Inhoudsopgave
Premisse
Deel I Sociaal-maatschappelijke aspecten
Inleiding Pluriforme hulpverlening Het systeemtheoretisch perspectief De houding van de therapeut Doel en doelgroep ‘Evidence-basedhulpverlening’ Hulpverlening of therapie; hulpverlener of (psycho)therapeut? Transcultureel, intercultureel of cross-cultureel Opbouw van het boek
13
13 14 15 15 17 17 18 19 20
1 Uitdagingen van de praktijk 23
Inleiding 1.1 Transculturele systeemtherapie 1.2 Uitdagingen voor de therapeut 1.2.1 De houding van de therapeut 1.2.2 Transculturele vaardigheden 1.2.3 Interculturele competentie 1.2.4 Oog voor de valkuilen 1.2.5 Vastgelopen contacten 1.3 Uitdagingen voor het team, de instelling en de opleiding 1.3.1 Uitdagingen voor teams 1.3.2 De instelling 1.3.3 Transculturele vaardigheid in de opleidingen tot therapeut of (psycho)therapeut
N. Jessurun - Transculturele vaardigheden voor therapeuten - © Uitgeverij Coutinho
23 24 26 26 26 27 29 32 37 37 39 41
2 Maatschappelijke aspecten van de transculturele
systeemtherapie 45
Inleiding 2.1 Migratie 2.1.1 Migrantgroeperingen 2.1.2 Migratie als bijzondere levensfaseovergang 2.1.3 Verschillende probleemlagen 2.1.4 Migrantenkenmerken 2.1.5 Migrantenproblematiek 2.1.6 Angst en weerzin 2.1.7 Migratie als maatschappelijk verschijnsel 2.2 Feminisme en transculturele systeemtherapie 2.2.1 Feministische theorie 2.2.2 Feministische hulpverlening 2.2.3 Beperkingen van de feministische uitgangspunten 2.2.4 Relatie van de feministische theorie met de migranten hulpverlening
45 46 48 51 54 54 56 63 64 67 67 68 70 71
Deel II Theoretische concepten en methodische bouwstenen
3 Theoretische concepten 77
Inleiding 3.1 Communicatietheorie 3.1.1 Coderen en decoderen 3.1.2 Communiceren 3.1.3 Axioma’s van de communicatie 3.2 Taal 3.3 Systeemtheorie 3.3.1 Uitgangspunten van de systeemoptiek 3.3.2 De systemische manier van werken 3.3.3 De wisselende aard van de waarheid 3.3.4 De factor macht 3.4 Bijdrage van de antropologie 3.4.1 Relatie tot zichzelf: Ik-ik, het Wij-ik en het Het-ik 3.4.2 Relatie tot de ander 3.4.3 Relatie tot de tijd 3.4.4 Relatie tot de natuur en het bovennatuurlijke 3.4.5 Samenvatting van de vier interactionele velden
N. Jessurun - Transculturele vaardigheden voor therapeuten - © Uitgeverij Coutinho
77 78 78 81 82 94 107 108 108 110 111 114 117 118 123 124 125
4 Bouwstenen van de transculturele systeemtheorie 129
Inleiding 4.1 Ontwikkelingen van de gezinstherapie in de tweede helft van de twintigste eeuw 4.1.1 De eerste en de tweede orde systeemtheorie 4.2 Het gezin 4.2.1 Het gezin als bijzondere groep 4.3 De levensfasen en het levensfase-multicontextmodel 4.3.1 De levensfasen 4.3.2 Het multicontextmodel 4.3.3 De gezinsconstellatie 4.4 Vooroordelen en hun invloed op de therapie 4.4.1 Spiritualiteit en religie 4.4.2 Traditionele geneeskunde 4.4.3 Rituelen en de levenscyclus 4.5 De driehoekentheorie 4.5.1 Historische context 4.5.2 Het driehoekenconcept 4.5.3 Werken met driehoeken 4.5.4 Samenvatting
129
129 131 135 135 138 138 142 147 156 157 161 167 171 171 173 175 181
Inleiding 5.1 De cybernetische stroming 5.1.1 Bouwstenen van de cybernetische stroming 5.1.2 Het proces 5.1.3 Alles is systeem 5.1.4 Kritiek op de tweede orde cybernetica 5.2 De narratieve stroming/het narratieve perspectief 5.2.1 Narratieve therapie 5.2.2 Rol van de narratieve therapeut
185 186 186 193 194 198 199 205 209
5 Ondersteunende methodische vaardigheden 185
N. Jessurun - Transculturele vaardigheden voor therapeuten - © Uitgeverij Coutinho
Deel III Vaardigheden
6 Systemisch bevragen, gegevens ordenen en interpreteren
met behulp van genogrammen 213
Inleiding 6.1 Gegevens verzamelen 6.1.1 De lineair-causale manier van gegevens verzamelen 6.1.2 Systemische manier van gegevens verzamelen 6.1.3 Narratieve manier van gegevens verzamelen 6.2 Ordenen van gegevens: het genogram 6.2.1 Het tekenen van een genogram 6.2.2 Het standaardgenogram 6.2.3 Gecompliceerde genogrammen 6.3 Het proces van een genogram maken 6.3.1 De methodiek van de gegevensverzameling 6.3.2 Historische context 6.3.3 De drie D’s 6.3.4 Valkuilen bij het maken van genogrammen 6.4 Interpretatie en evaluatie van de gegevens 6.4.1 Levensfaseovergangen en intergenerationele patronen 6.4.2 Familiegeheimen en onvermoede bronnen 6.4.3 Genderproblematiek 6.4.4 Plaats in de kinderrij 6.5 Werken met genogrammen 6.5.1 Het maken van een genogram van de eigen familie 6.5.2 Interpreteren van genogrammen 6.5.3 Aan het werk met je eigen gezin van herkomst
213 214 214 215 217 219 220 223 225 228 228 231 232 234 234 234 236 237 239 240 240 241 243
Inleiding 7.1 Non-verbale signalen en lichaamstaal 7.1.1 Onbewuste boodschappen 7.1.2 Registreren en interpreteren 7.2 Pijn: communicatie met het lichaam 7.2.1 Pijnsensatie en -manifestering 7.2.2 Pijnbeleving en -acceptatie
249 250 253 254 256 257 258
7 Lichaamstaal en pijn 249
N. Jessurun - Transculturele vaardigheden voor therapeuten - © Uitgeverij Coutinho
7.3 Lichaamsgerichte therapie 7.3.1 Inventariseren van de onverklaarde pijnklachten 7.3.2 Lichaamsgericht werken aan pijnklachten 7.3.3 Een uitgebreide casus 7.3.4 Interventies bij pijnklachten 7.3.5 Gebruik van gezegden en uitdrukkingen als metaforen voor lichaamsgerelateerde klachten
260 260 262 266 269
Inleiding 8.1 Overwegingen nog voor het eerste gesprek heeft plaatsgevonden 8.1.1 Wie wordt uitgenodigd? 8.1.2 Het belang van de systeemtherapeut 8.1.3 Met wat voor gezin krijgt de therapeut te maken? 8.1.4 Kinderen 8.1.5 Voorbereidingen voor het eerste gesprek na een intake 8.1.6 Voorbereiding van een eerste gesprek waarbij geen intake of verwijzing plaatsvond 8.2 Het proces van het eerste gesprek 8.2.1 De initiële fase 8.2.2 Vervolg van het gesprek 8.3 Randvoorwaarden bij gesprekken 8.3.1 Taalgebruik 8.3.2 Invloed van de therapeut 8.3.3 Overdenking van het gesprek 8.4 Tot slot
275 275 276 278 278 279 280
271
8 Het systemisch (kennismakings)gesprek 275
281 281 281 284 287 287 289 290 291
Deel IV Oefeningen
Inleiding Algemene oefeningen Oefeningen bij hoofdstuk 1 Oefeningen bij hoofdstuk 2 Oefeningen bij hoofdstuk 3 Oefeningen bij hoofdstuk 4 Oefeningen bij hoofdstuk 5 Oefeningen bij hoofdstuk 6 Oefeningen bij hoofdstuk 7 Oefeningen bij hoofdstuk 8 N. Jessurun - Transculturele vaardigheden voor therapeuten - © Uitgeverij Coutinho
295 297 303 313 317 324 329 331 335 341
Bijlage 1 – De korte uitsprakenlijst 343 Bijlage 2 – Sleutels bij de verborgen figuren 347
Referentielijst 349 Naamregister 367
Zakenregister 371
Over de auteur 379
N. Jessurun - Transculturele vaardigheden voor therapeuten - © Uitgeverij Coutinho
