Beroep 3 2014-2015 – Deelopdracht 1
Deelopdracht 1: Onderzoek naar het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek In deze deelopdracht ga je het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek onderzoeken. Geerts en van Kralingen (2011) definiëren onderwijsconcept als “Een onderwijskundig uitgangspunt dat bepalend is voor de didactische vormgeving.” De vraag is dus hoe op jouw leerwerkplek de leerlingen tot leren worden aangezet en op welke wijze leerdoelen kunnen worden bereikt. Je onderzoekt hoe het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek staat beschreven. Vervolgens selecteer je een aspect van het onderwijsconcept en onderzoek je of en op welke wijze dit aspect concreet wordt uitgewerkt in het handelen van een zelfgekozen docent (kan ook jijzelf zijn). Hiervoor gebruik je een vragenlijst. Bij het uitvoeren van dit onderzoek doorloop je de onderstaande onderzoekscyclus.
Kernactiviteit Oriënteren Richten
Plannen Verzamelen Analyseren en concluderen Rapporteren
Onderdeel opdracht Informatie verzamelen in de praktijk Onderzoeksvraag formuleren Mindmap maken Literatuurstudie Onderzoeksactiviteiten beschrijven en plannen Vragenlijst ontwerpen en afnemen Data vragenlijst analyseren Conclusie schrijven op basis van de analyse Onderzoeksverslag schrijven
Oriënteren In deze fase staat de volgende vraag centraal: Hoe wordt het onderwijsconcept van de leerwerkplek beschreven in documenten van de school? Je geeft antwoord op deze vraag door informatie te verzamelen in de praktijk: 1. Verzamel tekstbronnen van de school waarin informatie te vinden is over het onderwijsconcept van de school. Bijvoorbeeld: een schoolgids, beleidsplan, visiedocument, profielschets van de school, schoolwebsite, projectplan, etc. Je moet er minimaal twee gebruiken in deze opdracht. 2. Ga in de gevonden informatiebronnen op zoek naar elementen die verwijzen naar het door de school gehanteerde onderwijsconcept. Bijvoorbeeld: het gebruik van bepaalde didactische werkvormen, aandacht voor klassikaal onderwijs of juist leerpleinen, aandacht voor vakoverstijging of leergebieden, leertheoretische uitgangspunten, beroepsgericht leren en aandacht voor projectonderwijs. 3. Breng een ordening aan in de gevonden informatie en vat deze informatie samen. Dit neem je op in de inleiding van je onderzoeksverslag.
Beroep 3 2014-2015 – Deelopdracht 1
Richten In de oriëntatiefase heb je samengevat hoe het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek beschreven staat in interne bronnen. In deze fase geef je richting aan het onderzoek door in te zoomen op een didactisch aspect van het onderwijsconcept. 1. Maak een keuze voor een didactisch aspect binnen het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek. Je kunt bijvoorbeeld denken aan aspecten als differentiatie in de klas, het stimuleren van zelfstandigheid en het stimuleren van samenwerkend leren. 2. Formuleer een onderzoeksvraag (hoofdvraag met deelvragen) m.b.t. dit aspect op jouw leerwerkplek. 3. Nu je hebt geformuleerd wat je te weten wil komen met dit onderzoek, kun je je verdiepen in het gekozen didactische aspect. Dit doe je in de vorm van een literatuurstudie. Het is hierbij belangrijk dat je vakliteratuur gebruikt om het kernbegrip (af te leiden van het didactische aspect), deelaspecten en relaties te definiëren en in kaart te brengen. Je start hierbij met het maken van een mindmap om te bekijken wat je al weet en wat je nog nodig hebt aan informatie. Gebruik als bronnen het studiemateriaal uit de cursus en minimaal twee nieuwe zelfgezochte bronnen. Hulp:
4.2-4.5 uit Praktijkonderzoek in de school (formuleren onderzoeksvraag) Instructievideo over het formuleren van een onderzoeksvraag (zie http://youtu.be/WOXXlDHKNDo) 4.6 uit Praktijkonderzoek in de school (literatuurstudie) APA-richtlijnen
Plannen Je gaat onderzoeken of en op welke manier het door jou gekozen didactische aspect concreet wordt uitgewerkt in de praktijk door je werkplekbegeleider (of jijzelf als je al lesgeeft). Normaal gesproken bedenk je hier zelf een plan voor, maar in deze opdracht is dat plan al voor je uitgewerkt. Wat je moet gaan doen, lees je bij de fase ‘verzamelen’ en ‘analyseren en concluderen’. Hulp:
5.1-5.3 uit Praktijkonderzoek in de school
Verzamelen In deze fase verzamel je de data met behulp van een deel van de vragenlijst pedagogisch didactisch handelen voor VO. Daar voeg je zelf nog aanvullende vragen aan toe. Doe het volgende: 1. Lees en bekijk de instructie rondom de vragenlijst Pedagogisch Didactisch Handelen voor VO. Bepaal welke deelaspecten (taken in het pedagogisch didactisch handelen) van de vragenlijst jij nodig hebt om antwoord te geven op jouw eigen deelvragen. Als je bijvoorbeeld als aspect samenwerkend leren hebt gekozen, dan maak jij gebruik van deelaspect 6. ‘Leerlingen leren om
Beroep 3 2014-2015 – Deelopdracht 1
samen te werken’. Denk zelf goed na welke deelaspecten/items je nodig hebt om jouw begrippen goed te meten (dat kunnen meer deelaspecten uit de vragenlijst PDH zijn). Beschrijf en verantwoord je keuze goed in het gedeelte over methoden van je onderzoeksrapport. 2. Voeg vragen toe die volgens jou ontbreken en nodig zijn om jouw onderzoeksvraag te beantwoorden. Kijk goed naar hoe je deze eigen vragen op een goede manier formuleert. 3. Test je eigen gemaakte vragen op twee leerlingen en stel ze eventueel weer bij. 4. Neem jouw vragenlijst af bij een willekeurige klas leerlingen. Vraag hen de docent waar ze op dat moment les van hebben in hun hoofd te houden (of jou als je zelf al les geeft). Hulp:
6.1 en 6.4.5 uit Praktijkonderzoek in de school Instructie rondom de vragenlijst Pedagogisch Didactisch Handelen voor VO
Analyseren en concluderen In deze fase staan twee activiteiten centraal: - Analyseren van je data - Trekken van conclusies op basis van de analyses. Analyseren 1. Om de data te kunnen analyseren moet je ze eerst invoeren in Excel. Doe dit aan de hand van de instructievideo in HUbl waarin de invoering van data voorgedaan wordt. 2. Analyseer vervolgens de data met behulp van de instructievideo. 3. De resultaten van deze analyses rapporteer je bij het onderdeel ‘resultaten’. Concluderen In het onderdeel ‘conclusies’ beantwoord je met behulp van de analyses je onderzoeksvraag. Hulp:
7.3.1 en 7.3.4 uit Praktijkonderzoek in de school (voorgestructureerde data analyseren) Instructievideo’s over invoeren en analyseren van de data (zie http://youtu.be/OXVTpka2PJ0) 7.5 uit Praktijkonderzoek in de school (concluderen)
Rapporteren en presenteren De stappen van oriëntatie tot concluderen zijn doorlopen. Nu is het tijd alles samen te voegen tot een overzichtelijk onderzoeksverslag. Doe dat volgens het format in bijlage 1.
Literatuur Donk, C. van der & Lanen, B. van (2012). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Uitgeverij Coutinho. Geerts, W., & Kralingen, R. van (2011). Handboek voor leraren. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
Beroep 3 2014-2015 – Deelopdracht 1
Bijlage 1 Format onderzoeksverslag Hieronder staat beschreven welke onderdelen er in je onderzoeksverslag moeten zitten. Houd de onderstaande inhoud aan: Voorblad (Titel (noem de cursus in de ondertitel), datum, auteur (en studentnummer)) Inhoudsopgave 1. Inleiding Hier beschrijf je alles dat je gedaan hebt in de fasen oriënteren en richten in maximaal 500 woorden. Beschrijf de algemene kenmerken van je (leer)werkplek. Naam, plaats, denominatie, aanwezige niveaus, hoeveelheid leerlingen, aantal docenten, soort leerlingen en overige bijzonderheden. Beschrijf het onderwijsconcept van jouw leerwerkplek zoals dat weergegeven is in de diverse documenten op jouw school. Verwijs bij de beschrijving volgens APA naar deze bronnen. Beschrijf de onderzoeksvraag zoals je die geformuleerd hebt voor het onderzoek naar hoe het onderwijsconcept op papier daadwerkelijk uitwerkt in het handelen van de docenten (volgens hun leerlingen). Formuleer je hoofdvraag met bijbehorende deelvragen. De deelvragen moeten daarbij gaan over de aspecten uit het pedagogisch didactisch handelen die jij gekozen hebt. 2. Theoretisch kader Hier beschrijf je de uitkomst van de literatuurstudie die onderdeel is van de fase richten in maximaal 1000 woorden. Geef van alle begrippen in de deelvragen een goede definitie. Gebruik hierbij de literatuur uit de cursus in combinatie met bronnen die je zelf gevonden hebt. Geef aan welke aspecten de begrippen hebben en hoe die zich tot elkaar verhouden. Verwijs hierbij naar bronnen. Geef aan welke relaties er zijn tussen de begrippen in je deelvragen. Verwijs hierbij naar bronnen.
3. Methoden Hier beschrijf je hoe je het onderzoek hebt uitgevoerd in maximaal 750 woorden. Beschrijf wie er hebben meegedaan aan je onderzoek (respondenten) met de belangrijkste kenmerken van deze personen. Beschrijf de gekozen methode van dataverzameling en geef een verantwoording van deze keuze met behulp van Van der Donk en Van Lanen (2012). Beschrijf de gebruikte vragenlijst. Leg uit welke deelaspecten/items welke begrippen meten. Verwijs hierbij naar de bron waar de vragenlijst vandaan komt. Beschrijf het moment van afname. Beschrijf de manier waarop je de data hebt geanalyseerd.
Beroep 3 2014-2015 – Deelopdracht 1
4. Resultaten Hier beschrijf je wat de resultaten zijn van je onderzoek in maximaal 750 woorden. Beschrijf per deelvraag de resultaten van je onderzoek. Maak hierbij goed gebruik van percentages, gemiddelden en standaarddeviaties, visualiseer eventueel de belangrijkste gegevens in plaatjes. 5. Conclusie Hier geef je antwoord op de onderzoeksvragen in maximaal 750 woorden. Geef antwoord op iedere deelvraag. Verbind daarbij de data uit de vragenlijst aan het onderwijsconcept dat op papier staat. Wat is het verschil tussen ideaal en werkelijkheid? Evalueer je onderzoek. Bespreek de volgende zaken: o Hebben de leerlingen de vragenlijst goed kunnen invullen (betrouwbaar)? o Stonden er in de vragenlijst de goede items als het gaat om wat je wilde weten/meten? (valide) o Mag je op basis van dit onderzoek conclusies trekken die gaan over alle docenten op jouw school (generaliseren)? Doe een aanbeveling als het gaat om verder onderzoek. Doe een aanbeveling als het gaat om wat er gedaan kan worden om beter aan te sluiten op het onderwijsconcept op papier. Literatuurlijst (APA) Bijlagen (vragenlijst)
