarde Per 1 januari 2007
34.781
296.734
15.840
379
34.557
382.291
Per 31 december 2007
42.037
85
359.685
4.333
370
56.888
463.313
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
De overige mutaties in de post bedrijfsgebouwen en -terreinen betreffen een aanpassing voor huurverplichtingen van bedrijfsgebouwen, die nu beschouwd worden als financiële leaseverplichtingen en derhalve geactiveerd worden (zie paragraaf.7.5.13.2). 7.5.13.1 Bijzondere waardeverminderingen De afwaardering op rollend materieel naar directe opbrengstwaarde bedraagt per saldo € 7,0 miljoen (2006: € 3,1 miljoen). De bijzondere waardevermindering op het rollend materieel wordt veroorzaakt, doordat een aantal concessies een structureel negatief resultaat vertoont en derhalve is het bijbehorende (direct toerekenbare) rollend materieel afgewaardeerd. De terugboeking van de bijzondere waardevermindering op rollend materieel (2007: € 5,8 miljoen; 2006: € 1,6 miljoen) wordt veroorzaakt, doordat een aantal concessies inmiddels niet meer structureel verlieslatend is gedurende de resterende looptijd van het contract. 7.5.13.2 Activa gefinancierd door middel van financiële lease In de post rollend materieel zijn bussen en taxi’s begrepen met een boekwaarde van € 58,1 miljoen (2006: € 68,3 miljoen) die worden gefinancierd door middel van financiële lease. De huurverplichtingen van bedrijfsgebouwen die beschouwd worden als financial leaseverplichtingen hebben een boekwaarde van € 10,5 miljoen (2006: € 0,0 miljoen). In een aantal gevallen is met de lessor een koopoptie overeengekomen, welke uitgeoefend kan worden aan het eind van de looptijd van het geleasde actief. 7.5.13.3 In onderpand gegeven materiële vaste activa Connexxion heeft rollend materieel met een boekwaarde van € 282,4 miljoen (2006: € 215,2 miljoen) als bankgarantie in onderpand gegeven. 7.5.13.4 Volledig afgeschreven materiële vaste activa Rollend materieel dat volledig is afgeschreven tot restwaarde en nog door de onderneming gebruikt wordt, heeft een boekwaarde van € 1,1 miljoen (2006: € 1,0 miljoen). 7.5.13.5 Buitengebruikgestelde materiële vaste activa, welke voor vervreemding worden aangehouden De onderneming heeft panden buitengebruik gesteld, welke voor vervreemding worden aangehouden. De boekwaarde of lagere opbrengstwaarde van deze panden bedraagt € 3,6 miljoen (2006: € 4,7 miljoen). Daarnaast heeft de onderneming rollend materieel buitengebruik gesteld, welke voor vervreemding wordt aangehouden. De boekwaarde of lagere opbrengstwaarde van dit rollend materieel bedraagt € 1,4 miljoen (2006: € 0,4 miljoen). De buitengebruikgestelde materiële vaste activa, die voor vervreemding worden aangehouden, zijn inbegrepen in de voor verkoop aangehouden activa als onderdeel van de vlottende activa (zie paragraaf 7.5.21). 7.5.13.6 Investeringsverplichtingen De investeringsverplichtingen in materiële vaste activa worden vermeld in de niet in balans opgenomen verplichtingen (zie paragraaf 7.5.32).
86
7.5.14 Immateriële activa
Geactiveerde
Goodwill 2007
2006
contractrechten 2007
2006
Totaal 2007
2006
Aanschafwaarde Stand per 1 januari Investeringen Effect van acquisities Overige mutaties
1.396
872
1.689
-
3.085
872
-
-
-
250
-
250
1.917
524
27.794
1.439
29.711
1.963
566
-
(1.090)
-
(524)
-
Stand per 31 december
3.879
1.396
28.393
1.689
32.272
3.085
Cumulatieve afschrijving en bijzondere waardeverminderingen Stand per 1 januari Afschrijvingen
(524)
-
-
-
(524)
-
-
-
(6.341)
-
(6.341)
-
In de winst-en-verliesrekening opgenomen bijzondere waardeverminderingsverliezen Overige mutaties
-
(524)
-
-
-
(524)
524
-
-
-
524
-
Stand per 31 december
-
(524)
(6.341)
-
(6.341)
(524)
Boekwaarde Per 1 januari
872
872
1.689
-
2.561
872
Per 31 december
3.879
872
22.052
1.689
25.931
2.561
Goodwill Het effect van acquisities van activiteiten ten aanzien van goodwill betreft de bij de acquisitie van groepsmaatschappijen betaalde goodwill (zie paragraaf 7.5.31.1). De goodwill ultimo 2007 heeft betrekking op Novio NV, Connexxion Taxi Services BV en Carmar Schadeherstelbedrijf BV. Op basis van een door de onderneming uitgevoerde berekening van toekomstige resultaten is een waardevermindering niet noodzakelijk. De overige mutaties zijn het gevolg van een meer gedetailleerde analyse van de waarde van bij acquisitie overgenomen vervoerscontracten. Geactiveerde contractrechten De post geactiveerde contractrechten heeft betrekking op de bij de acquisitie van dochtermaatschappijen overgenomen vervoerscontracten (zie paragraaf 7.5.31). Geactiveerde contractrechten betreffen met name vervoerscontracten binnen GVU NV en Novio NV. Op balansdatum is geen bijzondere waardevermindering noodzakelijk.
87
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.14.1 Bijzondere waardeverminderingen In de winst-en-verliesrekening zijn de bijzondere waardeverminderingen opgenomen onder de post afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen.
7.5.15 Investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode
Toelichting
2007
2006
2.985
8.528
Totaal investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode
2.985
8.528
Geassocieerde deelnemingen en joint ventures
7.5.15.1
7.5.15.1 Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Geassocieerde deelnemingen Joint ventures
Totaal
2007
2006
2007
2006
2007
2006
Stand per 1 januari Resultaat over verslagjaar Ontvangen dividend Kapitaalstortingen
5.994
3.363
2.534
2.511
8.528
5.874
(3.176)
(1.439)
10
201
(3.166)
(1.238)
(174)
(230)
-
(68)
(174)
(298)
30
4.300
-
-
30
4.300
-
-
-
(110)
-
(110)
-
-
(2.600)
-
(2.600)
-
317
-
50
-
367
-
Effect van verkoop c.q. beëindiging van activiteiten Afgestoten geassocieerde deelnemingen Overig
Stand per 31 december
2.991
5.994
(6)
2.534
2.985
88
8.528
7.5.15.2 Belangen in geassocieerde deelnemingen Het totaalbedrag van activa, verplichtingen, opbrengsten en winst of verlies van de geassocieerde deelnemingen zijn per 31 december als volgt (op basis van 100%):
Niet in de
balans op-
genomen
Aandeel
Connexxion
Activa
Verplich-
Eigen ver-
Opbreng-
Winst /
verplich-
tingen
mogen
sten
verlies (-)
tingen
2007 Delta Expo Beheer BV 2)
41,7%
REISinformatiegroep BV
32,8%
6.380
1.849
4.531
10.115
-
-
Trans Link Systems BV 1)
20,0%
56.375
64.771
(8.396)
2.500
(22.300)
-
1)
Bedrijfsvervoer Limburg BV 2)
25,0%
Advanced Netherlands Transport BV 2)
20,0%
2006 Delta Expo Beheer BV 3)
41,7%
6.310
2.550
3.760
4.945
45
-
Waterbus BV 3) 4)
34,5%
12.487
13.505
(1.018)
5.782
-
-
REISinformatiegroep BV
32,8%
6.380
1.849
4.531
10.044
531
-
Fast Ferry BV 3) 6)
31,0%
-
-
-
-
-
-
Trans Link Systems BV
20,0%
48.885
34.980
13.905
10.202
(9.806)
-
Bedrijfsvervoer Limburg BV 2)
25,0%
3)
3)
Advanced Netherlands Transport BV 3)
20,0%
1
1
-
52
(8)
-
CV Twente Stadion 3) 5)
10,0%
11.893
8.772
3.121
-
-
-
1)
De informatie over 2007 is gebaseerd op verwachte cijfers. De informatie is nog niet of slechts gedeeltelijk beschikbaar. 3) De informatie over 2006 is gebaseerd op definitieve cijfers en kan daarom afwijken van de informatie zoals deze opgenomen is in de jaarrekening van 2006. 4) Per 27 juli 2007 is Waterbus BV een dochtermaatschappij van Connexxion Holding NV. 5) In 2007 heeft Connexxion Holding NV haar belang in deze deelneming verkocht. 6) Deze onderneming is in 2007 geliquideerd. 2)
89
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.15.3 Belangen in joint ventures Het totaalbedrag van activa, verplichtingen, opbrengsten en winst of verlies van de joint ventures zijn per 31 december als volgt (op basis van 100%):
Niet in de
balans op-
genomen
Aandeel
Connexxion
Verplich-
Eigen ver-
Opbreng-
Winst /
verplich-
tingen
mogen
sten
verlies (-)
tingen
-
-
Activa
2007 Schiphol Travel Taxi BV 1)
50,0%
931
945
(14)
6.307
2006 Arke/TAD BV 2) 4)
50,0%
1.763
460
1.303
2.703
(96)
-
Syntus BV
33,3%
20.889
15.169
5.720
57.638
1.814
-
50,0%
347
361
(14)
5.836
-
-
2) 3)
Schiphol Travel Taxi BV 2)
3) 4) 1) 2)
De informatie over 2007 is gebaseerd op voorlopige cijfers. De informatie over 2006 is gebaseerd op definitieve cijfers en kan daarom afwijken van de informatie zoals deze opgenomen is in de jaarrekening van 2006. In 2007 heeft Connexxion Holding NV haar belang in deze joint venture verkocht. In 2007 heeft Connexxion Holding NV besloten deze joint venture af te stoten. De deelneming is gereclassificeerd naar voor verkoop aangehouden activa.
90
7.5.16 Overige beleggingen, inclusief derivaten
Toelichting
2007
2006
Vooruitbetaalde bedragen inzake acquisities
4.441
41.400
Afgeleide financiële instrumenten
7.5.26
7.150
791
7.5.16.1
7.134
3.354
Totaal overige beleggingen, inclusief derivaten
18.725
45.545
Overige langlopende vorderingen
De vooruitbetaling inzake acquisities ultimo 2007 heeft betrekking op de overname van Gebr. Zoet Ambulance BV per 1 januari 2008. De vooruitbetaling inzake acquisities ultimo 2006 heeft betrekking op de overname van zowel GVU NV als Novio NV per 1 januari 2007. Onder de afgeleide financiële instrumenten zijn de dieselswaps verantwoord (zie paragraaf 7.5.8). 7.5.16.1 Overige langlopende vorderingen
Toelichting
2007
2006
Overige langlopende vorderingen Vorderingen geassocieerde deelnemingen
4.840
928
7.5.16.4
282
597
Overig
2.012
1.829
Totaal overige langlopende vorderingen
7.134
3.354
Financiële leasevorderingen
Aflossingen op langlopende vorderingen in het komende jaar Financiële leasevorderingen
544
882
Overig
2.039
196
2.583
1.078
Totaal aflossingen op langlopende vorderingen in het komende jaar
7.5.19
Totaal overige vorderingen
9.717
4.432
De aflossingen op overige langlopende vorderingen in het komende jaar zijn gerangschikt onder de kortlopende vorderingen.
91
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.16.2 Mutaties in de overige langlopende vorderingen De mutaties in de overige langlopende vorderingen zijn als volgt:
2007
2006
Stand per 1 januari
4.432
6.226
Verstrekte vorderingen
5.540
-
Effect van acquisities van activiteiten
1.300
-
Aflossingen
(910)
(2.233)
Effect van amortisatie
283
(15)
Overige mutaties
(928)
454
Stand per 31 december
9.717
4.432
7.5.16.3 Specificatie van de overige langlopende vorderingen naar looptijd en rentepercentage
Totaal
Rentepercentage
< 1 jaar
1 - 5 jaar
> 5 jaar
2007
2006
2.039
1.300
4.840
8.179
21
van 4 tot 6
544
994
-
1.538
2.407
van 6 tot 8
-
-
-
-
2.004
9.717
4.432
tot 4
Totaal
2.583
2.294
4.840
92
7.5.16.4 Financiële leasevorderingen Connexxion Holding NV is financiële leaseovereenkomsten aangegaan met betrekking tot materieel ten behoeve van het onderhoud van groenvoorzieningen. Nominale en contante waarde leasebetalingen De minimale en contante waarde van de leasebetalingen van de financiële leasevorderingen kunnen als volgt worden gespecificeerd:
Nominale lease betalingen
2007 Contante
2006
Contante
Nominale
waarde
lease
lease
lease
waarde
betalingen betalingen betalingen
< 1 jaar
544
544
882
882
1 - 5 jaar
303
282
631
597
Totaal nominale leasebetalingen Effect van discontering
847
1.513
21
34
Totaal contante waarde leasebetalingen
826
826
1.479
Bij de bovengenoemde financiële leaseovereenkomsten is in geen van de gevallen sprake van (a) voorwaardelijke lease, (b) ongerealiseerde restwaarde en (c) geaccumuleerde waardevermindering voor oninbare minimale leasebetalingen.
93
1.479
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.17 Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen De verantwoorde uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn aan de navolgende posten toe te rekenen:
Uitgestelde
belasting-
vorderingen
2007
2006
Uitgestelde
Uitgestelde
Uitgestelde
belasting-
verplichtingen
belasting-
vorderingen
belasting-
verplichtingen
Materiële vaste activa
5.487
17.223
7.944
17.248
Voorzieningen
2.257
-
2.892
-
Compensabele verliezen Overig
30.437 614
- 3.717
29.579
-
1.335
515
41.750
17.763
Totaal uitgestelde belastingen
38.795
20.940
De per saldo uitgestelde belastingvordering heeft een verwachte looptijd van circa 5 jaar. In 2008 zal naar verwachting circa 20% van de per saldo uitgestelde belastingvordering gerealiseerd worden. De post overige uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen heeft in 2007 voornamelijk betrekking op de afgeleide financiële instrumenten.
94
7.5.17.1 Overzicht van de mutaties in tijdelijke belastingverschillen gedurende het jaar Gedurende het jaar hebben de volgende mutaties in de tijdelijke belastingverschillen plaatsgevonden:
Stand per
Opgenomen
Opgenomen in
Stand per
1 januari 2006
in resultaat
het eigen vermogen
31 december 2006
Materiële vaste activa Voorzieningen Compensabele verliezen Overig
(3.407)
(5.897)
-
(9.304)
6.838
(3.946)
-
2.892
20.186
9.393
-
29.579
6.882
(7.170)
1.108
820
30.499
(7.620)
1.108
23.987
Totaal uitgestelde belastingen
Stand per
Opgenomen
Opgenomen in
Stand per
1 januari 2007
in resultaat
het eigen vermogen
31 december 2007
Materiële vaste activa Voorzieningen Compensabele verliezen Overig
(9.304)
(2.432)
- -
(11.736)
2.892
(635)
29.579
858
-
30.437
2.257
820
(801)
(3.122)
(3.103)
(3.122)
17.855
Totaal uitgestelde belastingen
23.987
95
(3.010)
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.18 Voorraden
2007
2006
Onderdelen
8.383
7.411
Overige voorraden
2.097
2.011
Totaal voorraden
10.480
9.422
In 2007 heeft Connexxion Holding NV voorraden afgewaardeerd naar directe opbrengstwaarde voor een bedrag van € 0,2 miljoen (2006: € 0,1 miljoen) en geen afwaardering teruggenomen (2006: € 0,4 miljoen). Het totaalbedrag van de voorraden die gewaardeerd zijn tegen directe opbrengstwaarde bedraagt ultimo 2007 € 1,8 miljoen (2006: € 1,6 miljoen). Evenals in het voorafgaande boekjaar zijn er geen voorraden verpand als zekerheid voor verplichtingen.
7.5.19 Handels- en overige vorderingen Toelichting
2007
2006
Handelsvorderingen
53.802
49.469
Nog te ontvangen gelden openbaar vervoer
7.890
17.985
2.583
1.078
Aflossingen op langlopende vorderingen in het komende jaar
7.5.16.1
Vorderingen op geassocieerde deelnemingen en joint ventures Afgeleide financiële instrumenten
7.5.26
Omzetbelasting Loonbelastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende activa Overige vorderingen
-
35
6.857
180
10.675
2.930
575
304
44.961
19.275
1.306
4.646
Totaal handels- en overige vorderingen
128.649
96
95.902
7.5.20 Geldmiddelen en kasequivalenten
2007
2006
Kas- en banktegoeden
85.033
60.868
Totaal geldmiddelen en kasequivalenten
85.033
60.868
De geldmiddelen en kasequivalenten staan ter vrije beschikking van de vennootschap. De gemiddelde rentevoet die op de banktegoeden werd vergoed is berekend op basis van het Eonia-tarief verminderd met 0,05 procent op jaarbasis en bedroeg in 2007 3,8% (2006: 2,8%).
7.5.21 Activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop
2007
2006
Materiële vaste activa
5.016
5.119
Geassocieerde deelnemingen en joint ventures
638
-
Financiële instrumenten
6.456
7.239
Totaal activa geclassificeerd als aangehouden voor verkoop
12.110
12.358
De materiële vaste activa, geclassificeerd als aangehouden voor verkoop, bestaan voornamelijk uit panden. De materiële vaste activa, geclassificeerd als aangehouden voor verkoop, zullen naar verwachting binnen 1 jaar worden verkocht. De post geassocieerde deelnemingen en joint ventures geclassificeerd als aangehouden voor verkoop betreft de joint venture Arke/TAD BV. De verkoop van Arke/TAD BV zal naar verwachting in het eerste kwartaal 2008 worden afgerond. De financiële instrumenten, die geclassificeerd worden als aangehouden voor verkoop, betreffen obligaties. Hierop zijn in 2007 uitsluitend ongerealiseerde resultaten van negatief € 0,8 miljoen behaald, die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt (2006: negatief € 0,1 miljoen). Voor de voor verkoop beschikbare beleggingen zou een stijging van de rente met een procent punt per de verslagdatum hebben geleid tot een daling van het eigen vermogen na belastingen van € 0,2 miljoen (2006: € 0,2 miljoen).
97
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.22 Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van de vennootschap 2006 Ongerealiseerde
Wettelijke
en overige
waarde-
mutaties
niet uit-
Aandelen
financiële
keerbare
Ingehouden
kapitaal
instrumenten
reserves
winsten
Totaal
79.553
366
4.187
126.535
210.641
Boekwaarde per 1 januari 2006
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
-
(3.219)
-
-
(3.219)
Resultaten welke niet opgenomen zijn in de winst-en-verliesrekening
-
(3.219)
-
-
(3.219)
Resultaat over de periode
-
-
-
14.580
14.580
Gerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten
-
578
-
-
578
-
-
(298)
298
-
Ontvangen dividend geassocieerde deelnemingen en joint ventures
Dotaties aan wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves
-
-
2.954
(2.954)
-
Dividenduitkering aan aandeelhouder
-
-
-
(6.750)
(6.750)
79.553
(2.275)
6.843
131.709
215.830
Boekwaarde per 31 december 2006
98
2007 Ongerealiseerde
Wettelijke
en overige
waarde- mutaties
niet uit-
Aandelen
financiële
keerbare
Ingehouden
kapitaal
instrumenten
reserves
winsten
Totaal
79.553
(2.275)
6.843
131.709
215.830
Boekwaarde per 1 januari 2007
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
-
9.088
-
-
9.088
Resultaten welke niet opgenomen zijn in de winst-en-verliesrekening
-
9.088
-
-
9.088
Resultaat over de periode
-
-
-
2.361
2.361
Gerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten
-
2.318
-
-
2.318
Dotaties aan wettelijke en overige niet -
-
10
(10)
-
uitkeerbare reserves
-
-
(2.766)
2.766
-
Dividenduitkering aan aandeelhouder
-
-
-
(5.800)
(5.800)
uitkeerbare reserves Vrijvallen van wettelijke en overige niet
Uitkering ten laste van de vrij uitkeerbare reserves
-
-
-
(25.000)
(25.000)
Overige mutaties
-
(70)
-
-
(70)
Boekwaarde per 31 december 2007
79.553
99
9.061
4.087
106.026
198.727
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.22.1 Maatschappelijk kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van Connexxion Holding NV bedraagt € 350,0 miljoen verdeeld in 350.000 gewone aandelen met een nominale waarde van € 1.000 per aandeel. Alle aandelen luiden op naam en aandeelbewijzen worden niet uitgegeven. Het maatschappelijk kapitaal is zowel in waarde als in aantal gedurende het boekjaar (en het voorafgaande boekjaar) niet gewijzigd. 7.5.22.2 Geplaatst kapitaal Het geplaatst kapitaal bedraagt € 79,553 miljoen verdeeld in 79.553 gewone aandelen met een nominale waarde van € 1.000 per aandeel. Het geplaatst kapitaal is volledig volgestort. Het geplaatst kapitaal is zowel in waarde als in aantal gedurende het boekjaar (en het voorafgaande boekjaar) niet gewijzigd. 7.5.22.3 Ongerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten De ongerealiseerde resultaten met betrekking tot financiële instrumenten bedraagt ultimo 2007 € 9,1 miljoen (2006: negatief € 2,3 miljoen). 7.5.22.4 Wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves De wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves hebben betrekking op niet uitgekeerde winsten van geassocieerde deelnemingen en joint ventures en het gebonden vermogen van de Ambulancedienst conform de richtlijnen College Tarieven Gezondheidszorg. Het gebonden vermogen van de Ambulancedienst bedraagt ultimo 2007 € 3,3 miljoen (2006: € 3,3 miljoen). Het verloop van de post wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves is opgenomen in het geconsolideerd overzicht van de mutaties in het eigen vermogen. 7.5.22.5 Ingehouden winsten De Raad van Bestuur stelt voor de winst over de verslagperiode toe te rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap, ter grootte van € 2.361.000, volledig ten gunste te brengen van de overige reserves. Een gedeelte van de ingehouden winsten dient ten goede te komen aan het openbaar vervoer. Het verloop van de post ingehouden winsten is opgenomen in het geconsolideerd overzicht van de mutaties in het eigen vermogen. In 2007 is naast de dividenduitkering over 2006 van € 5,8 miljoen, € 25,0 miljoen ten laste van de vrij uitkeerbare reserves uitgekeerd.
100
7.5.23 Minderheidsbelang
2007
2006
Boekwaarde per 1 januari
12.152
11.484
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
32
(10)
32
(10)
Resultaten welke niet opgenomen zijn in de winst-en-verliesrekening
Resultaat over de periode
456
1.109
Aankoop minderheidsbelang
(12.648)
-
Dividenduitkering aan aandeelhouder
-
(431)
Overige mutaties
(346)
-
Boekwaarde per 31 december
(354)
12.152
In 2007 werd het restant van de aandelen in Hermes Groep NV overgenomen van de Provincie Limburg en een aantal Limburgse gemeenten en werd het belang in Waterbus BV uitgebreid van 34,5% naar 65,5%. Het minderheidsbelang betreft ultimo 2007 derhalve het aandeel dat derden houden in Waterbus BV.
7.5.24 Leningen en overige financieringsverplichtingen
2007
2006
Langlopende leningen en overige financieringsverplichtingen Financiële leaseverplichtingen
60.960
64.236
Leningen bij financiële instellingen
166.982
71.606
Overig
928
-
Totaal langlopende leningen en financieringsverplichtingen
228.870
135.842
Aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen Financiële leaseverplichtingen
11.710
12.652
Leningen bij financiële instellingen
14.224
13.749
Totaal aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen in het komende jaar
25.934
26.401
Totaal leningen en overige financieringsverplichtingen
254.804
162.243
101
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
De aflossingen op leningen en overige financieringsverplichtingen worden verantwoord als kortlopende verplichtingen.
2007
2006
Stand per 1 januari
162.243
166.614
Verstrekte leningen
233.000
44.241
Effect van acquisities
10.301
-
Aflossingen
(162.048)
(48.604)
Effect van amortisatie
-
(8)
Overige mutaties
11.308
-
Stand per 31 december
254.804
162.243
De onbenutte financieringsfaciliteit bedraagt op 31 december 2007 € 61 miljoen (2006: € 230 miljoen). Connexxion beschikt over een doorlopende kredietfaciliteit om haar activiteiten te financieren. Met het consortium van financiële instellingen zijn diverse convenanten overeengekomen ten aanzien van de hoogte van het eigen vermogen (minimaal € 200 miljoen), de rentedekkingsverhouding (minimaal 2) en de mate waarin de onderneming haar rentedragende verplichtingen kan terugbetalen (Net Debt to EBITDA; maximaal 3,0). Het eigen vermogen is door een uitkering ten laste van de algemene reserves aan het Ministerie van Financiën in 2007 gedaald onder de € 200 miljoen. Hiermee onderschreed de onderneming een eis ten aanzien van de balans, zoals die door de financiële instellingen in het kader van de financiering, was gesteld. Dit feit is door alle banken geaccepteerd middels een zogenaamde 'waiver', die een expiratiedatum kent van 30 september 2008. Als gevolg van kosten voor privatisering bleef de rentedekkingsverhouding met 1,8 (2006: 3,1) eveneens onder de gestelde drempelwaarde van de banken. Connexxion is in gesprek met de banken om ook hiervoor een 'waiver' te krijgen. 7.5.24.1 Verstrekte zekerheden ten aanzien van leningen en overige financieringsverplichtingen Connexxion heeft materiële vaste activa met een boekwaarde van € 282,4 miljoen (2006: € 215,2 miljoen) als zekerheid verstrekt ten aanzien van de rentedragende verplichtingen (zie paragraaf 7.5.13.3).
102
7.5.24.2 Specificatie van leningen en overige financieringsverplichtingen naar looptijd en rentepercentage
Totaal
Rentepercentage
< 1 jaar
1 - 5 jaar
> 5 jaar
2007
2006
tot 4
13.809
14.037
-
van 4 tot 6
12.125
48.690
166.143
van 6 tot 8
-
-
27.846
41.247
226.958
120.685
-
311
254.804
162.243
-
Totaal
25.934
62.727
166.143
7.5.24.3 Financiële leaseverplichtingen Connexxion is financiële leaseverplichtingen aangegaan ten behoeve van het rollend materieel. Nominale en contante waarde leasebetalingen De nominale en contante waarde van de leasebetalingen van de financiële leaseverplichting kunnen als volgt worden gespecificeerd:
2007
2006
Nominale
Contante waarde
Nominale
Contante waarde
lease betalingen
lease betalingen
lease betalingen
lease betalingen
< 1 jaar
14.169
11.710
15.905
12.652
1 - 5 jaar
51.841
46.603
62.742
55.445
> 5 jaar
15.969
14.357
9.013
8.791
Totaal nominale leasebetalingen Effect van discontering
81.979
87.660
9.309
10.772
Totaal contante waarde leasebetalingen
72.670
72.670
76.888
76.888
Ten aanzien van de financiële leaseverplichtingen zijn de volgende voorwaarden gesteld: Connexxion is verplicht het object in goede staat te onderhouden en te verzekeren en het gebruik van het object is alleen toegestaan door Connexxion. Het eigendom van het object gaat pas over naar Connexxion na betaling van de laatste termijn en de overdrachtsprijs. De leaseovereenkomst wordt alleen ontbonden door het teniet gaan van het object of door faillissement van Connexxion. Connexxion heeft geen voorwaardelijke leasebetalingen als last opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Er zijn geen beperkingen in de leaseovereenkomst opgelegd. De boekwaarde van het rollend materieel welke gefinancierd is door middel van financiële lease bedraagt per 31 december 2007 € 58,1 miljoen (2006: € 68,3 miljoen). De boekwaarde van gebouwen en terreinen welke gefinancierd is door middel van financiële lease bedraagt per 31 december 2007 € 10,5 miljoen (2006: € 0,0 miljoen).
103
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.25 Voorzieningen
Reclassifi-
catie voor
Effect van
verkoop
Boek-
waarde 01-01-2006
Dotaties
acquisities
Effect van
aange-
Boek-
houden
waarde
van acti-
Onttrek-
Vrij-
amorti-
viteiten
kingen
vallen
satie
passiva 31-12-2006
Langetermijnpersoneelsbeloningen
20.632
4.642
164
(785)
(6.582)
226
-
18.297
Lopende schades
17.207
7.608
-
(8.274)
(2.150)
306
-
14.697
Milieu
10.153
329
-
(1.126)
(1.899)
1.258
(2.929)
5.786
Reorganisatie
16.034
5.473
-
(12.974)
(2.836)
328
-
6.025
Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen Overig
7.640
5.649
-
(203)
-
-
-
13.086
84
2.351
-
1
-
(114)
-
2.322
2.004
(2.929)
60.213
Totaal voorzieningen
71.750
26.052
164
(23.361)
(13.467)
Reclassifi-
catie voor
Effect van
verkoop
Boek-
waarde 01-01-2007
Dotaties
acquisities
Effect van
aange-
Boek-
houden
waarde
van acti-
Onttrek-
Vrij-
amorti-
viteiten
kingen
vallen
satie
passiva 31-12-2007
Langetermijnpersoneelsbeloningen
18.297
2.047
16.933
(5.004)
(1.768)
(111)
-
30.394
Lopende schades
14.697
7.656
-
(9.349)
(2.065)
366
-
11.305
Milieu
5.786
67
71
(387)
(926)
680
(693)
4.598
Reorganisatie
6.025
7.931
-
(3.948)
(1.255)
285
-
9.038
Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen Verlieslatende contracten Overig
13.086
150
698
(1.838)
(2.169)
20
-
9.947
-
350
6.269
-
(4.987)
-
-
1.632
2.322
-
-
(38)
(517)
65
-
1.832
(693)
68.746
Totaal voorzieningen
60.213
18.201
23.971
(20.564)
(13.687)
1.305
104
7.5.25.1 Specificatie van voorzieningen naar looptijd
2007
2006
Looptijd:
< 1 jaar
> 1 jaar
< 1 jaar
> 1 jaar
Langetermijnpersoneelsbeloningen
5.692
24.702
1.887
16.410
Lopende schades
3.166
8.139
5.338
9.359
Milieu
1.284
3.314
1.302
4.484
Reorganisatie
7.298
1.740
5.152
873
Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen
9.712
235
12.104
982
Verlieslatende contracten
599
1.033
-
-
Overig
1.133
699
1.625
697
27.408
32.805
Totaal voorzieningen
28.884
39.862
Voor een algemene beschrijving van bovenstaande voorzieningen wordt verwezen naar de grondslagen (zie paragraaf 7.5.9.13).
105
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.25.2 Langetermijnpersoneelsbeloningen De voorziening langetermijnpersoneelsbeloningen is bestemd voor uitkeringen in het kader van langdurig zieke werknemers, toekomstige jubileumuitkeringen, eindedienstuitkeringen en voor voorzieningen voor functioneel leeftijdsontslag. Bij de berekening van toekomstige jubileumuitkeringen, voorzieningen voor eindedienstuitkeringen voor een bepaalde groep werknemers en voorzieningen voor functioneel leeftijdsontslag, eveneens voor een bepaalde groep werknemers, is rekening gehouden met een loontrend van 2,5% (2006: 2,5%) en zijn per leeftijdscategorie de invaliditeits-, ontslag-, en promotiekansen bepaald. Daarnaast zijn de overlevingskansen gebaseerd op de Pensioentafel 2006 zonder leeftijdsterugtellingen. De invalideringskansen zijn gebaseerd op het rapport van het Verbond van Verzekeraars, gebaseerd op het model kosten van de dekking Werkhervattingsregeling Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten, september 2005. Voorziening langdurig zieken De voorziening voor langdurig zieken is bepaald op basis van de inschatting dat werknemers langdurig ziek zijn en een volledige loondoorbetaling ontvangen in het eerste en tweede ziektejaar tegen inlevering van maximaal drie verlofdagen per kalenderjaar. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. Voorziening toekomstige jubileumuitkeringen De voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen is bepaald op basis van de inschatting dat de rechthebbende medewerker een 25-jarig en/of 40-jarig dienstverband bereikt en als gevolg hiervan een jubilieumuitkering ontvangt. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. Ter dekking van excassokosten is in de voorziening een opslag van 2% opgenomen. Voorziening eindedienstuitkering De voorziening eindedienstuitkering heeft betrekking op medewerkers van de Hermes Groep NV en voormalig VSL-werknemers, welke in dienst getreden zijn voor 1 januari 1977. Deze medewerkers hebben bij het bereiken van de pensioen- of VUT gerechtige leeftijd recht op een uitkering van 20% van het weekloon per voldienstjaar met een maximum van 30 voldienstjaren. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. Ter dekking van excassokosten is in de voorziening een opslag van 2% opgenomen. Voorziening Functioneel Leeftijdsontslag De voormalig ambtenaar die Functioneel Leeftijdsontslag heeft gekregen, ontvangt een FLO-uitkering van Connexxion tot aan zijn 65ste verjaardag. Een eventuele Flexibele Pensioen Uitkering (FPU) wordt hierop in mindering gebracht. Voor alle werknemers geldt een ingangsdatum van de FPU van 62 jaar en 3 maanden. Werknemers geboren na 1 januari 1950 zijn in de berekening van de voorziening functioneel leeftijdsontslag buiten beschouwing gelaten, aangezien voor deze groep geldt dat de FLO-regeling niet meer fiscaal gefaciliteerd is en naar verwachting van het management niet voortgezet zal worden. De hoogte van de FLO-uitkering is voor alle werknemers 80% van het salaris vermeerderd met 0,5% van het salaris maal het aantal dienstjaren boven de dertig dienstjaren, verminderd met de FPU. De effectieve marktrente van hoogwaardige marktobligaties met een AA-notering is als disconteringsvoet gehanteerd. 7.5.25.3 Lopende schades De voorziening muteert indien zich een ontwikkeling in het letseldossier voordoet, een uitkering is gedaan, dan wel het dossier gesloten is. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting. 7.5.25.4 Milieu De hoogte van de milieuvoorziening wordt bepaald aan de hand van schattingen van de uitgaven inzake het opruimen van Connexxion bekend zijnde milieuverontreinigingen door externe specialisten, waarbij het aannemelijk is dat deze verontreinigingen door Connexxion zijn veroorzaakt. Omdat de exacte planning van de opruimingswerkzaamheden onzeker is, heeft Connexxion een schatting gemaakt van de uitgaven in de tijd. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting.
106
7.5.25.5 Reorganisatie De organisatie-aanpassingen zullen grotendeels naar verwachting in de loop van 2008 afgerond zijn. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting. 7.5.25.6 Risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen De voorziening voor risico's uit claims, geschillen en rechtsgedingen wordt getroffen indien het management verwacht dat deze voor Connexxion leiden tot een uitstroom van geldmiddelen. Op basis van momenteel voorhanden gegevens en juridische advies zoals dat is ingewonnen en gezien de bedragen waarvoor voorzieningen zijn getroffen, wordt verwacht dat de uitkomst van genoemde procedures geen wezenlijk nadelige gevolgen voor de financiële positie van de Groep zal hebben. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting. 7.5.25.7 Verlieslatende contracten De voorziening voor structureel verlieslatende contracten heeft betrekking op openbaarvervoercontracten die naar inschatting van het management gedurende de resterende looptijd van de betreffende concessie (het contract) verlieslatend zijn voor Connexxion en waarvan de bijbehorende direct toerekenbare materiële vaste activa zijn afgewaardeerd naar de restwaarde. Bij deze inschatting vergelijkt Connexxion de kosten van het contract met de verwachte economische voordelen daarvan. De kosten die kunnen worden vermeden door toekomstig handelen worden niet in de inschatting betrokken en tevens worden alleen kosten die direct kunnen worden toegerekend meegenomen in de bepaling van de kosten. Als disconteringsvoet wordt een percentage gebruikt waarin het risico is weerspiegeld van de onderliggende verplichting.
7.5.26 Derivaten De post derivaten betreft afgeleide financiële instrumenten ter afdekking van het dieselprijsrisico en het risico van een wijziging in de rentetarieven. Aan het afdekken van toekomstige aankopen van diesel middels cash flow hedges ligt een dieselbeleid ten grondslag. In dit beleid staat beschreven dat na de gunning van een concessie binnen een maand de dieselbehoefte per concessie getrapt gehedged wordt volgens een vaste verdeling. Deze verdeling is een minimumeis waaraan per halfjaar moet worden voldaan. Ter voorkoming van speculatie mag maximaal de totale behoefte van de gewonnen concessie voor de gehele looptijd van de concessie worden ingedekt. De toegestane instrumenten zijn swaps, caps en floors. De Value at Risk per jaar mag maximaal € 2,0 miljoen bedragen en de totale Value at Risk over 6 jaar mag maximaal € 6,0 miljoen bedragen. De totale diesel exposure over alle jaren mag niet meer dan 40% zijn. Derivate transacties worden uitsluitend afgesloten met financiële instellingen die een kredietwaardigheid hebben gelijk of hoger dan een A-rating. Daarnaast verlangt Connexxion altijd een verrekeningsovereenkomst met de tegenpartij. De reële waarde van de uitstaande posities bedraagt ultimo 2007 € 13,9 miljoen (2006: negatief € 2,7 miljoen). De boekwaarde van de derivaten kunnen als volgt worden gespecificeerd: (in miljoenen euro's)
2007
2006
Langlopende vorderingen
7,2
0,8
Kortlopende vorderingen
6,9
0,2
Langlopende verplichtingen
(0,2)
(1,3)
Kortlopende verplichtingen
-
(2,4)
Totaal boekwaarde derivaten
13,9
(2,7)
107
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Connexxion verplicht zich door middel van deze contracten om per saldo het verschil tussen de vaste en variabele prijs af te rekenen met de tegenpartij. De navolgende tabel laat de perioden zien waarin de kasstromen met betrekking tot derivaten die als kasstroomafdekkingen fungeren naar verwachting zullen plaatsvinden en de winst of het verlies zullen beïnvloeden:
(in miljoenen)
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Aantal gehedgede liters diesel Lening afgedekt door renteswap (in €)
(in miljoenen euro's)
79,0
50,4
29,1
18,0
16,1
-
8,4
8,0
7,5
7,0
6,5
6,1
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Totaal
Verwachte kasstromen dieselswap
6,8
2,2
2,0
0,9
1,4
-
13,3
Verwachte kasstromen renteswap
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,6
1,0
1,5
0,1
13,9
6,9
2,3
2,1
7.5.27 Pensioenen Connexxion is aangesloten bij diverse bedrijfstakpensioenfondsen waaronder de Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer (SPOV), het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP), Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Beroepsvervoer over de weg, het Pensioenfonds Metaal en Techniek en het Spoorwegpensioenfonds. Alle fondsen kennen hun eigen voorwaarden. Per 1 januari 2006 zijn zowel de SPOV als het ABP overgegaan van een eindloon- naar een middelloonstelsel. Vanaf die datum hanteren alle pensioenfondsen, waarbij Connexxion is aangesloten, het middelloonstelsel. Genoemde pensioenfondsen kennen hun eigen dekkingsgraad en grondslag zoals uit onderstaand schema blijkt:
Dekkingsgraad
Grondslag
Laatst bekende cijfers
Stichting Pensioenfonds Openbaar Vervoer
151,0%
actuele marktrente
3e kwartaal 2007
Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds
140,3%
actuele marktrente
ultimo 2007
Beroepvervoer over de weg
121,0%
rekenrente (4,00%)
3e kwartaal 2007
Pensioenfonds Metaal en Techniek
152,0%
actuele marktrente
3e kwartaal 2007
Stichting Spoorwegpensioenfonds
195,0%
actuele marktrente
3e kwartaal 2007
Bedrijfstakpensioenfonds voor het
De bovenstaande ratio's in acht nemend, verwacht Connexxion op korte termijn geen belangrijke wijzigingen in de pensioenkosten.
108
7.5.28 Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten
Toelichting
2007
2006
Crediteuren
64.472
43.702
Nog te betalen gelden openbaar vervoer
30.902
24.449
Afgeleide financiële instrumenten
7.5.26
Personeelskosten Actuele winstbelastingverplichtingen
- 33.758
2.395
26.694
75
57
Omzetbelasting
2.935
3.110
Loonbelastingen en premies sociale verzekeringen
15.169
13.385
Overlopende passiva
34.922
19.052
Overige verplichtingen
9.299
11.376
191.532
144.220
2007
2006
OV-fondsen
10.998
12.923
Overige vooruitontvangen bedragen
29.795
28.218
Totaal handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten
7.5.29 Vooruitontvangen baten
Totaal vooruitontvangen baten
40.793
41.141
7.5.30 Verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop De verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop hebben voor € 2,7 miljoen ( 2006: € 3,9 miljoen) betrekking op het kortlopende deel van de milieuvoorziening voor de panden die verkocht gaan worden.
109
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.31 Acquisitie van dochtermaatschappijen Op 1 januari 2007 heeft Connexxion Holding NV alle aandelen in GVU NV overgenomen voor een bedrag van € 29,0 miljoen en alle aandelen in Novio NV voor een bedrag van € 12,4 miljoen. Op 27 juli 2007 heeft Connexxion Holding NV 31% van de aandelen in Waterbus BV overgenomen voor een bedrag van € 0,2 miljoen. Connexxion bezit thans 65,5% van de aandelen. De geacquireerde ondernemingen houden zich met name bezig met openbaar vervoer activiteiten. De acquisities van GVU en Novio hebben een effect over het jaar 2007 op de geconsolideerde opbrengsten van € 113,6 miljoen en op het geconsolideerde resultaat van € 3,3 miljoen. Als de overname van Waterbus BV op 1 januari 2007 had plaatsgevonden, zou dit geen significant effect hebben op de geconsolideerde opbrengsten en het geconsolideerde resultaat over de periode. Het effect van bovenstaande acquisities op de activa en passiva van de Groep per overnamedatum is als volgt:
Toelichting
Boekwaarde
Aanpassingen naar
Opgenomen
voor overname
reële waarde
waarde bij overname
Activa Vaste activa Materiële vaste activa
7.5.13
32.089
(1.825)
Immateriële activa
7.5.14
-
27.794
30.264
27.794
Investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode
7.5.15
(3.066)
3.069
3
Overige beleggingen, inclusief derivaten
7.5.16
1.728
-
1.728
Uitgestelde belastingvorderingen
7.5.17
1.875
177
2.052
Totaal vaste activa
32.626
29.215
61.841
-
886
Vlottende activa Voorraden Actuele belastingvorderingen
886 198
Handels- en overige vorderingen
25.025
Geldmiddelen en kasequivalenten
38.613
-
198
694
25.719
-
38.613
694
65.416
29.909
127.257
Totaal vlottende activa
64.722
Totaal activa
110
97.348
Toelichting
Boekwaarde
Aanpassingen naar
Opgenomen
voor overname
reële waarde
waarde bij overname
Passiva Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van de vennootschap
11.158
28.209
39.367
Minderheidsbelang
(346)
-
(346)
Totaal eigen vermogen
10.812
28.209
39.021
Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen
7.5.24
10.695
-
10.695
Voorzieningen
7.5.25
19.153
1.010
20.163
Totaal langlopende verplichtingen
29.848
1.010
30.858
Rekening-courantkredieten banken
10.678
-
10.678
Leningen en overige financieringsverplichtingen
7.5.24
Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten
42.201
690
42.891
Vooruitontvangen baten Voorzieningen
3.809
-
3.809
Totaal kortlopende verplichtingen
56.688
690
57.378
Totaal verplichtingen
86.536
1.700
88.236
97.348
29.909
127.257
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
111
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
Het effect van bovenstaande acquisities op de activa en passiva van de Groep per overnamedatum kan als volgt worden gespecificeerd:
GVU
Novio
Waterbus
Totaal
Vaste activa
37.611
11.024
13.206
61.841
Vlottende activa
22.495
42.676
245
65.416
13.451
127.257
(521)
39.021
Totaal activa
60.106
53.700
Eigen vermogen
29.039
10.503
Langlopende verplichtingen
11.915
8.248
10.695
30.858
Kortlopende verplichtingen
19.152
34.949
3.277
57.378
13.972
88.236
Totaal verplichtingen
31.067
43.197
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
60.106
53.700
13.451
127.257
Boekwaarden voor verwerving zijn op basis van de toepasselijke IFRSs direct voorafgaand aan de feitelijke acquisities bepaald. De op acquisitiedatum opgenomen waarde van de activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen betreft de geschatte reële waarde. 7.5.31.1 Goodwill bij acquisitie Connexxion heeft voor de acquisitie van GVU, Novio en Waterbus € 1,9 miljoen aan goodwill betaald. Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd:
GVU
Novio
Waterbus
Totaal
170
41.570
Betaalde koopsom, voldaan in contanten
29.000
12.400
Direct aan acquisitie toe te rekenen kosten
39
20
-
59
Minus: Netto activa tegen marktwaarde
(29.039)
(10.503)
(170)
(39.712)
-
1.917
Betaalde goodwill bij acquisitie
-
1.917
De bij de overname betaalde goodwill is het gevolg van bij de acquisitie verwachte synergievoordelen (zie paragraaf 7.5.14).
112
7.5.31.2 Netto-uitstroom van kasmiddelen De netto-uitstroom van kasmiddelen bedraagt € 3,0 miljoen en kan als volgt worden gespecificeerd:
GVU
Novio
Waterbus
Totaal
29.039
12.420
170
41.629
(19.484)
(19.081)
(48)
(38.613)
9.555
(6.661)
122
3.016
Betaalde koopsom, voldaan in contanten Minus: Verworven geldmiddelen en kasequivalenten
Netto-uitstroom van kasmiddelen
7.5.32 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 7.5.32.1 Investeringsverplichtingen Connexxion is voor een bedrag van € 17,3 miljoen (2006: € 42,2 miljoen) verplichtingen aangegaan voor de aankoop van activa. De investeringsverplichtingen met betrekking tot rollend materieel hebben allen betrekking op 2008. De overige investeringen betreffen investeringen inzake de OV-chipkaart. Deze hebben allen betrekking op 2008. Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd: (in miljoenen euro’s)
2007
2006
Rollend materieel
1,6
18,1
Overige investeringen
15,7
24,1
Totaal investeringsverplichtingen
17,3
42,2
7.5.32.2 Operationele leaseverplichtingen Connexxion heeft operationele lease-overeenkomsten voor rollend materieel. Deze overeenkomsten hebben doorgaans een looptijd tussen de acht en tien jaar. Het totaal van de nominale leasebetalingen onder niet-opzegbare operationele leases bedraagt € 25,5 miljoen (2006: € 29,1 miljoen) en kan als volgt worden gespecificeerd:
(in miljoenen euro’s)
2007
2006
< 1 jaar
9,4
9,7
1 - 5 jaar
16,1
19,4
Totaal operationele leaseverplichtingen
25,5
In 2007 is € 11,0 miljoen (2006: € 8,1 miljoen) aan operationele leasekosten ten laste gebracht van de winst-en-verliesrekening gebracht.
113
29,1
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.32.3 Huurverplichtingen De toekomstige huurtermijnen van de met derden aangegane huurverplichtingen met betrekking tot onroerende zaken bedraagt € 58,1 miljoen (2006: € 56,5 miljoen). Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd:
(in miljoenen euro’s)
2007
2006
< 1 jaar
15,3
12,2
1 - 5 jaar
32,6
25,5
> 5 jaar
10,2
18,8
Totaal huurverplichtingen
58,1
56,5
7.5.32.4 Erfpacht De erfpachtverplichtingen lopen af in de periode 2008 tot 2035. Het bedrag aan erfpachtverplichtingen met betrekking tot terreinen bedraagt € 1,2 miljoen (2006: € 1,2 miljoen) en kan als volgt worden gespecificeerd:
(in miljoenen euro’s)
2007
2006
< 1 jaar
0,1
0,1
1 - 5 jaar
0,2
0,1
> 5 jaar
0,9
1,0
Totaal erfpachtverplichtingen
1,2
1,2
7.5.32.5 Garanties en borgstellingen Per 31 december 2007 is door Connexxion Holding NV een bedrag van € 5,9 miljoen (2006: € 1,7 miljoen) aan garanties en borgstellingen verstrekt. Het bedrag kan als volgt worden gespecificeerd:
(in miljoenen euro’s)
2007
2006
< 1 jaar
5,9
1,5
1 - 5 jaar
-
0,2
Totaal garanties en borgstellingen
114
5,9
1,7
7.5.33 Belangrijke schattingen en oordelen Het management van Connexxion bespreekt met de Auditcommittee de ontwikkeling, de keuze en de wijze van opname van de voor de Groep van toepassing zijnde grondslagen en schattingen en de verwerking van deze grondslagen en schattingen. Aannames ten aanzien van de opbrengsten In het openbaar vervoer worden de reizigersopbrengsten uit hoofde van kaartverkopen en de studentenkaart OV voor het vierde kwartaal 2007 geschat. Deze schatting geschiedt op basis van een extrapolatie van historische gegevens van de van derden ontvangen informatie met betrekking tot de reizigersopbrengsten tot en met oktober 2007. Overheidssubsidies worden pas opgenomen indien met een redelijke mate van zekerheid kan worden gesteld dat aan de gestelde voorwaarden zal worden voldaan en de subsidies zullen worden ontvangen. In het verleden is gebleken dat afwijkingen van de gemaakte schattingen geen significante invloed op de opbrengsten van het voorafgaande jaar hebben gehad. De afwijking op de omzet die in het volgende jaar wordt opgenomen, werkt echter direct door in de winst. Aannames ten aanzien van voorzieningen De aannames ten aanzien van voorzieningen worden beschreven onder de voorzieningen (zie paragraaf 7.5.25). Aannames ten aanzien van uitgestelde belastingvorderingen Connexxion heeft in haar balans fiscaal compensabele verliezen opgenomen die vanaf 2011 vervallen. Aangezien het waarschijnlijk is dat in de toekomst sprake zal zijn van belastbare winst die de groep kan aanwenden voor de realisatie van deze vorderingen zijn deze belastingvorderingen in de balans opgenomen.
115
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.34 Beheersing van financiële risico's In het kader van de normale activiteiten, het verlenen van diensten op het gebied van openbaar en besloten personenvervoer en daaraan gerelateerde activiteiten, loopt Connexxion een aantal financiële risico's op de korte en lange termijn. De strategie van Connexxion binnen de alliantie is gericht op versterking van haar vooraanstaande positie in Nederland en uitbreiding van haar activiteiten in Noordwest-Europa. Connexxion financiert haar activiteiten in een juiste verhouding met kredietfaciliteiten en (risicodragend) vermogen. 7.5.34.1 Beheersing van de financieringsbehoefte Het vermogen van Connexxion bestaat uit eigen vermogen dat als volgt kan worden gespecificeerd (zie paragraaf 7.5.22): - Aandelen kapitaal; - Ongerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten; - Wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves; - Ingehouden winsten. De doelstellingen van Connexxion ten aanzien van de beheersing van risicodragend kapitaal zijn: - het zorgdragen voor voldoende continuïteit van de onderneming; - het in lijn brengen van het risicodragend kapitaal met de ondernemingsrisico's; - voldoen aan externe eisen ten aanzien van risicodragend kapitaal. De behoefte aan risicodragend kapitaal wordt vastgesteld op basis van een meerjarenbegroting van het activum van de onderneming en de gewenste eigen vermogen-vreemd vermogen-verhouding. Deze meerjarenbegroting en de daarin opgenomen investeringsbegroting zijn een integraal onderdeel van het vigerende businessplan dat een horizon kent van 2008 tot en met 2012. In het jaarplan worden de meest actuele gegevens opgenomen omtrent de aan Connexxion gegunde concessies die voor een belangrijk deel de hoogte van de investeringen in het komende jaar bepalen. Connexxion beschikt over een doorlopende kredietfaciliteit om haar activiteiten te financieren. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar paragraaf 7.5.24. 7.5.34.2 Kredietrisico Het management van Connexxion heeft een kredietbeleid vastgesteld. Voor iedere tegenpartij, waaronder opdrachtgevers, wordt indien relevant een kredietwaardigheidsbeoordeling uitgevoerd en limieten vastgesteld. Deze limieten worden periodiek getoetst. Het kredietrisico van Connexxion is beperkt, doordat meer dan 75% van de opbrengsten wordt gerealiseerd bij een (decentrale) overheid. Derivate transacties worden uitsluitend afgesloten met financiële instellingen die een kredietwaardigheid hebben gelijk of hoger dan een A-rating. Daarnaast verlangt Connexxion altijd een verrekeningsovereenkomst met de tegenpartij. Voor het hedgebeleid wordt verwezen naar paragraaf 7.5.26.
116
Blootstelling aan kredietrisico De boekwaarde van financiële activa laat de maximale blootstelling aan kredietrisico zien. De maximale blootstelling aan kredietrisico van de financiële activa op de verslagdatum bedraagt:
2007
2006
Handelsvorderingen
53.802
49.469
Leningen en overige vorderingen
63.874
46.373
Voor verkoop beschikbare financiële activa
6.456
7.239
Geldmiddelen en kasequivalenten
85.033
60.868
Voor cash flow hedging gebruikte derivaten
14.007
971
223.172
164.920
Connexxion heeft geen financiële activa ter zekerheid in onderpand gegeven noch financiële activa in onderpand verkregen. Ouderdom handelsdebiteuren De ouderdom van de handelsdebiteuren kan als volgt gespecificeerd worden:
2007
2006
Bruto
Voorziening
Bruto
Voorziening
Binnen vervaldatum
29.500
(25)
28.474
(25)
0 - 30 dagen na vervaldatum
11.166
(6)
8.702
(9)
31 - 60 dagen na vervaldatum
3.633
(18)
5.455
(13)
61 - 90 dagen na vervaldatum
2.678
(29)
1.519
(22)
91 - 180 dagen na vervaldatum
4.545
(621)
1.436
(237)
Meer dan 180 dagen na vervaldatum
6.827
(3.848)
8.869
(4.680)
(4.547)
54.455
(4.986)
2007
2006
Stand per 1 januari
(4.986)
(5.828)
Verantwoord bijzonder waardeverminderingsverlies
439
842
(4.547)
(4.986)
Totaal
58.349
Voorziening dubieuze debiteuren
Stand per 31 december
117
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.34.3 Liquiditeitrisico Het beleid van Connexxion is om te allen tijde adequate toegang te hebben tot financiële middelen om aan haar verplichtingen te kunnen voldoen. In dit verband dient vermeld te worden dat in de overeenkomsten met financiële instellingen een 'change of control'-clausule is opgenomen. Dit betekent dat de financieringsovereenkomsten opzegbaar zijn indien er een belangrijke wijziging in de eigendomsverhouding plaatsvindt. Voor de vervalkalender van langlopende vorderingen en leningen en overige financieringsverplichtingen wordt verwezen naar respectievelijk paragraaf 7.5.16.3 en paragraaf 7.5.24.2. Connexxion beschikt over een doorlopende kredietfaciliteit om haar activiteiten te financieren. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar paragraaf 7.5.24. De onbenutte financieringsfaciliteit bedraagt op 31 december 2007 € 61 miljoen (2006: € 230 miljoen). 7.5.34.4 Marktrisico De marktrisico's bestaan uit: - Prijsrisico; - Renterisico; - Aansprakelijkheidsrisico; - Valutarisico; - Verplichtingen ten behoeve van dochtermaatschappijen; - Gerechtelijke procedures; - Overige risico's. 7.5.34.4.1 Prijsrisico Het beleid is erop gericht prijsrisico's welke voortvloeien uit de inkoop van dieselolie en elektra ten behoeve van lopende vervoersconcessies af te dekken, voorzover dit prijsrisico niet of onvoldoende wordt afgedekt door bepalingen uit het contract voor opbrengstindexaties. Voor 2008 heeft Connexxion 89% van haar ingeschatte dieselverbruik door middel van een swap afgedekt (zie ook paragraaf 7.5.26). Een stijging van de dieselprijs (exclusief accijnzen) op 1 januari 2008 met 1 eurocent zou betekenen dat het resultaat over 2008 met € 0,8 miljoen negatief wordt beïnvloed. 7.5.34.4.2 Renterisico Connexxion beoordeelt continu of de strategie van de onderneming aanleiding geeft haar financiering aan te passen. De recente krediet- en liquiditeitscrisis heeft de rentetarieven voor vreemd vermogen financiering echter fors verhoogd. De onderneming ziet dan ook op dit moment geen aanleiding om haar financiering aan te passen. Connexxion financiert haar activiteiten hoofdzakelijk met langlopende leningen welke alle een variabele rente kennen. Ultimo 2007 bedraagt de omvang van uitstaande opgenomen leningen € 181,2 miljoen (2006: € 85,4 miljoen). Voor het verloop van de rentedragende verplichtingen wordt verwezen naar paragraaf 7.5.24. De geldmiddelen en kasequivalenten, bestaande uit kas- en banktegoeden, bedragen ultimo 2007 € 85,0 miljoen (2006: € 60,9 miljoen). Bij het beheer van het renterisico streeft Connexxion ernaar de invloed van korte termijnschommelingen op het resultaat te beperken. In 2008 zal Connexxion overgaan op renteswaps om het renterisico te beperken. Waterbus BV maakt gebruik van een renteswap. Op basis van de leningsovereenkomst, met een hoofdsom van € 9,0 miljoen, is sprake van een variabele rente, maar door middel van deze renteswap wordt de variabele rente omgezet naar een vaste rente. Een rentestijging op 1 januari 2008 met 1%, bij een omvang van de financiering ultimo 2007 van € 181,2 miljoen, zou het resultaat over 2008 met € 1,8 miljoen negatief beïnvloeden.
118
7.5.34.4.3 Aansprakelijkheidsrisico Connexxion heeft vanwege de grootte van de onderneming er voor gekozen alleen die risico's te verzekeren indien daartoe een wettelijke verplichting bestaat en/of indien het risico zogenaamde excedent-schade tot gevolg zou kunnen hebben. Dit betekent dat het Connexxion-concern verzekerd is tegen aansprakelijkheidsrisico's en dat daarnaast bezittingen - met een fors eigen behoud - verzekerd zijn tegen een aantal risico's. Binnen Connexxion bestaat een schadepreventieprogramma voor het wagenpark dat zorgt voor een regelmatige monitoring van de verzekerde risico's. 7.5.34.4.4 Valutarisico Connexxion loopt geen valutarisico, omdat nagenoeg alle transacties in euro's plaatsvinden. 7.5.34.4.5 Verplichtingen ten behoeve van dochtermaatschappijen De vennootschap en haar dochtermaatschappijen, uitgezonderd Waterbus BV, vormen een fiscale eenheid voor de vennootschapsen omzetbelasting. De vennootschap is uit dien hoofde op grond van de standaardvoorwaarden hoofdelijk aansprakelijk voor alle belastingverplichtingen van dochtermaatschappijen voor de periode dat zij deel uit maken van die fiscale eenheid. De lijst met vennootschappen waarvoor verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid (zoals bedoeld in artikel 403, Titel 9, boek 2 BW) zijn afgegeven, ligt ter inzage bij de Kamer van Koophandel in Hilversum. 7.5.34.4.6 Gerechtelijke procedures Connexxion heeft een voorziening voor risico's, geschillen en rechtsgedingen opgenomen. Op basis van momenteel voorhanden gegevens en juridische advies zoals dat is ingewonnen en gezien de bedragen waarvoor voorzieningen zijn getroffen, wordt verwacht dat de uitkomst van genoemde procedures geen wezenlijk nadelige gevolgen voor de financiële positie van de Groep zal hebben. 7.5.34.4.7 Overige risico's Personeelskosten vormen een substantieel deel van de kosten van Connexxion. Een onderzoek van de fiscus naar de afdracht van loonbelasting en sociale verzekeringen kan materiële gevolgen hebben.
7.5.35 Overige opbrengsten Onder de overige opbrengsten worden de verkoopresultaten op activa verantwoord. Over 2007 bedragen de verkoopresultaten op activa € 9,6 miljoen (2006: € 21,7 miljoen). Daarnaast heeft Connexxion badwill (€ 2,7 miljoen) inzake de acquisitie van het minderheidsbelang in Hermes Groep NV verantwoord. Connexxion heeft de opbrengsten uit vervoer over water afzonderlijk verantwoord en heeft hierop haar vergelijkende cijfers aangepast.
119
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.36 Inkoopwaarde van de omzet
2007
2006
Inkoopwaarde van bedrijfswagens en onderdelen
(18.094)
(18.671)
Uitbesteed werk
(148.375)
(81.953)
Totaal inkoopwaarde van de omzet
(166.469)
(100.624)
7.5.37 Personeelskosten
2007
2006
Lonen en salarissen
(396.301)
(349.648)
Sociale lasten (excl. pensioenlasten)
(48.510)
(43.105)
Pensioenlasten
(53.947)
(49.533)
Ingehuurd personeel
(51.001)
(36.798)
Dotaties en vrijvallen reorganisatievoorzieningen
(6.676)
(659)
Overige personeelskosten
(25.209)
(25.518)
Totaal personeelskosten
(581.644)
(505.261)
7.5.37.1 Personeelsgegevens Het gemiddeld aantal werknemers van de Groep uitgedrukt in full time equivalents (fte) gedurende het verslagjaar bedroeg:
2007
2006
Directen
10.274
9.394
Indirect personeel
1.297
1.131
Totaal gemiddeld aantal werknemers (fte)
11.571
10.525
Het aantal werknemers van de Groep uitgedrukt in full time equivalents (fte) ultimo het verslagjaar bedroeg:
Totaal aantal werknemers (fte) ultimo
120
2007 11.580
2006 10.218
7.5.38 Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen
2007
2006
(56.513)
Afschrijvingen immateriële activa
Afschrijvingen materiële vaste activa
(62.644)
(6.341)
-
Bijzondere waardeverminderingen materiële vaste activa
(6.981)
(3.131)
materiële vaste activa
5.800
1.632
Bijzondere waardeverminderingen immateriële activa
-
(524)
Teruggeboekte bijzondere waardeverminderingen
Totaal afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen
(70.166)
(58.536)
7.5.39 Overige bedrijfskosten Onder de post overige kosten is in 2007 € 1,0 miljoen aan accountantskosten verantwoord (2006: € 0,9 miljoen). De vergoeding die voor bovengenoemde diensten wordt betaald, wordt periodiek geëvalueerd en is marktconform. Connexxion heeft een reclassificatie naar de personeelskosten en naar de overige kosten rollend en varend materieel verantwoord en heeft hierop haar vergelijkende cijfers aangepast.
7.5.40 Financieringsbaten
2007
2006
5.455
4.808
283
19
5.738
4.827
Rentebaten uit tegoeden bij banken Rentebaten uit tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde overige beleggingen Totaal financieringsbaten
7.5.41 Financieringslasten
2007
2006
(10.576)
(9.101)
financiële verplichtingen
-
(26)
Oprenting voorzieningen
(1.305)
(2.004)
Financieringslasten Rentelast uit tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde
Totaal financieringslasten
121
(11.881)
(11.131)
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.42 Aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode (na winstbelasting)
2007
2006
Syntus BV
-
284
REISinformatiegroep BV
(251)
185
Trans Link Systems BV
(2.662)
(1.648)
Overige
(253)
(59)
(3.166)
(1.238)
Totaal aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode (na winstbelasting)
7.5.43 Winstbelastingen Aansluiting effectief belastingtarief
2007
In percentage
In duizenden euro's
2006
2007
2006
Winst vóór belasting
9.297
22.952
Belasting volgens geldende tarieven vennootschapsbelasting
25,5%
29,6%
(2.370)
(6.794)
Aanpassing waardering uitgestelde belastingvordering
-
Effect van deelnemingsvrijstelling
(2,7)%
(12,5)%
-
2.865
0,8%
249
(179)
Verlaging belastingtarief
-
Vrijval investeringsbijdragen
-
22,7%
-
(5.220)
-
-
1
Niet aftrekbare kosten
8,4%
2,3%
(779)
(535)
Opbrengsten vrijgesteld van winstbelasting
(6,6)%
-
615
-
Afrekening voorgaande perioden
45,1%
(11,3)%
(4.195)
2.599
(6.480)
(7.263)
Totaal winstbelastingen
69,7%
31,6%
De afrekening voorgaande perioden bestaat in 2007 uit een incidentele last winstbelasting over het jaar 1995. In 2006 bestaat de afrekening voorgaande perioden uit een incidentele bate in de winstbelastingen uit hoofde van een teruggave over 1999.
7.5.44 Minderheidsbelang
2007
2006
Waterbus BV
(40)
-
Hermes Groep NV
496
1.109
Totaal minderheidsbelang
122
456
1.109
7.5.45 Transacties met verbonden partijen Als verbonden partijen van de Groep zijn te onderscheiden; de geassocieerde deelnemingen en joint ventures (zie paragraaf 7.5.6), de bestuurders en commissarissen van Connexxion en de aandeelhouders, te weten het consortium van het Franse vervoerbedrijf Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten en de Staat der Nederlanden. Alle transacties met verbonden partijen worden verricht tegen marktprijzen. De volgende transacties hebben plaatsgevonden met verbonden partijen:
Verkopen aan
Aankopen van
2007
Bedragen
Bedragen
te vorderen van
verschuldigd aan
Naam verbonden partij Bank Nederlandse Gemeenten 1) Syntus BV 3) Arke/TAD BV 4)
Schiphol Travel Taxi BV Waterbus BV
-
-
-
27.498
3.181
5.206
675
1.469
129
86
45
24
5.265
-
172
-
301
-
23
-
1.375
951
91
-
-
40
-
-
10.251
6.283
1.006
28.991
2006
2)
REISinformatiegroep BV Overig
Bedragen
Bedragen
Aankopen van
te vorderen van
verschuldigd aan
6.073
295
601
535
-
58
1
4.782
-
-
-
451
-
1.389
-
1.620
912
124
-
Verkopen aan
Naam verbonden partij Syntus BV 3)
3.870
Arke/TAD BV 4)
Schiphol Travel Taxi BV Waterbus BV 2)
REISinformatiegroep BV EESV De Lijn-VSN
-
-
-
601
Bedrijfsvervoer Limburg BV
-
1.826
-
48
Overig
-
328
-
18
11.258
9.139
1.866
1.269
Met bestuurders en commissarissen van Connexxion, Transdev en de Staat der Nederlanden hebben geen transacties in het verslagjaar plaatsgevonden. Per 12 oktober 2007 is tweederde van de aandelen Connexxion Holding NV in handen van het consortium Transdev en Bank Nederlandse Gemeenten. Per 27 juli 2007 is Waterbus BV een dochtermaatschappij van Connexxion Holding NV. 3) In 2007 heeft Connexxion Holding NV haar belang in deze joint venture verkocht. 4) In 2007 heeft Connexxion Holding NV besloten deze joint venture af te stoten. De deelneming is gereclassificeerd naar voor verkoop aangehouden activa. 1) 2)
123
Jaarrekening 2007 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
7.5.45.1 Bezoldiging en vergoeding van (voormalige) bestuurders en commissarissen Bezoldiging van de Raad van Bestuur De Bezoldigingscommissie van de Raad van Commissarissen heeft de variabele beloning van de leden van de Raad van Bestuur vastgesteld. De bezoldiging van de Raad van Bestuur bedraagt in 2007 € 2,72 miljoen (2006: € 1,45 miljoen). Het bedrag kan als volgt per individueel lid van de Raad van Bestuur worden gespecificeerd:
Korte termijn
Salarissen
Lange termijn
variabele beloningen
variabele beloningen
Pensioenlasten
Uitkering bij beëindiging dienstverband
2007
2006
2007
2006 *
2007
2006
2007
2006
2007
2006
Naam Peter Kortenhorst, voorzitter
330
330
102
83
206
99
73
73
-
-
295
295
114
74
165
88
65
66
821
-
252
234
78
59
158
-
56
52
-
-
Rob van Holten, vicevoorzitter Frank Janssen, COO
877
859
294
216 *
529
187
194
191
821
* In 2006 heeft de Raad van Bestuur vrijwillig afstand gedaan van een deel van de kortetermijnbonus. Zonder deze vrijwillige malus zou de korte termijn variabele beloning in 2006 € 301.000 zijn geweest. De heer R. van Holten heeft de vennootschap aan het einde van het verslagjaar verlaten.
124
-
Vergoedingen aan de Raad van Commissarissen De bezoldiging van de Raad van Commissarissen bedraagt in 2007 € 0,18 miljoen (2006: € 0,20 miljoen). Het bedrag kan als volgt per individueel lid van de Raad van Commissarissen worden gespecificeerd:
Als lid
Overige
Raad van
Als lid
onkosten
Totaal
Totaal
Commissarissen
commissies
vergoeding
2007
2006
Carel van Eykelenburg, voorzitter *
-
-
-
-
-
Thierry Walrafen, vicevoorzitter
5
2
-
7
-
Frédéric Gagey
4
1
-
5
-
Marius Jonkhart
23
4
2
29
27
Marike van Lier Lels
23
3
1
27
24
Klaas Westdijk, voorzitter
29
5
2
36
43
Rob Pieterse, vicevoorzitter
23
8
1
32
38
6
1
-
7
33
19
5
1
25
30
132
29
7
168
195
6
1
-
7
-
138
30
7
175
195
Naam
Jean den Hoed Willem Vermeend Aan commissarissen vergoede bezoldiging Doorgeleide vergoedingen Totaal bezoldiging Raad van Commissarissen
De Raad van Commissarissen bestaat op 31 december 2007 uit de heren Van Eykelenburg, Walrafen, Gagey, Jonkhart en mevrouw Van Lier Lels. * De heer Van Eykelenburg wenst als commissaris van Connexxion geen vergoeding te ontvangen. De vergoeding wordt doorgeleid aan BNG.
125
Jaarrekening 2007 Vennootschappelijke balans per 31 december 2007
7.6 Vennootschappelijke balans per 31 december 2007 Voor verwerking van de voorgestelde winstverdeling
Bedragen in duizenden euro's
Toelichting
2007
2006
190.428
151.669
Activa Vaste activa Investeringen verwerkt volgens de 'equity'-methode
7.9.2
Overige beleggingen, inclusief derivaten
7.9.3
4.840
41.784
Uitgestelde belastingvorderingen
32.784
25.879
228.052
219.332
7.9.4
151.489
41.382
Geldmiddelen en kasequivalenten
2.119
515
Totaal vlottende activa
153.608
41.897
Totaal activa
381.660
261.229
Totaal vaste activa Vlottende activa Handels- en overige vorderingen
De toelichting op pagina 130 t/m 134 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
126
Toelichting
Bedragen in duizenden euro's
2007
2006
198.727
215.830
Passiva Eigen vermogen
7.9.5
Verplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen
7.9.6
177.500
40.000
Voorzieningen
7.9.7
806
1.006
Uitgestelde belastingverplichtingen
556
556
Totaal langlopende verplichtingen
178.862
41.562
Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten
7.9.8
3.971
3.251
Voorzieningen
7.9.7
100
586
Totaal kortlopende verplichtingen
4.071
3.837
Totaal verplichtingen
182.933
45.399
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
381.660
De toelichting op pagina 130 t/m 134 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
127
261.229
Jaarrekening 2007 Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2007
7.7 Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2007 Bedragen in duizenden euro's
2007
2006
Opbrengsten
2.738
162
Bedrijfskosten Personeelskosten
(7.580)
(3.856)
Overige kosten rollend en varend materieel
172
701
Overige bedrijfskosten
(11.624)
36
Totaal bedrijfskosten
(19.032)
(3.119)
Resultaten uit bedrijfsactiviteiten
(16.294)
(2.957)
Financieringsbaten
3.488
1.844
Financieringslasten
(3.856)
(85)
Nettofinancieringslasten
(368)
1.759
Aandeel in resultaat uit dochtermaatschappijen
21.462
15.768
Aandeel in resultaat uit geassocieerde deelnemingen en joint ventures
(2.662)
(1.648)
Winst vóór winstbelastingen
2.138
12.922
Winstbelastingen
223
1.658
Winst over de verslagperiode
2.361
De toelichting op pagina 130 t/m 134 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
128
14.580
Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2007
7.8 Vennootschappelijk overzicht van het totaalresultaat over 2007 Bedragen in duizenden euro's
2007
2006
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen: Effectieve deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen
9.671
(3.186)
(583)
(33)
Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
9.088
(3.219)
Winst over de verslagperiode
2.361
14.580
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële activa
Totaalresultaat over de verslagperiode
11.449
De toelichting op pagina 130 t/m 134 is een integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
129
11.361
Jaarrekening 2007 Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening
7.9 Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening 7.9.1 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Er is gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot een vereenvoudigde opstelling van de vennootschappelijke winst-en-verliesrekening, conform artikel 402, Titel 9, Boek 2 van het Burgelijk Wetboek. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling De vennootschappelijke jaarrekening van Connexxion Holding NV, eindigend op 31 december 2007, is opgesteld volgens Titel 9 Boek 2 BW met toepassing van de optie om de waarderingsgrondslagen te hanteren die in de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast (artikel 362 lid 8). De deelnemingen worden gewaardeerd volgens de 'equity'-methode, rekening houdend met eventuele bijzondere waardeverminderingen. Voor de grondslagen van de vennootschappelijke jaarrekening wordt verwezen naar de toelichting behorende bij de geconsolideerde jaarrekening. Het aandeel in het resultaat van dochtermaatschappijen waarin wordt deelgenomen omvat het aandeel van Connexxion Holding in de resultaten van deze dochtermaatschappijen. Resultaten op transacties, waarbij overdracht van activa en passiva tussen Connexxion Holding NV en haar dochtermaatschappijen en tussen dochtermaatschappijen onderling heeft plaatsgevonden, zijn niet verwerkt voor zover deze als niet gerealiseerd kunnen worden beschouwd. Fiscale eenheid Connexxion Holding NV is de moeder van de fiscale eenheid voor de vennootschaps- en omzetbelasting. De vennootschap is uit dien hoofde op grond van de standaardvoorwaarden hoofdelijk aansprakelijk voor alle belastingverplichtingen van de tot de fiscale eenheid behorende dochtermaatschappijen.
7.9.2 Investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode Dochterondernemingen
Toelichting
2007
2006
7.9.2.1
190.428
149.007
Geassocieerde deelnemingen en joint ventures
-
2.662
Totaal investeringen verwerkt volgens de 'equity' methode
190.428
151.669
130
7.9.2.1 Dochtermaatschappijen Stand per 1 januari
2007 149.007
2006
142.631
Resultaat over verslagjaar
21.462
15.768
Rechtstreekse vermogensmutaties
11.374
(3.219)
Gerealiseerde waardemutaties financiële instrumenten
-
Ontvangen dividend
(4.078)
Effect acquisities
12.663
578 (6.751)
-
190.428
149.007
Stand per 31 december
7.9.2.2 Eigen vermogen en resultaat van dochtermaatschappijen Het eigen vermogen en het resultaat van de dochtermaatschappijen zijn per 31 december als volgt:
% van aandelenkapitaal
Boekwaarde
Resultaat
2007
2006
2007
2006
2007
2006
Dochtermaatschappijen Connexxion Nederland NV, Utrecht
100
100
110.320
97.239
13.962
(5.059)
Connexxion Vastgoed BV, Hilversum
100
100
53.349
45.609
8.760
16.217
Connexxion Facilitair Bedrijf BV, Hilversum
100
100
(12.418)
(9.577)
(2.841)
(2.379)
Connexxion Vloot BV, Hilversum
100
100
(43.783)
(38.413)
(5.370)
(1.284)
Overig
82.960
54.149
6.951
8.273
Totaal dochtermaatschappijen
190.428
149.007
21.462
15.768
Overig bestaat uit Connexxion Participaties BV, Hermes Groep NV, Connexxion Finance BV en Connexxion International NV.
7.9.3 Overige beleggingen, inclusief derivaten Vorderingen op dochtermaatschappijen Vorderingen geassocieerde deelnemingen Vooruitbetaalde bedragen inzake acquisities Totaal overige beleggingen, inclusief derivaten
2007 - - 4.840
131
4.840
2006 384 41.400 41.784
Jaarrekening 2007 Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening
7.9.4 Handels- en overige vorderingen
2007
2006
Handelsdebiteuren
53
5
Vorderingen op dochtermaatschappijen
150.439
40.915
997
462
Overige vorderingen en overlopende activa
Totaal handels- en overige vorderingen
151.489
41.382
7.9.5 Eigen Vermogen Voor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de geconsolideerde jaarrekening (zie paragraaf 7.5.22).
7.9.6 Leningen en overige financieringsverplichtingen
2007
2006
Langlopende leningen en overige financieringsverplichtingen Dochtermaatschappijen
36.500
-
Leningen bij financiële instellingen
141.000
40.000
Totaal langlopende leningen en financieringsverplichtingen
177.500
40.000
2007
2006
Stand per 1 januari
40.000
-
Verstrekte leningen
269.500
40.000
Aflossingen
(132.000)
-
Stand per 31 december
177.500
40.000
132
7.9.7 Voorzieningen
Boekwaarde
01-01-2006
Onttrek- kingen
Vrijvallen
Effect van
Boekwaarde
amortisatie
31-12-2006
Lopende schades
2.238
-
(701)
55
1.592
Totaal voorzieningen
2.238
-
(701)
55
1.592
Boekwaarde
01-01-2007
Onttrek- kingen
Vrijvallen
Effect van
Boekwaarde
amortisatie
31-12-2007
Lopende schades
1.592
(619)
(172)
105
906
Totaal voorzieningen
1.592
(619)
(172)
105
906
2007
2006
7.9.7.1 Specificatie van voorzieningen naar looptijd
Looptijd:
< 1 jaar
> 1 jaar
< 1 jaar
> 1 jaar
Lopende schades
100
806
586
1.006
Totaal voorzieningen
100
806
586
1.006
De voorzieningen die een looptijd hebben korter dan een jaar zijn gerangschikt onder de kortlopende verplichtingen. Voor een beschrijving van bovenstaande voorzieningen wordt verwezen naar de grondslagen (zie paragraaf 7.5.9.13) en naar de toelichting op de voorzieningen in de geconsolideerde jaarrekening (zie paragraaf 7.5.25).
133
Jaarrekening 2007 Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening
7.9.8 Handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten
2007
2006
Crediteuren
360
-
Verplichtingen aan dochtermaatschappijen
782
752
Personeelskosten
1.284
1.200
Overlopende passiva
392
1.029
Overige verplichtingen
1.153
270
Totaal handelsschulden en overige verplichtingen, inclusief derivaten
3.971
3.251
7.9.9 Niet in de balans opgenomen verplichtingen Ten aanzien van de niet in de balans opgenomen verplichtingen, waaronder gerechtelijke procedures en gebeurtenissen na balansdatum, wordt verwezen naar de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening en de overige gegevens.
Hilversum, 21 januari 2008 Raad van Bestuur Connexxion Holding NV
P.J.Ph. Kortenhorst
drs. F.I.G. Janssen
voorzitter
chief operating officer
134
135
Hoofdstuk 8
Overige gegevens
8.1 Accountantsverklaring
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel
Verklaring betreffende de jaarrekening
over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij
Wij hebben de in dit jaarverslag op pagina 65 tot en
hebben onze controle verricht in overeenstemming met
met pagina 134 opgenomen jaarrekening 2007 van
Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht
Connexxion Holding NV te Utrecht gecontroleerd.
te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en
De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de
zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en
enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde
uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt
jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans
verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van
per 31 december 2007, winst-en-verliesrekening,
materieel belang bevat.
mutatieoverzicht eigen vermogen en kasstroomoverzicht over 2007 alsmede uit een overzicht van de belangrijkste
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden
grondslagen voor financiële verslaggeving en overige
ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen
toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit
en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van
de enkelvoudige balans per 31 december 2007 en de
de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van
enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2007 met de
de professionele oordeelsvorming van de accountant,
toelichting.
waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg
Verantwoordelijkheid van het bestuur
van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de
Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk
accountant in aanmerking het voor het opmaken van en
voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen
getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen
en het resultaat getrouw dient weer te geven in
en resultaat relevante interne beheersingssysteem,
overeenstemming met International Financial Reporting
teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken
Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en
van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven
met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor het opstellen van
omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel
het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2
hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van
BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het
het interne beheersingssysteem van de vennootschap.
ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern
Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van
beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en
de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen
getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen
voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid
en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van
van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft
materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat,
gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld
het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen
van de jaarrekening.
voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Connexxion Holding NV per 31 december 2007 en van het resultaat en de kasstromen over 2007 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW.
136
Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening
8.2 Bestemming resultaat 2007
Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het
Statutaire regeling betreffende de verwerking
vermogen van Connexxion Holding NV per 31 december
van het resultaat
2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming
In artikel 10 van de statuten staat opgenomen dat
met Titel 9 Boek 2 BW.
de Algemene Vergadering van Aandeelhouders de bestemming van het resultaat bepaalt van Connexxion
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften
Holding NV.
en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel
Voorstel tot verwerking van de winst
2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het verslag van de
De Raad van Bestuur stelt voor de winst over de
Raad van Bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen,
verslagperiode toe te rekenen aan de aandeelhouders van
verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel
de vennootschap, ter grootte van € 2.361.000, volledig ten
2:391 lid 4 BW.
gunste te brengen van de overige reserves.
Utrecht, 21 januari 2008 KPMG ACCOUNTANTS NV J.C.M. van Rooijen RA
137
Hoofdstuk 9
Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu
9.1 Scope Scope van deze rapportage zijn alle meerderheidsdeelnemingen van Connexxion Holding NV. Ten opzichte van vorig verslagjaar is de scope van de Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu uitgebreid met Novio en GVU. Daar waar indexcijfers genoemd worden, is het jaar 2002 op 100 gesteld.
9.2 Beleid en managementsysteem Connexxion voert een pro-actief veiligheids- en milieubeleid waarbij naleving van de milieuwet- en regelgeving een minimum vereiste is en waarbij gestreefd wordt de veiligheids- en milieuprestaties van Connexxion te verbeteren en risico’s te voorkomen. Uitgangspunten hierbij zijn: - voortdurende verbetering van veiligheid voor passagiers en medeweggebruikers, verbetering van gezondheidsomstandigheden en arbeidsveiligheid van medewerkers en reductie van milieu-emissies. - een gecertificeerd milieumanagementsysteem volgens NEN-EN-ISO 14001:2004 voor alle divisies. - arbo- en veiligheidsmanagementsysteem voor alle divisies conform OHSAS 18001. In 2007 zijn de onderdelen GVU en Novio toegevoegd aan het gecertificeerde managementsysteem volgens NEN-EN-ISO 14001:2004 van Connexxion. Het arbo- en veiligheidsmanagementsysteem volgens OHSAS 18001 is in 2007 geïmplementeerd binnen Connexxion en geïntegreerd met de overige managementsystemen volgens NEN-EN-ISO 9001, NEN-EN-ISO 14001 en keurmerken. Connexxion beschikt nu over geïntegreerde processen op het gebied van kwaliteit, arbo en milieu. Audits Audits worden uitgevoerd met als doel de bedrijfsvoering te toetsen aan de gestelde eisen op basis van de ISO- en OHSASnormen en de wetgeving. Als gevolg van een breed opgezet inkooptraject is het aantal certificerende instellingen dat binnen Connexxion actief was verminderd. Connexxion werkt nu met één certificerende instelling waarmee de samenhang van de diverse systemen beter geaudit kan worden en verbeterpotentieel duidelijker zichtbaar wordt gemaakt. Dit maakt onderdeel uit van de strategie van Connexxion met betrekking tot continue verbetering. Van oktober tot en met december 2007 zijn de eerste integrale externe audits uitgevoerd door Lloyd’s Register. Dit heeft geleid tot hercertificering voor NEN-EN-ISO 14001:2004 en (her)certificering voor NEN-EN-ISO 9001:2000. Connexxion Taxi Services is gecertificeerd voor OHSAS 18001. Ketenverantwoordelijkheid Connexxion verwacht ook van haar leveranciers een bijdrage in het realiseren van het veiligheid- en milieubeleid. Belangrijke leveranciers worden opgenomen in het auditprogramma. Het aandeel uitbesteed vervoer bedroeg voor Openbaar Vervoer 5,8 procent van het aantal dienstregelingsuren. Voor Connexxion Taxi Services bedroeg het aandeel uitbesteed vervoer 37,9 procent van de omzet.
138
9.3 Compliance Vergunningen Voor elke vestiging waar activiteiten worden gepleegd is een milieuvergunning dan wel een melding in het kader van een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) en/of een gebruiksvergunning noodzakelijk. Als gevolg van veranderingen in het dienstenaanbod en overnames door Connexxion is het aantal locaties per saldo toegenomen naar 124 (2006: 123). Het aantal vergunningen en AMvB's nam per saldo af tot 140. De WVO-vergunningen en gebruiksvergunningen zijn slechts verkregen voor die locaties waar dit, van overheidswege uit, wordt gevraagd. Voor Hilversum en Arnhem is vorig verslagjaar een verzoek bij de autoriteiten ingediend ter verruiming van de geluidsnormen. Connexxion is voor Hilversum nog in afwachting van de verruiming van de geluidsnormen. Het bevoegd gezag heeft haar medewerking toegezegd. Inspecties Inspecties naar veiligheids-, gezondheids- en milieuaspecten zijn naar haar aard in zijn algemeenheid niet voorspelbaar en kunnen daardoor variëren in aantal van jaar tot jaar. Het aantal milieu-inspecties bedroeg in 2007 36 (2006: 57). Van deze inspecties zijn in 33 gevallen de daaruit voortvloeiende acties afgerond. In de overige gevallen worden de ingezette verbeteracties in 2008 afgerond. In 2007 zijn er drie brandpreventiecontroles gehouden door de brandweer. Dit is hetzelfde aantal als in 2006. Acht vestigingen hebben bezoek gehad van de Inspectie Verkeer en Waterstaat. In één geval heeft dit geleid tot een proces-verbaal in verband met technische mankementen aan voertuigen. Bij Techno Service Nederland zijn vijf inspecties uitgevoerd door de Arbeidsinspectie. Hierbij zijn diverse acties naar voren gekomen die allen zijn afgehandeld. De Arbeidsinspectie heeft een bezoek aan Water gebracht, er waren geen opmerkingen.
Inspecties Eenheid: aantal
2007
2006
2005
36
57
46
Brandpreventie-inspecties
3
3
8
Arbeidsinspectie
6
10
-
Inspectie Verkeer en Waterstaat
8
3
-
Proces-verbaal, bestuursdwang
1
6
-
Milieu-inspecties
139
Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu
Klachten Een milieuklacht ontstaat door het niet voldoen aan de normen en eisen uit de directe omgeving. Hierbij moet gedacht worden aan geluids- en stankoverlast. Connexxion voert een actief beleid om milieuklachten te reduceren. Het aantal milieuklachten in 2007 bedroeg 295 (2006: 195). Een tweetal plekken in het vervoersgebied zorgt voor 25 procent van de klachten. Er zijn diverse maatregelen genomen. Deze hebben echter nog onvoldoende effect gehad. De toename is verder te wijten aan de uitbreiding van het dienstenaanbod en de golfslagproblematiek aan kades als gevolg van vervoer over water.
Milieuklachten Eenheid: aantal Totaal
2007
2006
2005
295
195
245
Figuur 17: oorzaken van milieuklachten (in procenten)
2007 golfslag aan kades 10%
Geluidsoverlast / parkeren 25%
Draaiende motor bij halte 50%
Dumpen van afval 2% Overlast rijden door straat 3% Hoge snelheid 5%
Tram/trein 5%
2006 Geluidsoverlast / parkeren 19%
Dumpen van afval 1% Overlast rijden door straat 5% Draaiende motor bij halte 60%
Hoge snelheid 5% Overlast als gevolg van onderhoud 5% Tram/trein 4% Aardgasbussen 2%
140
9.4 Ongevallen Connexxion heeft met EU-commissaris Barrot van Verkeer in 2006 de European Safety Charter ondertekend. Hiermee verplicht Connexxion zich in te spannen het aantal verkeersdoden in Europa terug te dringen. Connexxions doelstelling ten aanzien van fatale verkeers- en arbeidsongevallen is uiteraard nul.
Ongevallen
Eenheid
2007
2006
Fatale verkeersongevallen
Aantal
5
9
Fatale arbeidsongevallen
Aantal
0
0
% van aantal medewerkers
1%
1%
Aantal per miljoen km
1,0
0,7
Arbeidsongevallen Letsel ongevallen derden
Van de 143 geregistreerde arbeidsongevallen over 2007 viel 22 procent in de categorie ‘letsel met verzuim’. In twee gevallen was er sprake van ernstige arbeidsongevallen. Beide ongevallen zijn gemeld bij de Arbeidsinspectie. In de overige gevallen was er sprake van gering letsel zonder verzuim. In 56 gevallen waren medewerkers het slachtoffer van mishandeling. Afgezet tegen het aantal Connexxion medewerkers betekent dit dat over 2007 1 procent van de werknemers het slachtoffer is geworden van een arbeidsongeval (2006: 1 procent) In 2007 zijn 344 letselongevallen van derden geregistreerd. In 90 procent gaat het hier om een licht letsel bij verkeersdeelnemers (als gevolg van verkeersongevallen) en bij reizigers (als gevolg van rijgedrag). Licht letsel bij reizigers is meestal het gevolg van aanrijdingen, rijgedrag (optrekken, afremmen, manoeuvreren) en bedieningsfouten. In 8 procent van de ongevallen met derden gaat het om ernstig letsel (fracturen, hoofdletsel) bij vooral verkeersdeelnemers. Bij aanrijdingen blijven de gevolgen voor reizigers meestal beperkt. Ernstige letsels bij reizigers worden vooral veroorzaakt door bedieningsfouten. Bij letsel als gevolg van rijgedrag en bedieningsfouten vormen vooral reizigers met een mobiliteitshandicap een risicogroep. De toename ten opzichte van 2006 valt met name in de categorie licht letsel maar ook in de categorie ernstig letsel zien we een toename. Dit wordt veroorzaakt door een toename bij Openbaar Vervoer (met name stadsdiensten), Taxi Services en door een betreurenswaardig incident, te weten de aanvaring van een fast ferry op het Noordzeekanaal, waarbij 31 reizigers licht en twee ernstig werden gewond. In vijf gevallen was er sprake van verkeersongevallen met een dodelijke afloop. In tegenstelling tot 2006 toen alle dodelijke verkeersongevallen in de categorie kwetsbare verkeersdeelnemers (voetgangers, fietsers en bestuurders van brom- en snorfietsen) vielen, was er in 2007 in vier van de vijf gevallen sprake van aanrijdingen met personenauto’s. Tevens was er op de Valleilijn (trein) sprake van een zelfdoding. Met de daling van negen (2006) naar vijf verkeersdoden ligt Connexxion op schema bij het realiseren van haar doelstelling in het kader van het Europees Handvest voor de Verkeersveiligheid.
141
Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu
9.5 Sociale veiligheid Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft in het najaar van 2007 de jaarlijkse monitorrapportages met betrekking tot sociale veiligheid in 2006 gepresenteerd. De beleefde sociale veiligheid van het Connexxion personeel is in 2006 zo goed als gelijk gebleven. Connexxion personeel geeft gemiddeld een rapportcijfer 6,4 voor de sociale veiligheid in en rond het voertuig (2005: 6,5). Het cijfer is in overeenstemming met het landelijke beeld. De veiligheid tijdens de rit werd door reizigers met een 8,0 gewaardeerd (2005: 7,9). Veiligheid bij de halte waardeerden de reizigers met een 7,7 (2005: 7,6). Het aantal incidenten is in 2006 verder afgenomen. In 2006 hebben bestuurders van Connexxion 15 procent minder incidenten bij de Centrale Verkeersleiding gemeld dan in 2005.
9.6 Gezondheid Het arbeidsverzuim bij Connexxion is gestegen. In 2007 bedroeg het verzuim 7,0 procent, tegenover 6,3 procent in 2006. Het verzuim onder het directe personeel bedroeg 7,4 procent (2006: 6,7 procent), en onder het indirecte personeel 3,8 procent (2006: 3,0 procent).
Figuur 18: arbeidsverzuim (in procenten) 7,4 6,7
6,5
7,0
6,3
6,1
direct personeel
indirect personeel 3,8 3,1
3,0
2005
2006
totaal
2007
9.7 Emissies, afvalwater en afvalstoffen Onze belangrijkste impact op het milieu zijn de luchtemissies. Connexxion wil haar CO2-voetafdruk verminderen en de luchtkwaliteit verbeteren door de overige emissies te reduceren met zestig procent in 2009. Dit doen we door het bestaande wagenpark schoner te maken, de inkoop van nieuwe schonere en zuiniger voertuigen, onderzoek naar mogelijkheden van alternatieve aandrijvingen en brandstoffen en continue bijsturing van de productie en planning op brandstofverbruik. Luchtemissies De directe CO2-emissie van de vervoeractiviteiten is in absolute omvang toegenomen ten opzichte van vorig jaar als gevolg van een aantal bedrijfsovernames en de toename van de productie (aantal kilometers). In relatieve zin is er eveneens sprake van een toename. Dit is het gevolg van het grotere aandeel stadsdiensten.
142
CO2-emissie Koolstofdioxide (CO2)
Eenheid
2007
2006
2005
KTon
246
237
236
0,69
0,70
kg/km
0,70
De luchtemissies als gevolg van voertuigactiviteiten (exclusief tram, trolley en trein) worden berekend op basis van emissienormen voor de diverse categorieën voertuigen. Connexxion maakt gebruik van de ETC-testcyclus. De directe luchtemissies zoals die worden veroorzaakt door onze voertuigen zijn afgenomen. Dit is het gevolg van een schoner wagenpark en schonere brandstoffen. Diverse voertuigen zijn binnen het concern doorgeschoven of is afgestoten. Afgestoten voertuigen gaan elders (in het buitenland) een tweede levensfase in. 62 procent van het OV-wagenpark is inmiddels voorzien van een CRT-filter of van motoren die voldoen aan de euro 4, euro 5 of EEV-norm.
Luchtemissies voertuigen
Eenheid
(2002=100)
2007
2006
2005
Productie in km
Index
96
94
93
Productie in liters
Index
86
82
80
Koolstofmonoxide (CO)
Index
42
48
55
Koolwaterstoffen (HC)
Index
43
50
56
Stikstofoxide (NOx)
Index
48
52
55
Deeltjes (PM)
Index
38
48
53
Indirecte emissies treden onder meer op bij de productie van brandstoffen, elektra en bussen.
143
Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu
Afvalwater Afvalwater van Connexxion wordt eerst gezuiverd alvorens lozing plaatsvindt op de gemeenteriolering. Het afvalwater voldoet aan de vigerende lozingsnormen. Hierop wordt regelmatig gecontroleerd door overheidsinstanties. Afvalstoffen Doelstelling van Connexxion is de hoeveelheid afvalstoffen te minimaliseren en gescheiden in te zamelen. Afval bij Connexxion kan onderscheiden worden in restafval, papier en gevaarlijk afval. Restafval wordt verbrand, papier wordt gerecycled en gevaarlijk afval wordt verwerkt in speciale installaties. Dit gebeurt door erkende afvalverwerkers die beschikken over de benodigde vergunningen. Het geproduceerde afval bij Connexxion is in 2007 in absolute zin gestegen met 10 procent als gevolg van bedrijfsovernames. Het afval per gereden kilometer is eveneens gestegen. Dit is gevolg van een groter aandeel stadsvervoer. Oud ijzer wordt gerecycled, maar valt buiten de registratie aangezien de afvoer niet gewogen wordt en de hoeveelheden niet op basis van gemiddeld gewicht kunnen worden bepaald.
Afvalstoffen
Eenheid
2007
2006
2005
Restafval
Ton
1.886
1.395
1.407
Papier
Ton
176
229
210
Gevaarlijk afval
Ton
2.314
2.265
2.327
Totaal
Ton
4.376
3.889
3.944
gram/km
12,5
11,4
11,8
Afvalindicator
9.8 Bodem en milieu-incidenten Het beleid van Connexxion is erop gericht bodemverontreiniging te voorkomen. Connexxion heeft per 31 december 2007 nog twintig gevallen van bodemverontreiniging (2006: 22). Deze afname is opgetreden door de uitgevoerde saneringen en verkoop van onroerend goed. Ultimo 2007 lopen er drie onsite bodemsaneringen (in Hilversum, Enschede, Doetinchem). Milieu-incidenten kunnen het gevolg zijn van (diesel)olie lekkages van voertuigen. Bij constatering worden deze in overleg met de wegbeheerder opgeruimd. In 2007 heeft naar aanleiding van een milieu-incident een bodemsanering plaatsgevonden in Zwartsluis als gevolg van een onjuiste aansluiting van de riolering. In Hoogeveen heeft een milieuincident plaatsgevonden als gevolg van het omverrijden van een dieselpomp.
144
9.9 Energie, water en grondstoffen Connexxion wil de gemiddelde brandstofefficiency van de voertuigen verhogen met één procent per jaar. Het gemiddeld brandstofverbruik van de diesel- en LPG bus is toegenomen als gevolg van het grotere aandeel stadsvervoer. Inmiddels hebben 2.323 chauffeurs de opleiding ‘Het nieuwe rijden’ gevolgd.
Brandstofverbruik
Eenheid
2007
2006
2005
OV bus diesel
Km / liter
2,90
2,92
2,87
OV bus LPG
Km / liter
1,02
1,36
1,50
OV bus CNG
Km / m3
1,67
1,59
-
OV tram
Km / kWh
0,21
0,23
0,22
OV trolley
Km / kWh
0,45
0,54
0,56
OV trein
km / kWh
0,17
-
-
Touringcars diesel
Km / liter
3,13
3,08
3,14
Taxivoertuigen diesel
Km / liter
10,45
9,97
10,13
Taxivoertuigen CNG
Km / m3
13,50
14,00
-
Min / liter
1,64
1,49
1,45
Vaartuigen
Indirect energieverbruik treedt onder andere op bij de productie van brandstoffen, elektra en bussen.
145
Kerncijfers 1999-2007
Bedragen in miljoenen euro’s, tenzij anders vermeld.
2007
2006
2005
2004
2004 1) 2)
Balanstotaal
788
661
674
587
578
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen
484
443
408
423
385
Eigen vermogen
198
228
222
211
242
1.050
884
881
918
918
Balans
Winst-en-verliesrekening Opbrengsten Bedrijfskosten
(1.031)
(854)
(853)
(881)
(878)
als % van de opbrengsten
98,2%
96,6%
96,8%
95,9%
95,6%
Lonen, salarissen en sociale lasten
(499)
(442)
(453)
(480)
(482)
als % van de opbrengsten
47,5%
50,0%
51,4%
52,3%
52,5%
Resultaten uit bedrijfsactiviteiten als % van de opbrengsten Winst over de verslagperiode
19
30
28
38
40
1,8%
3,4%
3,2%
4,1%
4,4%
3
16
19
24
26
0,3%
1,8%
2,2%
2,6%
2,9%
EBITDA
89
89
85
92
91
Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten
61
35
66
84
87
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
(74)
(41)
(114)
(32)
(35)
Financieringstekort/-overschot
(13)
(6)
(48)
52
52
222
211
242
als % van de opbrengsten
Financiële positie
Ratio's Eigen vermogen
198
228
Rentedekkingsverhouding 3)
1,8
3,1
4)
Net Debt to EBITDA
2,4
1,7
4)
25,2%
34,5%
33,0%
35,9%
41,9%
3,8%
6,9%
6,9%
8,9%
10,4%
3)
Solvabiliteit op basis van eigen vermogen Bedrijfsresultaat/GGV
4)
4)
4)
4)
Aantal medewerkers Aantal medewerkers (ultimo nominaal)
14.634
13.009
13.302
14.160
14.160
Aantal medewerkers (gemiddeld fte)
11.571
10.525
11.000
11.898
11.898
Aantal indirecte medewerkers (gemiddeld fte)
1.297
1.131
1.264
1.336
1.336
% indirect van totaal aantal medewerkers
11,2%
10,7%
11,5%
11,2%
11,2%
De cijfers zijn als gevolg van een stelselwijziging aangepast. Deze cijfers zijn opgesteld op basis van Dutch GAAP. 3) Deze cijfers zijn aangepast conform de bankovereenkomsten. 4) Gegevens zijn niet beschikbaar. 1) 2)
146
2003 2)
2002 2)
2001 2)
2000 2)
1999 2) Balans
643
591
604
657
686
Balanstotaal
437
411
409
466
534
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen
242
219
229
249
255
Eigen vermogen
948
945
910
905
860
Winst-en-verliesrekening Opbrengsten
(915)
(948)
(937)
(879)
(796)
Bedrijfskosten)
96,6%
100,3%
103,0%
97,1%
92,6%
als % van de opbrengsten
(491)
(501)
(471)
(455)
(436)
Lonen, salarissen en sociale lasten)
51,8%
53,0%
51,8%
50,3%
50,7%
als % van de opbrengsten
33
(3)
(27)
26
64
Resultaten uit bedrijfsactiviteiten
3,4%
(0,3%)
(3,0%)
2,9%
7,4%
als % van de opbrengsten
22
(5)
(20)
9
38
Winst over de verslagperiode
2,4%
(0,5%)
(2,2%)
1,0%
4,4%
als % van de opbrengsten Financiële positie
87
47
24
82
120
EBITDA
117
9
4
67
41
Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten
(97)
(51)
1
(67)
(51)
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
20
(42)
5
0
(10)
Financieringstekort/-overschot Ratio's
255
Eigen vermogen
242 4)
219 4)
229 4)
249 4)
4)
Rentedekkingsverhouding 3)
4)
4)
4)
4)
4)
Net Debt to EBITDA 3)
37,6%
37,1%
37,9%
37,9%
37,1%
Solvabiliteit op basis van eigen vermogen
7,5%
(0,7%)
(6,6%)
5,6%
11,9%
Bedrijfsresultaat/GGV
15.383
15.259
12.451
12.786
Aantal medewerkers 4)
12.706
4)
12.739
4)
Aantal medewerkers (ultimo nominaal)
12.879
Aantal medewerkers (gemiddeld fte)
1.469
1.662
2.150
2.299
2.082
Aantal indirecte medewerkers (gemiddeld fte)
11,8%
13,0%
16,9%
18,0%
16,2%
% indirect van totaal aantal medewerkers
147
Verklaring van begrippen en afkortingen A
EDP Auditing
Aanbestedingen/concessies
EDP (Electronic Data Processing) auditing is de
Volgens de Wet personenvervoer wordt na aanbesteding
onafhankelijke beoordeling van de betrouwbaarheid,
door een bevoegde lagere overheid aan een vervoerder
beveiliging, effectiviteit en efficiency van
het exclusieve recht, een concessie, verleend voor de
geautomatiseerde informatiesystemen, de organisatie
exploitatie van het openbaar vervoer in een bepaald
van de automatiseringsafdeling en de technisch /
gebied.
organisatorische infrastructuur van de geautomatiseerde gegevensverwerking.
B
Besloten vervoer
EU-IFRS
Personenvervoer niet zijnde openbaar vervoer.
IFRSs zoals aanvaard binnen de Europese Unie.
Bijhuur
European Road Safety Charter (ERSC)
Het huren van een voertuig met chauffeur van een derde.
Het Europees Handvest voor de Verkeersveiligheid is een initiatief van de Europese Commissie om
C
het aantal verkeersdoden in de Europese Unie
Collectief personenvervoer (CPV)
drastisch te verminderen. Connexxion heeft zich als
Alle soorten personenvervoer (openbaar vervoer en
eerste Nederlandse personenvervoersonderneming
besloten vervoer), met uitzondering van vervoer
gecommitteerd aan deze doelstelling.
per taxi en per trein.
G
Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV)
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen (GGV)
Voor een ieder openstaand personenvervoer per auto
Het rekenkundig gemiddelde van het balanstotaal minus
dat niet volgens een dienstregeling wordt verricht, doch
niet-rentedragende kortlopende schulden van jaar n en
op afroep van reizigers, die zich vooraf bij de door een
jaar n-1.
bevoegde overheid gecontracteerde vervoerder hebben
I
gemeld.
Infotin
D
Dynamisch reisinformatiesysteem op de bushaltes.
Dochtermaatschappij Deelneming waarop Connexxion Holding een beslissende
Infoxx
zeggenschap uitoefent.
Geavanceerd elektronisch systeem voor onder meer voertuig/wal-communicatie en dynamische ritinformatie
E
in de bus voor reiziger en chauffeur.
Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortisation (EBITDA)
ISO 9001
Het bedrijfsresultaat voor aftrek van rente op vreemd
Internationaal geaccepteerde norm voor
vermogen, belastingen, afschrijvingen van vaste activa en
kwaliteitsmanagementsystemen.
amortisatie van goodwill. ISO 14001 Internationaal geaccepteerde norm voor milieu managementsystemen.
148
K
R
Kaderwetgebied
Rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen
Regionaal openbaar lichaam, als bedoeld in de Kaderwet
Bedrijfsresultaat van jaar n gedeeld door het gemiddeld
bestuur in verandering, zijnde een wettelijk geregelde
geïnvesteerd vermogen (GGV).
vorm van samenwerking van een grote gemeente met de omliggende gemeenten. Nederland kent zeven
ROCOV
kaderwetgebieden, die ook concessieverlener voor het
Regionale belangenorganisatie voor bus- en treinreizigers.
openbaar vervoer zijn. ROVER Kleinschalige vervoersconcepten
Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer.
Vervoer van reizigers waarbij gebruik wordt gemaakt van auto’s en kleine bussen (voertuigen, die zijn ingericht voor
S
het vervoer van maximaal acht personen).
Safety Board Orgaan binnen Connexxion, bestaande uit managers en
M
veiligheidsexperts, onder voorzitterschap van de COO
Multimodaal vervoer
van de Raad van Bestuur, dat als taak heeft het (laten)
Een openbaarvervoervoorziening op basis van een
onderzoeken van de ernstigste gebeurtenissen en het
concessie die is verleend voor een geïntegreerd aanbod
trekken van lessen hieruit, en het verder stimuleren van
van verschillende vervoerssoorten.
het veiligheidsbewustzijn van onze medewerkers
O
Solvabiliteit
OHSAS 18001
Groepsvermogen gedeeld door het totaal vermogen.
Occupational Health and Safety Assessment Series (OHSAS) 18001 is een internationale norm voor Arbo
Superbus
managementsystemen.
Werknaam voor Connexxions (zeer) snelle bus, die wordt ontwikkeld in samenwerking met de TU Delft en Wubbo
Openbaar vervoer (OV)
Ockels.
Voor een ieder openstaand personenvervoer volgens een dienstregeling (frequenties en routes) met een auto,
V
bus, trein, metro, tram of een via een geleid systeem
Valleilijn
voortbewogen voertuig.
Gecombineerde bus- en treinverbinding in Gelderland. Het vervoer per trein tussen Ede/Wageningen en
Operational excellence
Amersfoort wordt verzorgd door Connexxion.
Methode van werken die beoogt door middel van het zorgvuldig analyseren en beschrijven van processen te
Vervoersmodaliteiten
komen tot een excellente dienstverlening.
Verschillende vormen van vervoer.
OV-chipkaart Elektronisch betaalmiddel binnen het openbaar vervoer; de OV-chipkaart vervangt het papieren plaatsbewijs.
149
Afkortingen CFO
Chief Financial Officer
COO
Chief Operating Officer
CRT
Continuously Regenerating Trap (roetfilter)
EBITDA Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation
and Amortisation
EDP
Electronic Data Processing
EEV
Enhanced Environmentally friendly Vehicle
FLO
Functioneel leeftijdsontslag
FPU
Flexibele pensioenuitkering
Fte
Fulltime equivalent
HRM
Human Resources Management
IAD
Interne Audit Dienst
IAS
International Accounting Standards
IASB
International Accounting Standards Board
IFRS
International Financial Reporting Standards
IT
Informatietechnologie
NCC
Nationaal Customer Contact Center
OV
Openbaar Vervoer
RBS
Route Beheers Systeem
UITP
Union Internationale des Transports Publics
VGM
Veiligheid, Gezondheid en Milieu
WAM
Wet Aansprakelijkheidsverzekering
Motorrijtuigen
Wmo
Wet maatschappelijke ondersteuning
WVO
Wet Verontreiniging Oppervlaktewater
Wp 2000 Wet personenvervoer 2000
150
Algemene index / trefwoordenlijst A
C
Aanbestedingen 8, 9, 10, 14, 21, 22, 25, 28, 30, 35, 40, 42,
Cashflow 17, 70-71 Centrale Ondernemingsraad 8, 17, 42, 45, 47, 63
48, 52, 53
Aandeelhouder 16, 18, 21, 40, 44, 45, 46, 49-51, 67, 69,
Code Tabaksblat 44, 46 Commissarissen 10, 16, 17, 40, 44-51, 55-61, 63, 72,
72, 80, 98-101, 111, 123, 137, 157
Aandeelhoudersovereenkomst 45, 47
123-125
Aandeelhouderswaarde 40, 44, 49, 50
Concessies 8, 10, 14, 18, 19, 21-27, 30, 38-40, 51, 76, 77,
Aardgasbus 140
82, 86, 107, 116, 118
Accountantskosten 121
Concessieverlener 19, 22, 24, 26, 38, 51, 53
Accountantsverklaring 16, 51, 136,
Connexxion Academy 9, 14, 15, 40, 42, 54, 59
Acquisities 10, 15, 18-20, 29, 37, 76, 84, 85, 87, 91, 92,
Consolidatie grondslagen 72-83 Contact achterzijde omslag
102, 104, 110-112, 119, 131
Activa, voor verkoop aangehouden 72, 74, 75, 80, 86,
Controle van de jaarrekening 50, 136, 137 Corporate governance 16, 44-51
90, 123
Afval 140, 144,
Crediteuren 109, 134
Afvalstoffen 142, 144
CRT-filter 39, 143, 150
Afvalwater 142, 144
Curricula Vitae Raad van Bestuur en Raad van
Afschrijvingen 10, 19, 68, 70, 75-76, 80, 83-85, 87, 88, 121
Commissarissen 58-61
Agressie, beleid inzake 39 Algemene Vergadering van Aandeelhouders 16, 44, 45,
D Debiteuren 117, 132
48-51, 72, 137, 157
Arbeidsverhoudingen 42
Deelnemingen, geassocieerde 19, 20, 44, 61, 72, 73,
Arbeidsverzuim 10, 15, 19, 38, 142
76-78, 88-91, 96-98, 100, 122, 123, 128, 130, 131, 138
Arbeidsvoorwaarden 14, 42
Derivaten 66, 67, 74, 77, 91, 107-111, 117, 126, 127, 131,
Auditcommissie 17, 46, 50, 51, 55, 56, 60
134
Autorisatieschema 48, 54
Desinvesteringen 84, 85 Dienstregelingsuren 23, 138
B
Dieselprijs 19, 24, 107, 118
Balans 13, 20, 66-67, 75-82, 126-127, 146-147
Dividend 16, 20, 44, 51, 70, 71, 80, 83, 88, 98-101, 131
Bank Nederlandse Gemeenten / BNG 16, 42, 45, 58,
Dividendbeleid 16, 51 Dochtermaatschappijen 49, 70, 73, 76, 78, 80, 83, 87, 89,
72, 125
Bedrijfsactiviteiten, resultaten uit 13, 19, 20, 68, 70, 128,
110, 118, 119, 123, 128, 130-132, 134 Doelstellingen 5, 15, 24, 29, 33, 37-40, 44, 46, 48, 49, 51,
146-147
Bedrijfskosten 13, 68, 121, 128, 146-147
55, 56, 116, 141, 144
Bedrijfsopbrengsten 11, 18, 23, 28, 32, 34, 36, 68, 75, 76, 80, 82, 89, 90, 110, 115, 116, 119, 122, 128, 146-147
E
Bedrijfsresultaat 13, 19, 20, 68, 70, 128, 146-147
EBITDA 13, 19, 51, 102, 146-148
Beheersings- en bewakingsactiviteiten 54
Eigen vermogen 13, 20, 67, 69, 74, 75, 79, 80, 95, 97-102,
Belastingen, uitgestelde 66, 67, 78, 79, 94, 95, 110, 115,
111, 112, 116, 127, 129, 131, 132, 136, 146-147 Energiekosten 68
126, 127 Beloningsbeleid 48-50,
Erfpacht 76, 114
Bestemming resultaat 2007 137
European Road Safety Charter 15, 39, 148
Bestuursstructuur 44 Bezoldiging Raad van Bestuur 17, 46, 48, 124 Bodemverontreiniging 144 Brandstofverbruik 35, 39, 142, 145 Bijzondere waardeverminderingen 68, 70, 74-80, 84-88, 121, 130
151
F
I
Financiële activa 69, 72, 75, 78-80, 117, 129
Immateriële activa 66, 70, 76, 77, 79, 87, 110, 121
Financiële baten en lasten 68, 74, 83, 128
Informatietechnologie 46, 54
Financiële instrumenten (afgeleide) 72, 74, 75, 80, 91, 94,
Infoxx 14, 19, 26, 148 Ingehouden winsten 100, 116
96-100, 107, 109, 116, 131 Financiële lease 76, 82, 83, 86, 91, 93, 101, 103
Inkoopwaarde van de omzet 68, 120
Financiële vooruitzichten 21
Innovatie 9, 14, 19, 26, 30
Financiële resultaten 18-20
Inspecties 139
Financiële risico's 116-119
International Financial Reporting Standards (IFRS) 72, 73,
Financieringslasten Netto-, 68, 74, 83, 128
75, 112, 148, 150 Interne beheersing 46, 55, 56, 136
G
Internet 20, 26, 27, 33, 38, 53
Garanties en borgstellingen 114
Introductie-en trainingsprogramma 45
Geassocieerde deelnemingen 19, 20, 44, 61, 72, 73,
Investeringen 17, 19, 66, 73-78, 85-88, 110, 113, 116,
76-78, 88-91, 96-98, 100, 122, 123, 128, 130, 131, 138
122, 126, 130
Gebeurtenissen na balansdatum 83, 134
Investeringsverplichtingen 86, 113
Gedragscode 51, 54
ISO 9001 15, 26, 30, 33, 35, 37, 138, 148
Geïnvesteerd vermogen, gemiddeld 13, 20 146
ISO 14001 15, 26, 30, 35, 37, 39, 138, 148
Geldmiddelen en kasequivalenten 19, 66, 71, 80, 83, 97,
J
110, 113, 117, 118, 126 Gerechtelijke procedures 118, 119, 134
Jaarrekening 65-135
Gevaarlijk afval 144
Jaarrekening veiligheid, gezondheid en milieu 138-145
Gezondheid 38, 138, 139, 142
Joint ventures 72, 74, 76-78, 88, 90, 96-100, 123, 128, 130
Goodwill 76, 77, 79, 80, 87, 112 Groei, mogelijkheden voor 27, 30, 33, 35, 37
K
Groepsvermogen 74, 75
Kasstroomoverzicht 65, 70, 83, 136
Grondslagen 55, 73, 75, 78, 80, 82, 83, 115, 130, 136
Kasstroomoverzicht, grondslagen 83
GVU 10, 14, 18, 19, 22-25, 36, 39, 42, 73, 87, 91, 110, 112,
Kerncijfers 13, 146 Kerncompetenties 5
113, 138
Ketenverantwoordelijkheid 138
H
Keurmerk 30, 33, 138
Helikopter 30
Klokkenluidersregeling 51, 55
Human Resources Management 42
Kredietrisico 79, 116, 117
Huurverplichtingen 86, 114
Kwaliteits-, Arbo- en milieuzorgsystemen 30
L Liquiditeitsrisico 118 Leasebetalingen, nominale en contante waarde van de 93, 103 Leeftijdsopbouw 43 Luchtemissie 142, 143
152
M
P
Maatschappelijk kapitaal 100
Pensioenen 49, 108
Maatschappelijke projecten 40
Pensioenfondsen, bedrijfs- 49, 81, 108
Maatschappelijk verantwoord / duurzaam
Personeelsbeloningen, langetermijn- 81, 104-106
ondernemen 3, 5, 6, 38
Personeelskosten 68, 109, 119-121, 128, 134
Marktaandeel 33, 36, 52
Prijsrisico 107, 118
Management control systeem 54
Privatisering 8, 10, 11, 14, 16-20, 42, 58, 102
Management development 38, 42
Profiel, ondernemings- 5
Manager van het Jaar 42 Materiële vaste activa 19, 64, 70, 75-77, 80, 84, 86, 92,
R Raad van Bestuur 61-63
94-97, 102, 107, 110, 121 Midibus 39
Raad van Commissarissen 58-60, 63
Milieubeleid 15, 39, 138
Ratio's 13, 51, 108, 146
Milieuklachten 140
Reizigersgroei 8, 23, 24, 26, 38, 53
Milieuvoorziening 81, 106, 109
Reizigerskilometers 23
Minderheidsbelangen 20, 67, 80, 101, 11, 119, 122
Renterisico 118 Reorganisatie 14, 42, 81, 104, 105, 107, 120
N
Reorganisatievoorziening 81, 120
Nationaal Customer Contact Center 29, 30, 150
Resultaten uit bedrijfsactiviteiten 13, 19, 20, 68, 70, 128,
Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa 9
146-147
Nettoresultaat 10, 18
Risicomanagement en interne beheersing 46, 56
Novio 8, 10, 14, 15, 18-25, 29, 36, 37, 39, 42, 53, 73, 87,
Risico’s uit claims, geschillen en rechtsgedingen 81, 104, 105, 107
91, 110-113, 138
Rollend materieel 19, 20, 75, 86, 103, 113
O OHSAS 18001 15, 30, 39, 138, 149
S
Omzet en resultaten 18
Safety Board 39, 149
Ondernemingsraad 8, 14, 17, 42, 45, 47, 63
Schades, voorzieningen 81, 104-106, 133
Onderpand 86, 117
Schattingen, belangrijke 115
Ondernemingsstructuur 62
Sociale veiligheid 39, 142
Onderzoek en ontwikkeling 77
Statutaire zetel 72
Ongevallen 35, 141
Strategie 5, 22, 29, 33, 46, 47, 55, 75, 116, 118, 138
Opbrengsten 13, 18, 23, 27, 28, 32, 34, 36, 52, 68, 75, 76,
Superbus 26, 149
82, 89, 90, 110, 115, 116, 119, 122, 128, 146 Opdrachtgevers 5, 10, 11, 17, 24, 27-30, 35, 38, 40, 42, 51,
T Taxipoint 30
52, 116 Operational excellence 5, 10, 20, 147
Team TSN 37
Operationele leaseverplichtingen 113
Tevredenheid medewerkers 38
Opleidingen 9, 31, 38, 54
Tevredenheid reizigers 8, 24, 30, 38
OV-chipkaart 9, 14, 19, 20, 26, 38, 53, 113, 149
Toelichting (algemene op de geconsolideerde
Overheidsbijdragen 19, 52, 68, 83
jaarrekening) 72-125
Overige gegevens 134
Totaalresultaat 69, 129 Transacties met verbonden partijen 123 Transdev 5, 8-10, 14, 16, 18, 20, 21, 42, 44, 45, 47, 48, 61, 72, 123
153
V Valutarisico 118, 119 Vaste activa 19, 66, 70, 75-77, 80- 86, 94-96, 102, 106, 110, 112, 121, 126 Veiligheidsbeleid 15, 39 Verbonden partijen, transacties met 123 Vergoeding Raad van Commissarissen 125 Vergunningen 139 Verlieslatende contracten 81, 104, 105, 107 Verplichtingen, kortlopende 67, 9, 81, 102, 107, 111, 112, 127, 133 Verplichtingen, langlopende 67, 107, 111, 112, 127 Verplichtingen, niet in de balans opgenomen 82, 89, 90, 113, 134 Verplichtingen, overige 67, 109, 111, 127, 134 Verplichtingen, rentedragende 102 Visie 5, 54 Vlottende activa 66, 70, 86, 110, 112, 126 Voorraden 66, 70, 78-80, 96, 110 Vooruitzichten, financieel 20 Voor verkoop aangehouden activa en passiva 74, 80, 86, 90, 123 Voorwaardelijke verplichtingen 82, 112 Voorwoord Raad van Bestuur 8-12 Voorzieningen 26, 27, 67, 69, 77-83, 93-95, 104-107, 111, 115, 119-121, 127, 133 Vorderingen, kortlopende 107 Vorderingen, langlopende 77, 91, 92, 95, 107, 118
W Waardemutaties financiële instrumenten 98-100, 116, 131 Waarderingsgrondslagen voor activa en passiva 75 Website 27, 51 Wet personenvervoer 8, 148, 150 Wettelijke en overige niet uitkeerbare reserves 98-100, 116 Winst-en-verliesrekening 68, 128
Z Zekerheden 102
154
Index maatschappelijk verantwoord ondernemen
Visie en strategie
Organisatieprofiel
Business Plan 47, 54, 116
Aandeelhoudersovereenkomst 45, 47
Doelstellingen 5, 24, 29, 33, 37-40, 44, 46, 48, 49, 51, 55,
Concessieverleners/ opdrachtgevers 4, 22, 24, 26, 38,
56, 116, 141, 144
51, 53
Strategie 5, 22, 29, 33, 46, 47, 55, 75, 116, 118, 138
Ondernemingsstructuur 62
Strategisch Plan 54
Organen van de vennootschap 63
Visie 5, 54
Statutaire zetel 72
Vooruitzichten 21
Corporate governance
Economische indicatoren
Algemene Vergadering van Aandeelhouders 16, 44-51,
Balans 66, 126
61, 72, 137
Belastingen 9, 49, 50, 68, 78, 82, 83, 94-97, 109, 122, 128
Auditcommissie 17, 46, 50, 51, 55, 56, 60
Dividend 16, 20, 44, 51, 70, 71, 80, 83, 88, 98-101, 131
Autorisatieschema 48
Ingehouden winsten 100, 116
Beloningsbeleid 48, 50
ISO 9001 15, 26, 30, 33, 35, 37, 138, 148
Benoemingscommissie 17, 46, 60
Kasstroomoverzicht 65, 70, 83, 136
Bezoldiging Raad van Bestuur 17, 48, 60, 124
Kerncijfers 13, 146
Bezoldigingscommissie 17, 46, 48, 60, 124
Omzet en resultaten 18
Code Tabaksblat 44, 60
Opbrengsten 18, 23, 27, 28, 32, 34, 36, 52, 68, 75, 76, 82,
Controle van de jaarrekening 50 Curricula Vitae Raad van Bestuur en Raad van
89, 90, 110, 115, 116, 119, 122, 128, 146
Overheidsbijdragen 19, 52, 68, 83
Commissarissen 58-61
Personeelskosten 68, 109, 119-121, 128, 134
Dividendbeleid 16, 51
Verplichtingen, kortlopende 67, 9, 81, 102, 107, 111, 112,
Gedragscode 51, 54 Interne beheersingssystemen 46, 55, 56, 136
127, 133
Verplichtingen, langlopende 67, 107, 111, 112, 127
Klokkenluidersregeling 51, 54
Verplichtingen, niet in de balans opgenomen 82, 89, 90,
Management control systeem 54 Raad van Bestuur 44-51
113, 134
Verplichtingen, overige 67, 109, 111, 127, 134
Raad van Commissarissen 44-51
Verplichtingen, rentedragende 102
Vergoeding Raad van Commissarissen 125
Winst-en-verliesrekening 68, 128
Vertrouwenscommissie 54
155
VGM-indicatoren Aardgasbus 140 Afval 140, 142, 144 Afvalwater 142, 144 Agressie, beleid inzake 39 Arbeidsverzuim 10, 15, 19, 38, 141, 142 Audits 138 Bodemverontreiniging 144 Brandstofverbruik 35, 39, 142, 145 CRT-filter 39, 143, 148 EEV-norm 25, 39, 143, 150 Energiekosten 68 Euro 4-norm 39, 143 European Road Safety Charter 15, 39, 148 Gas to Liquids 15, 39 Gevaarlijk afval 147, 148 Gezondheid 38, 138, 139, 142 ISO 14001 15, 26, 30, 33, 37, 39, 138, 148 Jaarrekening VGM 138-145 Luchtemissie 142, 143 Milieubeleidsplan 39 OHSAS 18001 15, 30, 39, 138, 149 Restafval 144 Safety Board 39, 142 Sociale veiligheid 48, 49, 142, 144, 145 Veiligheid 15, 39
HRM-indicatoren Centrale Ondernemingsraad 8, 17, 37, 42, 45, 47, 63 Connexxion Academy 9, 14, 15, 40, 42, 54, 59 Dienstjaren 43, 106 Leeftijdsopbouw 43 Management development 38, 42 Manager van het Jaar 42 Opleiding 9, 15, 31, 37, 54, 145 Pensioenen 49, 108 Personeelsbeleid 38, 42 Reorganisatie 14, 42, 81 Vertrouwenscommissie ongewenste omgangsvormen 54
156
Agenda & colofon
Agenda Algemene Vergadering van Aandeelhouders De jaarvergadering zal plaatsvinden op dinsdag 19 februari 2008 in Hilversum, ten kantore van de vennootschap, aanvang 12.00 uur.
Belangrijke data Persconferentie Jaarverslag 2007:
23 januari 2008
Persconferentie Jaarverslag 2008:
21 januari 2009*
Jaarvergadering 2008:
17 februari 2009*
* Deze data zijn onder voorbehoud
Colofon Februari 2008 Concept, realisatie en redactie Connexxion, Hilversum Veronica Concept Design, Hilversum Vormgeving Veronica Concept Design, Hilversum Fotografie Ronald Schmets, Den Haag Connexxion wil graag de collega’s, reizigers en modellen bedanken die aan de fotografie van dit Jaarverslag hebben meegewerkt: Pagina 4: Aad van Moorsel en Willeke en Kris van Kouwen, Toine Klaassen (www.toineklaassen.com) en Petra Wan. Pagina 12: Willem Lely en Carmelita Braaf, Dave Nijhoff en Cindy de Vries. Pagina 31: Bert Veldmeijer, Rody de Bie en Soe Matthijssen, Jos Ratering en Barry Makelaar. Pagina 57: Monique de Ruijter en Tjitske (design: Xennie Doolhof), Levent Coklu en Juul van Leur. De meubels op de foto’s zijn beschikbaar gesteld door KaDenz interieur en Nano interieur, beide uit Den Haag.
157
158
Contact Connexxion Holding NV Postbus 224 1200 AE Hilversum Telefoon: 035 6251600 Telefax:
035 6251699
Het Jaarverslag 2007 is gepubliceerd op de website van Connexxion: www.connexxion.com.
An English translation of this Annual Report 2007 is available.
