De Veilige Veste Leeuwarden een veilige haven voor bedreigde jongeren
................................................................................zorgconcept De Veilige Veste is niet alleen een gebouw, maar vooral een nieuw inhoudelijk zorgconcept voor het bieden van hulp aan meiden die op de vlucht zijn voor bijvoorbeeld huiselijk geweld, loverboys en gedwongen prostitutie. In plaats van hen te verstoppen wordt er gewerkt aan veiligheid op lange termijn. Dat maakt het mogelijk om – zo nodig samen met de politie – familie, partners of anderen die de vrouwen bedreigen bij De Veilige Veste uit te nodigen en daardoor tot een oplossing te komen
gebruiker
opdrachtgever
Linda Terpstra, directeur Fier Fryslân
Sigrid Hoekstra, WoonFriesland
voor de problemen. Dit, samen met de specialistische hulp die wordt geboden, maakt De Veilige Veste uniek in Nederland.
“We hebben de afgelopen jaren keihard en met
“Fier Fryslân klopte bij ons aan voor een nieuw
........................................................................................fast facts
veel enthousiasme aan De Veilige Veste gewerkt.
opvanghuis. Na overleg met gemeente en de
Functie - veilige opvang voor ernstig bedreigde
Het belangrijkst is dat onze meiden niet langer op
architect besloten we een oud politiebureau te
jongeren
de vlucht hoeven; het kat- en muisspel is voorbij.”
kopen. WoonFriesland trad op als opdrachtgever
Locatie - Holstmeerweg 1, Leeuwarden
en is eigenaar van het gebouw. We hebben veel
Opening - 24 mei 2012
Anke van Dijke, directeur Fier Fryslân
energie in het contact met Fier gestoken. Als je
Omvang - 1600 m2 kantoren, vergader- en
“De Veilige Veste is een statement. Vroeger ver-
een project als dit aangaat, moet je vertrouwen
behandelkamers op de begane grond. Op de ver-
stopten we onze meiden, nu hoeft dat niet langer,
in elkaar hebben. Heldere verwachtingen creëren,
diepingen 48 opvangplaatsen over 6 woongroepen.
want hier zitten we. De wereld, waarin slachtof-
duidelijke afspraken maken. Je moet elkaar ‘vinden’
Doelgroep - binnenlandse slachtoffers van men-
fers op de vlucht moeten en daders vrij rondlo-
vóór het bouwproces begint. Voor het uitkristal-
senhandel (loverboy-slachtoffers), slachtoffers
pen, wordt omgedraaid. Anonieme opvanghuizen
liseren van het plan hebben we ruim de tijd geno-
eergerelateerd geweld en meiden met dubbele
zijn niet bekend bij het grote publiek en daarmee
men. We zijn gaan verkennen: wat zijn de moge-
diagnostiek
blijft ook het ‘weten’ en daarmee misschien wel
lijkheden, de eisen en de show stoppers? Zo nu en
Innovatief - eerste opvanghuis dat uit de anonimi-
het ‘begrijpen’ achter. Met De Veilige Veste maken
dan leverde dat pittige discussies op, maar dat is
teit treedt en juist de spotlights opzoekt
we het onzichtbare zichtbaar en proberen we
niet erg. We zijn nooit onze gezamenlijke ambitie
Duurzaam - eerste transformatie van een kantoor
geheimhouding en stilzwijgen rond geweld te
uit het oog verloren. Het wonen en welzijn van
naar wonen volgens de passiefhuisstandaard
doorbreken. Dat is noodzakelijk om geweld in
de doelgroep stond en staat altijd voorop en dat
Projectleider - Dirk Horjus van WoonFriesland
onze samenleving te voorkomen en te stoppen.”
kreeg vorm in dit mooie duurzame gebouw.”
heeft het intensieve bouwproces geleid
...............................................................................................buren Voor de transformatie van De Veilige Veste zijn alle stakeholders geïnformeerd en ook steeds op de hoogte gehouden tijdens het bouwproces. Bij de opening zijn de omwonenden, cliënten, medewerkers en alle andere betrokken partijen uitgenodigd om een kijkje te nemen.
professionals
hulpverleners
cliënten
Amanda de Wind, manager jeugd bij Fier Fryslân
Eén van de meiden uit groep Metta III
“Fier laat zich inspireren door het ‘cradle to cradle’
Tine Wesselius, allround hulpverlener centrum Jeugd bij Fier Fryslân
principe. Dit is in essentie een andere manier van
“Sinds mei 2012 zitten we in De Veilige Veste. Ik
van De Veilige Veste. Ik kan hier op het terrein
denken over en ontwerpen van duurzame oplos-
was en ben nog steeds onder de indruk van dit
veilig naar buiten in de wetenschap dat ik gezien
singen. De Veilige Veste is zo duurzaam mogelijk
gebouw. Ten eerste straalt dit moderne gebouw
wordt door de beveiliging via de camera’s. We
gerenoveerd. Ook ons dagelijks beleid is hierop
veel kracht, creativiteit en duurzaamheid uit. Dit
hebben driedubbel glas en dat voelt veilig wanneer
gericht, bijvoorbeeld door openbaar vervoer te
is zowel binnen als buiten het gebouw zichtbaar.
je binnen bent. Het geeft mij een veilig gevoel dat
gebruiken en beperkt biologisch vlees te eten.
Daarnaast is het erg prettig werken binnen De
het gebouw naast het politiebureau staat.”
Het ‘cradle to cradle’ principe inspireert ook onze
Veilige Veste. Ik merk dat door zowel de moderne
zorgverlening. Het denken in duurzame oplos-
apparatuur, de inrichting van de werkomgeving en
singen voor psycho-sociale en psychische proble-
de duurzaamheid het werken veel comfortabeler
men in de zorg is nog nauwelijks van de grond
maakt. Tevens krijg ik een erg veilig gevoel binnen
is! Vooral de foto’s op de deuren vinden we
gekomen. Terwijl dit bij uitstek relevant is voor de
dit gebouw, doordat alle veiligheidsmaatregelen
super mooi en alle meiden hier zijn erg blij met
zorg omdat we - juist bij complexe problematiek -
goed op elkaar zijn afgestemd. Zo hebben we hier
hun kamers en de mooie grote woonkamer.
intergenerationele overdracht zien. Fier zet in op
24 uurs cameratoezicht, kogelvrij glas en veilig-
De kleuren stralen vrolijkheid, huiselijkheid en
duurzame zorg. Zorg die werkelijk het verschil
heidssluizen.”
warmte uit. Daardoor voelden we ons snel thuis.”
“Alles wat ik nodig heb bevindt zich op het terrein
Unaniem, de meiden uit groep Zahir II “We zijn van mening dat het een écht vrouwenhuis
maakt. We investeren in duurzame samenwer-
Eén van de meiden van de groep Asja
kingsrelaties en zorgconcepten, zoals De Veilige Veste. Zo kunnen we kwetsbaarheid omzetten
...................................................................................participatie
“Wonen en therapie zijn beide in De Veilige Veste.
in kracht. Ons streven is ook: meer voor minder,
Cliënten gaven vaak aan dat ze het niet leuk
Dat geeft me rust. Ik hoef niet van hot naar her.
we willen de zorg slimmer en beter organiseren.
vonden om ‘weggestopt’ te worden en van de
Eigenlijk heb ik hier alles wat ik nodig heb. We
Samen bouwen we aan een duurzame wereld.
ene anonieme opvang naar de andere te moeten.
kunnen sporten als we dat willen, voor de dieren
Een wereld waarin mensen het normaal vinden
Daarom hebben we bij De Veilige Veste gekozen
zorgen, koken voor gasten bij Fierresto, noem
om voor elkaar te zorgen. Waarin iedereen naast
voor veiligheid, maar niet voor anonimiteit. Voor
maar op. Wat ik fijn vind is dat ik hier woon met
elkaar staat, elkaar steunt, elkaars kracht zoekt.
het opstellen van het programma van eisen hebben
meiden die hetzelfde hebben meegemaakt als ik.
We helpen mensen ontwikkelen, we ontwikkelen
medewerkers en cliënten hun wensen aangegeven.
We praten met elkaar, helpen elkaar, en werken
onszelf. Zo wordt duurzame bloei concreet.”
Deze zijn, voor zover mogelijk, meegenomen.
samen aan een nieuwe toekomst.”
De Veilige Veste Leeuwarden een schoolvoorbeeld van duurzame renovatie
..........................................................................keuze architect Bij WoonFriesland waren we ervan overtuigd dat KAW het juiste architectenbureau was voor deze klus. De combinatie van de creativiteit van Beatrice en de professionele inbreng van het team van KAW maakt het bureau erg veelzijdig. Zij zijn in staat om op een originele wijze een project op te pakken en tot een succes te maken. Dit maakte hen tot de ideale partner in dit uitdagende traject.
bestaande structuur
gewenst programma
architect
aannemer
Beatrice Montesano, projectarchitect bij KAW
Biense Dijkstra, directeur bij Dijkstra Draisma
“Dit project heeft een enorme emotionele impact
“Wij zagen van meet af aan dat dit een heel
op me gehad. Als je hoort wat de meisjes die
bijzonder project kon worden en hebben al
hier wonen hebben meegemaakt, dan wil je niets
onze expertise ingezet om van dit gebouw een
liever dan het leven een beetje mooier maken
voorbeeld voor vernieuwing te maken. Qua
voor hen. En dat was ook precies de visie achter
energie-eisen kregen we als enige voorwaarde mee
het zorgconcept: de meisjes hun trots terug geven
dat het aan de passiefhuisnorm moest voldoen.
door ze niet meer te verstoppen, maar hen een
We hadden er de vrije hand in om dit op te lossen.
thuis te bieden dat niemand over het hoofd kan
Met die vrijheid konden we de energienorm zo
zien. Daarom wou ik voor hen een icoon creëren.”
efficiënt mogelijk halen. De complexe gevel hebben we dusdanig geëngineerd, dat het ook praktisch
Johannes Klimstra, projectmanager bij KAW “Als projectleider kan ik wel stellen dat we hier nieuwe gevels
ontwerpconcept
uitvoerbaar werd. De uitdaging was de gehele transformatie was binnen 8 maanden te realiseren.
met z’n allen het onmogelijke voor elkaar gebokst
Om dit te halen was echt alles bespreekbaar en
hebben. Dat kon alleen maar omdat alle partijen
hebben we samen heel slim gekeken naar hoe we
De Veilige Veste superbelangrijk vonden, en dat
dit logistiek konden organiseren. Inmiddels zetten
iedereen het onderste uit de kan heeft gehaald
we deze succesvolle samenwerking voort in een
om het allerbeste resultaat mogelijk te realiseren.”
nieuw energieneutraal gebouw de Garaasje.”
De Veilige Veste Leeuwarden iedereen helpt mee de hoge ambities waar te maken
........................................................................................duurzaam Naast het uit de anonimiteit treden en te kiezen voor zichtbaar, trots en veilig, verbindt duurzaamheid het zorgconcept en de architectuur van De Veilige Veste. Hoe laat Fier Fryslân zich inspireren door dit thema? Sociale duurzaamheid Het thema sociale duurzaamheid staat al jaren centraal bij Fier. Er kloppen vrouwen, meiden en kinderen bij ons aan die al in meerdere voorzieningen hebben gezeten. Dat laat ons niet onverschillig. Onze
gemeente
politie
Bouwe de Boer, Energiecoördinator Leeuwarden
Henk Werson, rechercheur KLPD
ambitie is duurzame hulp; hulp die in één keer goed is. Daarom trekken we experts aan die we uitdagen
“Als je wilt dat deze meisjes veilig zijn, dan kun je
om nieuwe concepten te ontwikkelen, die de ambitie
“De Gemeente Leeuwarden heeft de ambitie in
hebben om de intergenerationele overdracht van
2020 een energieneutrale stad te zijn. Om dat te
twee dingen doen: of je laat er continu agenten
misbruik, mishandeling en verwaarlozing te doorbre-
realiseren, hebben we natuurlijk aansprekende
patrouilleren, of je zorgt ervoor dat de we binnen
ken. Niet alleen omdat geweld de levens van mensen
voorbeelden nodig! Daarom hebben we voorge-
een minuut ter plekke kunnen zijn. We hebben
vaak ‘duurzaam’ ontwricht maar ook omdat het de
steld om De Veilige Veste niet traditioneel te
speciale afspraken met Fier Fryslân; over bijvoor-
samenleving vele miljarden kost.
renoveren, maar er een voorbeeld van energie-
beeld hele korte aanrijtijden, risicoscreening en
zuinig transformatie van te maken. Als gemeente
straatverbod. Ook hebben we geadviseerd over
De Veilige Veste klimaatneutraal
hebben we dit ook financieel gestimuleerd door
het beveiligen van het gebouw. De essentie van
Fier wilde het oude politiebureau klimaatneutraal
het haalbaarheidsonderzoek voor passiefhuisreno-
het zorgconcept is de meisjes weer in hun kracht
(ver)bouwen. Er is een zogenoemd ‘Passiefhuis’
vatie te betalen. Ook ondersteunen we Fier Frys-
zetten, zodat ze zich niet meer hoeven te verstop-
gebouwd met een klimaatneutrale schil. Een
lân in natura: het openbaar groen rond het gebouw
pen. Door deze nauwe samenwerking kan het
passiefhuis is een zo energiezuinig mogelijk gebouw:
hebben we in bruikleen gegeven en fungeert nu als
gebouw openbaar toegankelijk zijn, zonder dat de
het warmteverlies wordt teruggebracht, terwijl
dierenverblijf voor ezels en hangbuikzwijntjes.”
meiden zich onveilig voelen.”
warmtewinst wordt gemaximaliseerd zonder actief Rechercheur Henk Werson
door hoge isolatie en luchtdichtheid, ventilatie met
sponsoren
warmteterugwinning en zonneboilers. Daarmee heeft
Zonder hulp van sponsoren was het niet gelukt
over mensenhandel, waarvan
De Veilige Veste een bijzondere titel op haar naam
De Veilige Veste klimaatneutraal te bouwen. Een
de opbrengsten ten goede
staan: het is de eerste transformatie van een kantoor
grote bijdrage kwam van de Nationale Postcode
kwamen van De Veilige Veste.
naar wonen volgens de passiefhuisstandaard.
Loterij en ook private sponsoren hielpen mee.
energie op te wekken. Warmtewinst wordt bereikt
heeft een boek geschreven
0
20
Architectuur
Inspiratie
Stedelijke context
Het voormalige politiebureau is een perfect carré
De architect, de Italiaanse Beatrice Montesano,
De Veilige Veste staat op een markante hoek aan
met horizontale en verticale stramienen van 360
liet zich inspireren door andere kunstvormen.
de ring van Leeuwarden, die gekenmerkt wordt
cm. Het uitgangspunt van het ontwerp is de repeti-
Als kind was ze altijd al geïntrigeerd door
door isolaat gepositioneerde grote gebouwen.
tie van dit vierkante raster. De gevel werd bekleed
Sanmartino’s sculptuur van de gesluierde Christus
Deze worden stapsgewijs gerenoveerd. Deze
met diagonaal geknikte, vierkante elementen. Om
uit 1753 die in haar geboorteplaats Napoli
context legitimeert een opvallende verschijning en
deze bijzondere diamantpatroon te produceren is
staat. Ook zijn collega Christo laat zien hoe
verklaart de keuze voor de abstracte vorm voor
er gebruik gemaakt van composiet materiaal. Dit
mooi inpakken kan zijn. Met het inpakken van
De Veilige Veste.
wordt in een mal gegoten en is daarom oneindig
de Reichstag in Berlijn, Pont-Neuf in Parijs en
qua toepassingen. De complexe vorm was een uit-
Central Park in New York liet hij een heel andere,
daging voor de bouwkundig tekenaars, door de ver-
abstracte versie van de beroemde gebouwen
schillende hoeken in raamdorpels en aansluitnaden.
zien. Voor het politiebureau bood inpakken
Om het vesting idee te versterken, is er optisch
ook de oplossing voor de slechte isolatie, de
Bekijk dan de film!
gespeeld met de hoogte. Het gebouw staat op een
koudebruggen en de gewenste uitstraling.
Deze QR code kun je
..............................................................................meer weten?
natuurlijke verhoging en door een verhoogde plint
scannen met je mobiel.
toe te passen, wordt dit effect versterkt. De deels
Daarvoor moet je wel een
transparante, deels met hout bekleedde plint zorgt
programma installeren,
voor contrast en de nodige warmte.
bijvoorbeeld NeoReader.
100
