De weidse en robuuste Rwenzori Mountains verschijnen achter de wolken na een pittige regenbui. 96 GRANDE GENIETEN GRANDE GENIETEN 97

Exploreer Oeganda,

Terug naar

Afrika’s mooiste

de bron

De weidse en robuuste Rwenzori Mountains verschijnen achter de wolken na een pittige regenbui. 96 GRANDE GENIETEN

GRANDE GENIETEN 97

D

e Nijl vindt er zijn oorsprong, evenals de mens zijn ‘naaste’ verwanten. Oeganda is beroemd vanwege de zeldzame berggorilla’s, maar is veelzijdig op het vlak van wildlife, landschappen en vegetatie, zoals in de adembenemende Rwenzori Mountains. Herstellend na jaren van schrikbewind, toont Oeganda zijn ware aard: een land vol potentie en natuurschoon. Tekst Angelique van Os Fotografie Henk Bothof

H

et busje schudt hevig naar alle kanten. Snel sluit hij het raampje, vlak voor een stofwolk ons het zicht beneemt. Een volgepropt taxibusje (matatu) raast ons voorbij. Gids en chauffeur Gordon Mawanda moppert. Hoewel de Oegandees het onverantwoorde ‘wilde westen’-gedrag van sommige automobilisten en motorrijders gewend is, blijft het ook voor hem oppassen geblazen. Mawanda kent de routes op zijn duimpje; hij werkt al ruim tien jaar in de toeristenbranche. Tweeënhalf jaar geleden gooide hij het roer onverwacht om. Het Nederlandse echtpaar Rob de Lange en Mechtild Alferink waren getipt door een vriendin om met deze gids op pad te gaan. Het klikte fantastisch en tijdens de vele uren en gesprekken onderweg leerden ze de Oegandees beter kennen. “Ik vroeg Gordon naar zijn toekomstplannen en waarom hij niet voor zichzelf begon”, aldus Rob, een gepensioneerde doctor in de sociale wetenschappen en communicatie. “Hij vertelde dat hij niets liever zou willen, ook omdat hij andere gezinnen aan werk wilde helpen. Het probleem was dat hij voor een eigen reisbureau een klantennetwerk en startkapitaal nodig had en nu net genoeg overhield om zijn gezin te onderhouden. Mijn vrouw en ik lieten het gesprek bezinken en zeiden later tegen elkaar: waarom gaan we dat niet samen met hem opzetten? Hij heeft de knowhow, spreekt de taal, heeft de lokale contacten, is zakelijk ingesteld en betrouwbaar. Als wij hem nu een startkapitaal verschaffen? Als we thuis zijn en het enthousiasme is nog steeds aanwezig, dan gaan we ervoor…” Gordon Mawanda ging nietsvermoedend naar een internetcafé om zijn e-mails te lezen. Toen hij het uitgebreide verhaal van het Nederlandse echtpaar las, stond zijn hart even stil. “Ik kon het niet geloven. Ik heb de regels wel tien keer gelezen: ‘Gordon, we willen je helpen. Dit is geen liefdadigheid, maar we willen samen een bedrijf opzetten. Mechtild schrijft een marketingplan, je koopt een goed busje en we gaan ervoor!’ Zo is Rungu Tours geboren. We hebben inmiddels zo’n 35 trips gedaan. Het is hard werken, maar ik ben zielsgelukkig”, zegt Gordon Mawanda met een brede glimlach.

Kleurrijk straatbeeld

Matokeverkopers stallen hun waar uit aan de doorgaande weg. Het is hard werken als drager, want de bananen worden veelal kilometers ver vervoerd, te voet of met de fiets.

98 GRANDE GENIETEN

“Zijn jullie klaar voor de ‘African massage’? vraagt Gordon Mawanda. Het avontuur van de onverharde wegen begint kort nadat we hoofdstad Kampala achter ons gelaten hebben. De mensenmassa en het chaotische verkeer nemen af, terwijl afwisselende landschappen en dichtbevolkte dorpjes toenemen. Loslopende kuddes Ankole-koeien – herkenbaar aan hun enorme hoorns en geitjes barricaderen regelmatig de weg. Kinderen in schooluniform lopen al in alle vroegte langs de berm. Wanneer ons 4-wheel drive busje voorbijrijdt, zwaaien de kinderen uitbundig terwijl ze luidkeels roepen: “Muzungu, how are you?!” Steeds meer blanken bezoeken Oeganda, maar in vele delen van het land trekken toeristen toch nog veel bekijks. Volwassenen zijn wat gereserveerder

Het gezicht achter Rungu Tours: Gordon Mawanda.

en focussen op hun werk: vrouwen dragen enorme houtstapels op het hoofd, terwijl mannen per fiets grote matokestronken – bananen - de heuvels op duwen. Overal in het land heerst een vergelijkbaar straatbeeld. Dat geldt evenwel niet voor het landschap, want dat verandert constant, van de heuvelachtige en waterrijke savanne van Murchisson Falls, het uitgestrekte en geïsoleerde Kidepo, de groene theevelden rond het regenwoud Kibale Forest, tot de hoge pieken van de Rwenzori Mountains, de robuuste Virguna-vulkanen en het ondoordringbare woud van Bwindi. Oeganda is een groot sprookjesboek, waarbij zich op elke bladzijde een nieuw verhaal ontvouwt. Weliswaar is het ene bekender dan het andere. Zoals de mysterieuze geschiedenis en mythen over de oorsprong van de Nijl, die via Egypte uitmondt in de Middellandse Zee. Afrika’s langste rivier stroomt vanuit het immense Victoriameer omhoog en ontspringt in de Victoria Nijl, die 120 kilometer lang het geliefde park Murchison Falls doorkruist. De aders van de Victoria en Albert Nijl vloeien samen in het Pearsonkanaal, waarbij de Albert Nijl opgaat in Soedan.

Mountains of the Moon Minder bekend zijn de Rwenzori Mountains, in het zuidwesten van Oeganda en grenzend aan de Democratische Republiek Congo. In dit nationale park (120 bij 50 kilometer) heb je de derde hoogste (5.109 meter) en grootste bergketen van het continent. Een groot verschil met de Kilimanjaro (Tanzania) en Mount Kenya (Kenia) is dat de ‘Mountains of the Moon’ slechts een kleine 1.500 tot 2.000 bezoekers per jaar tellen. Hoe is dat mogelijk? Volgens Ilischa Balrukku, al 25 jaar ranger-kok en werkzaam voor de Rwenzori Ranges Guides and Escorts

›

GRANDE GENIETEN 99

Association (RRGEA), komt dat enerzijds door de slechte marketing en de fysieke moeilijkheidsgraad, anderzijds door de politieke onrust die het land teisterde. “Begin jaren 1970 waren er veel reisexpedities en onderzoekers in het gebied. Het schrikbewind van Idi Amin maakte daar abrupt een einde aan. De vele burgeroorlogen en de onrust met de grensgebieden en rebellen in Congo isoleerden de Rwenzori, die een goudmijn werd voor stropers van olifanten, antilopen en knaagdieren. Toen ik onlangs in Duitsland was, vroeg men nog steeds naar Amin. Ze hebben geen idee dat Oeganda sinds 2006 weer stabiel is. Mensen zijn wantrouwig, maar hier heerst rust. Er is veel veranderd in zeven jaar tijd, nadat nog zo’n schurk, Joseph Kony, uit Oeganda verdween. Het is belangrijk dat filmploegen zoals de BBC de wereld laten zien wat voor een uniek gebied dit is.” Balrukku heeft in alle tien nationale parken gewerkt en de hoogste bergen van Afrika beklommen. De Rwenzori zit in zijn bloed: zijn grootvader was een van de eerste dragers en zijn vader werkte ook in het park. “Er is geen vergelijkbare plek. Elke 500 meter of elke kilometer verandert de vegetatie. Zelfs tussen de pieken van 4.000 naar 5.000 meter verandert de omgeving. Je zult versteld staan. En neem regenkleding mee, want de weersomstandigheden zijn zeer onvoorspelbaar.” We zijn benieuwd. Wanneer we een dag later onze eerste stappen in het park zetten, begint het al te plenzen.

Het mysterieuze mikado-bos van bamboe reikt meters hoog naar de hemel.

100 GRANDE GENIETEN

“Welkom in de Rwenzori”, zegt gids Lazarus Bwambale met een zure grijns wanneer hij kijkt naar de grauwmistige lucht. Regenpakken en laarzen komen tevoorschijn, maar die zijn na twintig minuten al doorweekt. We starten op ruim 1.600 meter hoogte en klimmen half soppend naar boven. De Mahoma Trail is sinds augustus 2012 in gebruik en vormt samen met het ‘oude pad’ de interessantste maar ook pittigste van de acht trekkingroutes in het uitgestrekte park. Beide paden komen na meerdere dagen klimmen uit op de eeuwige sneeuw van de bergen Baker (4.843 meter), Stanley (4.563 meter), Speke (4.890 meter) en Margherita (5.109 meter), waarvoor bergervaring vereist is.

Ongerept woud De rijke en afwisselende vegetatie waar Balrukku zo enthousiast over spreekt, is inderdaad overweldigend. De eerste 300 meter zijn lang en steil. Het eeuwenoude natte bos vol tropische planten, klimmers, hoge struiken en metershoge bomen verandert na ruim twee uur lopen in een groot open veld vol enorme dichtbegroeide varens. Het smalle pad verdwijnt bijna in de groene plantenzee. Na zo’n honderd meter kronkelt het pad omhoog. Grote stappen. Het klimmen kost veel energie. De grond is glad; overal liggen bladeren op de grond. Even stoppen en op adem komen. Plots klinkt er een harde kreet in de verte, een mix tussen een krolse kater en een geit. Gids Bwambale legt zijn vinger op de mond en wenkt om naast hem te komen ›

Prachtig uitzicht over de sprookjesachtige meertjes en heuvels van Lake Bunyonyi.

Het geeft een kick om op enkele tientallen meters zeldzame witte neushoorns te kunnen aanschouwen in het Ziwa Rhino Sanctuary. Rechts het eerstgeborene Oegandese kalf, Obama. GRANDE GENIETEN 101

GRANDE-tips staan. “Er zitten daar blauwapen, zeldzame primaten. Pak je verrekijker. Zie je ze?” vraagt hij. Via het loepzuivere Swarovskiglas is een zwarte aap te zien met een lange sierlijke staart en een blauwe gloed over zijn rug. Vanuit een boom tuurt hij van zo’n honderd meter aan de overkant onze kant op. Plots razen er een rode staart en vleugels voorbij. “Dat was een rood-blauwe turaco”, roept de gids. “Deze schuwe vogels komen alleen hier voor.” We lopen door, in één dag willen we het tweede kamp bij het Mahoma-meer bereiken op 3.300 meter. Dat is aanpoten en ruim zeven uur lopen, maar voor geoefende wandelaars en doorzetters is dat te doen. Het ongerepte woud slingert via smalle paden omhoog, met uitzicht over de alpen, bedekt door een waas van mist. Eindelijk klaart het op en breekt de zon door.

Waar paradijsje De overgang naar het ‘mikado-bos’ van bamboe is het begin van de tweede zone. De metershoge ‘stangen’ vormen een mysterieus stilleven, doordat vele planten zijn omgevallen. De lucht is nauwelijks zichtbaar, zo dicht is het bos. Het vogelgezang neemt af; de stilte overheerst. Overal hangen lianensliertjes en het stevige bamboe is bedekt met bedjes van mos. De fijne blaadjes op de grond maken plaats voor blubberige drab. “Hier begint het olifantenpad. Kijk uit, het is glad”, waarschuwt de gids. De schuwe bergolifanten reizen ’s nachts, maar laten met hun keutels en sterke

Safari & verblijf

geur duidelijke sporen achter. Ondersteund door een bamboestok ploeteren we door de glibberige modder. Kaplaarzen zijn hier onmisbaar. Even niet opletten betekent onderuitgaan… “Nu ruik je in ieder geval lekker”, grapt de gids. Uit het niets verdwijnt het bamboe en verschijnen de sprookjesachtige Chionanthus virginicus, beter bekend als ‘Old Man’s Beard’. De lange mosachtige draadjes doen denken aan een lange baard. Na een halfuur verdwijnt het olifantenpad. We steken kleine riviertjes over en komen uit aan de andere kant van de heuvel, waar de prachtige Rukenga-vallei zich openbaart. Hoge moerasachtige grassen hebben de overhand, aangevuld door Old Man’s Beardbomen. Her en der kun je kleine, eeuwig bloeiende bloemen (Mimulopsis eliotti) spotten en een aantal reuzenlobelia’s pronken statig naar de horizon. De robuuste Lobelia bequaertii heeft een rozetachtige kraag en een diameter van zo’n 80 centimeter. Het is de enige soort met bijna komvormige schutbladeren en kan zo’n vijf meter hoog worden. Wil je planten zien van zelfs tien meter hoog, dan moet je minstens vier dagen op trekking, want de lobelia’s bevinden zich tussen 3.700 en 4.300 meter hoogte. Aan de rand van de vallei stroomt een alpenriviertje. Het lijkt het vredigste plekje op aarde, een waar paradijsje.

Oeganda heeft naast vele primatentrekkings en wandelmogelijkheden ook fraaie safariparken die geschikt zijn voor game drives en boottochten over de Nijl, zoals eyecatchers Murchisson Falls en Queen Elizabeth. Hier zijn leeuwen, olifanten, giraffen, nijlpaarden, luipaarden, zebra’s, buffels en antilopen te vinden. Deze parken hebben de hoogste wildlifedichtheid. Het geïsoleerde Kidepo Valley in het uiterste noorden is een van de mooiste parken dankzij zijn uitgestrekte en ongerepte savannes. Meer info: www.ugandawildlife.org. Zie ook www.rwenzorimountainsguides.com en www.friendagorilla.org. Een mooie afsluiter van de driehoek Kibale-Rwenzori-Bwindi is het kleinste safaripark, Lake Mburo (370 km2), dat op de weg naar Kampala ligt. Dit compacte park bestaat uit een mix van vijf meren, moeras, acaciabomen, laag struikgewas en open savanne, maar is ook omringd door rotsen uit het precambrium, die meer dan 500 miljoen jaar oud zijn. Er leven zo’n 350 vogelsoorten en diverse antilopen, zebra’s, buffels, luipaarden, hyena’s en apen. Game drives in de ochtend of middag zijn goed te combineren met een bootsafari. In een klein motorbootje toont een gids het bedrijvige leven aan de waterkant, wat fraaie plaatjes kan opleveren, zoals een gapend nijlpaard, een visarend die zijn vleugels gespreid droogt in de zon of een jonge krokodil die het water in duikt.

Bescheiden levenswijze De laatste klim tot het tweede rustkamp is stijl en pittig. Moe maar voldaan gooien de dragers, die ons bepakt en

102 GRANDE GENIETEN

Een Afrikaanse Fish Eagle slaat zijn vleugels uit om te drogen in het zonnetje, Lake Mburo.

Rwakobo Rock

›

Geheel in stijl afsluiten kan sinds oktober 2012 bij Rwakobo Rock, een nieuwe ecolodge van de Brit Chris Roberts en zijn gezin. Restaurant annex loungezaal met enorme rieten kap ligt bovenop een heuvel en heeft een adembenemend weids uitzicht. Omdat er geen ramen of deuren zijn, zit je heel dicht op de natuur. Tijdens het ontbijt kijk je uit op impala’s, bushbacks of de tamme waterbok Anchie. De acht knusse lodges zijn sober chic ingericht en wat is er mooier dan vanuit een natuurstenen douche, met opgewarmd water van zonne-energie, uit te kijken over het natuurschoon van Lake Mburo? Het eten is overigens goed en het personeel is zeer vriendelijk. De familie Roberts biedt verder mountainbikesafari’s aan. Het is een heerlijk vrije ervaring om ’s ochtends vroeg tussen de zebra’s, topi’s en impala’s te fietsen. Het is wel hobbelig en nat, dus weinig bagage meenemen. De dieren zijn schuw, maar met een beetje geduld soms heel dichtbij. www.rwakoborock.com, [email protected]

Rhino Sanctuary

De zeldzame drieneushoornige kameleon komt alleen in de Rwenzori Mountains voor.

Nijlpaarden zijn regelmatig te spotten tijdens een boottochtje in Lake Mburo.

Het minder bekende Ziwa Rhino Sanctuary is het enige wildlifereservaat in Oeganda waar de witte neushoorn leeft. Het dier was in1983 vrijwel uitgestorven door stroperij, maar dankzij Rhino Fund Uganda en buitenlandse samenwerkingsverbanden is er weer hoop voor de neushoorn. In 2004-2005 werden er zes neushoorns uitgezet, twee uit een Amerikaanse dierentuin en vier wilde dieren uit Kenia en Zuid-Afrika. Inmiddels is de kudde uitgebreid tot twaalf exemplaren. De dieren leven vrij maar beschermd, en het eerstgeboren kalf heet Obama, omdat hij een mix is van Amerikaanse en Keniaanse ouders. Tijdens een neushoorntrekking is het mogelijk – als de wind gunstig

Heerlijk vertoeven met prachtig uitzicht vanaf het nieuwe Rwakobo Rock.

staat - om de beesten vanaf slechts tien meter te zien. Dat geeft een magisch en spannend gevoel. Neushoorns zien en horen slecht, maar hebben een sterke neus. Als ze onraad ruiken, kunnen ze agressief worden en een snelheid halen van 45 kilometer per uur. Op afstand genieten dus. Oeganda scoort ook hoog bij vogelaars, er kunnen maar liefst 1.000 (!) soorten gespot worden. In Ziwa is het ook mogelijk om een vogel-kanotrekking te doen. Een zeldzaam exemplaar is de prehistorische schoenbekooievaar. Deze vogel van ruim 1,20 meter groot leeft in waterrijke gebieden, zoals hier en rond Murchisson Falls, Semliki en Entebbe. www.rhinofund.org

GRANDE GENIETEN 103

bezakt hebben ingehaald, hun materialen neer. Even wat drinken en dan de tenten opzetten aan de rand van het Mahoma-kratermeer. Onder de dragers is ook een vrouw, Gafina. Ze doet dit zware werk zodat ze het schoolgeld van haar drie kinderen kan betalen. Zeven jaar geleden overleed haar man en werd ze de kostwinner voor haar gezin. Elk kwartaal betaalt ze per kind 70 dollar, wat een flinke opgave is voor een alleenstaande ouder. Waarom hertrouwt ze niet? “In Oeganda wordt van een vrouw die hertrouwt, verwacht dat ze een kind baart voor haar nieuwe man. Aangezien ze al wat ouder is en drie kinderen heeft, ziet ze dat niet zitten”, vertaalt Lazarus Bwambale. Toch is de hardwerkende Gafina gelukkig: ze heeft haar kinderen en familie en dat is het belangrijkste. Deze bescheiden levenswijze is een belangrijk kenmerk van de Oegandezen. Bij een eerste kennismaking vinden westerlingen het straatbeeld en de bevolking wellicht armoedig, maar toch lijken de meeste mensen in hun primitieve huizen gelukkig. Ze hebben voldoende voedsel, een dak boven het hoofd, werk en elkaar. Zelfs de armsten hebben een toekomst, zoals de huidige president Yoweri Museveni bewezen heeft. Hij groeide op in een zeer arm gezin. Ook Gordon Mawanda deelt een vergelijkbare ervaring, en vier van zijn zeven broers en zussen hebben succesvol de universiteit afgerond. “Ik had vroeger nooit gedacht dat ik een eigen reisbureau zou runnen of dat mijn broer dokter zou worden. Wel was ik vastbesloten om iets te bereiken in mijn leven. Arme leerlingen die op school goed hun best doen en uitblinken, worden omarmd. Ze ontvangen een studiebeurs en hebben voor hun afstuderen al zicht op een baan, zoals in mijn geval in de toerismesector.”

Groene savanne Terug naar het kampvuur, waar de mist plaatsmaakt voor heldere sterren, omlijst door de donkere schaduwen van de portal peaks. Deze keer beklimmen we ze niet, maar terugkomen doen we zeker. Het afdalen gaat de volgende dag een stuk sneller, maar is verraderlijk. De paden zijn smal en rotsachtig en vormen een aanslag op onze knieën en bovenbenen. Gelukkig is het droog. Terwijl Gafina ons vrolijk inhaalt, stopt ze plotseling en loopt vastberaden naar een groepje varens. Voorzichtig tovert ze met haar wandelstok een prachtige driehoornige kameleon te voorschijn, een zeldzame soort die alleen hier voorkomt. Het laatste stuk van de

TIP Wil je deelnemen aan een safaritracking, dan is een goede verrekijker een waardevolle aanwinst. GRANDE testte de Swarovski Optik, CL Companion 8x30: een compacte verrekijker die zo scherp is dat je haast een 3D ervaring hebt, wat het kijken naar dieren een extra dimensie geeft. Prijs: 1.000 euro. www.swarovskioptik.nl

104 GRANDE GENIETEN

tocht gaat rond de woeste Kiohio-rivier. Dit wordt de Monthone-zone genoemd. Dit gebied doet denken aan een groene savanne, een open gebied vol lage struiken, aangevuld met eeuwenoude tropische bomen. Een prachtige en verrassende afsluiting. Na zo’n vier uur lopen zit het erop en beamen we de legendarische woorden van ontdekkingsreiziger Douglas Freshfield: “Je mag bekend zijn met de Alpen en de Kaukasus, het Himalayagebergte en de Rocky Mountains, als je niet hebt rondgedwaald in het Rwenzori-gebergte, valt er nog veel te ontdekken.”

Chimps spotten De ene trekking zit er nog niet op, of de andere staat al voor de deur. Oeganda is hét land van de primaten. Er leven tientallen soorten apen, waarvan de zeldzame berggorilla de bekendste is. De chimpansees in het regenwoud van Kibale vormen een mooi begin. Het park heeft de hoogste primatendichtheid met zijn dertien soorten, waaronder de zwart-witte colobus, bavianen, roodstaartapen en de grey-cheeked mangabey. Voor het spotten van apen is uiteraard een beetje geluk nodig, evenals droog weer. Na een briefing over de veiligheidsvoorschriften en de regels (geen snelle bewegingen, geen geluiden nabootsen, vijf meter afstand houden en wie verkouden is, mag niet mee), vertrekken drie kleine clubs van zes met een ranger. Via een walkietalkie is er onderling contact. Geruisloos, bijna sluipend worden takken en gladde kronkelende boomwortels ontweken. De ranger loopt kriskras door het regenwoud. In de verte klinkt na een kleine twintig minuten plots keihard gekrijs. Het geluid bezorgt ons even een schrikreactie, maar dit is geen agressief gedrag: de apen nodigen elkaar uit om vijgen te komen eten. De gids praat in de walkietalkie. “Volg mij”, zegt ze fluisterend. Het geluid wordt harder en bijna automatisch gaan de neuzen omhoog, richting de metershoge bomen. Ze zitten ver weg, beschut achter een groen bladerdak. Af en toe bewegen de takken. Chimps spotten betekent geduld hebben, want de natuur laat zich niet regelen. Terwijl we langs een aantal bomen turen, verschijnt er plots een wandelend exemplaar, dat vliegensvlug de boom in klimt. Een eindje verderop zitten twee mannetjes te luieren in een boom terwijl ze knabbelen op een takje. De walkietalkie krast opnieuw, we gaan verder. Het andere groepje heeft een mannetje ontdekt dat bijna poserend op de grond zit. Na een aantal minuten heeft hij genoeg van zijn ‘paparazzi’ die op amper drie meter afstand van hem staan. En de climax volgt nog: na tien minuten lopen zien we een groepje van vier chimpansees op een omgevallen boomstam zitten. Er wordt druk onderling gevlooid, gekrabd en geknuffeld. Een uniek moment, want hoewel de mensapen dagelijks bezoek gewend zijn, stellen ze zich niet vaak zo kwetsbaar op.

De lokale bevolking rond Kibale Forest werkt hard op een theeplantage.

Uniek moment: tijdens een chimptrack wordt er druk gevlooid, gekrabd en geknuffeld.

Sierlijke slingeraars De kleine Golden Monkeys zijn minder bekend en niet makkelijk van dichtbij te zien. De goudkleurige beweeglijke › GRANDE GENIETEN 105

aapjes (zo’n 1.100 in totaal) leven alleen in het zuidelijkste puntje van Oeganda, in het Mgahinga National Park. Dit park is omgeven door een laag bos, heide en de Virungavulkanen en verbindt Congo, Rwanda en Oeganda. Het is bekend vanwege de gorilla trackings, die vooral populair zijn in Rwanda. De vegetatie is weliswaar minder spectaculair dan Rwenzori of Bwindi, maar de Muhuvura-, Mgahinga- en Sabinyo-vulkanen compenseren zonder meer het uitzicht met hun mystieke vormen. Wie een goede conditie heeft, kan ze in één of twee dagen beklimmen en wordt verrast door de fraaie kratermeren op de top. De speurtocht naar de gouden aapjes is vergelijkbaar met een gorillatrack: spoorzoekers gaan vooruit en proberen de dieren te traceren. Het klimmen verloopt redelijk soepel; na zo’n twee uur zijn de dieren gevonden in de bamboezone, onderaan de voet van Mgahinga. Sierlijk dansen de middelgrote aapjes van de ene tak naar de andere. Soms gaat het even mis wanneer ze over de metershoge bamboeplanten slingeren en er ineens een gat is. De dunne bladeren vangen de apen niet op, waardoor ze met flinke snelheid naar beneden razen. Hun lange staarten en armen bieden redding en, hop, even snel zitten ze in de volgende boom. Met een verrekijker zijn de bedrijvige dieren makkelijker te volgen.

Lucratieve business Het absolute hoogtepunt onder de primaten blijven de reusachtige berggorilla’s. Op zo’n tweeënhalf uur rijden van Mgahinga, langs de duizend meertjes van het heuvelachtige en groene Lake Bunyonyi, komt vanuit de laaghangende mist het ondoordringbare regenwoud van Bwindi op zo’n 2.000 meter hoogte tevoorschijn. Van de 720 wilde gorilla’s leven er 320 exemplaren, in negen families, in Bwindi. De Oegandese krant The Daily Monitor meldde half september 2012 dat de directeur van het Oegandese Verkeersbureau, Cuthbert Baguma, kenbaar had gemaakt dat de inkomsten uit toerisme in vijf jaar tijd zijn verdubbeld, van 440 naar 800 miljoen dollar. De gorillatrackings bedragen hier 60 procent van! Een lucratieve business voor de Uganda Wildlife Authority (UWA) en de Oegandese regering. Bezoekers tellen 500 dollar per persoon neer om een uur bij de vriendelijke reuzen te mogen verblijven. Toch is het geld het zeker waard, niet alleen omdat het een ‘once in a lifetime experience’ is, maar ook omdat het 25.000 jaar oude woud zo behouden blijft. Verder is er in het noorden van Bwindi een klein onderzoeksteam dat het sociale en eetgedrag van de beesten bestudeert. Tot slot houdt de UWA met zijn rangers toezicht op stropers en jagers. Het probleem is evenwel dat de straffen voor wildcrimes te soepel en te laag zijn en corruptie vaak een rol speelt. Ze komen gelukkig nauwelijks meer voor, maar toen in 2010 stropers een gorilla hadden gedood, werden ze vrijgelaten nadat ze amper 40 dollar boete hadden betaald. Absurd, natuurlijk. De regering werkt eraan om de wetten te veranderen en straffen te verscherpen. Daarnaast zijn 106 GRANDE GENIETEN

Een gouden aapje komt voorzichtig kijken naar zijn bezoek. De sierlijke slingeraar leeft in een grote goep rond de Virunga-vulkanen.

de betrokkenheid en kennisoverdracht van de beesten belangrijk voor de lokale bevolking. Zo’n 5 procent van de parkopbrengsten wordt besteed aan lokale projecten, zoals nieuwe scholen, watertanks en gezondheidszorg. Lokale gemeenschappen zien steeds beter in dat gorilla’s ook iets opleveren. Volgens ranger James Otekat is er een flinke voorwaartse sprong gemaakt; hij heeft in de afgelopen acht jaar geen gewelddadige incidenten meegemaakt bij zijn drie gorillafamilies - Nshongi, Mishaya en Kahungye - die in Rushaga, het zuidoosten van Bwindi, leven. Het betekent wel dat de families door dagelijks contact meer gewend raken aan mensen, maar de UWA gaat er secuur en respectvol mee om. Gorillavoorvechter Dian Fossey zou trots zijn als ze nog had geleefd. James Otekat: “Het is een noodzaak om via het toerisme de toekomst van de bedreigde dieren veilig te stellen. Gelukkig zijn er genoeg mensen die er geld voor over hebben. En het is zo bijzonder, ik maak elke dag weer andere dingen mee.”

De silverback van de Nshongifamilie kauwt vanaf drie meter afstand op zijn gemak op een blaadje.Een zeldzaam moment volgens de ranger, die dit in acht jaar tijd nog niet eerder met toeristen heeft meegemaakt.

Hello Mr Silverback! Bij een gorillatrack gelden dezelfde regels als bij een chimptocht. Bwindi is alleen een dichter woud, met

› GRANDE GENIETEN 107

metershoge bomen, op veel plaatsen een glibberige ondergrond, steile wanden en smalle paadjes. De zoektocht varieert van slechts een halfuur tot een uur of acht. Onze wandeling is vrij pittig en gaat al snel off-road. De rangers banen met grote kapmessen zelf hun weg, op aanwijzingen van de spoorzoekers die ze via de walkietalkie spreken. Verse sporen (mest, voetstappen en platgestampte gewassen) geven aan dat we net bosolifanten gemist hebben. Regelmatig klinkt er vogelgezang, verder is het stil. Het is een lange tocht, waarbij alle aandacht uitgaat naar de grond. Even niet opletten kan een uitglijder veroorzaken. Na ruim drie uur lopen wordt het zwoegen beloond: de Nshongi-familie is gevonden. Tassen en etenswaren blijven achter, camera’s gaan uiteraard mee. Geruisloos volgen we de trackers. Op zijn dooie akkertje kauwt een silverback op een blaadje, omringd door de dichte begroeiing van een boom. Hij is de leider van de groep en ouder dan 12 jaar. Zijn kroost eet een paar takken verder, een van de vrouwtjes draagt op haar rug een baby

Oeganda praktisch

van acht maanden oud. De apen zijn moeilijk zichtbaar, tot ze na een kwartiertje meer in beweging komen. Een driejarig mannetje klimt nonchalant omhoog en kijkt nieuwsgierig neer op zijn bezoekers. De silverback verroert zich een halfuur lang nauwelijks, tot hij zich plotseling volledig naar zijn toeschouwers omdraait. Iedereen houdt de adem in. Ongelofelijk, wat zit hij dichtbij. Zijn poten verdwijnen bijna volledig onder zijn logge lichaam. “Dit is uniek, dit is de eerste keer dat ik een silverback zie die zich zo kwetsbaar opstelt in het bijzijn van toeristen”, fluistert James Otkat. Wanneer zijn takje op is, laat hij zich nonchalant voorovervallen en wordt hij opgevangen door een bed van bladeren. Een eindje verder nestelt hij zich in het platte gewas. Alsof de gorilla’s weten dat het uur om is, verdwijnen ze in het ondoordringbare woud. Het uur is omgevlogen. Het was een intense ontmoeting, die een diepe indruk achterlaat. Oeganda heeft hetzelfde effect: deze ‘kameleon’ is een parel in alle opzichten, en zorgt bij thuiskomst al meteen voor de nodige portie heimwee.

Oeganda is 3,5 keer groter dan Nederland en België samen, en ligt in Centraal-Oost-Afrika. Het land kent een wrede geschiedenis, getekend door de Engelse kolonisatie (1894-1962) en constante burgeroorlogen door dictators Apolo Milton Obote (1962-1972/1982-1985), Idi Amin (1972-1979) en rebellenleider Joseph Kony (Lords Resistents Army, 1987-2005). De gruweldaden en massamoorden van Amin kostten ruim 300.000 mensen het leven en Kony slachtte hele dorpen af, drilde jongens tot kindsoldaten en misbruikte jonge meisjes als seksslavinnen. Sinds 2005 is er tegen Kony een arrestatiebevel uitgevaardigd van het Internationaal Strafhof en is hij ondergedoken in de Republiek Centraal-Afrika. Oeganda verkeerde lange tijd aan de rand van de afgrond; het land was bankroet. De huidige president, Yoweri Musevini, stelde orde op zaken. Wrede littekens zijn soms nog zichtbaar, maar Oeganda is weer stabiel en veilig en heeft met het toenemende toerisme een nieuwe toekomst.

ERHEEN Vliegen: Brussels Airlines (Brussel) en KLM (Schiphol). Vliegtijd: 8 à 10 uur. Visum: te koop voor 50 dollar op de luchthaven van Entebbe. Inentingen: gele koorts, hepatitis A & B, DTP, buiktyfus en malariapillen.

Niets is aandoenlijker dan de onschuldige blik van een babygorilla.

TER PLAATSE Het is er doorgaans aangenaam warm, zo’n 20 à 30 graden. De regenperiode verschilt per gebied, maar loopt grofweg van oktober tot februari. De beste reistijd is van juni tot september. Het openbaar vervoer is niet echt aan te raden. De bussen en taxi’s zitten altijd bomvol en rijden vaak onveilig. Oeganda is jammer genoeg ook geen land om zelf op pad te gaan. Betalen doe je met de Oegandese shilling, maar in de grote steden kun je ook dollars besteden.

RUNGU TOURS Er zijn diverse Oegandaspecialisten. GRANDE reisde met het bescheiden en jonge Rungu Tours, dat zich onderscheidt door een persoonlijke, zorgzame benadering en betrokkenheid. Rungu Tours levert individueel maatwerk, werkt met kleine groepjes, regelt alle accommodaties en permits voor trackings en parken, die variëren qua prijs. www.rungutours.com, [email protected].

De twee meter hoge lobelia in de prachtige Rukenga-vallei is nu nog klein, maar kan binnen enkele jaren uitgroeien tot vijf meter hoog. Op de achtergrond, de sprookjesachtige Old Man’s Beard-bomen.

108 GRANDE GENIETEN

Deze reis kwam mede tot stand dankzij Rungu Tours. Verder dank aan Swarovski Optik en Nikon Nederland (Roeland Koenen) voor het ter beschikking stellen van de Nikkor AF-S VR 200-400 mm lens.

GRANDE GENIETEN 109