DOEL EN FUNCTIE VAN DE BIBLIOTHEEK 16 januari 2012 Vanuit de Richtlijnen (document samengesteld door Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) en VNG (2005). De vijf kernfuncties van de openbare bibliotheek zijn: 1 Kennis- en informatievoorziening: De basisbibliotheek als warenhuis van kennis en informatie. De bibliotheek biedt met de (digitale) collectie als basis mogelijkheden tot uitlenen, raadplegen, vraagbemiddeling. In het bijzonder kan hierbij overheidsinformatie (van, maar ook over de overheid) betrokken worden en informatiepunten op het gebied van bij voorbeeld jeugd, opvoeding, zorg en gezondheid. 2. Educatie: De basisbibliotheek als centrum voor ontwikkeling en educatie. De bibliotheek stelt projectcollecties samen, biedt studiemogelijkheid voor, leerlingen, scholieren, studenten en autodidacten met bijbehorende voorzieningen, ondersteunt alle vormen van onderwijs, in de eerste plaats met de mediatheek, maar ook door lessen in informatievaardigheden (mediawijsheid). Informatievaardigheden worden ook overgebracht aan andere (volwassen) doelgroepen. 3. Cultuur: De basisbibliotheek als encyclopedie van kunst en cultuur. De bibliotheek presenteert uitingen van en materialen over intellectuele en artistieke activiteiten. Historische of anderszins belangwekkende collecties worden bewaard en beschikbaar gesteld. De bibliotheek sluit aan op de lokale en provinciale culturele tradities. Door samenwerking met andere culturele instellingen geeft de bibliotheek informatie over de achtergronden van museale presentaties en tentoonstellingen, over muziek- en toneeluitvoeringen. De bibliotheek verbindt professionele en amateurkunst door lezingen, specifieke collecties bij kunstuitingen, en door het bieden van gerichte dienstverlening, zoals programma-informatie en kaartverkoop. 4 Lezen en literatuur: De basisbibliotheek als inspiratiebron van lezen en literatuur. De bibliotheek biedt voor jeugd en jongeren van 0 tot 18 jaar een doorlopende leeslijn en een daarop aansluitende (digitale) collectie gericht op leesbevordering. De (digitale) collectie voor volwassenen sluit aan op het leesgedrag van de lokale bevolking (gedifferentieerd naar doelgroepen en behoeften), maar biedt ook een eenvoudige toegang tot de totale collectie van de Nederlandse openbare bibliotheken. Ook minder frequent gevraagde boeken die deel uitmaken van de literaire canon zijn in de collectie aanwezig. Literaire lezingen en voordrachten behoren tot de standaardactiviteiten op het gebied van leesbevordering. 5 Ontmoeting en debat: De basisbibliotheek als podium voor ontmoeting en debat. De bibliotheek is de neutrale, objectieve, niet partijdige ontmoetingsplaats, waar alle groepen van de samenleving elkaar kunnen tegenkomen. De bibliotheek biedt ruimte als vrijplaats voor lokale initiatieven, voor debat over maatschappelijke thema’s, voor voorlichting over complexe onderwerpen en discussie over onderwerpen van lokaal, regionaal, landelijk of mondiaal belang.
In de praktijk fungeren voor veel bibliotheken de richtlijnen met de verdeling over de 5 elementen niet zo sterk meer. De afgelopen jaren heeft het zich toegespitst, ook door de nadruk van OCW, op de belangrijke rol van de bibliotheek voor lezen en leesbevordering en kennis en informatie. De ontmoetingsfunctie van de bibliotheek speelt een basisrol als voorziening in een gemeente: de bibliotheek als belangrijk onderdeel van de leefbaarheid van een plaats, waar je ‘vrij’ naar binnen kunt om de krant te lezen, koffie te drinken, internetten (wifi) of mensen te ontmoeten (bijeenkomsten).
1
De richtlijn is richtinggevend voor het beleid van bibliotheken. In Nijkerk heeft de bibliotheek in haar beleidsplan (2010-2013) dat eind 2009 is vastgesteld en is aangeboden aan B&W van Nijkerk, gekozen voor de volgende speerpunten: Doel van de bibliotheek is er te zijn voor alle inwoners van de gemeente Nijkerk op het gebied van informatie, educatie, leesplezier, cultuur en ontmoeting. Aan de hand van de volgende speerpunten wordt dit uitgevoerd: 1. brede publieksfunctie: aantrekkelijke bibliotheek met nadruk op marketing en uitbouw van het bestaande winkelconcept 2. alliantie met het onderwijs: samenwerking op het gebied van vroeg- en voorschoolse educatie, dienstverlening aan het basisonderwijs met veel aandacht voor leesbevordering en spilfunctie op het gebied van cultuureducatie, dienstverlening aan het voortgezet onderwijs met o.a. programma’s voor mediawijsheid en maatschappelijke stage. 3. alliantie met de gemeente: voorbereidingen voor bibliotheekvoorzieningen in de nabijgelegen kernen, terugdringen van taalachterstand bij volwassenen en ondersteuning van de digitale informatievoorziening rond WMO en CJG.
Samenvatting resultaten 2011 1. Brede publieksfunctie - Marketingbeleid: Het beleid is opgesteld en per jaar wordt er een marketingactieplan opgesteld wat er dat jaar aan concrete activiteiten gaat gebeuren. In 2011 zijn een aantal acties geweest: nieuwe tarieven, onbemande openstelling, jeugd contributievrij van 14-17 jaar, Boekstart en Accent met in totaal meer dan 500 nieuwe leden. - Openingsuren: gestart met een proef met onbemand open. Dit is een succes en zal in 2012 worden uitgebreid naar meer dagdelen en vestiging Hoevelaken. De bibliotheek gaat per week in 2012 10,5 uur meer open. De totale openingstijden zijn nu: Nijkerk: 32,00 uur (was 26,00); Hoevelaken: 21,5 uur (was: 17,00 uur). De bemande openingsuren zijn door bezuinigingen teruggebracht. - Contributietarieven: deze zijn met 10 andere bibliotheken gelijk getrokken naar 48,00 per jaar. De 65+ korting is opgeheven. 2. Alliantie met het onderwijs Voorschoolse instellingen - collectief lidmaatschap: werken met een aantal instellingen nauw samen. Voor 2012 gaan we een project starten op 4 locaties met Boekstart. De vraag naar samenwerking is groot. - Activiteiten i.s.m. voorschoolse instellingen: we doen al wel activiteiten met hen maar hangt sterk samen met bovenstaande. Boekstart is al wel een goed lopend voorbeeldproject. In 2012 zal dit worden geintensiveerd. Basisonderwijs - Mediawijsheid: hierbij haken we aan bij de provinciale ontwikkelingen en in regioverband om gezamenlijk een programma te ontwikkelen. - Cultuureducatie: onze coördinerende rol zijn we gestopt omdat hiervoor geen geld beschikbaar is. Het onderzoek onder scholen door Cultuur.Uit is onvoldoende over hoe zij vinden dat het nu gaat tussen bibliotheek en school. In 2012 zal dit opnieuw moeten worden bekeken. - Groepsbezoeken: Tientallen klassen maken hiervan gebruik. Het programma wordt ieder jaar verbeterd en waar nodig wordt maatwerk toegepast. - Collectief lidmaatschap: we zijn druk aan het werven onder kinderen en hun ouders en lidmaatschap verplicht aan het stellen bij bijv. klassenbezoeken en het collectief abonnement voor scholen. Dit helpt en we zijn op de goede weg maar het is nog geen 100%. Ca. 90% van alle kinderen (8-12 jaar) is lid van de bibliotheek. De educatieve abonnementen zijn een schot in de roos en scholen nemen meer af van de bibliotheek. Het klassikaal lenen neemt ook een grote vlucht waarbij alle kinderen een pasje nodig hebben.
2
Voortgezet onderwijs - plan digitale ontwikkelingen en mediawijsheid: Het project met Accent is een stimulans voor mediawijsheid omdat My Life Story daar draait. - Cultuureducatie: zie basisonderwijs. - Bibliotheekbezoek 1e en 3e jaars: nog geen schoolbreed programma; wel project met Accent in het kader van de LEA. Ook heeft het Corlaer College een huurcollectie media voor hun eigen mediatheek. - Collectief lidmaatschap 13-17 jaar: jongeren van 14-17 kunnen nu gratis lenen. Alle leerlingen van Accent hebben nu een bibliotheekpas (die ze ook bij hun eigen bibliotheek kunnen gebruiken). 3. Alliantie met de gemeente Gemeente - bibliotheekvoorziening Nijkerkerveen: In 2010 zijn er veel onderhandelingen geweest, in de Raad, werkgroepen etc. Liggen nog steeds mogelijkheden bij vorming brede school. Inmiddels is er in 2011 wel een onderzoek door de gemeente en ICS opgezet om het voorzieningen niveau van Nijkerkerveen te bekijken. Met de kerngroep zijn we hierin deelnemer. Dit loopt door tot in 2012. - Servicepunten in de wijken: dit is verder nog niet uitgewerkt. Wel is er een mogelijkheid met het concept ‘Bibliotheek op School’. Dit is mogelijk een project in Provinciaal verband, waarbij naast een goede schoolbibliotheek, ook de wijk/buurt een mogelijkheid heeft om materialen te lenen en/of af te halen. WMO - voorlichting burgers: er is een onderzoek geweest over de gezondheidsinformatie in de gemeente Nijkerk. Daaruit blijkt dat het hiermee slecht gesteld is: versnipperd en niemand weet waar die moet zijn. Hier wordt inmiddels aan gewerkt. De rol van de bibliotheek is nog niet duidelijk. - gezondheidsinformatie: gesprekken geweest rondom (fysieke) voorlichting in het kader van de WMO. Inmiddels zijn we betrokken geweest bij het nieuwe WMO beleidsplan. Mogelijk dat de digitale informatievoorziening wel geregeld wordt zodat de bibliotheek net als bij het CJG de ‘achterkant’ kunnen onderhouden. Centrum Jeugd & gezin - Opvoedingsinformatiepunt: We doen nu de achterkant van de website van het CJG. Het steunpunt opvoeding is opgegaan in het CJG. Resultaten 2013 Hoe ver is bibliotheek Nijkerk op weg naar de resultaten in 2013 die zij zich ten doel hebben gesteld: • is 50% van de bevolking lid van de bibliotheek (in 2008: 24% ) - de deelname stijging door het aantal nieuwe leden in 2011 is bemoedigend (+500). Eind 2011 is de deelname 26% (was:24,93%). Door de invoering van contributievrijdom, Boekstart en meer activiteiten (met verplicht lidmaatschap) voor primair onderwijs is stijging van het % wel haalbaar maar 50% blijft wel heel ambitieus. • stabiliseren de uitleningen zich op het niveau van 2008 (2008: 373.000) - uitleningen zullen zo’n 375.000 worden (exacte cijfers nog niet bekend). • stijgt het aantal bezoekers met 25% (2008:164.000 tot 206.000 in 2013) - aantal bezoekers (2011: ca 153.000) (2010: 152.000) is op het zelfde niveau. Als we de digitale bezoekers gaan meetellen (ca 60.000) komen we er over heen (213.000).
3
Bij de vaststelling van het aantal fysieke bezoekers hebben we geen rekening gehouden met het effect van het buiten openingstijden om inleveren van materialen door de zelfservice in Nijkerk en het verlengen via internet. • zijn de vestigingen Nijkerk en Hoevelaken doorontwikkeld volgens het principe van het winkelconcept - Hier wordt aan gewerkt. In 2012 gaat de planvorming voor Hoevelaken van start. • zijn door de resultaten van de zelfservice de openingsuren verder uitgebreid: Nijkerk tot 30 uur (2008: 25 uur); Hoevelaken 20 uur (2008: 17 uur) waarbij de voorkeur van de klant doorslaggevend is - door bezuiniging zijn we teruggegaan in bemande openingsuren maar door onbemand open te zijn (nl. 100% zelfservice – niemand aanwezig om te helpen) kan het niveau zelfs worden uitgebreid: Nijkerk: 26,00 uur, Hoevelaken 17,00 uur. In 2012 wordt dit nog meer uitgebreid: Nijkerk 32,00 uur; Hoevelaken 21,50 uur. Hiermee hebben we onze doelstelling volgens het beleidsplan al bereikt. • zijn de huidige tarieven en uitleentermijnen die de bibliotheek hanteert vereenvoudigd en gericht op de wensen van de klant - Dit is gerealiseerd per 1 september 2011 en afgestemd met de andere bibliotheken in de provincie. • zijn er allianties gesloten met alle instellingen voor vroeg- en voorschoolse educatie en met scholen van het basisonderwijs waarbij de bibliotheek zorgt voor leesbevordering en voorkomen en bestrijding van taalachterstand. Alle kinderen die gebruik maken van de voorschoolse instellingen en alle leerlingen van de basisscholen zijn collectief lid geworden van de bibliotheek - Dit is nog niet zover maar door de LEA-projecten zijn we wel een eind in de goede richting. In 2012 gaan we met de voorschoolse instellingen mogelijk een vervolg op Boekstart realiseren. Met de basisscholen mogelijk een pilot voor Bibliotheek op School. • zijn er allianties gesloten met de vier scholen voor voortgezet onderwijs waarbij de bibliotheek zorgt voor digitaal aanbod afgestemd op de curricula en zijn er leuke, spannende lees- en taalproducten beschikbaar die zorgen voor leesplezier en die bijdragen aan taal –en leesbevordering. Alle leerlingen van het voortgezet onderwijs zijn collectief lid geworden van de bibliotheek. - zover is het nog niet maar het LEA project met Accent biedt een eerste kans. Ook Corlear heeft inmiddels een huurcollectie. • is er contributievrijdom tot 18 jaar - dit is gerealiseerd per 1 januari 2011. • zijn samen met de gemeente de eerste stappen gezet om te onderzoeken of een bibliotheekvoorziening in Nijkerkerveen tot de mogelijkheden behoort - dit staat nu weer op de agenda door een onderzoek te doen naar het voorzieningenniveau in Nijkerkerveen. • zijn er 30 activiteiten per jaar in samenwerking met de cultureel-educatieve instellingen georganiseerd, waarbij de bibliotheek regelmatig als gastvrouw dient en een coördinerende rol heeft. - door het niet uitvoeren van de cultuurnota is dit lastig. Wel zijn er nog genoeg culturele activiteiten voor scholen maar dat heeft meer te maken met onze rol in de leesbevordering. Het aantal activiteiten in 2011 ligt nu ruim boven de 30.
4
• heeft de bibliotheek in samenwerking met partners een opvoedingsinformatiepunt voor ouders, opvoeders en intermediairs in de gemeente Nijkerk - door de invoeging van het Steunpunt in het CJG is een lokale voorziening in de bibliotheek op een laag pitje gekomen. Er is nog geen zicht op een (digitale) mogelijkheid in de bibliotheek van het CJG (of andersom). Wel onderhoudt de bibliotheek de achterkant van de website van het CJG (ca. 320 instellingen en organisaties). • is in het verlengde van de aanwezige gezondheidsinformatie een koppeling gelegd tussen het Steunpunt Opvoeding, het Centrum voor Jeugd en Gezin en de maatschappelijke dienstverlening van de gemeente (WMO) - hiervoor zijn in 2010 de eerste gesprekken gevoerd. We zijn in 2011 betrokken bij de nieuwe beleidsnota WMO. Mogelijk dat we de achterkant van het digitale WMO-loket gaan beheren. • is de bibliotheek in 2009 gecertificeerd en zij voldoet in het vervolgtraject in 2012 aan de dan gestelde normen van de kwaliteitszorg - de stichting is gecertificeerd en zal tussentijds evaluaties houden samen met de werkgroep Kwaliteitszorg van de SGB om te zorgen dat we gecertificeerd blijven. In 2012 vindt een tussentijdse evaluatie plaats. • is in 2009 een 2e gebruikersonderzoek gehouden. De daaruit voortkomende verbeterpunten zullen leiden tot verdere optimalisering van de dienstverlening en producten aan haar klanten. Een 3e gebruikersonderzoek zal in 2013 volgen. - 2e gebruikersonderzoek is gehouden en drie verbeter werkgroepen hebben hun verbeterplan bepaald. Hieraan is ook in 2011 gewerkt: o.a. onderdelen van de collectie worden verbeterd, social media worden ingevoerd. De verbetering van de website vindt in 2012 plaats gekoppeld aan Bibliotheek.nl • is het bestuur omgevormd tot een Raad van Toezicht model conform de principes van Cultural Governance - hiermee is begonnen in 2010 om te zien waar het bestuur en de organisatie aan moet voldoen. Een groot aantal punten is het afgelopen jaar gerealiseerd waarbij in de loop van 2012 nog goed moet worden gekeken naar de voor- en nadelen van een Raad van Toezicht.
5
