DE INVORDERING VAN SCHULDEN VAN CONSUMENTEN

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2010-2011

DE INVORDERING VAN SCHULDEN VAN CONSUMENTEN Masterproef van de opleiding ‘Master in de Rechten’ Ingediend door

Justin Chambers Studentennummer: 20010125 Major: Burgerlijk en Strafrecht

Promotor: Prof. dr. Reinhard Steennot Commissaris: de heer Diederik Bruloot

Faculteit Rechtsgeleerdheid – RE51 – Kabinet van de Decaan Universiteitstraat 4, BE-9000 Gent

www.law.ugent.be

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2010-2011

DE INVORDERING VAN SCHULDEN VAN CONSUMENTEN Masterproef van de opleiding ‘Master in de Rechten’ Ingediend door

Justin Chambers Studentennummer: 20010125 Major: Burgerlijk en Strafrecht

Promotor: Prof. dr. Reinhard Steennot Commissaris: de heer Diederik Bruloot

Faculteit Rechtsgeleerdheid – RE51 – Kabinet van de Decaan Universiteitstraat 4, BE-9000 Gent

www.law.ugent.be

WOORD VOORAF De opleiding Master in de rechten aan Universiteit Gent heeft als doel de studenten een zekere kennis over te brengen, maar ook om een zelfstandige, vakbekwame en kritische jurist te vormen. Als kroon op het werk van mijn academische rechtenopleiding, krijg ik de kans om mijn kennis aan te tonen van de grondslagen, structuren en methodiek van het recht. Dat doe ik met de masterproef “De invordering van schulden van consumenten”. In de eerste plaats wil ik hierbij graag mijn promotor, prof. dr. Reinhard Steennot, bedanken om mij de kans te bieden om de kennis die ik heb van een van mijn interessegebieden verder te onderzoeken en uit te breiden. Verder bedank ik ook mijn commissaris-begeleider, de heer Diederik Bruloot, die mij uitstekend begeleidde tijdens het schrijven van deze masterproef. Daarnaast gaat mijn oprechte dank uit naar mijn vrienden, mijn zus en mijn ouders voor hun onvoorwaardelijke steun tijdens mijn opdracht. Bijzondere dank gaat hierbij uit naar mijn verloofde, eveneens laatstejaarsstudente in haar opleiding, die mij telkens opnieuw motiveerde om te blijven doorzetten. Het vertrouwen van die personen heeft het mogelijk gemaakt om deze studies tot een goed einde te brengen. Bedankt aan iedereen Justin Chambers Universiteit Gent Tweede Master in de Rechten

INHOUDSOPGAVE INLEIDING................................................................................................................................... 9

DEEL I – WET MINNELIJKE INVORDERING VAN SCHULDEN VAN DE CONSUMENT ........................ 10 Afdeling I – Inleiding............................................................................................................................ 10 Afdeling II – Toepassingsgebied .......................................................................................................... 11 §1

Consument ................................................................................................................................ 11

§2

Minnelijke invordering van schulden........................................................................................ 12

§3

Activiteit van minnelijke invordering van schulden .................................................................. 14 A

Algemeen ........................................................................................................................ 14

B

Vrije beroepen ................................................................................................................ 15 1

Oorspronkelijke regeling ...................................................................................... 15

2

Wetswijziging van 2009 ........................................................................................ 16

3

Nieuwe ontwikkeling: arrest van het Grondwettelijk Hof ................................... 20 3.1

Inleiding...................................................................................................... 20

3.2

Over het toepassingsgebied....................................................................... 20

3.3

Over de sanctieregeling ............................................................................. 22

3.4

Gevolg van het arrest ................................................................................. 23

Afdeling III – Minnelijke invordering van schulden ............................................................................. 24 §1

Algemeen verbod...................................................................................................................... 24

§2

Bijzondere verbodsbepalingen ................................................................................................. 25

Afdeling IV – Activiteit van minnelijke invordering van schulden....................................................... 31 §1

Voorafgaandelijke inschrijving .................................................................................................. 32

§2

Vergoedingen ............................................................................................................................ 35

§3

Schriftelijke ingebrekestelling ................................................................................................... 36 A

Algemeen ........................................................................................................................ 36

B

Verplichte gegevens ....................................................................................................... 37

C

Wachttermijn.................................................................................................................. 39

D

Loonoverdracht en de Wet Minnelijke Invordering ....................................................... 39 1

Wettelijke regeling van de loonoverdracht.......................................................... 39

2

Schending van de rechten van de consument? ................................................... 40

§4

Huisbezoeken ............................................................................................................................ 42

§5

Reclame..................................................................................................................................... 43

Afdeling V – Inbreuken en sancties ..................................................................................................... 43 §1

Vordering tot staking ................................................................................................................ 44

§2

Opsporing en vaststelling van de verboden daden .................................................................. 45

§3

A

Voorafgaande opmerking ............................................................................................... 45

B

Opsporingsprocedure ..................................................................................................... 45

C

Waarschuwingsprocedure .............................................................................................. 46

D

Minnelijke schikking ....................................................................................................... 46

Sancties ..................................................................................................................................... 46 A

Burgerlijke sancties......................................................................................................... 46

B

Strafrechtelijke sancties ................................................................................................. 48

C

Administratieve sancties ................................................................................................ 49

DEEL II – DE COLLECTIEVE SCHULDENREGELING ......................................................................... 50 Afdeling I – Inleiding............................................................................................................................ 50 Afdeling II – Gevolgen van de toelaatbaarheidsbeschikking voor de schuldeiser .............................. 51 §1

Samenloop van de schuldeisers ................................................................................................ 51

§2

Schorsing van de interesten...................................................................................................... 52

§3

Schorsing van de middelen van tenuitvoerlegging ................................................................... 53

§4

Tegenstelbaarheid van handelingen......................................................................................... 54

§5

Rechtsmiddelen tegen de toelaatbaarheidsbeschikking .......................................................... 54

A

Hoger beroep .................................................................................................................. 54

B

Derdenverzet .................................................................................................................. 55

Afdeling III – Aangifte van de schuldvordering door de schuldeiser .................................................. 55 §1

Termijn en wijze van aangifte ................................................................................................... 55

§2

Onregelmatige aangiftes........................................................................................................... 56

§3

Laattijdige aangiftes .................................................................................................................. 57

§4

Vergeten schuldeisers ............................................................................................................... 57

Afdeling IV – Aanzuiveringsregelingen................................................................................................ 58 §1

Minnelijke aanzuiveringsregeling ............................................................................................. 58

§2

Gerechtelijke aanzuiveringsregeling ......................................................................................... 60 A

Algemeen ........................................................................................................................ 60

B

Soorten gerechtelijke aanzuiveringsregelingen ............................................................. 61 1

2

C §3

§4

Gerechtelijke aanzuiveringsregeling zonder kwijtschelding van de hoofdsom ... 61 1.1

Duur van de aanzuiveringsregeling ............................................................ 61

1.2

Maatregelen van de rechter ...................................................................... 62

Gerechtelijke aanzuiveringsregeling met kwijtschelding van de hoofdsom ........ 64 2.1

Voorwaarden ............................................................................................. 64

2.2

Uitgesloten schulden ................................................................................. 65

Rechtsmiddelen .............................................................................................................. 68

Gemeenschappelijk aan beide regelingen ................................................................................ 68 A

Nieuwe schulden ............................................................................................................ 68

B

Herziening van de aanzuiveringsregeling ....................................................................... 71

C

Herroeping van de aanzuiveringsregeling ...................................................................... 71

Totale kwijtschelding van schulden .......................................................................................... 74 A

Algemeen ........................................................................................................................ 74

B

Gevolgen voor de schuldeisers ....................................................................................... 75

C

Toezicht op het dossier................................................................................................... 76

Afdeling V – Bijzondere problematieken ............................................................................................ 77 §1

Persoonlijke zekerheidstellingen .............................................................................................. 77 A

Schorsing van de middelen van ten uitvoerlegging........................................................ 77

B

Bevrijding van de verbintenis ......................................................................................... 78

§2

Eigendomsvoorbehoud ............................................................................................................. 80

§3

Collectieve schuldenregeling en erfrecht ................................................................................. 81

§4

Collectieve schuldenregeling en huwelijksvermogensrecht ..................................................... 83

§5

A

Toepasselijke regels uit het Burgerlijk Wetboek ............................................................ 83

B

Beide echtgenoten toegelaten tot de collectieve schuldenregeling .............................. 84

C

Een echtgenoot toegelaten tot de collectieve schuldenregeling ................................... 84 1

Wettelijk stelsel .................................................................................................... 85

2

Scheiding van goederen ....................................................................................... 86

Collectieve schuldenregeling en het betalingsbevel................................................................. 86 A

Situering van het betalingsbevel .................................................................................... 87 1

2

B

Europees betalingsbevelprocedure ..................................................................... 87 1.1

Doel en toepassingsgebied ........................................................................ 87

1.2

Overzicht van de procedure ....................................................................... 87

1.3

Voordelen voor de schuldeiser .................................................................. 88

Belgische summiere rechtspleging om betaling te bevelen................................. 89 2.1

Toepassingsgebied ..................................................................................... 89

2.2

Overzicht van de procedure ....................................................................... 90

2.3

Voordelen voor de schuldeiser .................................................................. 91

Verhouding tot de collectieve schuldenregeling ............................................................ 93

BESLUIT .................................................................................................................................... 95

BIBLIOGRAFIE ........................................................................................................................... 98

INLEIDING Schuldeisers worden regelmatig geconfronteerd met consumenten die hun schulden niet betalen. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer consumenten hun facturen niet betalen. Hierbij kan je denken aan facturen voor nutsvoorzieningen en facturen voor internet- en kabelaansluitingen. De schuldeiser hoeft echter niet altijd een handelaar te zijn: zo kan bijvoorbeeld een eigenaarverhuurder geconfronteerd worden met achterstallige huurgelden en kan een schooladministratie geconfronteerd worden met achterstallige schoolkosten. Omdat consumenten hun schulden niet voldoen, moeten schuldeisers overgaan tot inningsmaatregelen. Hierbij kunnen schuldeisers kiezen om zelf de schulden te innen of om een derde in te schakelen. Bij de minnelijke inning van een schuld zal de Wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consumenten van toepassing zijn. Die wet zal het eerste deel vormen van mijn masterproef. Bij de bespreking van de wet, bekijk ik (i) het toepassingsgebied waarbij ik voornamelijk oog heb voor de vrije beroepsbeoefenaars, (ii) de minnelijke invordering van schulden (iii) de activiteit van minnelijke invordering en (iv) de inbreuken en sancties. Terwijl ik in het eerste deel uitga van een solvabele schuldenaar, bekijk ik in het tweede deel de situatie van de schuldeisers wanneer de schuldenaar insolvabel is en een collectieve schuldenregeling heeft aangevraagd. Steeds meer schuldenaars worden toegelaten tot de collectieve schuldenregeling en dit brengt zware gevolgen mee voor de schuldeiser. Het is dan ook vanuit het oogpunt van de schuldeiser dat ik de collectieve schuldenregeling zal bespreken. Bij mijn analyse bekijk ik (i) de gevolgen van de toelaatbaarheidsbeschikking en de rechtsmiddelen tegen die beschikking, (ii) de formaliteiten die de schuldeisers moeten volbrengen, (iii) de verschillende aanzuiveringsregelingen, alsook de rechten van de schuldeisers tijdens de aanzuiveringsregeling en (iv) enkele bijzondere problematieken: de situatie van de persoonlijke zekerheidssteller, het eigendomsvoorbehoud, de verhouding tussen de collectieve schuldenregeling en het erf- en huwelijksvermogensrecht en de verhouding tussen de collectieve schuldenregeling en de Europese en Belgisch betalingsbevelprocedure. Het is nu al van belang om op te merken dat de wetgever een zeer moeilijk evenwicht moest vinden tussen enerzijds de belangen van de schuldeisers en anderzijds de belangen van de schuldenaar. Zowel bij de Wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consumenten als bij de collectieve schuldenregeling geeft de wetgever voornamelijk de voorkeur aan de bescherming van de belangen van de schuldenaar.

9

DEEL I – WET MINNELIJKE INVORDERING VAN SCHULDEN VAN DE CONSUMENT AFDELING I – INLEIDING 1

De Wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de

consument1 (hierna: Wet Minnelijke Invordering) wil de consument beschermen tegen de schuldeiser die zijn schuldvordering wil innen zonder een uitvoerbare titel. Die inning kan zowel gebeuren door de schuldeiser zelf, als door een derde partij. In dit laatste geval denken we vnl. aan incassobureaus. De bestaansreden van de Wet Minnelijke Invordering is dat bedrijven en leveranciers vaak een beroep deden op incassobureaus. Die incassobureaus maakten zich schuldig aan een aantal intimidatiepraktijken. Zo maakten zij gebruik van dreigbrieven en –telefoons; dreigden zij met invorderingsmaatregelen zonder dat zij daartoe de bevoegdheid hadden (vb. inbeslagneming van goederen van de schuldenaar); en eisten ze dat de schuldenaar de invorderingskosten betaalde, zelfs al was dit door de wet verboden.2 Dit had tot gevolg dat de consumenten sommen betaalden aan de incassobureaus die zij helemaal niet verschuldigd waren.3 Om de consument te beschermen, voorzag het oorspronkelijk wetsvoorstel een volledig verbod van de invordering van de schulden van consumenten, wanneer die voor andermans rekening en tegen betaling geschiedde.4 De grote hoeveelheid klachten over incassobureaus en de negatieve houding van incassobureaus tegenover schuldbemiddeling, maakten het voortbestaan van die ondernemingen onwenselijk. Enkel de invordering door advocaten en gerechtsdeurwaarders bleef in het oorspronkelijk wetsvoorstel geoorloofd. In de uiteindelijke wettekst verliet de wetgever dit absoluut verbod. Hij opteerde voor een strikte reglementering van de invorderingspraktijken.5

1

Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

2

Wetsvoorstel (M. DE MEYER et al.) houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 1999-2000, nr. 50K0223/001, 3. 3

R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1001.

4


Amendement (DE MEYER et al.) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 1999-2000, nr. 50K0223/002, 9, nr. 3; Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 11; M. DE THEIJE, “Commentaar bij art 1-2 W.M.I.”, OGR 2004, afl. 61, 94.

10

AFDELING II – TOEPASSINGSGEBIED 2

De Wet Minnelijke Invordering is van toepassing op de minnelijke invordering van schulden

en op de activiteit van minnelijke invordering van schulden van de consument.6 Hierna zal ik ingaan op de drie elementen van het toepassingsgebied: (1) het begrip ‘consument’, (2) het begrip ‘minnelijke invordering van schulden’ en (3) het begrip ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’.

§ 1 Consument 3

De Wet Minnelijke Invordering beschermt enkel de consument. De wetgever beperkte het

toepassingsgebied van de wet tot de consument omdat het vooral de minnelijke invordering van schulden van de consument is die in de praktijk aanleiding geeft tot misbruik, en dit omwille van de ongelijke situatie waarin de professioneel en de consument zich bevinden.7

De wet definieert de consument als “elke natuurlijke persoon die schulden heeft die vreemd zijn aan zijn handels-, beroeps- of ambachtelijke activiteit”.8 Als je die definitie vergelijkt met het begrip “consument” in de Wet Consumentenkrediet (WCK) en de Wet betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming (WMPC) dan stel je vast dat de definities grote gelijkenissen vertonen.9 De schuldinvorderingen t.a.v. professionelen (handelaars en rechtspersonen) vallen buiten het toepassingsgebied van de wet.

In de rechtspraak oordeelde de Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel te Namen dat de Wet Minnelijke Invordering niet van toepassing is op schulden die verband houden met een handelsactiviteit.10 Toch komt het voor dat een handelaar schulden aangaat, niet in zijn hoedanigheid van handelaar, maar als consument. Het bestemmingscriterium zal in dat geval van belang zijn om te kunnen bepalen of een persoon al dan niet consument is: dit criterium houdt in dat wanneer een handelaar een goed of dienst bestemt voor privédoeleinden, hij op dat ogenblik een consument is. Gebruikt hij het goed of de dienst voor professionele doeleinden, dan is hij op dat moment een professioneel en zal hij zich niet kunnen beroepen op de beschermingsregeling 6

Art.2, §3 Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

7

Zie o.a. Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 11; Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 6. 8

Art. 2, §1, 3° Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

9

De Wet Consumentenkrediet definieert de consument als: “elke natuurlijke persoon die ten aanzien van de onder deze wet vallende verrichtingen handelt met een oogmerk dat geacht kan worden vreemd te zijn aan zijn handels-, beroeps- of ambachtelijke activiteiten” (art. 1, 1° WCK). In de Wet betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming is de consument “iedere natuurlijke persoon die, uitsluitend voor niet-beroepsmatige doeleinden, op de markt gebrachte producten verwerft of gebruikt” (art. 2, 3° WMPC). 10

Voorz. Kh. Namen 13 februari 2008, ICIP 2008, 830.

11

van de Wet Minnelijke Invordering. Enkel de bestemming op het tijdstip van de verrichting is relevant. 11 4

Je kan je echter de vraag stellen of een persoon onder het toepassingsgebied valt wanneer

hij een goed of dienst bestemt voor gemengd gebruik. Bij gemengd gebruik gaat de persoon schulden aan voor zowel private als professionele doeleinden. Hier zal je moeten nagaan of het beroepsmatig aspect ondergeschikt is aan het privaat aspect. In dat geval zal de wet toepassing vinden.12 Het is aan de consument om te bewijzen dat hij onder de toepassing valt van de Wet Minnelijke Invordering. Hij zal moeten aantonen dat hij de schuld aanging voor privégebruik. De bewijslast kan echter worden omgekeerd wanneer je rekening houdt met het criterium van de normale gang van zaken: de verkoper zal het bewijs moeten leveren dat de aankoop een beroepsmatig karakter heeft wanneer een goed of dienst normaal bestemd is voor privégebruik en een redelijke tegenpartij daardoor kon vermoeden dat het goed of de dienst bestemd was voor dat gebruik.13

Concreet kan je het voorgaande illustreren aan de hand van volgend voorbeeld: wanneer een handelaar een computer koopt om die hoofdzakelijk te gebruiken voor privédoeleinden, zal de handelaar een consument zijn en onder de toepassing vallen van de Wet Minnelijke Invordering. Hij zal evenwel moeten bewijzen dat hij de computer hoofdzakelijk aanwendt voor privaat gebruik. Het criterium van de normale gang van zaken zal naar mijn mening geen toepassing vinden omdat de verkoper er redelijk van kon uitgaan dat de handelaar de computer aankocht voor zijn beroepsactiviteit.

§ 2 Minnelijke invordering van schulden 5

Zoals ik al aanstipte was het vooral de minnelijke invordering van schulden van de

consument die aanleiding gaf tot misbruik.14 De wet maakt een onderscheid tussen enerzijds de ‘minnelijke invordering van schulden’ en de ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’.

De ‘minnelijke invordering van schulden’ is “iedere handeling of praktijk die tot doel heeft de schuldenaar ertoe aan te zetten een onbetaalde schuld te betalen, buiten iedere invordering op grond van een uitvoerbare titel om”.15 De wetgever wou hiermee duidelijk maken dat de partijen 11

R. STEENNOT, “Overzicht van rechtspraak. Consumentenbescherming (1998-2002)”, TPR 2004, 2021.

12

R. STEENNOT, “Overzicht van rechtspraak. Consumentenbescherming (1998-2002)”, TPR 2004, 2021-2022; R. STEENNOT en S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen - Oxford, intersentia, 2007, 499. 13

R. STEENNOT, “Overzicht van rechtspraak. Consumentenbescherming (1998-2002)”, TPR 2004, 2022; R. STEENNOT en S. DEJONGHE, Handboek Consumentenbescherming en Handelspraktijken, Antwerpen - Oxford, intersentia, 2007, 499. 14

Supra 11, nr. 3.

15


12

zich nog in de minnelijke fase bevinden: zowel de beoordeling van de geldigheid van de schuldvordering, als van de invordering berust nog geheel op de partijen.16 De definitie is heel ruim en omvat niet enkel de invordering door de schuldeiser zelf, maar ook door derden, zoals een incassobureau, een advocaat, een notaris of een gerechtsdeurwaarder. Hierbij is het niet van belang of de schuldeiser of de derde een professioneel of een particulier is.17 6

Wat van belang is, is dat er geen uitvoerbare titel voor handen is, zoals een rechterlijke

uitspraak of een notariële akte. Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt immers duidelijk dat de invordering met een uitvoerbare titel buiten het toepassingsgebied valt, omdat het Gerechtelijk Wetboek die invordering regelt.18 Toch gebeurt het in de praktijk dat de schuldeiser een uitvoerbare titel verkrijgt maar toch niet overgaat tot gedwongen uitvoeringsmaatregelen en dus minnelijk probeert te innen. Valt die situatie dan nog onder de Wet Minnelijke Invordering?

Zolang de schuldeiser geen gebruik maakt van zijn uitvoerbare titel en dus minnelijk probeert te innen, zal hij de regeling in de Wet Minnelijke Invordering moeten volgen. Het is immers steeds mogelijk dat de schuldeiser de invordering realiseert buiten een uitvoeringsprocedure om, zelfs al beschikt de schuldeiser over een uitvoerbare titel.19 Vanaf het moment dat de schuldeiser de schuld wil innen langs de voorziene uitvoeringsprocedures in het Gerechtelijk Wetboek, zal de Wet Minnelijke Invordering geen toepassing meer vinden.

Wat de fiscus betreft, verduidelijkte de Minister dat de fiscus handelt op basis van een uitvoerbare titel en dat hij bijgevolg uitgesloten is uit het toepassingsgebied van de Wet Minnelijke Invordering.20 Door het kohier uitvoerbaar te verklaren, verleent de fiscus zichzelf inderdaad een uitvoerbare titel.21 Het Wetboek van Inkomstenbelastingen bepaalt evenwel dat de fiscus eerst een aanmaning moet sturen ten minste een maand voordat de gerechtsdeurwaarder een bevel tot betaling opstelt.22 De wet verplicht de fiscus dus om nog een minnelijke poging te ondernemen om de belastingschuld te innen voordat hij overgaat tot dwangmaatregelen. Rekening houdend met het principe dat de schuldeiser nog een minnelijke poging mag ondernemen, hoewel hij over een 16

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 11. 17

C. BIQUET-MATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 670. Zie ook: L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 738; R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1002. 18


L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 738. Zie ook: C. BIQUET-MATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 670, nr. 4. 20

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 5. 21

Art. 298, §1, WIB 92.

22

Art. 298, §2, tweede lid WIB 92.

13

uitvoerbare titel beschikt, zal de fiscus naar mijn mening de bepalingen van de Wet Minnelijke Invordering moeten naleven tijdens die minnelijke fase.

§ 3 Activiteit van minnelijke invordering van schulden A 7

Algemeen De activiteit van minnelijke invordering van schulden is “de, zelfs bijkomstige,

beroepsactiviteit van iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon, die bestaat in het minnelijk invorderen van onbetaalde schulden voor andermans rekening zonder te hebben bijgedragen tot het sluiten van de onderliggende overeenkomst, dan wel het minnelijk invorderen van tegen betaling overgenomen schulden”.23

De invordering voor andermans rekening moet dus een hoofd- of bijberoepsactiviteit vormen van de invorderaar. Maar wat moet je verstaan onder het begrip ‘beroepsactiviteit’? Artikel 1 Wetboek van Koophandel biedt een oplossing: de beroepsactiviteit moet naast een zekere regelmaat ook winstoogmerk en speculatie inhouden.24 In essentie viseert de wetgever hiermee de incassobureaus.25 Hun activiteit bestaat er immers hoofdzakelijk in om schulden te innen voor andermans rekening en dit met een winstoogmerk.

Aangezien een beroepsactiviteit een zekere regelmaat en winstoogmerk veronderstelt, betekent dit dat wanneer je een schuldeiser occasioneel of kosteloos bijstaat bij de invordering van zijn schuldvorderingen, je niet zal vallen onder de bepalingen van de ‘activiteit van minnelijke invordering’.26 Daarnaast moet de invordering gebeuren voor andermans rekening, waardoor de bepalingen van de ‘activiteit van minnelijke invordering’ niet van toepassing is op de minnelijke invordering door de schuldeiser zelf.27 Bij die laatste gevallen zal je echter wel rekening moeten houden met de bepalingen over de ‘minnelijke invordering’ in artikel 3 Wet Minnelijke Invordering die op iedereen van toepassing zijn. 8

Verder vereist de wet dat de invorderaar niet bijdraagt tot het sluiten van de onderliggende

overeenkomst. Die onderliggende overeenkomst is “de overeenkomst die tot het ontstaan van de schuldvordering op de consument leidde”.28 Door die bepaling, vallen tussenpersonen zoals 23

Art. 2, 2° Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003, zoals gewijzigd door art. 38, 1° Economisch Herstelwet van 27 maart 2009, BS 7 april 2009. 24

Cass., 7 april 1898, Pas., 1898, I, 146; R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1002. 25

C. BIQUET-MATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 671.

26


27

L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 739.

28


14

makelaars en verzekeringstussenpersonen buiten het toepassingsgebied van de wet.29 De wetgever wou de verhouding tussen de beroepsmensen niet regelen en beperkte het doel van de wet tot de invordering van schulden van consumenten. Hoewel de titel van de wet dit doel uitdrukte, was er geen enkele wettelijke bepaling die dat doel uitdrukkelijk te kennen gaf. De wetgever wou met de zinsnede “zonder te hebben bijgedragen tot het sluiten van de onderliggende overeenkomst” iedere dubbelzinnigheid opheffen.30 9

Daarnaast viseert de wet ook de invordering van tegen betaling overgenomen schulden,

waardoor factoringmaatschappijen wel onder de wet vallen. Factoringmaatschappijen31 nemen namelijk op korte termijn de overeengekomen schuldvorderingen over van een schuldeiser tegen een commissieloon. De schuldeiser ontvangt het bedrag van de schuldvordering na aftrek van een bepaald percentage.32 Kredietverzekeraars vallen niet onder de wet en worden geacht geen activiteit van minnelijke invordering uit te oefenen. Zij kopen geen schuld af en treden slechts in de plaats van hun verzekerde.33 B

Vrije beroepen

1

Oorspronkelijke regeling

10

In de oorspronkelijke versie van de wet minnelijke invordering sloot de wet de advocaten,

ministerieel ambtenaren en gerechtelijke mandatarissen uit van de toepassing van de ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’.34 De redenering hierachter was dat de schuldinvordering de 29

Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/4, 2; M. DE THEIJE, “Art. 1-2 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 6 p. 30

Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/4, 2; Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 6. 31

De Unidroit-Overeenkomst inzake de internationale factoring, gedaan te Ottawa op 28 mei 1988 (BS 21 september 2010 (ed. 1)), goedgekeurd bij Wet 21 februari 2010 houdende instemming met de Unidroit-Overeenkomst inzake de internationale factoring, gedaan te Ottawa op 28 mei 1988 (BS 21 september 2010 (ed. 1)) definieert een factoringovereenkomst als een overeenkomst dat is afgesloten “tussen een partij (de leverancier) en een andere partij (de factoringsonderneming, hierna de overnemer genoemd) naar luid waarvan: a)de leverancier schuldvorderingen voortvloeiende uit verkoopovereenkomsten voor goederen afgesloten tussen de leverancier en zijn klanten (schuldenaars) aan de overnemer kan of moet overdragen, met uitzondering evenwel van de verkoopovereenkomsten die betrekking hebben op goederen aangekocht in eigen naam voor persoonlijk, familiaal of huishoudelijk gebruik: b)de overnemer ten minste twee van de volgende factoren moet overnemen: de financiering van de leverancier, inzonderheid de lening of de voorafbetaling; het bijhouden van de rekeningen in verband met de schuldvorderingen; het incasseren van de schuldvorderingen; de bescherming tegen de schuldenaars die in gebreke blijven. c)de overdracht aan de schuldenaars moet worden betekend”. 32

Vgl. R. STEENNOT, “Factoring: basisprincipes en retrocessie” (noot onder Gent 8 maart 2004), TBH 2005, 62.

33

Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/4, 2; Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 6 en 9. 34

Art. 2, §1, 2° Wet Minnelijke Invordering (zoals gepubliceerd op 29 januari 2003) luidde immers: “*…+met uitzondering van de minnelijke invordering van schulden gesteld door een advocaat of een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijk mandataris in de uitoefening van zijn beroep of zijn ambt”.

15

essentie was van hun opdracht. Daarnaast waren de vrije beroepsbeoefenaars onderworpen aan een deontologie en bestond de mogelijkheid van tuchtmaatregelen.35 De uitsluiting betekende echter niet dat de vrije beroepsbeoefenaars helemaal uitgesloten waren van de Wet Minnelijke Invordering. De uitsluiting gold enkel voor de bepalingen over de ‘activiteit van minnelijke invordering’. Dit betekent dat advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen wel nog rekening moesten houden met het luik ‘minnelijke invordering’ van artikel 3 Wet Minnelijke Invordering.36

Omdat de wet de vrije beroepsbeoefenaars uitsloot uit het luik ‘activiteit minnelijke invordering’ betekende dit dat zij geen inschrijving moesten nemen bij het Ministerie van Economische Zaken. Daarnaast moesten zij ook niet de nodige waarborgen nemen om hen te vrijwaren van de geldelijke gevolgen van de beroepsaansprakelijkheid.37 De wetgever vereiste geen inschrijving bij het Ministerie van Economische Zaken omdat de vrije beroepen al gereglementeerd waren.38 Daarnaast mochten de vrije beroepsbeoefenaars andere bedragen vorderen dan de overeengekomen bedragen in de onderliggende overeenkomst39 en moesten zij de formaliteiten niet naleven noch m.b.t. de ingebrekestelling40, noch m.b.t. het huisbezoek.

41

M.b.t. de huisbezoeken moesten de

vrije beroepsbeoefenaars wel nog rekening houden met artikel 3, §2, lid 1, laatste gedachtenstreep dat een verbod inhoudt om huisbezoeken uit te voeren tussen 22 uur en 8 uur.

Het verbod om reclame te voeren die verwijst naar de inschrijving bij het Ministerie van Economische Zaken42 is van geen belang voor de vrije beroepsbeoefenaars omdat zij geen inschrijving nodig hebben. Ook bepaalde artikel 2, §2 Wet Minnelijke Invordering (zoals gepubliceerd op 29 januari 2003) dat de artikelen 11 tot 13 niet van toepassing waren op de activiteit van minnelijke invordering van schulden die werd uitgeoefend door een advocaat of een gerechtsdeurwaarder. Die artikelen handelen over de ‘opsporing en vaststelling van de verboden daden’. 2

Wetswijziging van 2009

11

Met het faillissement van Lehman Brothers in de Verenigde Staten tijdens de zomer van

2008, verkeerde de hele wereld in een economische en financiële crisis. Om de gevolgen van die 35


R. STEENNOT, Overzicht van rechtspraak, Consumentenbescherming (1998-2002), TPR 2004, 2022, nr. 435.

37

Art. 4 Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

38



40


41


42


16

crisis te beperken, maande de Europese Commissie de regeringen van de EU aan om maatregelen te nemen die gericht, tijdig en tijdelijk zijn.43 Dit bracht de wetgever ertoe om de Economische herstelwet van 27 maart 200944 uit te vaardigen. Met die wet wou de federale regering voorkomen dat “de bank- en financiële crisis onze economie verder [zou aantasten] en dat het economisch leven [zou stilvallen] door de recessie. De jobs van mensen, de koopkracht van de gezinnen, de toekomst van de ondernemingen, en de begroting van het land [moesten] zoveel als mogelijk buiten schot blijven”.45 12

Artikel 2, §1, 2° Wet Minnelijke Invordering bepaalt wat je moet verstaan onder het begrip

‘activiteit van minnelijke invordering’. In de oorspronkelijke versie van dat artikel stond geschreven: “(…) met uitzondering van de minnelijke invordering van schulden gedaan door een advocaat of een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijk mandataris in de uitoefening van zijn beroep of ambt”. Daardoor waren de vrije beroepsbeoefenaars uitgesloten uit de bepalingen van het luik ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’. De Economische herstelwet van 27 maart 2009 schrapte echter die uitzondering.46 Dit betekent dat advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders voortaan vallen onder de toepassing van het luik ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’. Wel voorzag de wetgever in een aantal uitzonderingen in artikel 2, §2 Wet Minnelijke Invordering.47

De reden voor die schrapping was dat de wetgever duidelijk wou maken dat zowel de ‘minnelijke invordering van schulden’ als ‘de activiteit van minnelijke invordering van schulden’ van toepassing zijn op alle spelers die zich bezig houden met de minnelijke invordering van schulden van de consument en dit ongeacht hun beroepsstatuut (handelsberoep of vrij beroep).48 Verder stelde de schrapping een einde aan de uiteenlopende interpretaties van artikel 5 Wet Minnelijke Invordering dat een verbod inhoudt om aan de consument “enige vergoeding te vragen, anders dan de overeengekomen bedragen in de onderliggende overeenkomst in geval van niet-naleving van de contractuele verbintenissen”. Dit artikel is voortaan van toepassing op iedereen die minnelijk schulden invordert bij consumenten, dus ook op de vrije beroepsbeoefenaars.49 Wat de gerechtsdeurwaarders betreft specifieert de wetgever dat “het [niet] gaat *…+ om een wettelijke

43

Ontwerp (REGERING) van economisch herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, 52K1788/001, 3.

44

Economisch herstelwet 27 maart 2009, BS 7 april 2009.

45

Ontwerp (REGERING) van economisch herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, 52K1788/001, 3.

46

Art. 38, 1° Economische herstelwet 27 maart 2009, BS 7 april 2009.

47

Art. 38, 2° Economische herstelwet voert een nieuwe §2 in bij art. 2 Wet Minnelijke Invordering: “De artikelen 4, 8 tot 13 en 16 zijn niet van toepassing op de minnelijke invordering van schulden gedaan door een advocaat of een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijk mandataris in de uitoefening van zijn beroep of ambt”. 48

Amendement (REGERING) op het Ontwerp van economische herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52K1788/004, 2.

49


17

opdracht bepaald in artikel 516 van het Gerechtelijk Wetboek,50 maar over een buitenwettelijke en buitengerechtelijke procedure in het kader van dewelke de gerechtsdeurwaarders niet optreden in hun ambt van ministerieel en openbaar ambtenaar, maar alleen als mandataris van hun cliënt”.51 Met de wijziging aan artikel 2, §1, 2° Wet Minnelijke Invordering hoopte de wetgever “het maatschappelijke en economische evenwicht te herstellen enerzijds door bepaalde praktijken te beteugelen en anderzijds door het opnieuw garanderen van eerlijke concurrentie”.52

Het is echter vreemd dat de wetgever ervoor koos om de Wet Minnelijke Invordering te wijzigen in de Economische herstelwet. Die herstelwet wou immers de gevolgen van de financiële crisis bestrijden,53 terwijl de wijzigingen aan de Wet Minnelijke Invordering weinig of niets te zien hebben met de financiële crisis.

Zoals ik eerder zei, voorzag de wetgever in een aantal uitzonderingen. Die uitzonderingen staan in artikel 2, §2 Wet Minnelijke Invordering en hebben betrekking op de inschrijving bij het Ministerie van Economische Zaken (artikel 4); het voeren van reclame die verwijst naar die inschrijving (artikel 8); de opsporing en vaststelling van de verboden daden (artikelen 11 tot 13); en de administratieve sancties (artikel 16). De reden waarom die bepalingen niet van toepassing zijn op de vrije beroepsbeoefenaars ligt in het feit dat de vrije beroepsbeoefenaars niet zijn ingeschreven bij de FOD Economie.54 Die redenering volgde de wetgever voor de artikelen 4, 8, 11 tot 13 en 16. Die artikelen hebben immers allemaal betrekking op de inschrijving bij de FOD Economie. De reden die de wetgever opgaf voor de uitsluiting uit de artikelen 9 en 10 was omwille van het feit “dat het hier gaat over een vordering tot staken overeenkomstig met de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken, die niet van toepassing is op vrije beroepen”.55 13

De Economische herstelwet voorzag verder ook nog in een wijziging van artikel 6 Wet

Minnelijke Invordering. Dit artikel vereist dat de invordering start met een schriftelijke 50

Art. 516 Ger.W. bepaalt de taak van de gerechtsdeurwaarder: “Behoudens andersluidende wettelijke bepalingen zijn alleen de gerechtsdeurwaarders bevoegd tot het opstellen en betekenen van alle exploten en tot het tenuitvoerleggen van alle gerechtelijke beslissingen, akten of titels in uitvoerbare vorm. Zij kunnen aangesteld worden om vaststellingen te doen van zuiver materiële feiten, zonder enig advies uit te brengen met betrekking tot de gevolgen in feite of in rechte die daaruit zouden kunnen voortvloeien; zij kunnen ook op verzoek van particulieren tot die vaststellingen overgaan. Zij doen ook de vaststellingen die tot de wettelijke uitoefening van hun ambt behoren. Zij kunnen ter griffie de uitgiften, afschriften en uittreksels van alle processtukken lichten en de verzoekschriften indienen die zij krachtens de wet kunnen ondertekenen; zij kunnen tevens, op verzoek van de advocaten van de partijen, alle andere verzoekschriften ter griffie neerleggen. Zij kunnen de afschriften en vertalingen van documenten in hun bezit voor eensluidend tekenen en kunnen uittreksels opstellen van alle akten van hun ambt. De gerechtsdeurwaarders verrichten, evenals de notarissen, de schattingen en openbare verkopingen van meubelen en roerende goederen, met inachtneming van de ter zake geldende wetten en verordeningen.” 51


52


53

Supra 16, nr. 11.

54


55

Amendement (REGERING) op het Ontwerp van economische herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52K1788/004, 2. De huidige Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming (BS 12 april 2010) bepaalt nog steeds dat de wet niet van toepassing is op de beoefenaars van een vrij beroep, de tandartsen en de kinesisten (art. 3 WMPC).

18

ingebrekestelling. De Economische herstelwet voegde bepaling 6° toe aan artikel 6, §2 die luidt: “ingeval de invordering gebeurt door een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijke mandataris wordt volgende tekst in een afzonderlijke alinea toegevoegd, in het vet gedrukt en in een ander lettertype : “Deze brief betreft een minnelijke invordering en geen gerechtelijke invordering (dagvaarding voor de rechtbank of beslag)””.56 Volgens de wetgever maakte de consument geen onderscheid tussen een minnelijke en gerechtelijke invordering wanneer de invordering uitging van een advocaat of een gerechtsdeurwaarder. Bovendien zorgde het briefhoofd, het zegel, de gehanteerde taal en het statuut van die beroepen ervoor dat er verwarring ontstond bij de consument over zijn rechten en plichten. De wetgever ging ervan uit dat de verwarring ophield door de verplichte vermelding van het minnelijke karakter van de invordering.57 STEENNOT merkt echter terecht op dat de vraag zich stelt “of een gemiddeld consument de woorden ‘minnelijke invordering’ zal begrijpen, in het bijzonder in samenhang met de vermelding dat bij afwezigheid van een reactie binnen de 15 dagen wel tot andere maatregelen kan worden overgegaan”.58 14

Concreet heeft de Economische herstelwet de volgende gevolgen voor de vrije

beroepsbeoefenaars:59 voortaan zullen zij enkel een vergoeding kunnen vragen dat gelijk is aan de overeengekomen bedragen in de onderliggende overeenkomst in geval van niet-naleving van de contractuele verbintenissen. Dit komt neer op de hoofdsom vermeerderd met interesten en schadebedingen (voor zover die voorzien zijn in de overeenkomst).60 Verder zal iedere minnelijke invordering moeten starten met een schriftelijke ingebrekestelling, waarin een aantal verplichte gegevens moeten worden opgenomen.61 Daarnaast zal de vrije beroepsbeoefenaar bij een huisbezoek een schriftelijk document moeten voorleggen waarin hij een aantal gegevens moet opnemen. Hij zal ook een ontvangstbewijs moeten afgeven met een verwijzing naar de betaalde schuld, telkens hij een volledige of gedeeltelijke betaling ontvangt tijdens dat huisbezoek.62

De wetswijziging had ook tot gevolg dat de vrije beroepsbeoefenaars gemakkelijker vallen onder de burgerlijke sanctieregeling van artikel 14 Wet Minnelijke Invordering. Die sanctieregeling houdt in dat wanneer de professionele invorderaar een betaling krijgt die in strijd is met de artikelen 3, 4, 6 en 7, die betaling de consument bevrijdt t.a.v. de schuldeiser. Bovendien is de invorderaar verplicht

56

Art. 39 Economische herstelwet 27 maart 2009, BS 7 april 2009.

57


58

R. STEENNOT, “Wijziging aan de wet minnelijke invordering van de schulden van de consument”, DCCR 2009, 180.

59

Op dit punt geef ik enkel de hoofdlijnen. Voor meer details verwijs ik naar ‘Afdeling IV – Activiteit van minnelijke invordering van schulden’, infra 31, nr. 25. 60

Infra 36,nr. 29

61

Infra 33, nr.31

62

Infra 42, nr.38

19

om de verkregen bedragen terug te betalen aan de consument.63 Dit betekent dat de professionele invorderaar twee keer zal moeten betalen: hij moet niet alleen de bedragen terugbetalen aan de consument, hij zal ook de schuldeiser moeten vergoeden aangezien de schuldeiser nog over een verhaalsrecht beschikt tegen de professionele invorderaar.64 Enkel wanneer de miskenning het gevolg is van een kennelijke vergissing die de rechten van de consument niet schaadt, zal de sanctie geen toepassing vinden.65 Dit kan bv. een typefout zijn in de naam van de oorspronkelijke schuldeiser die desondanks gemakkelijk identificeerbaar blijft.66 Verder is er ook nog een strafrechtelijke sanctie voorzien in artikel 15 Wet Minnelijke Invordering, met name een geldboete van 26 tot 50 000 euro wegens schending van de artikelen 3 tot 8 Wet Minnelijke Invordering.67 3

Nieuwe ontwikkeling: arrest van het Grondwettelijk Hof

3.1

Inleiding

15

De regeling die ik hierboven uiteenzette, onderging een wijziging als gevolg van het arrest

van het Grondwettelijk Hof van 16 september 2010.68 Sinds de Economische herstelwet van 27 maart 2009 vallen de beoefenaars van vrije beroepen niet alleen onder het luik ‘minnelijke invordering van schulden’, maar ook onder het luik ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’. Omdat zij voortaan onder dit laatste luik ressorteren, betekent dit dat de vrije beroepsbeoefenaars onder andere vallen onder de zware burgerlijke sanctie van artikel 14 Wet Minnelijke Invordering. In augustus en oktober 2009 volgden daarom al snel de vernietigingsberoepen tegen de artikelen 38 en 39 van de Economische herstelwet. 3.2 16

Over het toepassingsgebied Met betrekking tot het toepassingsgebied werpen de verzoekers op dat de Wet Minnelijke

Invordering een gelijkheid in het leven roept tussen enerzijds de advocaten en anderzijds de gerechtsdeurwaarders en de incassobureaus, terwijl die personen zich in verschillende situaties bevinden.69 Het Grondwettelijk Hof overweegt dat de wetgever wou reageren op de klachten tegen 63

Art. 14, eerste lid Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

64

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 14; Infra 46, nr. 49 65


66


67

Art. 15, §1 Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

68

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, BS 17 november 2010.

69

“*De verzoekers+ voeren aan dat de redenen waarom de incassobureaus in 2002 en de gerechtsdeurwaarders in 2009 aan de wet van 20 december 2002 zijn onderworpen, niet volstaan om te verantwoorden dat de advocaten eveneens eraan zouden worden onderworpen: de wetgever heeft immers een einde willen maken aan misbruiken die voortvloeien uit gedragingen van belaging, door de betrokkenen, waarvan de schuldenaars het slachtoffer konden zijn, uit de kosten van minnelijke invordering die de gerechtsdeurwaarders zouden aanrekenen terwijl de incassobureaus niet daartoe waren gemachtigd en uit de verwarring die kan toeslaan bij de schuldenaars die, wanneer ze met een gerechtsdeurwaarder worden geconfronteerd, zouden kunnen denken dat het om de tenuitvoerlegging van een vonnis en niet om een minnelijke invordering gaat, terwijl geen van die elementen naar voren wordt gebracht om aan te tonen dat dergelijke misbruiken zouden zijn vastgesteld met betrekking tot de advocaten. De laatstgenoemden versturen trouwens geen gerechtelijke aanmaningen en innen geen invorderingskosten voor de minnelijke aanmaningen die zij versturen” (GwH 16 september

20

incassobureaus en dat hij toen van oordeel was dat het niet nodig was om de Wet Minnelijke Invordering van toepassing te maken op advocaten en gerechtsdeurwaarders.70 Met de Economische herstelwet wou de wetgever het toepassingsgebied van de Wet Minnelijke Invordering uitbreiden om enerzijds een einde te maken aan de uiteenlopende interpretaties van artikel 5 Wet Minnelijke Invordering en anderzijds om verwarring tussen een minnelijke en een gerechtelijke invordering te vermijden.71

Het Hof oordeelt dat de Economische herstelwet het toepassingsgebied van de Wet Minnelijke Invordering niet uitbreidt tot de gerechtsdeurwaarders en de advocaten omdat de wet al op hen van toepassing was.72 Volgens het Hof is er slechts een uitbreiding van de toepassing van bepalingen omdat de Economische herstelwet het luik ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’ uitbreidt tot de gerechtsdeurwaarders en advocaten.73 Daardoor komt de wetgever terug op zijn keuze van 2002. “Een dergelijke beleidswijziging behoort tot zijn beoordelingsbevoegdheid en zou niet in strijd met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet kunnen worden geacht door het loutere feit dat de wetgever bepaalde doelstellingen zou laten varen om er andere na te streven. De bestreden bepalingen zouden enkel discriminerend kunnen worden bevonden indien zij op een kennelijk onredelijke beoordeling zouden berusten”.74 Het Hof oordeelde dat er geen onredelijkheid was en dat de wetgever dus kon oordelen om de toepassing van de bepalingen van de Wet Minnelijke Invordering uit te breiden.75 17

Daarnaast wierpen de verzoekers op dat “de verplichtingen die ingevolge de *Economische

herstelwet] worden opgelegd aan de advocaat die een procedure van minnelijke invordering opstart tegen een schuldenaar die zich in een lidstaat van de Europese Unie bevindt, de rechten schenden die de advocaat ontleent aan artikel 49 van het EG-Verdrag (thans artikel 56 van het Verdrag

2010, nr. 99/2010, 26, nr. B.4.1). 70

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 27-28, nr. B.4.3, alinea’s 1 en 6,

71

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 28, nr. B.4.4.

72

De advocaten en de gerechtsdeurwaarders vielen namelijk al onder art. 3 en de bijhorende sancties voorzien in de artikelen 14 en 15 van de Wet Minnelijke Invordering. 73

“Het is evenwel juist dat de bestreden wet de toepassing van bepalingen van de wet van 20 december 2002 die eerder niet op de betrokkenen van toepassing waren, tot hen uitbreidt. Aldus worden zij voortaan onderworpen aan de in de artikelen 5, 6 en 7 van de wet van 20 december 2002 vervatte verplichtingen en derhalve aan de burgerrechtelijke en strafrechtelijke sancties die daaraan zijn verbonden” (GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 29, nr. B.4.5). 74

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 29-30, nr. B.4.6.

75

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 30-31, nr. B.4.7. De wetgever wou met de Economische herstelwet enerzijds een einde stellen aan de uiteenlopende interpretaties van art. 5 Wet Minnelijke Invordering door die bepaling van toepassing te verklaren op advocaten en gerechtsdeurwaarders. Anderzijds wou hij een einde stellen aan de verwarring die ontstaat bij de consument over zijn rechten en plichten door het briefhoofd, het zegel, de gehanteerde taal en het statuut van de advocaat of gerechtsdeurwaarder (Amendement nr. 1 van de Regering op het Ontwerp van economisch herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-2009, 1788/004, 2-3).

21

betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU)) met betrekking tot het vrij verrichten van diensten”.76 Het Hof oordeelde echter dat er geen schending was van artikel 56 VWEU.77 3.3 18

Over de sanctieregeling Met betrekking tot de sanctieregeling vertrekt het Grondwettelijk Hof van het standpunt

dat artikel 3 en de bijhorende sancties in de artikelen 14 en 15 Wet Minnelijke Invordering78 al van toepassing waren op advocaten, ministeriële ambtenaren of gerechtelijke mandatarissen zodat de verzoeken op dit punt onontvankelijk zijn. Het Hof onderzocht dan ook enkel de burgerlijke en strafrechtelijke sancties die de inbreuken bestraffen op de artikelen 5, 6 en 7 Wet Minnelijke Invordering.79 19

Met betrekking tot de burgerlijke sancties werpen de verzoekers op dat de sancties vervat

in artikel 14 Wet Minnelijke Invordering een onevenredige beperking zouden inhouden van de uitoefening van een beroepsactiviteit en van het recht op het ongestoord genot van de eigendom. Die sancties zouden dus een gevolg hebben op de beroepsactiviteit.80

Het Grondwettelijk Hof wees erop dat de beroepsactiviteit aan beperkingen kan worden gesteld op voorwaarde dat die beperkingen objectief en redelijk verantwoord zijn en dat zij evenredig zijn tot het nagestreefde doel.81 Het Hof oordeelde echter dat de bepalingen van de artikelen 6 en 7 Wet Minnelijke Invordering van administratieve aard zijn en dat de burgerlijke sanctie van artikel 14, lid 1 onevenredig is “wegens het absolute en forfaitaire karakter van die sanctie en het gevolg dat zij kan hebben voor de financiële situatie van de persoon aan wie zij wordt opgelegd”.82 De sanctie vervat in artikel 14, lid 2 Wet Minnelijke Invordering is ook onevenredig omdat je hetzelfde 76

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 31-32, nr. B.4.8.

77

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 32. nr. B.4.9.

78

Artikel 14 Wet Minnelijke Invordering legt een burgerlijke sanctie op en bepaalt het volgende: “Iedere betaling die verkregen wordt in strijd met de bepalingen van de artikelen 3, 4, 6 en 7, behalve in het geval van een kennelijke vergissing die de rechten van de consument niet schaadt, wordt beschouwd als geldig door de consument verricht ten opzichte van de schuldeiser, maar dient door de persoon die de activiteit van minnelijke invordering van schulden verricht, te worden terugbetaald aan de consument. Heeft de invordering van een schuld betrekking op een geheel of ten dele onverschuldigd bedrag, in het bijzonder met toepassing van artikel 5, dan is degene die de betaling ontvangt ertoe gehouden het terug te betalen aan de consument, vermeerderd met de nalatigheidsinteresten te rekenen van de dag van de betaling”; Infra 46, nr. 49. Artikel 15 Wet Minnelijke Invordering legt strafrechtelijke sancties op en luidt als volgt: “§ 1. Met geldboete van 26 tot 50.000 EUR worden gestraft: 1° zij die de bepalingen van de artikelen 3 tot 8 overtreden; 2° zij die de beschikking niet naleven van een vonnis of arrest gewezen op een vordering tot staking als bedoeld in artikel 9; 3° zij die het vervullen van de opdracht van de in artikel 11 genoemde personen met het oog op de opsporing en vaststelling van de inbreuken op deze wet, met opzet verhinderen of belemmeren. Onverminderd de toepassing van de gewone regels inzake herhaling, wordt deze straf verdubbeld wanneer de inbreuk wordt begaan binnen vijf jaar te rekenen van een in kracht van gewijsde gegane veroordeling wegens een in dit artikel bepaald misdrijf. § 2. In geval van veroordeling wordt de bijzondere verbeurdverklaring bedoeld in artikel 42, 3°, van het Strafwetboek steeds uitgesproken. § 3. Boek I van het Strafwetboek, met inbegrip van hoofdstuk VII en artikel 85, is van toepassing op de bij dit artikel bedoelde inbreuken”; Infra 48, nr. 52. 79

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 35, nr. B.5.3. De sancties die betrekking hebben op de inbreuken van de artikelen 4, 8, 9 en 11 Wet Minnelijke Invordering onderzoekt het Hof niet omdat die artikelen niet van toepassing zijn op de beoefenaars van vrije beroepen volgens art. 2, §2 Wet Minnelijke Invordering, zoals vervangen door art. 38, 2° Economische herstelwet. 80


81


82

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 36-37, nr. B.6.3

22

resultaat kan bereiken met artikel 1376 van het Burgerlijk Wetboek.83 Het Hof vernietigde dan ook artikel 38, 2° Economische herstelwet “in zoverre het de regeling van de burgerrechtelijke sancties die in artikel 14 van de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument worden beoogd en die een inbreuk op de bepalingen van de artikelen 5, 6 en 7 van die wet bestraffen, van toepassing maakt op de advocaten, de ministeriële ambtenaren 84

of de gerechtelijke mandatarissen in de uitoefening van hun beroep of ambt”. 20

Wat de strafrechtelijke sancties betreft van artikel 15 Wet Minnelijke Invordering

argumenteerden de verzoekers dat die sancties een schending inhouden van de vrijheid van handel en nijverheid en van het eigendomsrecht.85 Het Grondwettelijk Hof ging ook hier na of de beperkingen objectief en redelijk verantwoord zijn en evenredig zijn tot het nagestreefde doel. Het Hof oordeelde dat de strafsancties binnen die criteria vallen “aangezien de strafrechtelijke sancties ertoe strekken de naleving te waarborgen van de verplichtingen die aan de betrokkenen worden opgelegd teneinde het bij de wet nagestreefde doel te verwezenlijken en aangezien de door de consument uitgevoerde betaling, per definitie, immers niet had moeten worden uitgevoerd”.86 Bovendien “*maakt+ de wet het de rechter mogelijk *…+ om het bedrag van de geldboete vast te stellen tussen het minimum- en het maximumbedrag dat erin is bepaald en [maakt] het hem mogelijk *…+ de bepalingen van boek I van het Strafwetboek, met inbegrip van die van hoofdstuk VII en van artikel 85 met betrekking tot de verzachtende omstandigheden, toe te passen”.87 Het Hof verklaarde

de

middelen

tegen

artikel

15

ongegrond

waardoor

dit

artikel

de

grondwettelijkheidstoets doorstond. 3.4 21

Gevolg van het arrest Het arrest van het Grondwettelijk Hof vernietigde artikel 38, 2° van de Economische

herstelwet “in zoverre het de regeling van de burgerrechtelijke sancties die in artikel 14 van de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument worden beoogd en die een inbreuk op de bepalingen van de artikelen 5, 6 en 7 van die wet bestraffen, van toepassing maakt op de advocaten, de ministeriële ambtenaren of de gerechtelijke mandatarissen in de uitoefening van hun beroep of ambt”.88 Dit betekent dat de beoefenaars van vrije beroepen nog altijd onder het luik ‘activiteit van minnelijke invordering’ vallen. Zo zullen zij 83

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 37, nr. B.6.3. Art. 14, tweede lid Wet Minnelijke Invordering wil immers ervoor zorgen dat de bedragen, die onverschuldigd worden geïnd, worden terugbetaald aan de consument. Hetzelfde resultaat kan je bereiken door art. 1376 BW dat betrekking heeft op de onverschuldigde betaling: “Hij die bij vergissing of met zijn weten iets ontvangen heeft dat hem niet verschuldigd was, is verplicht het terug te geven aan degene van wie hij het ontvangen heeft zonder dat het verschuldigd was”. 84

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 41.

85


86


87


88

GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, 41.

23

nog steeds enkel een vergoeding kunnen vragen die gelijk is aan de overeengekomen bedragen in de onderliggende overeenkomst in geval van niet-naleving van de contractuele verbintenissen89 en zullen zij iedere minnelijke invordering moeten starten met een schriftelijke ingebrekestelling, waarin een aantal verplichte gegevens zijn opgenomen.90 Daarnaast zullen de vrije beroepsbeoefenaars bij een huisbezoek een schriftelijk document moeten voorleggen waarin zij een aantal gegevens moeten opnemen. Zij zullen ook een ontvangstbewijs moeten afgeven met een verwijzing naar de betaalde schuld, telkens zij een volledige of gedeeltelijke betaling ontvangen tijdens dat huisbezoek.91

Wanneer de advocaten, de ministeriële ambtenaren of de gerechtelijke mandatarissen echter de artikelen 5, 6 en 7 Wet Minnelijke Invordering overtreden in de uitoefening van hun ambt, zal de burgerlijke sanctie van artikel 14 niet meer op hen van toepassing zijn. VANDENDRIESSCHE meent dat het Grondwettelijk Hof de verkeerde bepaling vernietigde: zo had het Hof niet artikel 38, 2° moeten vernietigen, maar wel artikel 38, 1° van de Economische herstelwet.92 Dit zou echter niets oplossen. Door artikel 38, 1° te vernietigen, haal je de vrije beroepsbeoefenaars uit het luik ‘activiteit van minnelijke invordering’ en dus ook voor een deel uit artikel 14 Wet Minnelijke Invordering. Het is echter zo dat artikel 14 Wet Minnelijke Invordering wel nog een rol blijft spelen wanneer de vrije beroepsbeoefenaars artikel 3 Wet Minnelijke Invordering overtreden. Dat deel van de sanctieregeling was volgens het Grondwettelijk Hof al van toepassing op de vrije beroepsbeoefenaars en blijft dus ook nu nog op hen van toepassing. De zware burgerlijke sanctie blijft dus nog hangen boven het hoofd van de vrije beroepsbeoefenaars. Bovendien viel de keuze van de wetgever binnen de redelijkheidstoets van het Hof en dus mocht de wetgever de keuze maken om de toepassing van het luik ‘activiteit van minnelijke invordering’ uit te breiden tot de vrije beroepsbeoefenaars.93

AFDELING III – MINNELIJKE INVORDERING VAN SCHULDEN § 1 Algemeen verbod 22

De Wet Minnelijke Invordering maakt een onderscheid tussen enerzijds de ‘minnelijke

invordering van schulden’ en de ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’. De minnelijke invordering kan gebeuren door bijvoorbeeld een aanmaningsbrief, telefoonoproepen of zelfs

89


90


91


92

Y. VANDENDRIESSCHE, “Wet minnelijke invordering blijft oppassen”, Juristenkrant 2010, afl. 215, 13 oktober 2010, 3.

93

Supra 17, nr. 12.

24

huisbezoeken.94 Om het privéleven van de consument te beschermen, voorzag de wetgever een algemeen verbod: de wet verbiedt iedere gedraging of praktijk die het privéleven van de consument schendt of hem kan misleiden, alsook iedere gedraging of praktijk die en inbreuk maakt op de menselijke waardigheid.95 Omdat dit verbod onder het luik ‘minnelijke invordering van schulden’ valt, geldt het verbod voor iedereen die een schuld minnelijk invordert.96 Centraal bij dit verbod staat het principe van de eerbiediging van het privéleven van de schuldenaar en het ermee samenhangende “right to be let alone”.97

§ 2 Bijzondere verbodsbepalingen 23

De wetgever voorzag verder in een aantal bijzondere verbodsbepalingen.98 Die bepalingen

nam de wetgever voor een groot deel over uit artikel 39, §2 Wet Consumentenkrediet en vulde die aan met suggesties van de Raad voor het Verbruik, de Belgische Nationale Orde van Advocaten en de Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders.99 De Koning kan die verbodsbepalingen aanvullen.100 De wet verbiedt in het bijzonder: 1)

elk geschrift dat, of elke gedraging die ertoe strekt verwarring te creëren omtrent de hoedanigheid van de persoon van wie het uitgaat, zoals in het bijzonder het geschrift dat verkeerdelijk laat uitschijnen dat het om een document gaat dat uitgaat van een gerechtelijke overheid, een ministerieel ambtenaar of een advocaat.

De wetgever dacht hier aan de praktijk waarbij een weegschaal wordt afgebeeld op het briefpapier, een handelsbenaming met de vermelding ‘Justitia’ of het vermelden van een graad of een functie van een ministerieel ambtenaar (bv. inspecteur). Betekent dit dat de incassobureaus die de term ‘Justitia’ in hun handelsnaam dragen, die naam moeten wijzigen? Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat dat de wetgever van plan was om die handelsnamen toe te laten op voorwaarde dat ze gedurende 15 jaar in gebruik waren op de dag van de inwerkingtreding van de wet en voor zover de geviseerde verwarring niet ontstond. De gedachte daarachter was dat de naam al ingeburgerd was door die termijn van 15 jaar en

94


95


96

Supra 12, nr. 5

97



99


Art. 3, §2, laatste lid Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003. De Koning maakte tot nu toe geen gebruik van zijn bevoegdheid om de lijst uit te breiden.

25

dat een wijziging van de handelsnaam belangrijke commerciële schade zou betekenen. 101 Dit amendement nam de wetgever uiteindelijk niet op in de eindversie van de wet. Die weglating betekent echter nog niet dat de incassobureaus hun handelsnaam moeten veranderen. Een handelsnaam op zich leidt niet noodzakelijk tot verwarring bij de consument. De incassobureaus zullen de nodige handelingen moeten nemen om verwarring te vermijden over de hoedanigheid van de invorderaar (vb. melden dat het document uitgaat van een incassobureau en niet van een gerechtelijke instantie).102 Het zal aan de rechter zijn om te bepalen of de genomen handelingen voldoende zijn om verwarring te voorkomen. Uit de woorden van de verbodsbepaling zelf valt af te leiden dat het verbod niet van toepassing is wanneer het geschrift of de gedraging uitgaat van een advocaat of gerechtsdeurwaarder.103 2)

elke mededeling die onjuiste juridische bedreigingen bevat, of die onjuiste inlichtingen over de gevolgen van een wanbetaling bevat.

Dit is bijvoorbeeld wanneer de invorderaar dreigt met een gerechtelijke uitvoeringsprocedure zonder dat de schuldeiser over een uitvoerbare titel beschikt of wanneer de invorderaar meedeelt dat de wanbetaling aanzienlijke kosten met zich meebrengt en dat die kosten automatisch ten laste zullen komen van de schuldenaar.104 De aanmaningsbrief mag wel vermelden dat, in geval van wanbetaling, de zaak aanhangig kan gemaakt worden bij de rechtbank en dat de bijkomende kosten zullen worden gedragen door de verliezende partij.105 Deze bepaling is ook van toepassing op advocaten en gerechtsdeurwaarders.106 3)

elke vermelding op een omslag waaruit blijkt dat de briefwisseling de invordering van een schuld betreft.

Die verbodsbepaling valt binnen het doel van de wetgever om het privéleven en de menselijke waardigheid van de consument te beschermen.107 De vermelding ‘openstaande/onbetaalde schuld’ op de omslag is bijvoorbeeld verboden.108

101

Amendement (LENSSEN) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/007, 1-2. 102

R. STEENNOT, “Dwingt de wet betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument bepaalde incassobureaus om hun handelsnaam te wijzigen?”, RW 2003-2004, 278. 103

Zie ook: Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 12; L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 742; R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1003. 104


105


106

L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 742 ; C. BIQUETMATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 672. 107

Zie Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen

26

4)

de inning van niet voorziene of niet wettelijk toegestane bedragen.

De wetgever definieerde niet wat je moet verstaan onder ‘voorziene bedragen’. Je mag veronderstellen dat het hier gaat om de bedragen die de partijen voorzagen in hun overeenkomst.109 Dit is de hoofdsom, de conventionele interesten en eventuele schadebedingen.110 Wanneer de partijen die bedragen niet voorzagen in hun overeenkomst, dan mag de invorderaar die bedragen niet innen. Wel mag hij de bedragen innen die de wet toestaat. Dit is bijvoorbeeld de wettelijke interest voorzien in artikel 1153 Burgerlijk Wetboek. Het ereloon van de advocaat of de kosten van het incassobureau kan de invorderaar enkel vorderen wanneer die voorzien zijn in het contract of door de wet bepaald zijn.111 5)

de stappen die worden ondernomen bij de buren, de familie of de werkgever van de schuldenaar. Onder stappen wordt onder meer verstaan elke mededeling van inlichtingen of elke vraag om inlichtingen die verband houdt met de schuldvordering of met de solvabiliteit van de schuldenaar, onverminderd de handelingen gesteld in het raam van wettelijke inningprocedures.

Het is duidelijk dat de bescherming van het privéleven en de menselijke waardigheid van de consument hier voorop staat. in wezen gaat het hier om intimidatiepraktijken: de consument zou zijn schuld betalen om te voorkomen dat zijn familie en vrienden zijn situatie te weten zouden komen.112 De wet verbiedt enkel de mededeling van inlichtingen of de vraag om inlichtingen in het kader van een minnelijke invordering. In het kader van een gerechtelijke inningsprocedure mag de invorderaar wel inlichtingen meedelen of inlichtingen vragen bij de buren, familie of de werkgever.113

betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 11-12; L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 742.. 108

R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1004; L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 742 ; C. BIQUET-MATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 673. 109


110

M. DE THEIJE, “Art. 3 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 9 p, 5. 111



113

Zie ook: L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 745; C. BIQUET-MATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 674.

27

6)

de invordering of poging tot invordering bij een persoon die niet de schuldenaar is.

Dit is het geval waarbij de invorderaar de schuld int of probeert te innen bij bijvoorbeeld familie, vrienden of de echtgenoot van de schuldenaar.114 Die handelingen zijn verboden. Toch kan je jou afvragen of het verbod ook van toepassing is op het geval waarbij de invorderaar de schuld int of probeert te innen bij de schuldenaar van de schuldenaar. Tijdens de parlementaire voorbereidingen was een amendement voorzien waarbij de betaling van de schuld kon worden verkregen van een debiteur van de schuldenaar, voor zover de schuldenaar ermee akkoord gaat. Zo zou de invorderaar de betaling kunnen krijgen bij het OCMW of de werkgever van de schuldenaar.115 De commissie verwierp echter dit amendement. Dit impliceert dat de invorderaar de schuld niet mag innen bij de debiteur van de schuldenaar. Mijn inziens verbiedt de wet echter niet dat de consument zijn schuldvordering, die hij heeft tegen een derde, overdraagt aan zijn schuldeiser voor zover de bepalingen over ‘overdracht van

schuldvorderingen’116

worden

nageleefd.

Het

kan

echter

gebeuren

dat

de

schuldinvorderaar de consument dwingt om hiermee in te stemmen. Het zal dan aan de consument zijn om te bewijzen dat hij onder dwang toestemde met een overdracht van schuldvordering.117 Daarnaast weerhoudt niets dat de derde vrijwillig de schuld betaalt van de schuldenaar voor zover hij voldoet aan de voorwaarden van artikel 1236 Burgerlijk Wetboek.118 7)

iedere poging tot inning in aanwezigheid van een derde, behalve wanneer dit gebeurt met instemming van de schuldenaar.

Deze bepaling verbiedt de invorderaar om een schuld te innen bij de schuldenaar in aanwezigheid van een derde. Wanneer de schuldenaar echter zijn toestemming geeft, dan mag de invorderaar de schuld wel innen in aanwezigheid van de derde. Die derde is bijvoorbeeld de werkgever, collega’s, vrienden… GUINOTTE stelt zich de vraag of je de echtgenoot van de schuldenaar kan beschouwen als ‘derde’.119 Strikt genomen kan je stellen dat wanneer het eigen schulden van de echtgenoot-schuldenaar betreft, de andere echtgenoot een derde is. Gaat het echter om gemeenschappelijke schulden dan zal de andere

114


115

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, , 7. 116

De overdracht van schuldvorderingen wordt geregeld in de artikelen 1689 e.v. BW.

117

Vgl. R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1003; L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 747. 118

Art. 1236 BW bepaalt: “Een verbintenis kan voldaan worden door ieder die daarbij belang heeft, gelijk een medeschuldenaar of een borg. De verbintenis kan zelfs voldaan worden door een derde die daarbij geen belang heeft, mits die derde in naam en tot kwijting van de schuldenaar handelt of mits hij, handelende in zijn eigen naam, niet in de rechten van de schuldeiser gesteld wordt.” 119


28

echtgenoot geen derde zijn. Maar aangezien het huwelijk een duurzame levensgemeenschap tot stand brengt120 waarin ieder echtgenoot bijdraagt in de lasten van het huwelijk,121 kan je aannemen dat de andere echtgenoot al weet heeft van de openstaande schulden en kan de echtgenoot dus geen derde zijn in de zin van deze verbodsbepaling. Die onzekerheid kan je als schuldeiser echter gemakkelijk vermijden door toch de toestemming van de schuldenaar te vragen om de schuld te innen in aanwezigheid van de andere echtgenoot. De wet bepaalt evenwel niet hoe de schuldenaar zijn instemming moet geven. In principe kan dit zowel mondeling als schriftelijk, maar omdat een mondelinge instemming voor bewijsproblemen zorgt, is een schriftelijke instemming wenselijk. De consument heeft er ook voordeel bij dat een derde aanwezig is, omdat de consument dan wanpraktijken kan bewijzen met behulp van getuigen.122 8)

alle stappen om de schuldenaar een wisselbrief te doen ondertekenen of om een overdracht van vordering of een schuldbekentenis te eisen.

Een wisselbrief houdt een groot gevaar in voor de consument: de consument verbindt zich er immers definitief toe om op de vervaldag het bedrag in de wisselbrief te betalen, zelfs al kwam de verkoper zijn verbintenissen niet na. De betaling gebeurt ook niet noodzakelijk aan de verkoper omdat hij de wisselbrief ondertussen al kan overgemaakt hebben aan een ander handelaar of een bank.123 Om de consument hiertegen te beschermen, voerde de wetgever het verbod in om de schuldenaar een wisselbrief te doen ondertekenen.124 Daarnaast is het ook verboden om een overdracht van vordering of een schuldbekentenis te eisen. Het verbod betekent dat de invorderaar geen druk mag uitoefenen op de consument. De consument mag wel vrijwillig een schuld overdragen of een schuldbekentenis ondertekenen.125

120

Art. 146bis BW

121

Art. 217 en 221 BW

122


123

Wetsontwerp tot wijziging van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, Parl.St. Kamer 1998-99, nr. 50K2050/1, 40-41. 124

Ook in andere wetgevingen verbood de wetgever om de consument een wisselbrief te doen ondertekenen: vgl. art. 42 Wet 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, BS 12 april 2010; art. 33 Wet 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, BS 9 juli 1991; art. 8, § 2, Wet van 9 maart 1993 ertoe strekkende de exploitatie van huwelijksbureaus te regelen en te controleren, BS 24 april 1993. 125

Zie in die betekenis: R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1004; L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 748; M. DE THEIJE, “Art. 3 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 9 p, 7.

29

9)

het belagen van de schuldenaar, die uitdrukkelijk en gemotiveerd heeft te kennen gegeven de schuld te betwisten.

Dit verbod wil voorkomen dat de invorderaar de consument nog lastig valt nadat de consument de schuld betwiste. Het begrip ‘belagen’ heeft een eigen kwalificatie en moet niet beantwoorden aan de voorwaarden van artikel 442bis Strafwetboek.126 Concreet betekent dit dat artikel 15 Wet Minnelijke Invordering de belager bestraft en niet artikel 442bis Strafwetboek. DE THIJE wijst erop dat de term ‘belagen’ voor onnodige verwarring zorgt: je krijgt immers de indruk dat de invorderaar de schuldenaar wel mag belagen wanneer hij zijn schuld niet betwist. De auteur wijst er echter terecht op dat dit niet overeenstemt met het doel om het privéleven en de menselijke waardigheid van de consument te beschermen.127 Dit betekent dat de schuldenaar, die zijn schuld niet betwist, gebruik kan maken van de algemene verbodsbepaling in artikel 3, §1 om de belaging een halt toe te roepen.

Een belangrijke voorwaarde is dat de schuldenaar uitdrukkelijk en gemotiveerd te kennen moet geven dat hij de schuld betwist, maar tot wie moet de schuldenaar zich richten voor die betwisting? Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat, afhankelijk van de omstandigheden, de schuldenaar de schuld kan betwisten bij de schuldeiser of bij het incassobureau.128 Het is logisch dat de schuldenaar zich kan wenden tot de schuldeiser omdat juridisch enkel een band bestaat tussen de schuldenaar en de schuldeiser.129 Als de schuldenaar de schuldeiser aanspreekt, dan zal de schuldeiser het incassobureau op de hoogte moeten brengen van de betwisting. Doet de schuldeiser dit niet, dan bestaat het gevaar dat het incassobureau de schuldenaar blijft lastig vallen. Daarnaast moet de betwisting ook gemotiveerd zijn. Dit is om te voorkomen dat de invorderaar de procedure moet stoppen bij elke banale of ongegronde betwisting (bv. enkel ontkennen dat je schuldenaar bent).130

126

Verslag (P. COLLARD) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K223/005, 8. 127


Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/4, 2; Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 8. 129

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 8; R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1004. 130

R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1004. Zie ook: Amendement (VANLERBERGHE et al.) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/2, 2; Amendement (STEVERLYNCK) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/3, 2; Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/4, 2.

30

10) de telefonische oproepen en de huisbezoeken tussen tweeëntwintig uur en acht uur.

De wetgever wil met dit verbod voorkomen dat de invorderaar de consument lastig valt op een nachtelijk uur.131 Dit kadert uiteraard binnen het algemeen doen van de wetgever om het privéleven en de menselijke waardigheid van de schuldenaar te beschermen. Dit verbod lijkt sterk op de verbodsbepaling van artikel 47 Gerechtelijk Wetboek.132 In tegenstelling tot dat artikel, zou de invorderaar de consument mogen lastig vallen op zaterdag, zondag of op een wettelijk feestdag.133 Daarnaast zou de invorderaar de consument ook kunnen lastig vallen door faxen of e-mails te versturen.134 Omdat die handelingen toch in een grote mate het privéleven van de schuldenaar aantast, zou hij tegen al die gevallen kunnen optreden door zich te beroepen op de algemene verbodsbepaling van artikel 3, §1 Wet Minnelijke Invordering. 24

Zoals ik al uiteenzette, is artikel 3 Wet Minnelijke Invordering van toepassing op iedereen

die een schuld minnelijk invordert, dus ook op de vrije beroepsbeoefenaars. Die laatste groep personen zal dus ook de specifieke verbodsbepalingen moeten naleven, behalve het eerste verbod van artikel 3, §2 Wet Minnelijke Invordering.135 De Economische herstelwet van 27 maart 2009136 bracht hier geen verandering in omdat die wet enkel zorgde voor een uitbreiding van het luik ‘activiteit van minnelijke invordering’. Het Grondwettelijk Hof bevestigde dat ook in haar arrest van 16 september 2010.137

AFDELING IV – ACTIVITEIT VAN MINNELIJKE INVORDERING VAN SCHULDEN 25

Het luik ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’ is van toepassing wanneer de

beroepsactiviteit van de invorderaar erin bestaat tegen betaling overgenomen schulden minnelijke te innen of onbetaalde schulden minnelijk te innen voor andermans rekening zonder dat hij bijdroeg tot het sluiten van de onderliggende overeenkomst.138 Sinds de Economische herstelwet

131

Amendement (DE MEYER et al.) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 1999-2000, nr. 50K0223/002, 8. 132

Art. 47 Ger.W. bepaalt: “Geen betekening mag worden gedaan: 1° in een voor het publiek niet toegankelijke plaats, vóór zes uur 's morgens en na negen uur 's avonds; 2° op zaterdag, zondag of een wettelijke feestdag behalve in spoedeisende gevallen en met verlof van de vrederechter, wanneer het een dagvaarding betreft in een zaak die voor hem moet worden gebracht, met verlof van de rechter die machtiging heeft verleend voor de akte, wanneer het een akte betreft waartoe voorafgaande machtiging is vereist, en in alle andere gevallen met verlof van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg”. 133

L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 752; C. BIQUETMATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 676. 134


135

Supra 25, nr. 23, 1).

136


137

Supra 20-22, nr. 16 en 18; GwH 16 september 2010, nr. 99/2010, BS 17 november 2010.

138


31

van 27 maart 2009139 is dit luik, op enkel uitzonderingen na, ook van toepassing op de beoefenaars van vrije beroepen.140 Het Grondwettelijk Hof vernietigde echter gedeeltelijk die uitbreiding voor zover de burgerlijke sanctie van artikel 14 Wet Minnelijke Invordering van toepassing is op de beoefenaars van vrije beroepen.141

§ 1 Voorafgaandelijke inschrijving 26

Wie beroepsmatig schulden minnelijk wil invorderen moet voorafgaandelijk een inschrijving

nemen bij de FOD Economie.142 Die inschrijving kan de consument nagaan op de website van de FOD Economie.143 De inschrijving is echter niet vereist voor advocaten, ministeriële ambtenaren of gerechtelijke mandatarissen in de uitoefening van hun beroep of ambt.144 Bij zijn aanvraag tot inschrijving, moet de aanvrager ook het bewijs leveren dat hij over voldoende waarborgen beschikt die hem vrijwaren voor de geldelijke gevolgen van zijn beroepsaansprakelijkheid.145 De nadere regeling van de inschrijving en de waarborgen liet de wetgever over aan de Koning. Dat deed de Koning in het Koninklijke Besluit van 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken146.

De reden waarom de wetgever een inschrijvingssysteem wou voorzien, is dat het inschrijvingssysteem een aantal voordelen heeft: naast het opleggen van deontologische en financiële voorwaarden voor het uitoefenen van het beroep, bovendien het voordeel een betere controle op de sector te hebben, en kan, bij zware inbreuk, leiden tot het in werking stellen van een procedure van schorsing of schrapping van de inschrijving. Bovendien wordt de druk die op de parketten weegt voor een stuk weggenomen door de controle die door de Economische Inspectie wordt uitgeoefend.147 27

Om een inschrijving te krijgen bij de FOD Economie, moet de beoefenaar van een activiteit

van minnelijke invordering twee verplichtingen nakomen:

139


140

Supra 20-24, nr. 16-21.

141

Supra 23, nr. 21.

142

Art. 4, §1, Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

143

http://economie.fgov.be/nl/consument/Schuldenlast_schuldinvordering/Schuldinvordering/Inschrijving_schuldbemiddelaar

144


145


146

KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005. 147

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 13.

32

1)

hij moet een inschrijving nemen in de Kruispuntbank van Ondernemingen of in een vergelijkbaar register dat toelaat de schuldinvorderaar en de natuurlijke- en rechtspersonen die voor hem kunnen optreden te identificeren indien hij gevestigd is in een andere lidstaat van de Europese Unie.148

Vroeger bepaalde de Koning dat er enkel een inschrijving moest zijn in de Kruispuntbank van Ondernemingen en dat wanneer de schuldinvorderaar een rechtspersoon was, hij moest opgericht zijn in de vorm van een handelsvennootschap of van een vzw.149 Onder invloed van de Europese dienstenrichtlijn,150 schrapte de Koning de verplichting voor de rechtspersonen om de vorm van een handelsvennootschap of een vzw te hebben en bepaalde hij dat het volstond voor de Europese schuldinvorderaar om een inschrijving te hebben in een gelijkaardig register als die van de Kruispuntbank van Ondernemingen.151 Dit laatste betekent dat de Europese schuldinvorderaar geen vestiging in België moet hebben om hier actief te zijn.152 2)

hij moet een verzekering afsluiten die zijn beroepsaansprakelijkheid dekt.153

Voor deze bepaling zocht de wetgever inspiratie in Frankrijk: daar legt de wetgever de personen die een activiteit van minnelijke invordering uitoefenen de verplichting op om een verzekeringsovereenkomst af te sluiten die hen vrijwaart tegen de geldelijke gevolgen van hun beroepsaansprakelijkheid.154

De beroepsaansprakelijkheidsverzekering moet voldoen aan twee voorwaarden: (i) het moet de beroepsaansprakelijkheid dekken van de schuldinvorderaar, van zijn aangestelden en eventueel van de organen (wanneer het gaat om rechtspersonen); (ii) de dekking mag niet minder bedragen dan € 125 000 per schadegeval en € 125 000 per verzekeringsjaar. Die bedragen worden onder bepaalde voorwaarden geïndexeerd. Daarnaast voorziet het KB ook in 148

Huidig art. 2, §1, eerste lid, 2° KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005 149

Oud art. 2, §1, eerste lid, 1° en 2° (zoals gewijzigd bij KB 11 januari 2006, BS 6 februari 2006) KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005. 150

Richtlijn 2006/123/EG van 12 december 2006 van het Europees Parlement en de Raad betreffende diensten op de interne markt, Pb.L. 376, 27 december 2006. 151

Art. 2 KB 26 februari 2010 tot wijziging van het koninklijk besluit van 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 12 maart 2010. 152

L. LEMMENS, “Europese incassobureaus zonder vestiging in België kunnen aan de slag”, in X, 12 maart 2010, www.jura.be.

153

Art. 2, §1, eerste lid, 3° KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005. 154

Art. 2, eerste lid Décret n°96-1112 du 18 décembre 1996 portant réglementation de l’activité des personnes procédant au recouvrement amiable des créances pour le compte d’autrui, JORF 20 december 1996, 18810; Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer, nr. 50K0223/003, 13.

33

de mogelijkheid om een vrijstelling te voorzien in de verzekeringsovereenkomst.155

De schuldinvorderaar is vrijgesteld van de verplichting tot het aangaan van de beroepsaansprakelijkheidsverzekering bedoeld in art. 2, §1, 3° eerste lid van het Koninklijke Besluit van het vorige lid voor zover de volgende personen die beroepsaansprakelijkheid dekken: (i) de schuldeiser of een andere schuldinvorderaar waarvoor of in naam waarvan hij optreedt; (ii) een overeenkomstig artikel 5 van de wet van 6 maart 1964 tot organisatie van de Middenstand erkende beroepsfederatie of een in artikel 6 van de wet van 31 maart 1898 op de beroepsverenigingen bedoelde beroepsvereniging waarvan de schuldinvorderaar lid is.156 28

De inschrijvingsprocedure vind je terug in artikel 3 van het Besluit van 17 februari 2005,

waarvan de krachtlijnen de volgende zijn: de schuldinvorderaar verstuurt zijn aanvraag aangetekend naar de “Dienst Krediet & Schuldenlast van de Algemene Directie Regulering en Organisatie van de Markt van de Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand & Energie”. Bij zijn aanvraag vermeldt hij (i) zijn ondernemingsnummer of de gegevens die toelaten de Europese schuldinvorderaar te identificeren overeenkomstig artikel 2, § 1, eerste lid, 2° van het KB en (ii) legt hij een attest voor dat uitgaat van de verzekeringsonderneming met wie hij een beroepsaansprakelijkheidsverzekering heeft gesloten en waarin vermeld wordt dat de verzekeringsovereenkomst aan de in dit besluit gestelde voorwaarden voldoet. Eventueel moet de schuldinvorderaar een attest voorleggen waaruit blijkt dat de beroepsaansprakelijkheid gedekt is door iemand anders overeenkomstig artikel 2, §1, tweede lid van het Besluit. Een aantal personen kunnen geen inschrijving krijgen of behouden en het KB voorziet ook in een aantal weigerings- en intrekkingsgronden.157 Gaat de invorderaar niet akkoord met een weigering tot erkenning, dan kan hij tegen die weigeringsbeslissing beroep instellen bij de Raad van State. Tijdens de parlementaire voorbereidingen was er een voorstel om een efficiënte beroepsprocedure te voorzien bij het ministerie van Economische Zaken. De Minister antwoordde echter dat er al een spoedprocedure bestaat voor de Raad van State. “Het is dus logisch een dergelijk geschil aanhangig te maken bij de rechter die zich gewoonlijk uitspreekt over de handelingen van de uitvoerende macht, namelijk de Raad van State”.158

155

Art. 2, §2 KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005. 156


Art. 4 KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005. 158

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 5-6.

34

Bij de aanvraag tot inschrijving verbindt de schuldinvorderaar zich uitdrukkelijk om: (i) bij het minnelijk invorderen voor andermans rekening uitsluitend met een derdenrekening te werken, waarbij de ontvangen en door te storten fondsen welke aan deze schuldinvorderaar in het kader van zijn beroepsactiviteit werden toevertrouwd duidelijk gescheiden worden van zijn patrimonium; (ii) op verzoek van de bevoegde ambtenaren van de Algemene Directie Regulering en Organisatie van de Markt bij de Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand & Energie voor de opgegeven periode het bewijs te leveren dat de premies en bijdragen, te storten door de bij dit artikel bedoelde personen, zijn betaald en hiervoor alle relevante stukken voor te leggen.159 Daarnaast is het de schuldinvorderaar verboden om reclame te maken voor een activiteit van minnelijke invordering die verwijst naar zijn inschrijving bij de FOD Economie.160

§ 2 Vergoedingen 29

De wet verbiedt de schuldinvorderaar om aan de consument enige vergoeding te vragen,

anders dan de overeengekomen bedragen in de onderliggende overeenkomst in geval van nietnaleving van de contractuele verbintenissen.161 De wetgever legt daarmee vast dat de professionele schuldinvorderaar geen bezoldiging of vergoeding mag vragen aan de consument voor de invordering van de schulden.162 Hij mag enkel de bedragen vorderen die de partijen overeenkwamen in de onderliggende overeenkomst. Dit komt neer op de hoofdsom, interesten en schadebedingen.163 De wetgever benadrukt met dit verbod het principe van de relativiteit van de overeenkomst uit het gemeen verbintenissenrecht: er is geen contractuele of wettelijk band tussen de schuldenaar en de professionele schuldinvorderaar waaruit de invorderaar het recht put om een bezoldiging of vergoeding te vragen aan de schuldenaar.164

Het verbod om aan de consument

enig bezoldiging of vergoeding te vragen, betekent echter niet dat de invorderaar geen recht heeft op een bezoldiging of vergoeding voor zijn tussenkomst. De invorderaar zal zich daarvoor moeten richten tot zijn opdrachtgever.

159


Infra 43, nr. 40

161


162

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 13; Verslag (P. COLLARD) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K223/005, 4. 163

R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1005; M. DE THEIJE, “Art. 4-8 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 11 p, 3. 164

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 13; M. DE THEIJE, “Art. 4-8 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 11 p, 3.

35

30

Gerechtsdeurwaarders meenden altijd dat ze niet onder dit verbod vielen en inden

bijgevolg hun vergoedingen van de schuldenaar. Sinds de Economische herstelwet is deze verbodsbepaling echter ook van toepassing op de beoefenaars van vrije beroepen.165 Met betrekking tot de gerechtsdeurwaarders stelde de wetgever dat “het gaat niet om een wettelijke opdracht bepaald in artikel 516 van het Gerechtelijk Wetboek, maar over een buitenwettelijke en buitengerechtelijke procedure in het kader van dewelke de gerechtsdeurwaarders niet optreden in hun ambt van ministerieel en openbaar ambtenaar, maar alleen als mandataris van hun cliënt”.166 Deze wijziging betekent dus dat ook advocaten en gerechtsdeurwaarders geen bezoldiging of vergoeding aan de consument mogen vragen. Enkel de overeengekomen bedragen in de onderliggende overeenkomst zijn vorderbaar. Voor hun ereloon- en kostenstaat zullen zij zich moeten wenden tot hun opdrachtgever.

§ 3 Schriftelijke ingebrekestelling A

Algemeen

31

Elke minnelijke invordering moet starten met een schriftelijke ingebrekestelling. Die

ingebrekestelling omvat op een volledige en ondubbelzinnige wijze alle gegevens over de schuldvordering.167 In de praktijk bleek immers dat de schuldinvorderaars de consumenten confronteerden met geëiste bedragen die voor de consument onduidelijk waren (bv. de berekening van nalatigheidsinteresten en schadebedingen en de toerekening van eerdere betalingen) of die zelfs onjuist waren.168 Vanuit het algemeen doel om het privéleven van de consument te beschermen en vanuit het proportionaliteitsbeginsel, stoort een brief de consument het minst in zijn privéleven zodat de schuldinvorderaar eerst langs deze weg een betaling moet proberen te verkrijgen.169

Verder legt de wet de verplichting op aan de schuldinvorderaar om een minimum

aantal gegevens te vermelden in de ingebrekestelling.170 Verder beschikt de schuldenaar over een termijn van 15 dagen om zijn schuld te betalen. Binnen die termijn mag de schuldinvorderaar niet overgaan tot andere invorderingstechnieken.171 32

Soms gebeurt het dat verschillende incassobureaus elkaar opvolgen om eenzelfde schuld te

innen. Moet ieder incassobureau dan telkens een nieuwe ingebrekestelling sturen? Bij de

165


166


167


168



Infra 37, nr. 33

171

Infra 39, nr. 34

36

bespreking van het wetsontwerp voor de Senaat was er een voorstel om duidelijk te maken dat de ingebrekestelling slechts een vormvereiste is die het startpunt vormt van de minnelijke procedure. Eens die vormvereiste is voldaan, zou geen nieuwe ingebrekestelling nodig zijn.172 De minister was echter van mening dat “wanneer er verschillende invorderingsfirma’s na elkaar worden ingeschakeld voor dezelfde schuld, telkens een voorafgaande ingebrekestelling wordt gestuurd. Het spreekt vanzelf dat deze formaliteit niet dient plaats te vinden wanneer verschillende personen van dezelfde firma elkaar in eenzelfde zaak opvolgen”.173 Dit betekent dat zolang de inningsprocedure binnen eenzelfde incassobureau blijft, dat bureau geen nieuwe ingebrekestellingen moet versturen. Neemt een tweede incassobureau de procedure over van het eerste incassobureau, dan zal een nieuwe ingebrekestelling nodig zijn. B

Verplichte gegevens

33

De ingebrekestelling omvat op een volledige en ondubbelzinnige wijze alle gegevens over

de schuldvordering. De schuldinvorderaar moet in de ingebrekestelling minimaal de volgende gegevens vermelden:174 1) de identiteit, het ondernemingsnummer, het adres, het telefoonnummer en de hoedanigheid van de oorspronkelijke schuldeiser.

Tijdens de evocatieprocedure wilden een aantal Senaatsleden de woorden “het telefoonnummer” schrappen uit deze bepaling. Zij vonden dat de verplichte vermelding van het telefoonnummer van de oorspronkelijke schuldeiser misleidend en overbodig was: de schuldenaar zou namelijk geneigd zijn om contact op te nemen met de oorspronkelijke schuldeiser terwijl deze aan een derde de opdracht gaf om de schuld te innen.175 De schuldenaar moet echter beschikken over de precieze persoonsgegevens van de schuldeiser aangezien de schuldeiser de meest aangewezen gesprekspartner is van de schuldenaar.176 Bovendien mag de schuldenaar steeds aan de schuldeiser betalen.177 De amendementen werden dan ook uiteindelijk verworpen.

172

Amendement (THISSEN) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/3, 3. 173

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 11. 174


175

Amendement (STEVERLYNCK) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/3, 2; Amendement (THISSEN) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/3, 3-4. 176

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat, nr. 2-1061/5, 10. 177

Art. 1239 BW; R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1006.

37

2) de naam of de benaming, het adres en, desgevallend, het ondernemingsnummer van de persoon die tot minnelijke invordering overgaat evenals de gegevens van het bevoegd toezichthoudend bestuur bij de Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand & Energie. 3) een duidelijke beschrijving van de verplichting die de schuld heeft doen ontstaan. 4) een duidelijke beschrijving en verantwoording van de bedragen die van de schuldenaar geëist worden, met inbegrip van de geëiste schadevergoedingen en nalatigheidsinteresten.

Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat in de praktijk de schuldeiser zich vaak beperkte tot de loutere vermelding van de bedragen van schadevergoedingen en nalatigheidsinteresten, zonder dat de schuldenaar kon nagaan hoe de schuldeiser tot die bedragen kwam. Door de woorden “met inbegrip van de geëiste schadevergoedingen en nalatigheidsinteresten” in te voegen, bepaalt de wetgever uitdrukkelijk dat de schuldeiser die bedragen duidelijk moet beschrijven en verantwoorden.178 5) de vermelding dat, bij afwezigheid van reactie van de schuldenaar binnen de in § 3 gestelde termijn, de [schuldeiser] tot andere maatregelen tot invordering kan overgaan. 6) ingeval de invordering gebeurt door een advocaat, een ministerieel ambtenaar of een gerechtelijke mandataris wordt volgende tekst in een afzonderlijke alinea toegevoegd, in het vet gedrukt en in een ander lettertype: “Deze brief betreft een minnelijke invordering en geen gerechtelijke invordering (dagvaarding voor de rechtbank of beslag)”.

Dit lid werd ingevoegd door artikel 39 van de Economische herstelwet. Volgens de wetgever maakte de consument geen onderscheid tussen een minnelijke en gerechtelijke invordering wanneer de invordering uitging van een advocaat of een gerechtsdeurwaarder. Bovendien zorgde het briefhoofd, het zegel, de gehanteerde taal en het statuut van die beroepen voor verwarring bij de consument over zijn rechten en plichten. De wetgever ging ervan uit dat de verwarring ophield door de verplichte vermelding van het minnelijke karakter van de invordering.179

178

Amendement (DE MEYER) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/004, 1. 179

Amendement (REGERING) op het Ontwerp van economische herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52K1788/004, 3; Supra 18, nr. 13.

38

C

Wachttermijn

34

In de ingebrekestelling moet de invorderaar melden dat de schuldenaar beschikt over een

termijn van ten minste vijftien dagen om zijn schuld te betalen voordat de invorderaar mag overgaan tot andere invorderingstechnieken.180 Pas wanneer de termijn is verstreken, mag de invorderaar overgaan tot andere maatregelen zoals een telefoonoproep of huisbezoek. De termijn vangt aan op de datum waarop de invorderaar de schriftelijke aanmaning opstuurt.181 De bedoeling van de wetgever was om de schuldenaar de gelegenheid te geven om de schuldvordering te beoordelen en om binnen die termijn te reageren.182 D

Loonoverdracht en de Wet Minnelijke Invordering

35

Wanneer de consument een krediet aangaat, ondertekent hij meestal ook een

overeenkomst tot overdracht van loon. Hierdoor kan de schuldeiser de betalingen afnemen van het loon van de schuldenaar wanneer de schuldenaar zijn aflossingen niet betaalt. De vraag rijst evenwel of de rechten van de consument in het gedrang komen en of die rechtsfiguur een omzeiling is van de wet minnelijke invordering. 1

Wettelijke regeling van de loonoverdracht

36

De rechtsfiguur van de loonoverdracht wordt geregeld in de Loonbeschermingswet. 183 Op

straffe van nietigheid moet de overdracht van het loon gebeuren in een akte die te onderscheiden is van de akte die de hoofdverbintenis bevat. De partijen maken die akte op in zoveel exemplaren als er partijen zijn met een onderscheiden belang. In de gevallen waarin de wet op het consumentenkrediet toepasselijk is, moeten de bepalingen van de artikelen 28 tot 32 van de loonbeschermingswet in de akte voorkomen.184 Het is echter niet vereist dat de loonoverdracht en de hoofdverbintenis worden neergelegd in afzonderlijke papieren dragers.185 Dit betekent dat beide verbintenissen kunnen voorkomen in één overeenkomst zolang je duidelijk kan onderscheiden welk deel van de overeenkomst betrekking heeft op de hoofdverbintenis en welk deel betrekking heeft op de loonoverdracht. De partijen moeten in de akte duidelijk vermelden welke hoofdverbintenis wordt gewaarborgd en ten belope van welk bedrag.186

180

Art. 6, §1 en 3 Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

181


182


Wet 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, BS 30 april 1965.

184

Art. 27 Wet 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, BS 30 april 1965.

185

Cass. 29 oktober 2003, AR C.01.0332.N, D.S./Citibank Belgium, http://www.cass.be (3 november 2003).

186

Cass. 21 november 2005, AR C.05.0020.N, Europabank/H.E., http://www.cass.be (6 februari 2006), noot E. DE NEVE; Cass. 17 november 2008, AR C.08.0259.N, V.M./Argenta Spaarbank, http://www.cass.be (17 december 2008), concl. MORTIER.

39

De overdracht heeft pas gevolg nadat de overnemer (schuldeiser): (i) aan de overdrager (schuldenaar-consument) kennis heeft gegeven van zijn voornemen de overdracht uit te voeren, (ii) aan de gecedeerde schuldenaar (vb. werkgever) een afschrift heeft gezonden van de kennisgeving aan de overdrager, (iii) na het verstrijken van de termijn van verzet, aan de gecedeerde schuldenaar een eensluidend verklaard afschrift van de akte van overdracht heeft gezonden.187 De consument kan zich tegen dit voornemen verzetten binnen de tien dagen na de verzending van de kennisgeving op voorwaarde dat hij de gecedeerde schuldenaar van zijn verzet in kennis stelt.188 De gecedeerde schuldenaar moet dan binnen de vijf dagen de schuldeiser op de hoogte brengen van het verzet. Daarnaast mag hij ook niets inhouden van het loon ter uitvoering van de overdracht, zolang de vrederechter de overdracht niet heeft bekrachtigd.189 In geval van verzet, kan de schuldeiser zich tot de vrederechter wenden om de overdracht te bekrachtigen. De vrederechter oordeelt dan in laatste aanleg.190 2

Schending van de rechten van de consument?

37

Om te kunnen oordelen of er sprake is van een schending van de rechten van de

consument, is het nodig om een vergelijking te maken tussen het figuur van de loonoverdracht en de Wet Minnelijke Invordering. 1) Vereiste van een ingebrekestelling

Artikel 28 van de Loonbeschermingswet vereist dat de kredietgever de schuldenaar in kennis stelt van zijn voornemen om over te gaan tot loonoverdracht. De wet bepaalt echter niet wat de inhoud is van die kennisgeving. Het Hof van Cassatie oordeelde op dit vlak dat de akte van loonoverdracht moet vermelden welke hoofdverbintenis wordt gewaarborgd en ten belope van welk bedrag.191 Daarentegen bepaalt noch artikel 28 van de Loonbeschermingswet, noch enige andere wetsbepaling dat de kennisgeving het bedrag vermeldt ten belope waarvan de overnemer het voornemen heeft de overdracht uit te voeren.192 Concreet betekent dit dat de kredietgever niet verplicht is om het bedrag in de ingebrekestelling te vermelden.

De Wet Minnelijke Invordering verplicht echter de beroepsinvorderaar een schriftelijke ingebrekestelling te versturen met daarin een aantal verplichte vermeldingen. In het bijzonder 187


188

Art. 29, eerste lid Wet 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, BS 30 april 1965.

189

Art. 29, derde en vierde lid Wet 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, BS 30 april 1965.

190


191

Cass. 21 november 2005, AR C.05.0020.N, Europabank/H.E., http://www.cass.be (6 februari 2006), noot E. DE NEVE; Cass. 17 november 2008, AR C.08.0259.N, V.M./Argenta Spaarbank, http://www.cass.be (17 december 2008), concl. MORTIER. 192

Cass. 29 oktober 2001, AR C.99.0148.N, Europabank N.V./C., http://www.cass.be (26 december 2001).

40

geeft de invorderaar een duidelijke beschrijving en verantwoording van de bedragen die van de schuldenaar geëist worden, met inbegrip van de geëiste schadevergoedingen en nalatigheidsinteresten.193 De Wet Minnelijke Invordering bepaalt ook dat het luik ‘activiteit van minnelijke invordering’ enkel van toepassing is op de personen die (i) voor andermans rekening een schuld minnelijk invorderen zonder te hebben bijgedragen tot het sluiten van de onderliggende overeenkomst of (ii) tegen betaling overgenomen schulden minnelijke invorderen.194 De kredietgever valt hier duidelijk niet onder: ten eerste int hij de schulden in eigen naam en niet voor andermans rekening en ten tweede droeg de kredietgever bij tot het sluiten van de onderliggende overeenkomst. Hierdoor is de kredietgever niet verplicht om een ingebrekestelling te sturen met de opgelegde vermeldingen. In combinatie met de Loonbeschermingswet volstaat het dus dat de kredietgever enkel melding maakt van zijn voornemen tot loonoverdracht. Strikt genomen is er dus geen schending van de rechten van de consument. Het is echter wenselijk dat de kredietgever de vereiste gegevens van de Wet Minnelijke Invordering opneemt zodat de consument voldoende informatie heeft om de situatie te beoordelen. Op die manier dekt hij zich ook in voor het geval de rechter toch zou oordelen dat de kredietgever onder de Wet Minnelijke Invordering valt en vermijdt de kredietgever dat de rechter hem zware sancties oplegt wegens schending van artikel 6 Wet Minnelijke Invordering.195

Hier moet ik wel de aandacht vestigen op het feit dat de kredietgever wel nog gebonden is door de verbodsbepaling van artikel 3 Wet Minnelijke Invordering aangezien hij in eigen naam invordert. Vroeger regelde het gelijkaardige artikel 39 Wet Consumentenkrediet de invordering van schulden. Die bepaling hief de wetgever echter op met de Wet Minnelijke Invordering.196 Concreet betekent dit dat wanneer de kredietgever overgaat tot de minnelijke invordering van schulden hij onder andere geen mededelingen mag doen die onjuiste juridische bedreigingen of onjuiste inlichtingen over de gevolgen van de wanbetaling bevatten. Daarnaast mag hij ook enkel voorziene of wettelijk toegestane bedragen innen.197

193


194

Art. 2, §1, 2° Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003; Supra 14-15, nr. 7-9. 195

Infra 46, nr. 48.

196

Art. 17, 1° Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

197

Supra 27, nr. 23.

41

2) Wachttermijn

Bij de loonoverdracht beschikt de consument-schuldenaar over een termijn van tien dagen om zijn schuld te betalen of verzet aan te tekenen, terwijl die termijn in de Wet Minnelijke Invordering vijftien dagen bedraagt. In beide gevallen mag de invorderaar geen andere invorderingsmaatregelen nemen. Hoewel de wachttermijn anders is in beide regelingen, kan je niet echt spreken van een schending van de rechten van de consument. In beide gevallen mag de schuldinvorderaar immers geen verdere actie ondernemen tijdens die termijn.

§ 4 Huisbezoeken 38

Nadat de termijn van vijftien dagen is verstreken, mag de schuldinvorderaar overgaan tot

andere invorderingsmaatregelen zoals een huisbezoek. De wetgever wenste het huisbezoek aan voorwaarden te onderwerpen, eerder dan het te verbieden, omwille van het delicate karakter ervan.198 In het oorspronkelijk ontwerp voorzag de wetgever dat de invorderaar het huisbezoek aankondigde met een aangetekende brief. Na het advies van de Raad voor het Verbruik besloot de wetgever om af te zien van het vereiste van een aangetekende brief. De invorderaar moet voortaan een schriftelijk document overhandigen op het moment van het huisbezoek.199 Dat document vermeldt enerzijds opnieuw enkele gegevens uit artikel 6, §2 Wet Minnelijke Invordering en anderzijds (i) de naam van de persoon die zich ter plaatse aanmeldt en (ii) de vermelding, in vet gedrukte letters en in een kader los van de tekst, dat de consument geenszins verplicht is het huisbezoek te ondergaan, en er op elk ogenblik een einde kan aan stellen. Op het moment van het huisbezoek, moet de invorderaar herhalen dat de consument het huisbezoek kan weigeren en er op elk ogenblik een einde aan kan stellen.200 Omdat die mededeling meestal mondeling gebeurt, laat de schuldinvorderaar best het schriftelijk document ondertekenen door de consument waar de consument bevestigt dat de invorderaar hem heeft gewezen op zijn rechten. 39

Tijdens het huisbezoek is het mogelijk dat de invorderaar een volledige of gedeeltelijke

betaling van de schuld ontvangt. De invorderaar moet in dit geval een ontvangstbewijs afleveren met een verwijzing naar de betaalde schuld.201 Het betreft hier in wezen een bewijsproblematiek: de invorderaar moet bewijzen dat hij een ontvangstbewijs afleverde aan de consument. Daarom is

198


Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 12; Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 5. 200


201

Art. 7, tweede lid Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003.

42

het aangeraden dat de invorderaar een kopie bewaart van het ondertekend ontvangstbewijs.202 Ook wanneer de consument niet betaalt, is het aangeraden om de consument een document te laten ondertekenen waarin hij bevestigt dat hij geen betaling uitvoerde.203 Toch zal het niet de invorderaar zijn die eerst het bewijs moet voorleggen. De consument zal namelijk eerst moeten bewijzen dat hij bevrijd is van zijn verbintenis.204 Pas daarna zal de invorderaar moeten bewijzen dat hij een ontvangstbewijs heeft afgeleverd.205 Een verplichting voor de invorderaar om de sommen binnen een maand door te storten aan de schuldeiser of de schuldeiser op de hoogte te brengen van de betaling, is niet terug te vinden in tegenstelling tot de Franse wetgeving.206

§ 5 Reclame 40

De Wet Minnelijke Invordering staat toe dat de schuldinvorderaar reclame voert voor zijn

activiteit van minnelijke invordering. Er is echter één beperking: de wet verbiedt elke reclame voor een activiteit van minnelijke invordering die verwijst naar een inschrijving in de zin van deze wet.207 De wetgever formuleerde dat verbod omdat die reclame de consument misleidt. Het wekt immers de indruk van een bijkomende waarborg.208 De wet bepaalt echter niet nader wat je onder reclame moet verstaan. Een definitie van reclame kan je terugvinden in artikel 2, 19° WMPC. Reclame is iedere mededeling van een onderneming die rechtstreeks of onrechtstreeks ten doel heeft de verkoop

van

producten

te

bevorderen,

ongeacht

de

plaats

of

de

aangewende

communicatiemiddelen.

AFDELING V – INBREUKEN EN SANCTIES 41

De Wet Minnelijke Invordering voorziet in een aantal sancties wanneer de professionele

invorderaar de wet niet naleeft. Zo is er de mogelijkheid om een vordering tot staking in te stellen en zijn er zowel burgerlijke, strafrechtelijke als administratieve sancties. De wet bepaalt daarnaast ook welke instanties bevoegd zijn om inbreuken vast te stellen en wat hun bevoegdheden zijn.

202

R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03,

203


204

Art. 1315 BW

205


1006.

206

M. DE THEIJE,., “Art. 4-8 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 11 p. 207

Supra 32, nr. 26.

208

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 13.

43

§ 1 Vordering tot staking 42

De Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel is bevoegd om inbreuken vast te stellen en

de staking ervan te bevelen, zelfs wanneer die daad onder het strafrecht valt.209 Er waren enkele auteurs die meenden dat de vordering tot staking gold zowel in het kader van een activiteit van minnelijke invordering als in het kader van een minnelijke invordering. Daardoor kon de vordering tot staking ingesteld worden tegen elke inbreuk, ongeacht de hoedanigheid van de invorderaar.210 De oude tekst van artikel 2 Wet Minnelijke Invordering sloot bovendien de vrije beroepsoefenaars niet uit van de bepalingen over de vordering tot staking wat de stelling van de auteurs kracht bijzette. Sinds de Economische herstelwet zijn de advocaten en gerechtsdeurwaarders nu uitdrukkelijk uitgesloten van de vordering tot staking. De wetgever wijst erop dat die personen worden uitgesloten omwille van het feit dat het hier gaat over een vordering tot staken overeenkomstig met de Wet Handelspraktijken, die niet van toepassing is op vrije beroepen.211 Hoewel de Wet Minnelijke Invordering artikel 3 niet uitdrukkelijk uitsluit van de vordering tot staking, kan je naar mijn mening de vordering tot staking niet zomaar uitbreiden naar de minnelijke invordering. De wet wou namelijk in de eerste plaats de wanpraktijken van de incassobureaus aan banden leggen. Bovendien sprak de wetgever enkel over de mogelijkheid om op te treden in het kader van een activiteit van minnelijke invordering.212 De vordering tot staking uitbreiden tot artikel 3 Wet Minnelijke Invordering strookt noch met het doel, noch met de wil van de wetgever. 43

De personen die een vordering tot staking kunnen instellen zijn: (i) ieder belanghebbende;

(ii) de Minister van Economische Zaken; (iii) beroeps- of interprofessionele verenigingen met rechtspersoonlijkheid; en (iv) verenigingen ter verdediging van de consumentenbelangen die rechtspersoonlijkheid bezitten voor zover zij voldoen aan de voorwaarden gesteld in artikel 113 WMPC. Dit laatste houdt in dat de vereniging moet vertegenwoordigd zijn in de Raad voor het Verbruik of dat zij erkend moet zijn door de Minister van Economische Zaken. De verenigingen onder punten (iii) en (iv) kunnen de vordering tot staking gebruiken als collectief rechtsmiddel: zij kunnen in rechte optreden voor de verdediging van hun statutair omschreven collectieve belangen.213 Zij hoeven dus geen persoonlijk belang te hebben overeenkomstig artikel 17 en 18 Gerechtelijk Wetboek. 209


210

C. BIQUET-MATHIEU, “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JTT 2003, 678; L. GUINOTTE, “Le recouvrement amiable des dettes du consammateur après la loi du 20 décembre 2002”, Act.dr. 2003, 764; M. DE THEIJE, “Art. 9-10 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 2 p. 211


212

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 14 213

Art. 10 Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003; Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 14.

44

Tot slot zijn de artikelen 116 en 118 WMPC van toepassing op de vordering tot staking. Die artikelen gaan over de openbaarmaking van de beschikking en de behandeling zoals in kortgeding.

§ 2 Opsporing en vaststelling van de verboden daden A

Voorafgaande opmerking

44

De Wet Minnelijke Invordering bepaalt in artikel 2, §2 dat o.a. de artikelen 11 tot 13 niet

van toepassing zijn op advocaten, ministeriële ambtenaren of gerechtelijke mandatarissen. Die artikelen zijn op hen niet van toepassing omdat zij geen verplichte inschrijving moeten nemen bij de FOD Economie.214 B

Opsporingsprocedure

45

Naast de officieren van de gerechtelijke politie kunnen ook de ambtenaren, die door de

Minister van Economische zaken zijn benoemd, inbreuken opsporen en vaststellen. De bedoelde ambtenaren zijn de ambtenaren van het Bestuur Controle en Bemiddeling van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie.215 De processen-verbaal die de ambtenaren opstellen, hebben bewijskracht tot bewijs van het tegendeel. De overtreder ontvangt een afschrift van het proces-verbaal binnen dertig dagen na de datum van de vaststelling bij een ter post aangetekende brief met ontvangstmelding.216

Over de bewijskracht van de processen-verbaal is op te merken dat de wet de bewijslast in principe omkeert: de schuldinvorderaar zal moeten bewijzen dat hij geen inbreuk pleegde. Bovendien vormt het een uitzondering op de algemene regel dat een proces-verbaal geldt als loutere inlichting. De wetgever wijst er echter op dat het gaat om specifieke inbreuken. Deze uitzondering komt [immers] vaak voor in het economisch strafrecht en is absoluut noodzakelijk omdat het anders onmogelijk wordt om de opdracht tot vaststelling van inbreuken efficiënt uit te voeren [vb. omdat er geen getuigen zijn]. (…) Bovendien heeft de bijzondere wettelijke bewijswaarde enkel betrekking op de materiële elementen van de inbreuk en niet op andere bestanddelen ervan [zoals] verklaringen of beoordelingen van de verbalisant.217 Het gaat hier in feite om een oplossing voor een bewijsproblematiek.

214

Supra 17, nr. 12.

215

Art. 1 MB 12 maart 2003 tot aanduiding van de ambtenaren die belast zijn met het opsporen en het vaststellen van de inbreuken op de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 26 maart 2003. 216


217

Wetsontwerp (REGERING) betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, Parl.St. Kamer 2009-10, nr. 52K2340/001, 92.

45

C

Waarschuwingsprocedure

46

De wet voorziet ook nog in een waarschuwingsprocedure: de Minister van Economische

Zaken of een ambtenaar van het Bestuur Controle en Bemiddeling van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie kan een waarschuwing richten tot de overtreder die hem aanmaant om de handeling te stoppen. Dit kan in twee gevallen: (i) bij een overtreding van de Wet Minnelijke Invordering of op een uitvoeringsbesluit ervan of (ii) wanneer de handeling aanleiding kan geven tot een vordering tot staking op initiatief van de Minister van Economische Zaken. De waarschuwing vermeldt (i) de feiten en de geschonden wetsbepalingen, (ii) de termijn waarbinnen de overtreder de handelingen moet stopzetten en (iii) dat de Minister of de ambtenaar de procureur des Konings kan inlichten of een regeling in der minne kan voorstellen wanneer de overtreder geen gevolg geeft aan de waarschuwing.218 D

Minnelijke schikking

47

De directeur-generaal, en zo hij afwezig of verhinderd is, de adviseur -generaal van de

Algemene Directie Controle en Bemiddeling van de Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie zijn bevoegd om een minnelijke schikking voor te stellen aan de overtreder.219 De minnelijke schikking is enkel mogelijk voor de strafrechtelijke inbreuken bedoeld in artikel 15 Wet Minnelijke Invordering die zijn vastgesteld door de ambtenaren van het Bestuur Controle en Bemiddeling van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie. Wanneer de overtreder ingaat op het voorstel, vervalt de strafvordering.220 De som van de minnelijke schikking bedraagt maximum 50 000 euro, verhoogd met de opdeciemen.221 De wet belast de Koning met de vaststelling van de tarieven alsook de bepaling van de modaliteiten van betaling en inning op voorstel van de Minister van Economische Zaken.

§ 3 Sancties 48

De Wet Minnelijke Invordering voorziet naast de vordering tot staking en de opsporings- en

waarschuwingsprocedure ook nog in burgerlijke, strafrechtelijke en administratieve sancties. A

Burgerlijke sancties

49

De burgerlijke sanctie van artikel 14 Wet Minnelijke Invordering gaat uit van twee

hypotheses. Ten eerste bepaalt dat artikel dat wanneer de professionele invorderaar een betaling 218


219

Enig artikel MB 3 augustus 2006 houdende aanstelling van de ambtenaren die ermee belast zijn de daders van inbreuken op de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, de minnelijke schikking bedoeld in art. 13 voor te stellen, BS 21 augustus 2006. 220


221

Dit komt neer op een maximum bedrag van 275 000 euro (bedrag berekend in mei 2011).

46

krijgt die in strijd is met de artikelen 3, 4, 6 en 7, die betaling de consument bevrijdt t.a.v. de schuldeiser en de invorderaar bovendien verplicht is om de verkregen bedragen terug te betalen aan de consument.222 Dit betekent dat de professionele invorderaar twee keer zal moeten betalen: hij moet niet alleen de bedragen terugbetalen aan de consument, hij zal ook de schuldeiser moeten vergoeden aangezien de schuldeiser nog over een verhaalsrecht beschikt tegen de professionele invorderaar.223

Dit is een bijzonder zware sanctie: de schuldenlast gaat immers over van de schuldenaar naar de invorderaar en wordt bovendien verdubbeld. Tijdens de behandeling in de Senaat waren er dan ook stemmen opgegaan om de sanctie aan te passen of zelfs te schrappen.224 Hun motivatie was dat de bepaling de consument aanmoedigt om te zoeken naar het kleinste foutje (bijvoorbeeld in het telefoonnummer of de naam) om zo te kunnen ontkomen aan de betaling van de schuld. 225 Bovendien beantwoordde de sanctie niet aan het proportionaliteitsbeginsel en zijn de geschonden bepalingen zeer formeel waardoor materiële fouten kunnen voorkomen.226 Om dit probleem op te lossen, bepaalt artikel 14 nu uitdrukkelijk dat de sanctie geen toepassing zal vinden wanneer de miskenning het gevolg is van een kennelijke vergissing die de rechten van de consument niet schaadt.227 Dit kan bv. een typefout zijn in de naam van de oorspronkelijke schuldeiser die desondanks gemakkelijk identificeerbaar blijft.228 Hoewel die oplossing passend is om te voorkomen dat materiële vergissingen aanleiding zouden geven tot de zware sanctie, blijft de sanctie zwaar. Een zware sanctie verzekert de naleving van de wet, maar het moet evenwichtig blijven. Het is naar mijn mening onaanvaardbaar dat de fout van de invorderaar de schuldenaar bevrijdt van zijn schuld. De wetgever had mijns inziens dan ook beter voorzien in een regeling waarbij de schuldenaar toch nog zijn schuld moet betalen en de schuldinvorderaar een boete wordt opgelegd. Daarnaast kon de wetgever ook voorzien dat de consument aanspraak kon maken op een schadevergoeding wanneer hij schade lijdt door de fout van de invorderaar.229

222


223

Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/003, 14; R. STEENNOT, “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, 1007, nr. 32. 224

Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5, 2-4 en 11-13. 225

Amendement (LENSSEN) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/007, 2; Amendement (VANLERBERGHE et al.) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/2, 2. 226

Amendement (STEVERLYNCK) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/3, 1 227


228


229


47

50

Ten tweede bepaalt artikel 14 dat degene die de betaling ontvangt, ertoe gehouden is het

bedrag terug te betalen aan de consument, vermeerderd met de nalatigheidsinteresten te rekenen van de dag van de betaling wanneer de invordering van een schuld betrekking heeft op een geheel of ten dele onverschuldigd bedrag, in het bijzonder met toepassing van artikel 5. Dit is een eenvoudige toepassing van artikel 1378 Burgerlijk Wetboek dat handelt over de onverschuldigde betaling ter kwade trouw.230 51

De Economische herstelwet zorgde ervoor dat bepaalde bepalingen van de activiteit van

minnelijke invordering nu ook van toepassing zijn op advocaten, ministeriële ambtenaren of gerechtelijke mandatarissen. Dit bracht met zich mee dat de sanctieregeling van artikel 14 Wet Minnelijke Invordering op hen uitgebreider van toepassing was. Het Grondwettelijk Hof vernietigde echter artikel 38, 2° van de Economische herstelwet in de mate dat het de burgerrechtelijke sancties van toepassing maakt op de advocaten, de ministeriële ambtenaren of de gerechtelijke mandatarissen voor inbreuken op de artikelen 5, 6 en 7 Wet Minnelijke Invordering. Hoewel het Hof de Economische herstelwet een beperkte toepassing gaf, was artikel 14 Wet Minnelijke Invordering al van toepassing op de vrije beroepsbeoefenaars voor inbreuken op artikel 3 Wet Minnelijke Invordering. Daardoor blijft de zware sanctie op hen van toepassing. Voor een meer uitgebreide uitleg verwijs ik naar mijn uiteenzetting onder Afdeling II, §3, B.231 B

Strafrechtelijke sancties

52

De wet bestraft met een geldboete van 26 tot 50 000 euro232 de personen die (i) de

bepalingen van de artikelen 3 tot 8 overtreden, (ii) de beschikking niet naleven van een vonnis of arrest gewezen op een vordering tot staking en (iii) het vervullen van de opdracht van de [ambtenaren belast met] de opsporing en vaststelling van de inbreuken op deze wet, met opzet verhinderen of belemmeren. Die straf verdubbelt bij een nieuwe inbreuk binnen vijf jaar te rekenen van een in kracht van gewijsde gegane veroordeling wegens een misdrijf bepaald in artikel 15 Wet Minnelijke Invordering. Bij een veroordeling spreekt de rechter de bijzondere verbeurdverklaring uit. Boek I van het Strafwetboek, inclusief hoofdstuk VII (deelneming van verscheidene personen aan eenzelfde misdaad of wanbedrijf) en artikel 85 (verzachtende omstandigheden), zijn van toepassing op de inbreuken bedoeld in artikel 15 Wet Minnelijke Invordering.

230


Supra 15-24, nr. 10-21.

232

Na toevoeging van de opdeciemen bedraagt de geldboete 143 tot 275 000 euro (berekend in mei 2011) overeenkomstig de Wet van 5 maart 1952 betreffende de opdécimes op de strafrechtelijke geldboeten (BS 3 april 1952).

48

C 53

Administratieve sancties Naast de burgerlijke en strafrechtelijke sancties, kan de Minister van Economische Zaken de

inschrijving, bedoeld in artikel 4, schrappen of schorsen. Dit kan ten aanzien van de natuurlijke of rechtspersonen die niet meer voldoen aan één van de voorwaarden waarin de uitvoeringsbesluiten voorzien of die een bepaling van de wet of van haar uitvoeringsbesluiten miskennen.

De Minister of zijn gemachtigde brengt de betrokkenen op de hoogte van zijn grieven. Hij deelt hen mee dat zij hun dossier kunnen raadplegen en dat zij twee weken hebben om hun verdediging voor te dragen. De Minister of zijn gemachtigde kan de betrokkenen horen op hun verzoek. De Minister deelt zijn beslissing mee bij een ter post aangetekende brief en publiceert een uittreksel van zijn beslissing in het Belgisch Staatsblad.

De schrapping of schorsing duurt maximaal een jaar vanaf de kennisgeving van de beslissing. Tijdens die periode mogen de betrokkenen geen activiteiten uitoefenen die onderworpen zijn aan de Wet Minnelijke Invordering. Bij een schrapping moeten de betrokkenen een nieuwe inschrijving nemen. De betrokkenen kunnen geen inschrijving krijgen of behouden wanneer de Minister hen tot tweemaal toe een schrapping of schorsing oplegde. Een rechtspersoon kan geen inschrijving krijgen of behouden wanneer tegen de beheerder, zaakwaarnemer, directeur of gevolmachtigde tot tweemaal toe een maatregel van schorsing of schrapping werd genomen.

49

DEEL II – DE COLLECTIEVE SCHULDENREGELING AFDELING I – INLEIDING 54

Steeds meer mensen hebben moeilijkheden om hun schulden af te lossen. Het totaal aantal

uitstaande berichten van collectieve schuldenregeling bedroeg 87 125 op het einde van 2010. Daarvan waren er 17 864 nieuwe verzoeken.233 De collectieve schuldenregeling is een procedure die openstaat voor natuurlijke personen die kampen met een overmatige schuldenlast.234 Het strekt er toe de financiële toestand van de schuldenaar te herstellen door hem in staat te stellen zijn schulden te betalen en tegelijkertijd te waarborgen dat hij en zijn gezin een menswaardig leven kunnen leiden.235 De schuldenaar leidt de procedure in met een verzoekschrift voor de Arbeidsrechtbank. Eenmaal toegelaten tot de collectieve schuldenregeling ontstaat er een samenloop tussen de schuldeisers. Daarnaast zijn er drie mogelijke regelingen: een minnelijke aanzuiveringsregeling, een gerechtelijke aanzuiveringsregeling en een totale kwijtschelding van schulden.

Omdat schuldeisers bij de invordering van hun schulden steeds meer geconfronteerd worden met debiteuren die toegelaten zijn tot de collectieve schuldenregeling, zal ik de collectieve schuldenregeling bespreken vanuit het standpunt van de schuldeiser. Het is niet de bedoeling van deze masterproef om de hele collectieve schuldenregeling uiteen te zetten. Ik spits mij vooral toe op (i) de gevolgen van de toelaatbaarheidsbeschikking, (ii) de formaliteiten die de schuldeiser moet vervullen (iii) de verschillende aanzuiveringsregelingen en wat die inhouden voor de schuldeiser en (iv) de rechten van de schuldeisers. Het is vooral op te merken dat de wetgever een moeilijk evenwicht moest vinden tussen enerzijds de belangen van de schuldeisers en anderzijds de belangen van de schuldenaar. Van de schuldeisers zal de wetgever belangrijke toegevingen verwachten om de financiële toestand van de schuldenaar te herstellen en om hem en zijn gezin een menswaardig bestaan te garanderen.

233

http://www.nbb.be/DOC/CR/CCP/Publications/BRO_CKPSTAT2010N_31122010.pdf

234

De natuurlijke persoon moet niet in staat zijn om op duurzame wijze zijn opeisbare of nog te vervallen schulden te betalen. De rechter laat de schuldenaar enkel toe tot de procedure voor zover de schuldenaar zijn onvermogen niet kennelijk bewerkstelligde (art. 1675/2 Ger.W.). 235

Art. 1675/3, derde lid Ger.W.

50

AFDELING II – GEVOLGEN VAN DE TOELAATBAARHEIDSBESCHIKKING VOOR DE SCHULDEISER 55

De toelaatbaarheidsbeschikking heeft drie belangrijke gevolgen voor de schuldeisers: er

ontstaat een situatie van samenloop, de interesten worden geschorst en alle middelen van tenuitvoerlegging worden geschorst. Daarnaast zijn bepaalde handelingen niet tegenstelbaar aan de schuldeisers en beschikken de schuldeisers over een aantal rechtsmiddelen.

§ 1 Samenloop van de schuldeisers 56

De toelaatbaarheidsbeschikking doet een toestand van samenloop ontstaan tussen de

schuldeisers.236 De samenloop legt op onherroepelijke wijze de onderlinge posities tussen de schuldeisers vast. Tussen de schuldeisers geldt het gelijkheidsbeginsel, behoudens toepassing van de wettige redenen van voorrang (artikelen 7 en 8 hypotheekwet). De schuldeisers mogen geen acties ondernemen om de gelijkheidsregel te doorbreken.237 De schuldeisers kunnen hun zekerheidspositie niet meer verstevigen door bijvoorbeeld een hypothecaire inschrijving te nemen.238 57

De samenloop en de collectieve schuldenregeling treft alle schuldeisers (chirografaire,

bevoorrechte, pandhoudende en hypothecaire) van wie de schuldvordering bestaat op het ogenblik van de uitspraak. Het betreft dus een grote samenloop die het gehele vermogen van de schuldenaar en alle schuldeisers omvat.239 Schuldvorderingen die onderworpen zijn aan een voorwaarde of aan een termijn, gelden als “bestaande” schuldvorderingen. De bevoorrechte, pandhoudende en hypothecaire schuldeisers behouden hun voorrang.240 De schuldeisers die buiten de samenloop vallen zijn de schuldeisers met een nieuwe schuldvordering en de schuldeisers met een alimentatievordering.241 De samenloop geldt ook voor de schuldeisers die de schuldenaar niet in zijn verzoekschrift opnam.242 De collectieve schuldenregeling bindt daarnaast alle schuldeisers

236

Art. 1675/7, §1 Ger.W.

237

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1074/1, 29. 238

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/7 Ger.W.” in ” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 197. 239

B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 6, nr. 8.

240


Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1074/1, 30; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 30, nr. 46-47. 242

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/7 Ger.W.” in ” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 198; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 29, nr. 44.

51

die op de hoogte werden gebracht ook al deden zij geen aangifte van schuldvordering bij de schuldbemiddelaar.243

§ 2 Schorsing van de interesten 58

De toelaatbaarheidsbeschikking schorst de loop van de interesten tot de verwerping, het

einde of de herroeping van de aanzuiveringsregeling.244 Het doel van de schorsing is om de positie van de schuldeisers zo onherroepelijk mogelijk vast te leggen.245 De vraag stelt zich of de schorsing ook geldt voor de interesten die gewaarborgd zijn door een bijzonder voorrecht, pand of hypotheek. Vooral de vraag of de hypothecaire schuldeiser de interesten, vervallen na de beschikking van toelaatbaarheid, kan verhalen op de verkoopopbrengst van het onroerend goed is van groot praktisch belang.246 Het Hof van Cassatie oordeelde in april 2004 dat “de interesten, zelfs die welke door een hypotheek zijn gewaarborgd, louter door de uitwerking van de beschikking van toelaatbaarheid van rechtswege opgeschort worden en dat ze hun loop slechts kunnen hervatten, behalve in de gevallen die op beperkende wijze worden opgesomd in artikel 1675/7, §4, indien de aanzuiveringsregeling zulks bepaalt”.247 Zes maanden later oordeelde het Hof opnieuw dat “onder voorbehoud van de bepalingen van de aanzuiveringsregeling, de rente wordt geschorst voor de duur van de procedure, ook al wordt zij gewaarborgd door een hypotheek. Dat dienvolgens een hypothecaire schuldeiser in die omstandigheden bij de tegeldemaking van het onroerend goed van de schuldenaar waarop de hypotheek rust, geen aanspraak kan maken op de rente die is vervallen na de beschikking van toelaatbaarheid, ook al heeft de verkoop van het goed niet plaats in het raam van de aanzuiveringsregeling”.248 59

Uit die uitspraken is duidelijk af te leiden dat de schorsing geldt voor alle interesten, zelfs

die dat door een hypotheek zijn gewaarborgd. De schorsing geldt voor de hele duur van de procedure. Komt er een einde aan de aanzuiveringsregeling (door verwerping, herroeping of gewone beëindiging) dan is de schuldenaar bevrijd van de interesten. Enkel wanneer er een herroeping is van de toelaatbaarheidsbeschikking, kunnen de schuldeisers terug aanspraak maken op alle interesten vanaf de eerste dag na het opmaken van het bericht van collectieve

243


Art. 1675/7, §1 Ger.W.

245


B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 39, nr. 69.

247

Cass. 23 april 2004, AR C.03.0017.F, Credibe/R.A. e.a., http://www.cass.be (9 juni 2004).

248

Cass. 15 oktober 2004, AR C.O2.0442.N, V.A., V.R./Europabank e.a., http://www.cass.be (22 november 2004).

52

schuldenregeling tot aan de dag van de herroeping.249 Is er geen herroeping van de toelaatbaarheidsbeschikking dan bepaalt de aanzuiveringsregeling het lot van de interesten.

§ 3 Schorsing van de middelen van tenuitvoerlegging 60

Vanaf het moment dat de rechter de toelaatbaarheid uitspreekt, kunnen de schuldeisers

geen middelen van tenuitvoerlegging meer aanwenden. Artikel 1675/7, §2 Ger.W. bepaalt immers dat alle middelen van tenuitvoerlegging die strekken tot betaling van een geldsom worden geschorst. Dit zijn dus alle bewarende en uitvoerende beslagen. Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt ook dat het gaat om de uitvoering van een overdracht van schuldvordering (bijvoorbeeld loonoverdracht) of een pandverzilvering. Tenuitvoerleggingen in natura, zoals uithuiszettingen, vallen niet onder de schorsing.250 De schorsing geldt voor alle schuldeisers, ook de hypothecaire en pandhoudende schuldeisers.251 Dit betekent dat de schorsing ook geldt voor de schuldeisers die de schuldenaar niet in zijn verzoekschrift opnam en die dus niet op de hoogte zijn van de toelaatbaarheidsbeschikking.252 De loondelegatie voor onderhoudsschulden kan echter wel nog plaatsvinden voor zover het nieuwe schulden betreft.253

In de praktijk gebeurt het dat er een aanplakking is voor de schuldenaar een verzoekschrift tot collectieve schuldenregeling neerlegde. De gerechtsdeurwaarders en de schuldeisers hoeven geen rekening te houden met het feit dat de schuldenaar van plan is om een collectieve schuldenregeling aan te vragen. De wet schorst immers niet de beslagen van voor de neerlegging van het verzoekschrift. Daardoor kunnen zij hun beslagen verder uitvoeren. Maar wat gebeurt met die beslagen eens de rechtbank de schuldenaar toelaat tot de collectieve schuldenregeling? De wet bepaalt dat de reeds gelegde beslagen hun bewarende werking behouden. Dit betekent dat de schuldeisers ervoor moeten zorgen dat hun beslag niet vervalt. Zo zullen zij het uitvoerend beslag op onroerend goed tijdig moeten verlengen.254 Is de dag van de gedwongen verkoop echter al vóór de beschikking van toelaatbaarheid bepaald en door aanplakking bekendgemaakt, dan geschiedt die verkoop voor rekening van de boedel.255

249




252


Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11, 67; S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/ Ger.W.” in ” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 207. 254


255

Art. 1675/7, §2, eerste lid Ger.W.

53

61

Ook ten aanzien van de persoonlijke zekerheidssteller voorziet de wet in de schorsing van

de middelen van tenuitvoerlegging. De schorsing geldt echter alleen tot de homologatie van de minnelijke

aanzuiveringsregeling,

tot

de

neerlegging

van

het

proces-verbaal

dat

de

schuldbemiddelaar moet neerleggen wanneer hij geen minnelijke aanzuiveringsregeling kan treffen of tot de verwerping van de aanzuiveringsregeling. Voor de kosteloze persoonlijke zekerheidsteller, die een verklaring neerlegde waaruit blijkt dat zijn verbintenis onevenredig is tot zijn inkomen en vermogen, is er een schorsing van de uitvoeringsmiddelen tot er een uitspraak is van de rechter over de bevrijding.256

§ 4 Tegenstelbaarheid van handelingen 62

Eens toegelaten tot de collectieve schuldenregeling, kan de schuldenaar niet meer

beschikken over zijn vermogen. De toelaatbaarheidsbeschikking houdt het verbod in om zonder de toestemming van de rechter (i) enige daad te stellen die een normaal vermogensbeheer te buiten gaat, (ii) enige daad te stellen die een schuldeiser zou bevoordelen, behoudens de betaling van een onderhoudsschuld voor zover deze geen achterstellen betreft en (iii) zijn onvermogen te vergroten.257 Stelt de schuldenaar toch een verboden daad door bijvoorbeeld een schuldeiser te betalen, dan is die handeling niet tegenstelbaar aan de schuldeisers. De schuldeiser zal in dit geval moeten terugbetalen aan de boedel. Hetzelfde geldt voor de verbintenissen die voortvloeien uit die daad.258 Bovendien kan de rechter de toelaatbaarheidsbeschikking of een kwijtschelding van schulden herroepen.259

§ 5 Rechtsmiddelen tegen de toelaatbaarheidsbeschikking 63

De vordering tot collectieve schuldenregeling wordt ingeleid bij verzoekschrift en behandeld

overeenkomstig de artikelen 1027 tot 1034 [Gerechtelijk wetboek].260 Die artikelen regelen de inleiding en behandeling van de vordering op eenzijdig verzoekschrift. Twee rechtsmiddelen zijn daarbij van belang: hoger beroep en derdenverzet. A

Hoger beroep

64

Hoger beroep tegen de toelaatbaarheidsbeschikking staat enkel open voor de verzoeker en

de tussenkomende partij. Zij moeten dit doen binnen een maand na de kennisgeving van de

256

Infra 77, nr. 95

257

Art. 1675/7, §3 Ger.W.

258


Art. 1675/7, §5 Ger.W. juncto art. 1675/15 Ger.W.

260

Art. 1675/4, §1 Ger.W.

54

beschikking en leggen hiervoor een verzoekschrift neer op de griffie van het Arbeidshof.261 Omdat de collectieve schuldenregeling een procedure is op eenzijdig verzoekschrift, zijn de schuldeisers geen partij bij de behandeling van het verzoek. Zij zullen dus geen hoger beroep kunnen instellen tegen de toelaatbaarheidsbeschikking. B

Derdenverzet

65

De schuldeisers die niet in de zaak zijn tussengekomen, kunnen verzet doen tegen de

beslissing die zijn rechten benadeelt.262 Het derdenverzet moet geschieden binnen een maand nadat de beslissing aan de eiser in verzet is betekend.263 De schuldeiser doet dit door alle partijen te dagvaarden voor de rechter die de bestreden beslissing heeft gewezen.264 Er is geen schorsende werking waardoor de collectieve schuldenregeling doorloopt tijdens het derdenverzet.265

AFDELING III – AANGIFTE VAN DE SCHULDVORDERING DOOR DE SCHULDEISER § 1 Termijn en wijze van aangifte 66

Vijf dagen na de uitspraak van de toelaatbaarheidsbeschikking brengt de griffie de

schuldeisers op de hoogte van de toelaatbaarheidsbeschikking.266 De schuldeisers beschikken dan over een maand na de toezending van de toelaatbaarheidsbeschikking om hun aangifte van schuldvordering in te dienen bij de aangestelde schuldbemiddelaar. Zij doen dit hetzij bij aangetekende brief met ontvangstbewijs, hetzij op het kantoor van de schuldbemiddelaar. De verplichting om een aangifte in te dienen geldt voor alle schuldeisers, zelfs zij die over een uitvoerbare titel beschikken.267

261

Art. 1031 Ger.W. juncto art. 578, 14° Ger.W.

262

Art. 1033 Ger.W.; Wetsontwerp betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1074/1, 29; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 22; S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/4 Ger.W.” in ” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 150. 263

Art. 1034 Ger.W.

264

Art. 1125 eerste lid Ger.W.

265

B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 23.

266

Art. 1675/9, §1 Ger.W.

267

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/9 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 46, Mechelen, Kluwer, 159.

55

De aangifte omschrijft de aard van de schuldvordering, de verantwoording268 ervan, het bedrag in hoofdsom, interesten en kosten, de eventuele redenen van voorrang en de procedures269 waartoe ze aanleiding kan geven.270 Er staat echter geen sanctie op die vermeldingen: een vergissing of een vergetelheid zal geen aanleiding geven tot nietigheid van de aangifte.271 Bovendien neemt de schuldbemiddelaar in zijn aanzuiveringsplan alle noodzakelijke maatregelen om het doel van de collectieve schuldenregeling te verwezenlijken, namelijk de financiële toestand van de schuldenaar herstellen en een menswaardig leven garanderen.272 Als er voldoende elementen aanwezig zijn om de schuldvordering te kunnen beoordelen, kan de schuldbemiddelaar de aangifte opnemen in de aanzuiveringsregeling en de schuldeiser ondertussen verzoeken om zijn aangifte te vervolledigen.273 Voor de aangifte kunnen de schuldeisers gebruik maken van het formulier van aangifte van schuldvordering dat zij ontvangen van de griffie maar dit is geen verplichting.274

§ 2 Onregelmatige aangiftes 67

Sommige schuldeisers dienen hun aangifte niet in op de wettelijk voorziene wijze. Wat

moet de schuldbemiddelaar doen met aangiftes die hij ontvangt per gewone brief, fax of e-mail? WYLLEMAN en VAN ACKER geven aan dat de schuldbemiddelaar twee standpunten kan innemen: “ofwel aanvaardt hij deze schuldvorderingen zonder meer, wat allerlei moeilijkheden kan vermijden en wat ook verantwoord is aangezien de wet geen duidelijke sanctie voorziet; ofwel nodigt hij de betrokken schuldeiser uit om zijn aangifte van schuldvordering te regulariseren”.275 Het zou gaan om een bewijsvereiste en geen geldigheidsvereiste: de vormvoorwaarde vergemakkelijkt het bewijs van de aangifte en de datum. Bovendien zou het onverzoenbaar zijn met artikel 1675/10, §2 Ger.W.276 om een aangifte te weigeren wegens een vormgebrek.277

268

De parlementaire voorbereidingen verwijzen hiervoor naar art. 1315 BW dat bepaalt dat diegene die de uitvoering van een verbintenis vordert, het bestaan ervan moet bewijzen. De schuldeiser zal dus de nodige bewijsstukken moeten toevoegen die zijn vordering ondersteunen (zie: Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11, 5455). 269

Vermoedelijk zou het gaan om betwistingsprocedures (zie: S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/9 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 46, Mechelen, Kluwer, 163.) 270

Artikel 1675/9, §2 Ger.W.

271

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/9 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 46, Mechelen, Kluwer, 162. 272


273


Artikel 1675/9, §1, 2° Ger.W.; S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/9 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 46, Mechelen, Kluwer, 162. 275


276

Dit artikel verlangt dat de schuldbemiddelaar in zijn aanzuiveringsregeling de noodzakelijke maatregelen opneemt voor de verwezenlijking van de doelstelling van de collectieve schuldenregeling. 277

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/9 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 46, Mechelen, Kluwer, 161.

56

§ 3 Laattijdige aangiftes 68

Daarnaast zijn er schuldeisers die geen aangifte doen binnen de maand. Wat zijn de

gevolgen hiervan? Wanneer een schuldeiser geen aangifte doet binnen de maand, brengt de schuldbemiddelaar hem op de hoogte bij een ter post aangetekende brief met ontvangstbewijs dat hij over een laatste termijn van vijftien dagen beschikt om nog een aangifte in te dienen. Laat de schuldeiser na om binnen die vijftien dagen een aangifte in te dienen, dan wordt de schuldeiser geacht afstand te doen van zijn schuldvordering. De wetgever achtte het immers onaanvaardbaar dat een schuldeiser die regelmatig wordt geïnformeerd, de uitwerking en de uitvoering van de regeling belemmert.278 De schuldeiser verliest dan het recht om zich te verhalen op de schuldenaar en de personen die voor hem een persoonlijke zekerheid hebben gesteld. Hij herwint dat recht enkel bij een afwijzing of herroeping van de aanzuiveringsregeling.279 De wetgever voerde dit laatste in om te vermijden dat bepaalde schuldenaars een verzoek tot collectieve schuldenregeling zouden instellen met de enkele hoop op de onachtzaamheid van een van hun schuldeisers die zijn aangifte van schuldvordering niet tijdig zou indienen.280

§ 4 Vergeten schuldeisers 69

De bovenstaande regeling houdt enkel rekening met de schuldeisers die de schuldenaar in

zijn verzoekschrift opnam. De ‘vergeten’ schuldeisers krijgen daardoor geen kennisgeving van de beschikking van toelaatbaarheid. Meestal komen zij pas later te weten dat de schuldenaar zich bevindt in een collectieve schuldenregeling. Kunnen die schuldeisers nog een aangifte van schuldvordering indienen? Als de schuldbemiddelaar zelf vaststelt dat er een vergeten schuldeiser is, zal hij de griffie vragen om een toelaatbaarheidsbeschikking te betekenen. De schuldeiser beschikt dan over een termijn van een maand om een aangifte in te dienen. De schuldbemiddelaar maant hem aan overeenkomstig artikel 1675/9, §3 Ger.W.281 wanneer de schuldeiser geen aangifte doet binnen de maand.282 De parlementaire voorbereidingen verklaren dat een latere klacht van die schuldeisers een nieuw feit uitmaakt.283 Volgens artikel 1675/14, §2, tweede lid Ger.W. kunnen de belanghebbende schuldeisers de zaak opnieuw voor de rechter brengen wanneer nieuwe feiten zich voordoen tijdens de opstelling van de regeling of wanneer die feiten aanleiding geven tot

278

Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001, 15. 279


280

Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001, 15; A. DE WILDE, “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 74, nr. 3. 281

Supra 57, nr. 68.

282


283

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 35.

57

aanpassing of herziening van de regeling. De rechter kan vervolgens de laattijdige aangifte aanvaarden.

AFDELING IV – AANZUIVERINGSREGELINGEN 70

De collectieve schuldenregeling voorziet twee aanzuiveringsregelingen: een minnelijke en

een gerechtelijke. Als blijkt dat geen enkele minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling mogelijk is omdat de verzoeker over onvoldoende middelen beschikt, dan kan de rechter de totale kwijtschelding van schulden uitspreken.

§ 1 Minnelijke aanzuiveringsregeling 71

De schuldbemiddelaar stelt een ontwerp op van minnelijke aanzuiveringsregeling. Daarvoor

raadpleegt hij de berichten van beslag, delegatie, overdracht en collectieve schuldenregeling, alsook de Centrale voor Kredieten aan particulieren van de Nationale Bank van België. Het ontwerp van minnelijke aanzuiveringsregeling bevat de noodzakelijke maatregelen voor de verwezenlijking van de doelstelling van de collectieve schuldenregeling.284

Alleen de niet betwiste schuldvorderingen of die welke bij een titel zijn vastgesteld, kan de schuldbemiddelaar opnemen in het ontwerp van minnelijke aanzuiveringsregeling. De schuldbemiddelaar neemt die schuldvorderingen dan op in het ontwerp voor het niet-betwiste bedrag.285 Dit betekent dat wanneer er een gedeeltelijke betwisting is van een schuldvordering, de schuldbemiddelaar die schuldvordering enkel kan opnemen voor het niet-betwiste gedeelte. Betwiste schuldvorderingen mag de schuldbemiddelaar niet opnemen in zijn ontwerp. Wat is dan het lot van de betwiste schuldvorderingen? De wet bepaalt niet wat er moet gebeuren met de betwiste schuldvorderingen. In principe is de schuldbemiddelaar helemaal vrij om te bepalen wat hij doet met de betwiste schuldvorderingen.286 Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat de partijen in onderling akkoord het betwiste bedrag voorlopig kan bepalen, zonder afbreuk te doen aan een en in afwachting van een beslissing ten gronde.287 Eventueel kan de schuldbemiddelaar het betwiste bedrag op een rubriekrekening plaatsen in afwachting van een uitspraak ten gronde.

284

Art. 1675/10, §§ 1 en 2 Ger.W. juncto art. 1675/3, derde lid Ger.W.

285

Art. 1675/10, §3 Ger.W.

286



58

Treft de schuldbemiddelaar geen enkele regeling, dan zal er een herziening moeten plaatsvinden van het aanzuiveringsplan na een beslissing ten gronde.288 72

In het kader van het minnelijke aanzuiveringsplan kan iedere schuldeiser een volledige of

gedeeltelijke kwijtschelding van schulden toestaan, ongeacht de aard van de schuld.289 Van belang hierbij is dat sinds de wetswijziging in 2005290 ook de overheid een kwijtschelding van schulden kan toestaan. In de praktijk bleek immers dat alle fiscale administraties systematisch weigerden om in te stemmen met een minnelijke aanzuiveringsregeling die een gedeeltelijke kwijtschelding voorstelde van de belastingschulden in hoofdsom.291 Hiervoor beriepen zij zich op artikel 172, tweede lid van de Grondwet. Dat artikel bepaalt dat geen vrijstelling of vermindering van belasting kan worden ingevoerd dan door een wet. Niet alleen de fiscus maar ook de sociale verzekeringskassen weigerden hun akkoord. Zij namen zelfs een strenger standpunt in: zij weigerden iedere kwijtschelding, zelf van moratoire interesten, kosten en bijdrageoplagen. Daarbij verwezen zij naar het feit dat de sociale zekerheidsschulden van openbare orde zijn.292

Door die systematische weigeringen, mislukte nagenoeg ieder minnelijke regeling omdat die regeling de goedkeuring vereist van alle belanghebbende partijen.293 De rechtbanken losten dit probleem op door gebruik te maken van de leer van het rechtsmisbruik. De fiscus berokkent immers nadeel aan zichzelf en aan de andere schuldeisers doordat er moet worden overgestapt op een

minder

gunstige

gerechtelijke

aanzuiveringsregeling.294

De

wetgever

achtte

het

onaanvaardbaar dat uitgerekend de overheid weigert een wet toe te passen die aan de essentiële belangen van de bevolking raakt.295 Daarom bepaalt artikel 1675/10, §3bis Ger.W. nu uitdrukkelijk dat ook de overheid een kwijtschelding van schulden kan toestaan. Daarnaast somt dat artikel verder op welke instanties bevoegd zijn om een kwijtschelding van schulden toe te staan. Daardoor is er een formele wettelijke basis voor de ambtenaren om een kwijtschelding van schulden te aanvaarden.296

288


289

Art. 1675/10, §3bis Ger.W.

290

Wet 13 december 2005 houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldregeling, BS 21 december 2005. 291



Art. 1675/10, §4, tweede lid Ger.W.

294

Beslagr. Gent 8 oktober 2002, NJW 2003, 566; zie ook: Beslagr. Gent 23 september 2003, RW 2004-05 313; Beslagr. Brussel 16 mei 2000, RW 2000-01, 1316; Beslagr. Gent 16 november 1999, TGR 2000, 73; A. DE WILDE, “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 79, nr. 16. 295

Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001, 16 296

Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van

59

73

Eens de schuldbemiddelaar het ontwerp opstelde, stuurt hij het ontwerp bij een ter post

aangetekende brief met ontvangstbericht naar de schuldenaar, zijn echtgenoot en de schuldeisers. Alle belanghebbende partijen moeten de regeling goedkeuren. Heeft een schuldeiser een bezwaar, dan moet hij dat bezwaar binnenbrengen binnen twee maanden na de toezending van het ontwerp bij een ter post aangetekende brief of door middel van een verklaring bij de schuldbemiddelaar. Is er geen bezwaar onder die voorwaarden en binnen die termijn, dan acht de wet dat de partijen instemmen met de regeling.297 Is er een akkoord dan neemt de rechter akte van het gesloten akkoord. Het betreft hier een akkoordvonnis waarbij de rechter het akkoord homologeert. Door die homologatie krijgt de minnelijke aanzuiveringsregeling uitvoerbare kracht.298 Tegen dat vonnis kan de schuldeiser geen rechtsmiddel aanwenden, tenzij de overeenkomst niet wettelijk is tot stand gekomen en behoudens de wijzen van uitlegging en verbetering indien daartoe grond bestaat.299 Weigert de rechter het akkoord te homologeren dan is hoger beroep tegen die beslissing mogelijk aangezien er geen akkoordvonnis is.300

§ 2 Gerechtelijke aanzuiveringsregeling A

Algemeen

74

Als de schuldbemiddelaar geen minnelijke aanzuiveringsregeling kan bereiken dan maakt hij

een proces-verbaal op met het oog op een eventuele gerechtelijke aanzuivering. Dit moet hij ook doen wanneer hij binnen zes maanden te rekenen vanaf zijn aanwijzing geen overeenkomst kan bereiken.301 De schuldbemiddelaar kan de rechter verzoeken om die termijn te verlengen op grond van artikel 51 van het Gerechtelijk Wetboek.302

Het is van belang om op te merken dat de schuldeiser de gerechtelijke fase niet kan initiëren: enkel de schuldbemiddelaar is bevoegd. Moesten de schuldeisers dat recht hebben, dan zou dat onverzoenbaar zijn met het principe dat een minnelijke procedure de voorkeur verdient. De schuldeiser kan wel een gerechtelijke aanzuiveringsregeling uitlokken door duidelijk te maken dat hij zich verzet tegen een minnelijk plan.303 De schuldeiser kan de rechter ook niet vragen om de termijn van zes maanden te verlengen die nodig is om een minnelijke aanzuiveringsregeling op te collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001, 17. 297


298


299

Art. 1675/10, §5 Ger.W. juncto art. 1043, tweede lid Ger.W.

300


301

Art. 1675/11, §1 Ger.W.

302

A. DE WILDE, “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 78, nr. 14; S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/11 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 48, Mechelen, Kluwer, 14; B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 9, nr. 15. 303

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/11 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 48, Mechelen, Kluwer, 16, nr. 4.

60

stellen wegens gebrek aan belang.304 De schuldeiser kan de zaak wel opnieuw voor de rechter brengen wanneer de schuldbemiddelaar de termijn van zes maanden niet respecteert.305

Is er betwisting over het bestaan of het bedrag van een schuldvordering, dan stelt de rechter voorlopig vast welke gedeelte van het betwiste bedrag in consignatie wordt gegeven tot er een uitspraak is over de betwisting. Daarbij houdt hij rekening met het eventuele dividend die de aanzuiveringsregeling toekent.306 B

Soorten gerechtelijke aanzuiveringsregelingen

75

In het kader van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling kan de rechter kiezen uit twee

soorten gerechtelijke aanzuiveringsregelingen: enerzijds een regeling zonder kwijtschelding van de hoofdsom en anderzijds een regeling met kwijtschelding van de hoofdsom.307 Binnen die twee soorten aanzuiveringsregelingen, beschikt de rechter over een aantal maatregelen die een gevolg hebben voor de schuldeisers. Het is van belang op te merken dat de maatregelen limitatief zijn. De rechter mag dus enkel de maatregelen opleggen die de wet voorziet.308 Het is de rechter echter toegestaan om de verschillende maatregelen met elkaar te combineren.309 1

Gerechtelijke aanzuiveringsregeling zonder kwijtschelding van de hoofdsom

76

Artikel 1675/12 Gerechtelijk Wetboek regelt de gerechtelijke aanzuiveringsregeling zonder

kwijtschelding van de hoofdsom. Binnen dat type aanzuiveringsregeling, kan de rechter drie verschillende maatregelen opleggen. Die maatregelen kan de rechter enkel nemen voor zover hij de gelijkheid eerbiedigt tussen de schuldeisers.310 1.1 77

Duur van de aanzuiveringsregeling De looptijd van die maatregelen is maximum vijf jaar. Het Hof van Cassatie oordeelde dat

die termijn niet voorgeschreven is op straffe van verval. Daardoor kan de rechter op grond van artikel 51 Gerechtelijk Wetboek de termijn verlengen. Hij kan dit echter enkel tijdens het verloop 304

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/11 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 48, Mechelen, Kluwer, 16, nr. 5. 305

Art. 1675/14, §2 Ger.W.; S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/11 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 48, Mechelen, Kluwer, 16-17, nr. 6. 306

Art. 1675/11, §§ 1 en 3 Ger.W.

307

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 41. Zie ook: S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/12 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 48, Mechelen, Kluwer, 46., nr. 5; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 168, nr. 318; B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 11-12. 308

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 19 en 41. 309


Art. 1675/12, §1 Ger.W.

61

van de termijn en niet op het moment dat hij de gerechtelijke aanzuiveringsregeling vastlegt.311 De wetgever oordeelde echter dat de wetgever in 1998 een gerechtelijke aanzuiveringsregeling wilde zonder kwijtschelding van schulden die zou leiden tot een aanzuivering binnen een termijn van vijf jaar zonder de mogelijkheid van een verlenging.312 Daarom wijzigde de wet van 2005 artikel 1675/12, §2 Ger.W.313 Dat artikel bepaalt nu uitdrukkelijk dat artikel 51 Ger.W. niet van toepassing is tenzij de schuldenaar op een uitdrukkelijke en gemotiveerde wijze erom verzoekt met het doel bepaalde elementen van zijn vermogen te beschermen en de eerbiediging van de menselijke waardigheid van de schuldenaar te verzekeren.

Voor kredietovereenkomsten is er een uitzondering voorzien van de terugbetalingstermijn: die termijn bedraagt maximaal de duur van de aanzuiveringsregeling vermeerderd met de helft van de resterende looptijd van de kredietovereenkomst. Concreet betekent dit dat wanneer de kredietovereenkomst een terugbetalingstermijn voorziet van acht jaar en de rechter bepaalt de aanzuiveringsregeling op vijf jaar, dan mag de terugbetalingstermijn maximaal negen jaar bedragen [(1/2 van acht jaar) + vijf jaar). 1.2 78

Maatregelen van de rechter In de eerste plaats kan hij een uitstel of herschikking opleggen van de betaling van de

schulden in hoofdsom, interesten en kosten. Dit is in essentie een afbetalingsplan: de schuld blijft volledig bestaan maar de terugbetaling ervan wordt uitgesteld.314 Het is niet vereist dat de schuldenaar zijn gehele schuld afbetaalt. Het volstaat dat hij betaalt in de mate van het mogelijke gedurende de looptijd van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling. De rechter hoeft ook geen rekening te houden met al verkregen uitstel van betalingen.315 In de tweede plaats kan de rechter een vermindering opleggen van de conventionele rentevoet tot de wettelijke rentevoet. Hiermee bedoelt de wetgever de interesten verbonden aan de kredietovereenkomst.316 Het zou hier niet gaan om de moratoire interesten omdat die het voorwerp vormen van een afzonderlijke maatregel.317 Tot slot kan de rechter de gehele of gedeeltelijke kwijtschelding opleggen van de 311

Cass. 20 februari 2003, AR C.02.0418.F, BV/Belgische Staat e.a., http://www.cass.be (21 maart 2003).

312


Art. 12, 2° Wet 13 december 2005 houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldregeling, BS 21 december 2005. 314




Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11, 70. Zie ook: B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 170.

62

moratoire interesten, vergoedingen en kosten. De rechter kan enkel het kapitaal kwijtschelden voor zover hij de bepalingen van artikel 1675/13 Ger.W. naleeft. De wet bedoelt hier de moratoire interesten, de contractuele of reglementaire boetes en de kosten opgelopen wegens achterstallige betalingen of wanbetalingen.318 Strafrechtelijke boetes zijn uitgesloten uit artikel 1675/12 Ger.W. omdat zij vallen onder artikel 1675/13.319 79

Artikel 1675/12, §3 Ger.W. bepaalt verder: “De rechter maakt die maatregelen afhankelijk

van de vervulling door de schuldenaar van passende handelingen om de betaling van de schuld te vergemakkelijken of te waarborgen. Hij maakt ze ook afhankelijk van het zich onthouden door de schuldenaar van daden die zijn onvermogen zouden doen toenemen”. De rechter moet dus bijkomende voorwaarden opleggen. Die voorwaarden vormen het tegengewicht van de toegevingen van de schuldeisers.320 De wetgever dacht hierbij aan budgetbegeleiding, de verplichting om de kinderen naar school te sturen, het ten laste nemen van de schuldenaar door een sociale dienst, de verkoop van bepaalde goederen of het verhuizen naar een goedkopere woning.321 De schuldenaar moet zich ook onthouden daden te stellen die zijn onvermogen zouden doen toenemen. Die daden zijn bijvoorbeeld een nieuwe lening afsluiten, een persoonlijke zekerheid geven of onverantwoorde uitgaven doen.322 Houdt hij zich niet aan die voorwaarden, dan kunnen de schuldeisers de herroeping van de aanzuiveringsregeling vorderen.323

De rechter moet daarnaast toezien op de prioritaire betaling van de schulden die het recht van de schuldenaar en zijn gezin om een menswaardig leven te leiden in het gedrang brengen. Daarmee wil de wetgever gestalte geven aan het grondwettelijk recht om een menswaardig leven te leiden en houdt hij rekening met de geest van de collectieve schuldenregeling, namelijk de financiële situatie van de schuldenaar rechttrekken.324 De wetgever verklaarde echter niet nader wat de concrete invulling is van die bepaling. Waarschijnlijk zou de rechter kunnen beslissen dat bepaalde schulden bij voorrang moeten worden betaald om het menswaardig bestaan van de schuldenaar te garanderen. Om bijvoorbeeld te voorkomen dat de schuldenaar zonder woonst zou komen te staan,

318



B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 12.

321


Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1074/1, 43 323

Art. 1675/15, §1 Ger.W.

324

Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/009, 8.

63

kan de rechter bevelen dat de huurschulden of de hypothecaire lening bij voorrang worden betaald.325 2

Gerechtelijke aanzuiveringsregeling met kwijtschelding van de hoofdsom

80

Wanneer de maatregelen van artikel 1675/12 Ger.W. niet volstaan om de financiële situatie

van de schuldenaar recht te trekken en hem een menswaardig bestaan te garanderen, kan de rechter besluiten tot elke andere gedeeltelijke kwijtschelding van schulden, zelfs van kapitaal. Dat zijn bijvoorbeeld de vergoedende interesten *…+ van het geleende kapitaal; vergoedingen of boetes die een hoofdsom vormen, zoals een strafrechtelijke boete; hoofdsommen of kapitalen van een schuld.326 De rechter zal een gedeeltelijke kwijtschelding toekennen wanneer hij het onontbeerlijk acht in bijzonder ernstige toestanden van overmatige schuldenlast, waarin de schuldenaar niet over voldoende middelen beschikt om zijn schuldeisers terug te betalen. Een gedeeltelijke kwijtschelding zal nodig zijn om de uitwerking en de uitvoerbaarheid van een regeling mogelijk te maken.327 De aanzuiveringsregeling duurt minimaal drie jaar en maximaal vijf jaar, zonder de mogelijkheid tot verlenging.328

Ook hier zal de rechter moeten toezien op de prioritaire betaling van de schulden,

die het recht van de verzoeker en zijn gezin om een menswaardig leven te leiden in het gedrang brengen.329 2.1

Voorwaarden

81

De gedeeltelijke kwijtschelding is geen automatisme: de schuldenaar moet erom verzoeken.

De rechter kan echter de gedeeltelijke kwijtschelding enkel toekennen onder de volgende voorwaarden: 1) alle goederen die voor beslag in aanmerking komen, worden te gelde gemaakt op initiatief van de schuldbemiddelaar. De verdeling heeft plaats met inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers onverminderd de wettige redenen van voorrang.

Het

begrip

voorrang

omvat

elke

wettelijke

of

overeengekomen

reden

van

voorrangsbehandeling van een schuldeiser ten overstaan van een chirografaire schuldeiser. Het gaat om zakelijke zekerheden zoals inpandgeving, voorrechten en hypotheken.

325

Zie B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 173; A. DE WILDE, “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 80, nr. 18. 326



Art. 1675/13, §2 Ger.W.

329

Art. 1675/13, §6 Ger.W.; Supra 63, nr. 79.

64

2) na de tegeldemaking van de voor beslag vatbare goederen maakt het saldo, nog verschuldigd door de schuldenaar, het voorwerp uit van een aanzuiveringsregeling met inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers, behalve wat de lopende onderhoudsverplichtingen betreft, bedoeld in artikel 1412, eerste lid [Ger.W.]. Als blijkt dat er nog een saldo overblijft na de verkoop van alle beslagbare goederen,330 dan zal de rechter een aanzuiveringsregeling moeten opleggen voor de resterende schuld. Daarbij moet de rechter rekening houden met de gelijkheid van de schuldeisers. Enkel de onderhoudsgerechtigde schuldeiser mag bij voorrang betaald worden en moet dus niet de gelijke verdeling ondergaan.331 82

Om de kwijtschelding definitief te verwerven, moet de schuldenaar de opgelegde

aanzuiveringsregeling naleven en mag hij niet terugkeren tot beter fortuin vóór het einde van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling. De schuldenaar keert terug tot beter fortuin wanneer er een wezenlijke wijziging is van zijn vermogenstoestand.332 Het terugkeren tot beter fortuin voor het einde van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling vormt een ‘nieuwe feit’ in de zin van artikel 1675/14, §2 Ger.W. waardoor de rechter de aanzuiveringsregeling kan herzien. Daarnaast kan de schuldeiser de herroeping vragen van de regeling die een kwijtschelding inhoudt van de schulden in hoofdsom. Hij kan dit doen gedurende een periode van vijf jaar vanaf het einde van de aanzuiveringsregeling omwille van een bedrieglijke handeling die de schuldenaar stelde in zijn nadeel.333 2.2 83

Uitgesloten schulden Voor een aantal schulden mag de rechter geen gedeeltelijke kwijtschelding toekennen. De

wetgever verduidelijkt dat het feit dat de wet die schulden uitsluit, niet betekent dat zij voorrang genieten. Zijn die schulden uit hun aard bevoorrecht, dan genieten zij voorrang van betaling uit de opbrengst van de tegeldemaking van de goederen waarop het voorrecht slaat. Een eventueel saldo wordt daarna naar evenredigheid vereffend. Het verschil ligt in het feit dat het onbetaalde deel verschuldigd blijft na de aanzuiveringsregeling.334 De uitgesloten schulden zijn:

330

Zie art. 1408 ev. Ger.W.

331


Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 46; Infra 74, nr. 90 333

Art. 1675/13, §1, tweede lid Ger.W. juncto art. 1675/15, §2 Ger.W.

334


65

1) de onderhoudsgelden die niet vervallen zijn op de dag van de uitspraak houdende vaststelling van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling.

Daaruit vloeit voort dat de rechter de achterstallige onderhoudsgelden wel gedeeltelijk kan kwijtschelden.335 2) de schulden die een schadevergoeding inhouden, toegestaan voor het herstel van een lichamelijke schade veroorzaakt door een misdrijf.

In dit verband rees de vraag of de rechter de regresvordering van de verzekeringsmaatschappij kan kwijtschelden. WYLLEMAN en VAN ACKER stellen twee hypotheses: als de wetgever beoogde om het slachtoffer te beschermen en dus zeker wou zijn dat het slachtoffer een vergoeding ontvangt, dan kan de rechter de regresvordering van de verzekeraar kwijtschelden. Beoogde de wetgever daarentegen de bestraffing van de schuldenaar, dan kan de rechter de regresvordering niet kwijtschelden. Het is echter onduidelijk wat de wetgever hier juist voor ogen had, omdat de parlementaire voorbereidingen geen verduidelijking geven.336

Van belang bij deze uitsluitingsgrond, is dat de lichamelijke schade moet veroorzaakt zijn door een misdrijf. Dit betekent dat wanneer de lichamelijke schade voortvloeit uit een fout die geen misdrijf is, de rechter wel een kwijtschelding kan verlenen. Waarom maakte de wetgever dat onderscheid? In de oorspronkelijke tekst van artikel 1675/13, §3, tweede streepje Gerechtelijk Wetboek stonden de woorden “onrechtmatige daad”.337 Die woorden verving de wetgever door “misdrijf” omdat de term “misdrijf” een ondubbelzinnig strafrechtelijk begrip is die minder ruim is dan het burgerrechtelijk begrip “onrechtmatige daad”.338 Bovendien zou de kwijtschelding van schulden die voortvloeien uit een misdrijf bijzonder onbillijk zijn.339 Toch rijst de vraag of dat onderscheid discrimineert.

335


Zie Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/4,7. 337 De oorspronkelijke tekst luidde: “*…+ de schulden die een schadevergoeding inhouden, toegestaan voor het herstel van een lichamelijke schade veroorzaakt door een onrechtmatige daad” (Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 104). 338

Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11, 83-84. 339

Verslag (D’HOOGHE) namens de commissie voor de financiën en de economische aangelegenheden, Parl.St. Senaat 1997-98, nr. 1929/5, 46.

66

In dat verband stelde het Hof van Beroep te Gent een prejudiciële vraag aan het Grondwettelijk Hof:340 “Schendt artikel 1675/13, §3, van het Gerechtelijk Wetboek al dan niet de artikelen 10 en 11 Grondwet, in die zin geïnterpreteerd dat geen kwijtschelding kan verleend worden voor schulden die een schadevergoeding inhouden, toegestaan voor het herstel van een lichamelijk letsel veroorzaakt door een misdrijf waarvoor de schuldenaar strafrechtelijk werd veroordeeld, doordat de schuldenaar die lichamelijk letsel heeft veroorzaakt door een misdrijf waarvoor hij niet strafrechtelijk werd veroordeeld wel kwijtschelding bekomt en de strafrechtelijk veroordeelde schuldenaar niet”. Het Hof overweegt dat door het feit dat de wetgever koos voor de term “misdrijf”, hij de uitsluiting wou beperken tot de schulden die ontstaan zijn uit een strafrechtelijk misdrijf. Daarnaast is de rechter die kennisneemt van de collectieve schuldenregeling niet bevoegd om in strafzaken uitspraak te doen. Rekening houdend met die twee principes komt het Hof tot de vaststelling dat er geen schending is van het gelijkheidsbeginsel wanneer artikel 1675/13, §3, tweede streepje Gerechtelijk Wetboek “in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij enkel van toepassing is wanneer de vergoeding van een lichamelijke schade verschuldigd is als gevolg van een strafrechtelijke veroordeling”.341 Wel zou die bepaling onevenredige gevolgen hebben “indien de in het geding zijnde bepaling zou toestaan dat een schuld die is ontstaan uit een *…+ misdrijf, dat het voorwerp was van een burgerlijk vonnis, steeds zou kunnen worden kwijtgescholden, terwijl de schuld die ontstaan is uit hetzelfde misdrijf dat door een strafrechter werd vastgesteld, nooit kan worden kwijtgescholden”.342 Artikel 1675/13, §1 Gerechtelijk Wetboek geeft de rechter echter een appreciatiebevoegdheid: de rechter kan een schuld gedeeltelijk kwijtschelden. “Hoewel artikel 1675/13, § 3, [de rechter] verbiedt kwijtschelding toe te kennen voor een schuld die is ontstaan uit een misdrijf dat door een strafrechter werd vastgesteld, verplicht het hem niet kwijtschelding toe te kennen wanneer het misdrijf tot een burgerlijke veroordeling heeft geleid, vermits hij in dat geval over een beslissingsmacht beschikt. Vanwege die aan de rechter toegekende bevoegdheid heeft het verschil in behandeling naargelang het misdrijf door een burgerlijke rechter of een strafrechter is vastgesteld *…+ geen onevenredige gevolgen”.343 Het Hof besluit dan ook dat er geen schending is van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. 3) de schulden van een gefailleerde die overblijven na het sluiten van het faillissement.

De wetgever vond het logisch dat wanneer de rechtbank van koophandel de gefailleerde onverschoonbaar verklaarde, hier niet meer kan op worden teruggekomen in het kader van een 340

GwH 22 november 2006, nr. 175/2006.

341

Overweging B.9, GwH 22 november 2006, nr. 175/2006, 8.

342

Overweging B.10, tweede lid, GwH 22 november 2006, nr. 175/2006, 8.

343

Overweging B.11, GwH 22 november 2006, nr. 175/2006, 8.

67

collectieve schuldenregeling.344 Er is echter een uitzondering: de rechter kan kwijtschelding verlenen voor de schulden van een gefailleerde die overblijven na een faillissement waarvan de sluiting is uitgesproken met toepassing van de oude faillissementswet van 1851. Dit omdat de oude faillissementswet geen verschoonbaarheid voorzag.345 Een voorwaarde is wel dat de gefailleerde geen veroordeling opliep wegens eenvoudige of bedrieglijke bankbreuk.346 C

Rechtsmiddelen

84

Tegen het vonnis dat de gerechtelijke aanzuiveringsregeling toestaat of verwerpt is enkel

hoger beroep mogelijk.347 Hoger beroep is mogelijk door zij die partij waren bij het bestreden vonnis.348

§ 3 Gemeenschappelijk aan beide regelingen A

Nieuwe schulden

85

Tijdens de uitvoering van de aanzuiveringsregeling kunnen nieuwe schulden ontstaan. Die

zijn bijvoorbeeld medische schulden, herstellingskosten aan de auto, onderhoudsschulden en huurschulden. Het is voornamelijk met betrekking tot die nieuwe schulden dat de wetgever een evenwicht moest vinden tussen enerzijds de belangen van de nieuwe schuldeisers en anderzijds de belangen van de schuldenaar. De volgende vragen komen dan ook op de voorgrond: op welke manier treft de aanzuiveringsregeling de nieuwe schuldeisers? Zijn ze gebonden door de collectieve schuldenregeling en over welke rechten beschikken zij?

Zoals ik eerder uiteenzette, doet de beschikking van toelaatbaarheid een toestand van samenloop ontstaan tussen de schuldeisers. Die samenloop treft alle schuldeisers van wie de schuldvordering bestaat op het ogenblik van de uitspraak.349 Omdat de nieuwe schulden ontstaan na de toelaatbaarheidsbeschikking, vallen de nieuwe schulden buiten de collectieve schuldenregeling.350 Dit betekent dan ook dat de interesten van die schulden geen schorsing ondervinden en dat de schuldeisers maatregelen van tenuitvoerlegging kunnen nemen. Zo kan een onderhoudsschuldeiser

344

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 47-48. 345

B. Wylleman en E. Van Acker, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 176.

346

Art. 1675/13, §4 Ger.W.

347

Art. 1675/16, §4 Ger.W.

348


349

Supra 51, nr. 56-57.

350

Supra 51, nr. 57.

68

loonbeslag leggen of een sommendelegatie uitvoeren voor de lopende onderhoudsschulden.351 In principe zal de aanzuiveringsregeling voorzien in de prioritaire betaling van de nieuwe schulden. 86

De toelaatbaarheidsbeschikking heeft niet tot gevolg dat de schuldenaar het beheer

verliest over zijn vermogen. Wel wordt zijn handelingsbekwaamheid sterk beperkt. Artikel 1675/7, §3 Gerechtelijk Wetboek bepaalt namelijk: “De beschikking van toelaatbaarheid houdt voor de verzoeker het verbod in om, behoudens toestemming van de rechter: enige daad te stellen die een normaal vermogensbeheer te buiten gaat; enige daad te stellen die een schuldeiser zou bevoordelen, behoudens de betaling van een onderhoudsschuld voor zover deze geen achterstallen betreft; zijn onvermogen te vergroten”.

De wet voorziet dus in een aantal gevallen waarin de schuldenaar bepaalde daden mag stellen zonder de toestemming van de rechter.352 Zo is de schuldenaar in de eerste plaats verplicht om de nieuwe onderhoudsschulden te betalen.353 In de tweede plaats mag hij daden stellen die vallen binnen het normale vermogensbeheer. De parlementaire voorbereidingen verklaren dat de schuldenaar bijvoorbeeld normale aankopen mag doen, courante betalingen mag verrichten die noodzakelijk zijn om in zijn levensonderhoud te voorzien en in zijn huisvesting of om zijn beroep uit te oefenen. Zo mag hij voeding, brandstof, schoolmateriaal, kledij en geneesmiddelen kopen en geneeskundige zorgen betalen.354 Om die kosten te kunnen betalen, ontvangt de schuldenaar een leefgeld.355 De schuldenaar en de schuldbemiddelaar zullen moeten afspreken welke kosten de schuldenaar zal moeten betalen met dat leefgeld.356 De vraag stelt zich, wat moet er gebeuren met onverwachte kosten? Hierbij kan gedacht worden aan herstellingskosten van de auto. In principe vallen die herstellingskosten niet onder het normale vermogensbeheer.357 De schuldenaar zal zich daarom moeten wenden tot de rechter. In de praktijk zal de schuldbemiddelaar meestal een reserve aanleggen om beperkte onvoorziene kosten te dragen. Op die manier kunnen de herstellingskosten ondergebracht worden onder het normale vermogensbeheer.358

Stel nu dat de schuldenaar plots ziek wordt tijdens de collectieve schuldenregeling waardoor hij medicijnen nodig heeft. In het begin betaalt hij de medicijnen nog, maar na verloop van tijd 351


352

Art. 1675/7, §3 Ger.W. a contrario

353



355

DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009,8; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 103. 356

Vgl. B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 110, nr. 204.

357


358


69

‘vergeet’ de schuldenaar zijn geld mee te nemen. De apotheker, wetende dat de schuldenaar zich in een collectieve schuldenregeling bevindt, geeft de medicijnen mee zonder dat de schuldenaar ervoor moet betalen. Op het einde van de maand wendt de apotheker zich tot de schuldbemiddelaar met het verzoek de rekening te vereffenen. Moet de schuldbemiddelaar die kosten betalen of mag de schuldbemiddelaar ze verwerpen omdat de schuldenaar zijn handelingsbevoegdheid overtrad? Zoals gezegd, valt de aankoop van medicijnen onder het normale vermogensbeheer. Daardoor kon hij die schulden rechtmatig aangaan en zijn de schulden tegenstelbaar aan de schuldbemiddelaar. Veel zal echter afhangen van wat de schuldbemiddelaar en de schuldenaar afspraken met betrekking tot wat de schuldenaar moet betalen met zijn leefgeld. Kwamen de schuldbemiddelaar en de schuldenaar overeen dat de schuldbemiddelaar de medische kosten betaalt, dan zal de schuldbemiddelaar moeten instaan voor die betaling. Kwamen zij overeen dat de schuldenaar de medicijnen moet kopen met zijn leefgeld, dan zal de schuldbemiddelaar waarschijnlijk weigeren om de schulden te betalen, ofwel zal hij het betaalde bedrag inhouden van de volgende uitbetaling van het leefgeld.

Interessant op dit punt is om te bekijken hoe de Wet Minnelijke Invordering past binnen de collectieve schuldenregeling. Stel dat de apotheker de schuld minnelijk wilt innen, moet hij dan de Wet Minnelijke Invordering toepassen en tot wie moet hij zich richten? Wil de apotheker zijn schuldvordering minnelijk innen dan zal hij de bepalingen van de Wet Minnelijke Invordering moeten naleven. Hij zal geen aangifte van schuldvordering kunnen indienen aangezien de termijnen daarvoor al verstreken zijn en de collectieve schuldenregeling reeds lopende is. Wat de aanmaning betreft, volstaat het dat de apotheker zich richt tot de schuldenaar. De schuldenaar is namelijk nog handelingsbekwaam om schuldvorderingen te beoordelen en eventuele procedures daarover te voeren.359 Omdat de aankoop van geneesmiddelen valt binnen het normale vermogensbeheer, zal de

schuldenaar

kunnen

overgaan

tot

de

minnelijke

betaling

van

zijn

schuld.

Tot slot, mag de schuldenaar zijn onvermogen niet vergroten. Zo mag hij geen auto aankopen, geen huurcontracten sluiten360, goederen verkopen of schenken, zekerheden stellen361 of nieuwe leningen aangaan zonder toestemming van de rechter. Schulden die voortvloeien uit rechtsfeiten tijdens de collectieve schuldenregeling zullen echter de gevolgen moeten ondergaan van de collectieve schuldenregeling. Die schulden zijn bijvoorbeeld schulden die voorvloeien uit een onrechtmatige daad of een contractuele wanprestatie.362 359

Vgl. B. Wylleman en E. Van Acker, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 297.

360


361

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/7 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 203, nr. 12. 362

B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 31; S. DE COSTER,

70

Stelt de schuldenaar, zonder de toestemming van de rechter, handelingen die het normale vermogensbeheer te buiten gaan of die zijn onvermogen vergroten, dan zal dat aanleiding geven tot de herroeping van de aanzuiveringsregeling.363 Is er geen reden tot herroeping, dan zal de rechter eventueel de herziening van de aanzuiveringsregeling kunnen uitspreken op verzoek van onder andere een belanghebbende schuldeiser.364 B

Herziening van de aanzuiveringsregeling

87

Bij moeilijkheden die de uitwerking of de uitvoering van de regeling belemmeren, of

wanneer nieuwe feiten zich voordoen waardoor de regeling moet worden herzien, dan kan onder andere de schuldeiser de zaak opnieuw voor de rechter brengen. Dit doet hij door een eenvoudige schriftelijke verklaring neer te leggen op de griffie of toe te sturen naar de griffie.365

De moeilijkheden of nieuwe feiten kunnen bestaan uit het opdagen van een weggelaten of nieuwe schuldeiser, de beslissing van de rechter ten gronde over betwiste schuldvorderingen, het voorkomen van een ongeval, ziekte, verlies van tewerkstelling of rechten op sociale vergoeding ofwel de terugkeer tot beter fortuin door het lot of erfenis.366 Het gaat om feiten die ernstig genoeg zijn om een aanpassing of herziening van de aanzuiveringsregeling te verantwoorden.367 C

Herroeping van de aanzuiveringsregeling

88

Op het einde van de procedure kan het zijn dat de aanzuiveringsregeling niet alle schulden

vereffende. Wat gebeurt met dat saldo en beschikken de schuldeisers nog over een verhaalsrecht? Omdat de aanzuiveringsregeling meestal zal voorzien in een kwijtschelding van schulden,368 zal de schuldenaar bevrijd zijn van die schulden. De schuldeisers verliezen met andere woorden hun vorderingsrechten. Dit heeft te maken met het doel van de collectieve schuldenregeling om de financiële toestand van de schuldenaar te herstellen.369 89

De wet voorziet echter in een uitzondering: de rechter kan de aanzuiveringsregeling

herroepen zowel tijdens als na de beëindiging van de aanzuiveringsregeling. De rechter is echter “Commentaar bij art. 1675/7 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 199. 363

Art. 1675/15, §1, 2° tot 4° Ger.W., Infra 71, nr. 88

364

Art. 1675/14, §2 Ger.W.; Infra 71, nr. 87.

365

Art. 1675/14, §2, derde lid Ger.W.

366

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 48. 367


Zie art. 1675/10, §3bis Ger.W. (m.b.t. de minnelijke aanzuiveringsregeling) en art. 1675/13 Ger.W. (m.b.t. de gerechtelijke aanzuiveringsregeling). 369

Zie ook Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 11, nr. 8.

71

niet verplicht om de herroeping uit te spreken: hij kan de regeling eventueel herzien om die terug in overeenstemming te brengen met de situatie van de schuldenaar.370

Tijdens de procedure kan de schuldbemiddelaar of een belanghebbende schuldeiser de herroeping vragen.371 Zij kunnen dit doen wanneer de schuldenaar: 1) hetzij onjuiste stukken heeft afgegeven met de bedoeling aanspraak te maken op de procedure van gezamenlijke schuldenregeling of deze te behouden.

Onjuiste stukken zijn niet enkel valse stukken maar ook niet-relevante stukken. Ook het achterhouden van stukken kan hier onder vallen.372 De schuldenaar moet niet enkel onjuiste stukken afgeven, hij moet ook de bedoeling hebben om een collectieve schuldenregeling te verkrijgen of te behouden. Dat betekent dat wanneer de schuldenaar onopzettelijk bepaalde stukken vergeet te vermelden, dit niet zomaar aanleiding zal geven tot de herroeping van de aanzuiveringsregeling.373 In een vonnis van de beslagrechter te Hasselt374 stelde de rechter vast dat de verzoekster manifest verkeerde inlichtingen verstrekte. Zo liet ze na te vermelden dat zij met een man samenwoonde en vermeldde zij ook niet de financiële toestand van de man. Bovendien gaf de verzoekster in haar verzoekschrift slechts zes schuldeisers op voor een schuldenlast van 5 837,50 euro terwijl er acht schuldvorderingen werden ingediend voor een bedrag van 22 549, 19 euro. Dat laatste kon de rechter niet aanvaarden als een vergetelheid. Daarnaast stelde de rechter ook vast dat de verzoekster niet antwoordde op de toegezonden brieven. De rechter oordeelde dat er genoeg redenen waren om de beschikking van toelaatbaarheid te herroepen. 2) hetzij zijn verplichtingen niet nakomt, zonder dat zich nieuwe feiten voordoen die de aanpassing of herziening van de regeling rechtvaardigen.

Het gaat hier om de begeleidende maatregelen die de aanzuiveringsregeling voorziet. Het kan hier gaan om budgetbegeleiding of het zoeken van een goedkopere woning.375 Wanneer de schuldenaar die verplichtingen niet nakomt, dan kan de rechter de aanzuiveringsregeling herroepen. Van de schuldenaar wordt een loyale en actieve medewerking vereist, zowel bij de 370


371

Art. 1675/15 Ger.W.

372

S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/15 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 51, Mechelen, Kluwer, 185 373

Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11, 88. 374

Beslagr. Hasselt 28 januari 2000, Jaarboek kredietrecht 2000, 641.

375

Supra 63, nr. 79.

72

totstandkoming als bij de verdere uitvoering van de schuldenregeling.376 Het feit dat de schuldenaar zijn verplichtingen niet nakomt, mag echter geen nieuw feit uitmaken waardoor de regeling moet worden aangepast of herzien. Daaruit volgt dat de rechter de aanzuiveringsregeling eerst moet aanpassen of herzien, voor hij de regeling kan herroepen.377 3) hetzij onrechtmatig zijn lasten heeft verhoogd of zijn baten heeft verminderd.

De wetgever gaf slechts voorbeelden over de verhoging van de lasten: de schuldenaar mag geen nieuwe leningen aangaan, huurcontracten afsluiten, een reis of vakantie boeken.378 Wat je moet verstaan onder ‘verminderen van baten’ heeft de wetgever niet nader bepaald. Je kan argumenteren dat het kan gaan om het geval waar de schuldenaar een betrekking weigert of dat hij zijn ontslag indient. Met betrekking tot deze herroepingsgrond verduidelijkt de wetgever enkel dat de feiten kunnen plaatsvinden zowel voor als tijdens de collectieve schuldenregeling.379 4) hetzij zijn onvermogen heeft bewerkt.

Tijdens de parlementaire voorbereidingen stelde de heer VANDEURZEN de vraag tijdens welke periode de schuldenaar zijn onvermogen bewerkte: betreft het de periode voor de neerlegging van het verzoekschrift, de periode na de neerlegging van het verzoekschrift of beide?380 De vice-eerste minister verduidelijkte dat “het kan gaan om feiten die de neerlegging van het toelaatbarheidsverzoek zijn voorafgegaan of die plaatsgevonden hebben in de loop van de procedure”. Zo bewerkstelligt de schuldenaar zijn onvermogen wanneer hij activa verkoopt, zonder die informatie te hebben meegedeeld bij de neerlegging van het verzoekschrift. De sanctie van herroeping is gerechtvaardigd wanneer de schuldenaar niet aantoont dat hij de opbrengsten van de verkoop aanwendde voor de afbetaling van de schulden.381 5) hetzij bewust valse verklaringen heeft afgelegd.

Deze herroepingsgrond is vergelijkbaar met de eerste herroepingsgrond. De wetgever heeft

376

Gent 22 april 2008, NJW 2009, 776, noot A. VANDERHAEGEN.

377





Antwerpen, 30 april 2003, RW 2004-05, 188.

73

met die twee herroepingsgronden de processuele goede trouw van de schuldenaar willen benadrukken. Er is bijvoorbeeld sprake van valse verklaringen wanneer de schuldenaar bepaalde inkomsten verzwijgt.382 Daarnaast kan de rechter de aanzuiveringsregeling ook herroepen na de beëindiging ervan: “Elke schuldeiser kan vanaf het einde van de minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling die een kwijtschelding van schulden in hoofdsom inhoudt, gedurende een periode van vijf jaar aan de rechter een herroeping van de regeling vragen omwille van een bedrieglijke handeling in zijn nadeel gesteld door de schuldenaar”. Het bedrog van de schuldenaar omvat vooral het verduisteren van goederen en inkomsten, terwijl de rechter de kwijtschelding van schulden enkel kan toekennen voor zover de schuldenaar helemaal transparant is over zijn vermogen en hij geen bedrieglijke handelingen stelt.383 Is er sprake van bedrog dan kan de schuldeiser de herroeping vragen van de aanzuiveringsregeling en dit binnen vijf jaar na het einde van de procedure.

Wat betekent het dan voor de schuldeisers, als de rechter de aanzuiveringsregeling herroept? De herroeping heeft tot gevolg dat er in feite geen toelaatbaarheidsbeschikking was. Daarom herwinnen de schuldeisers hun individueel vorderingsrecht op de goederen van de schuldenaar. Dit betekent dat zij opnieuw beslag kunnen leggen op de goederen van de schuldenaar. Hun vordering kunnen zij uitoefenen voor de inning van het niet betaalde deel van hun schuldvorderingen. De herroeping betekent dus dat de schuldenaar het genot verliest van de maatregelen genomen in de aanzuiveringsregeling.384 Met betrekking tot de hypothecaire interesten oordeelde het Hof van Beroep te Brussel dat de hypothecaire schuldeiser de interest kan vorderen vanaf de toelaatbaarheidsbeschikking.385

§ 4 Totale kwijtschelding van schulden A

Algemeen

90

Artikel 1675/13bis Ger.W. regelt de totale kwijtschelding van schulden. Die bepaling voerde

de wetgever in na een aantal prejudiciële arresten van het Arbitragehof. Het Hof oordeelde immers dat de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden zijn wanneer je artikel 1675/13, §5 Ger.W. zo interpreteert dat het de rechter verbiedt om een gerechtelijke aanzuiveringsregeling toe te staan

382


Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 49; B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 17, nr. 28; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 207, nr. 405. 384


385

Brussel 9 januari 2001, RW 2001-02, 565. Zie ook: A. De Wilde, “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 18.

74

aan personen van wie het inkomen lager of gelijk is aan het bestaansminimum.386 Bovendien was het Hof van mening dat je artikel 1675/13, §5 Ger.W. zo kan interpreteren dat de rechter een gerechtelijke aanzuiveringsregeling kan toekennen aan personen die totaal en definitief onvermogend lijken te zijn.387 De totale kwijtschelding van schulden is een buitengewone maatregel die de rechter kan toekennen “wanneer dat echt de enige manier is om de menselijke waardigheid te respecteren van de schuldenaar en zijn gezin”.388

Wanneer geen enkele minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling mogelijk is omdat de schuldenaar over onvoldoende middelen beschikt, kan de rechter de totale kwijtschelding van de schulden toestaan, zonder een aanzuiveringsregeling op te leggen. Het is aan de schuldbemiddelaar om het verzoek voor te leggen aan de rechter. Kent de rechter de totale kwijtschelding van schulden toe, dan verwerft de schuldenaar de kwijtschelding onmiddellijk zonder de hele procedure van een aanzuiveringsregeling te moeten doorlopen. De kwijtschelding blijft verworven, tenzij de schuldenaar terugkeert naar beter fortuin binnen vijf jaar na de beslissing.389 De rechter kan de schuldenaar begeleidingsmaatregelen opleggen die maximaal vijf jaar mogen duren. Die termijn is niet verlengbaar.390 De rechter is echter niet verplicht om de begeleidingsmaatregelen te bevelen.391 B

Gevolgen voor de schuldeisers

91

De totale kwijtschelding van schulden is nadelig voor de schuldeiser die zijn vordering in

principe verloren ziet gaan. De vraag is of hun vordering volledig of slechts gedeeltelijk verloren gaat. Ontvangen zij nog een betaling van hun schuldvordering? De wet bepaalt dat de schuldbemiddelaar alle beslagbare goederen van de schuldenaar te gelde moet maken. De verdeling van de gelden gebeurt met inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers en de wettige redenen van voorrang.392 Dit betekent dat de schuldeisers toch nog een gedeeltelijke betaling

ontvangen.

Het

overblijvende

saldo

kan

de

rechter

echter

kwijtschelden.

Zoals bij de gerechtelijke aanzuivering, kan de rechter geen kwijtschelding verlenen voor bepaalde schulden. Het gaat daarbij om (i) de niet vervallen onderhoudsschulden, (ii) de schulden die een schadevergoeding inhouden, toegestaan voor het herstel van een lichamelijke schade veroorzaakt door een misdrijf en (iii) de schulden van een gefailleerde die overblijven na het sluiten van het 386

Arbitragehof 13 maart 2001, nr. 35/2001.

387

Arbitragehof 3 april 2003, nr. 38/2003, zie ook Arbitragehof 30 januari 2003, nr. 18/2003 m.b.t. art. 1675/13, §1 Ger.W.

388

Verslag (H. CLAES) namens de commissie voor de justitie, Parl.St. Kamer 2004-2005, nr. 51K1309/012, 28.

389

Art. 1675/13bis, §4 Ger.W.

390

Art. 1675/13bis, §§1 en 3 Ger.W.

391

Vgl. Verslag (H. CLAES) namens de commissie voor de justitie, Parl.St. Kamer 2004-2005, nr. 51K1309/012, 73-74; B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 130, nr. 159. 392

Art. 1675/13bis Ger.W. juncto art. 1675/13, §1, eerste lid, eerste streepje Ger.W.

75

faillissement. Dat betekent dat de onderhoudsuitkering van de ex-echtgenoot of van de kinderen niet getroffen worden door de totale kwijtschelding van schulden. De schuldenaar zal gehouden zijn die te blijven betalen. De rechter zal wel de achterstallige onderhoudsgelden kunnen kwijtschelden.393 92

De vraag is ook over welke rechten de schuldeisers beschikken in het kader van de totale

kwijtschelding van schulden? In het algemeen kunnen de schuldeisers steeds hoger beroep aantekenen tegen de beslissing die de totale kwijtschelding toekent.394 Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid tot herroeping. Artikel 1675/13bis, §5 Ger.W. bepaalt immers dat “de beslissing *…+ gedurende vijf jaar [kan] herroepen worden onder de in artikel 1675/15 bedoelde voorwaarden”.395 Als de rechter de totale kwijtschelding herroept, dan herwinnen de schuldeisers hun individueel vorderingsrecht op de goederen van de schuldenaar voor het niet betaalde deel van hun schuldvordering. De wet bepaalt ook dat de totale kwijtschelding verworven is behoudens terugkeer tot beter fortuin binnen vijf jaar die volgen op de beslissing. Door die terugkeer tot beter fortuin kan de schuldenaar immers opnieuw zijn schuldenlast aanzuiveren.396 Er sprake is van ‘terugkeer tot beter fortuin’ wanneer er een wezenlijke wijziging is van de vermogenstoestand van de schuldenaar.397 Het verzoek tot herroeping van de totale kwijtschelding, moet de schuldeiser neerleggen binnen de vijf jaar na de beslissing tot totale kwijtschelding.398 C

Toezicht op het dossier

93

In de minnelijke en gerechtelijke aanzuiveringsregeling houdt de schuldbemiddelaar

toezicht op de uitvoering van de aanzuiveringsregeling.399 Bij de totale kwijtschelding van schulden voorzag de wetgever echter niet in zo’n toezicht. De procedure neemt immers een einde omdat de rechter de totale kwijtschelding oplegt zonder aanzuiveringsregeling. Wie controleert dan of de schuldenaar de begeleidingsmaatregelen naleeft die de rechter hem oplegt? Omdat de wet geen toezicht voorziet, zal de schuldenaar niet geneigd zijn om aan de rechter mee te delen dat hij terug vermogend is. Betekent dit dat de schuldeisers constant de schuldenaar in de gaten moeten houden aangezien de schuldbemiddelaar geen toezicht meer uitoefent?

Strikt genomen oefent de schuldbemiddelaar enkel toezicht in het kader van een minnelijke en

393

Art. 1675/13bis Ger.W. juncto art. 1675/13, §§3 en 4 Ger.W. Zie ook: Supra 65, nr. 83;

394


395

Supra 71, nr. 88.

396


397

Supra 65, nr. 82.

398

Art. 1375/13bis¸§5 Ger.W. juncto art. 1675/15, §1 Ger.W.

399

Art. 1675/14, §1 Ger.W.

76

gerechtelijke aanzuiveringsregeling.400 De schuldbemiddelaar oefent dus geen toezicht uit in het kader van een totale kwijtschelding van schulden. Het zal dus inderdaad aan de schuldeiser zijn om na te gaan of de schuldenaar zijn verplichtingen nakomt en of de schuldenaar niet tot beter fortuin is teruggekeerd.401 Aangezien er een blijvende saisine402 is, zal het aan de schuldeiser zijn om de zaak opnieuw voor de rechter te brengen met het oog op een herziening of herroeping. Toch is er geen enkele bepaling die de rechter verbiedt om in zijn beslissing het toezicht toe te vertrouwen aan de schuldbemiddelaar of aan een andere instelling zoals het OCMW. Die oplossing is zeer wenselijk omdat dit de enige garantie is dat de schuldenaar zijn verplichtingen nakomt en de rechten van de schuldeisers gevrijwaard blijven. Uit een aantal uitspraken blijkt dat de rechters ook op die manier te werk gaan.403

AFDELING V – BIJZONDERE PROBLEMATIEKEN § 1 Persoonlijke zekerheidstellingen 94

Sommige schuldeisers beschikken over een persoonlijke zekerheidstelling. Daardoor zouden

ze de samenloop van de collectieve schuldenregeling kunnen omzeilen door de persoonlijke zekerheidsteller aan te spreken. In welke mate kan de schuldeiser de persoonlijkheidsteller aanspreken? A

Schorsing van de middelen van ten uitvoerlegging

95

In de eerste plaats kan de schuldeiser geen middelen van tenuitvoerlegging nemen tegen

de persoonlijke zekerheidsteller. De toelaatbaarheidsbeschikking schorst immers alle middelen van tenuitvoerlegging tegen die personen.404 De zakelijke borg is geen persoonlijke zekerheidsteller. Dit is de persoon die een hypotheek op zijn onroerend goed heeft verleend tot zekerheid van andermans schuld.405 De schuldeiser kan bijgevolg wel nog beslag leggen op het vermogen van de zakelijke borg.

Anders dan bij de schorsing ten aanzien van de schuldenaar, duurt de schorsing enkel tot (i) ofwel

400

Art. 1675/14, §1, eerste lid Ger.W.

401

Dat kan je argumenteren op basis van het initiatiefrecht van de schuldeiser in het kader van de herroeping van de procedure (zie art. 1675/14, §2, derde lid Ger.W. en art. 1675/15, §1, eerste lid Ger.W.). Vgl. Verslag (H. CLAES) namens de commissie voor de justitie, Parl.St. Kamer 2004-2005, nr. 51K1309/012, 34; B. DE GROOTE en S. VOET, Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 131. 402

Art. 1675/14, §2 eerste lid Ger.W.

403

Beslagr. Brussel 24 november 2006 nr. 05/4074/B, Jaarboek Kredietrecht 2006, 427; Beslagr. Hasselt 18 januari 2007, nr. 02/1942/B, Jaarboek Kredietrecht 2006, 435; Beslagr. Neufchâteau 20 maart 2007, nr. 04/547/B, Jaarboek Kredietrecht 2007 (samenvatting), 341, noot D. BOVY, S. HUMBLET, F. JASPERS; Beslagr. Marche-en-Famenne 11 december 2007, nr. 02/412/B, Jaarboek Kredietrecht 2007, 345, noot D. BOVY, S. HUMBLET, F. JASPERS. 404

Art. 1675/7, §2, derde lid Ger.W.

405


77

de homologatie van de minnelijke aanzuiveringsregeling, (ii) ofwel de neerlegging van het procesverbaal met het oog op een gerechtelijke aanzuivering, (iii) ofwel de verwerping van de aanzuiveringsregeling. Voor de kosteloze borgsteller voorziet de wet in een schorsing tot de rechter uitspraak heeft gedaan over het bevrijdingsverzoek van die borgsteller.406 Dit betekent dat van zodra een van die situaties zich voordoet, de schuldeisers opnieuw kunnen overgaan tot uitvoeringsmaatregelen.407 De wetgever wou met de schorsing voorkomen dat de borgsteller verplicht wordt om tot uitvoering over te gaan, terwijl de kwijtschelding van schulden ook geldt voor de borgsteller.408 De schorsing van de tenuitvoerleggingen weerhoudt de schuldeisers echter niet om een uitvoerbare titel te verkrijgen en bewarende maatregelen te nemen tegen de persoonlijke zekerheidsteller.409 B

Bevrijding van de verbintenis

96

Naast de schorsing van de middelen van tenuitvoerlegging voorziet de wet ook in de

mogelijkheid tot bevrijding van de verbintenis van de natuurlijke personen die kosteloos een persoonlijke zekerheid stelden in het voordeel van de schuldenaar. Rechtspersonen en zakelijke zekerheidsteller kunnen niet genieten van de bevrijding overeenkomstig artikel 1675/16bis Gerechtelijk Wetboek.410 Dat laatste betekent echter niet dat de rechtspersonen en zakelijke zekerheidstellers geen enkele vorm van bevrijding kunnen genieten. Artikel 1287 Burgerlijk Wetboek bepaalt immers dat de “kwijtschelding of ontslag, bij overeenkomst aan de hoofdschuldenaar verleend, de borgen [bevrijdt]”. Bovendien kan overeenkomstig dat artikel de overeenkomst de borgen zelf bevrijden. Dat betekent dat de minnelijke aanzuiveringsregeling kan voorzien in de bevrijding van de borgen, ongeacht hun hoedanigheid.411

Het kosteloos karakter beoordeelt de rechter op het moment dat hij moet beslissen over de bevrijding. Dit is wanneer hij een minnelijke aanzuiveringsregeling homologeert of wanneer hij een gerechtelijke aanzuiveringsregeling beveelt.412 Het kosteloos karakter staat vast wanneer op dat ogenblik de borgsteller geen actueel en effectief belang heeft bij de nakoming van zijn 406

Art. 1675/7, §2, vierde lid Ger.W.

407

Vgl. Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001, 12. 408



Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001, 12; Vgl. B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 255, nr. 506. 411


Art. 1675/16bis Ger.W., §4 Ger.W; Vgl. Arbrb. Brugge (8e k.) 12 mei 2010, TGR-TWVR 2010, 252; Beslagr. Gent 28 november 2006, nr. 01/1426/B, Jaarboek Kredietrecht 2006, 543, noot A. DE WILDE.

78

verbintenis.413 WYLLEMAN en VAN ACKER wijzen erop dat het logisch is dat de actuele situatie van belang is: “Indien de vermogenstoestand van de persoonlijke zekerheidsteller sedert het stellen van de persoonlijke zekerheid zou zijn verbeterd (hij heeft bijvoorbeeld geërfd), zou het onevenwichtig zijn dat hij op basis van zijn toestand ten tijde van het stellen van de persoonlijke zekerheid toch van zijn verbintenis zou kunnen worden bevrijd.” Waaruit bestaat die kosteloze karakter? Naar analogie van Cassatierechtspraak over artikel 80, derde lid Faillissementswet is de kosteloze aard van de persoonlijke zekerheidstelling het ontbreken van enig rechtstreeks of onrechtstreeks economisch voordeel. Daarbij kan je denken aan ouders die zich kosteloos borg stellen voor een lening van hun zoon.

Wanneer de rechter vaststelt dat de verbintenis onevenredig is met de inkomsten en het vermogen van de borgsteller, kan de rechter de kosteloze borg volledig of gedeeltelijk bevrijden van zijn verbintenis voor zover de borg zijn onvermogen niet bedrieglijk organiseerde.414 Om van de bevrijding te kunnen genieten moet de kosteloze borgsteller een verklaring neerleggen waaruit blijkt dat zijn verbintenis onevenredig is met zijn inkomsten en met zijn vermogen. Het zal aan de rechter zijn om te beoordelen wanneer een verbintenis onevenredig is met de inkomsten en het vermogen van de kosteloze borgsteller.415 De rechter zal daarbij rekening houden met de documenten die de borg moet voegen bij zijn verklaring: de laatste aangifte in de personenbelasting, de lijst van alle activa en passiva en alle andere stukken aan de hand waarvan de staat van de middelen en lasten nauwkeurig kan worden opgemaakt.416 Staat de rechter de volledige bevrijding toe, dan zullen de schuldeisers de kosteloze borg niet meer kunnen aanspreken ter voldoening van de verbintenis van de schuldenaar. 97

De uiteengezette regeling gaat ervan uit dat de hoofdschuldenaar een verzoekschrift

neerlegde om toegang te krijgen tot de collectieve schuldenregeling. Maar wat als de schuldenaar dit niet deed? Kunnen de kosteloze borgen dan geen bevrijding genieten? Artikel 1675/16bis, §5 Ger.W. bepaalt dat de natuurlijke persoon, die kosteloos een persoonlijke zekerheid stelde, aan de rechter kan vragen om hem te bevrijden wanneer de hoofdschuldenaar voldoet aan de voorwaarden om een collectieve schuldenregeling aan te vragen, maar nalaat dit te doen. De wetgever achtte het immers volledig onbillijk het lot van de borg te laten afhangen van het gedrag van de persoon van wie hij de verplichtingen waarborgt.417 Het verzoek richt de borg tegen de hoofdschuldenaar en de schuldeiser. Eens de borg het verzoek indient, kunnen de schuldeisers geen 413

Arbrb. Brugge (8e k.) 12 mei 2010, TGR-TWVR 2010, 252.

414

Art. 1675/16bis, §1 Ger.W.

415


416

Art. 1675/16bis, §3, eerste lid Ger.W.

417

Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2004-2005, nr. 51K1309/009, 6.

79

middelen van tenuitvoerlegging meer stellen: het verzoek schorst immers de middelen van tenuitvoerlegging. De schorsing duurt tot de rechter een beslissing, die in kracht van gewijsde is getreden, neemt over het verzoek. Ook hier zal de rechter de bevrijding uitspreken wanneer de verbintenis onevenredig is met het inkomen en vermogen van de kosteloze persoonlijke zekerheidsteller. De wet vermeldt hier echter niet de voorwaarde dat de borg zijn onvermogen niet bedrieglijk mag organiseren. Dat zou een vergetelheid zijn van de wetgever.418

§ 2 Eigendomsvoorbehoud 98

In bepaalde overeenkomsten kan de schuldeiser een eigendomsvoorbehoud bedongen

hebben. Kan hij de goederen waarop zijn eigendomsvoorbehoud slaat nog terugvorderen wanneer de schuldenaar een collectieve schuldenregeling bekwam?

Over die problematiek is er in de rechtsleer twee strekkingen. Volgens een eerste strekking is het beding van eigendomsvoorbehoud tegenstelbaar aan de andere schuldeisers en kunnen de schuldeisers met een eigendomsvoorbehoud hun revindicatierecht uitoefenen.419 Zij baseren zich hiervoor op artikel 101 Faillissementswet dat bepaalt dat het faillissement geen afbreuk doet aan het recht van terugvordering van de eigenaar van de goederen die in het bezit zijn van de schuldenaar. Een andere strekking stelt het omgekeerde: het beding van eigendomsvoorbehoud kunnen de schuldeisers niet opwerpen tegen de andere schuldeisers in geval van samenloop. Volgens hen is artikel 101 Faillissementswet niet van toepassing op de collectieve schuldenregeling waardoor

je

moet

terugvallen

op

de

klassieke

rechtspraak

over

bedingen

van

eigendomsvoorbehoud.420 In een arrest van 7 mei 2010 stelde het Hof van Cassatie421 een einde aan die discussie door te kiezen voor de tweede strekking. Het Hof oordeelde immers dat er geen algemeen rechtsbeginsel bestaat volgens hetwelk het beding van eigendomsvoorbehoud in geval van samenloop geldt ten aanzien van derden. Het beding van eigendomsvoorbehoud geldt niet ten aanzien van de andere schuldeisers, in geval van samenloop, wanneer de schuldenaar in het bezit werd gesteld van de verkochte zaak. In dat geval beschikt de verkoper slechts over een voorrecht op de prijs. Het Hof gaat niet in op het verzoek om aan het Grondwettelijk Hof een vraag te stellen of er een discriminatie is tussen “enerzijds, de onbetaalde verkoper van een roerend goed die, in geval van samenloop ten gevolge van een beschikking van toelaatbaarheid van de schuldenaar tot een

418

A. De Wilde, “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 12.

419


420


421

Cass. 7 mei 2010, AR C.09.0317.F, General Motors Acceptance Corporation, http://www.cass.be (25 juni 2010).

80

procedure van collectieve schuldenregeling, zich niet op een beding van eigendomsvoorbehoud mag beroepen en, anderzijds, de onbetaalde verkoper van een roerend goed die, in geval van samenloop ten gevolge van de faillietverklaring van de schuldenaar, zich wel op een dergelijk beding mag beroepen onder de voorwaarden bepaald in artikel 101 van de Faillissementswet van 8 augustus 1997”.422 Het Hof van Cassatie stelt immers dat het Grondwettelijk Hof enkel zal kunnen vaststellen “dat de wet een leemte vertoont inzake de voorwaarden waaronder de rechtsvordering tot terugvordering kan worden uitgeoefend in geval van samenloop ten gevolge van een procedure van collectieve schuldenregeling. Alleen de wetgever kan een dergelijke leemte opvullen”.423 Het Hof besluit dat “het hof van beroep geen uitwerking had kunnen geven aan het beding van eigendomsvoorbehoud waarop de eiseres zich beroept”.424

De beslissing van het Hof van Cassatie is echter geen nieuwe ontwikkeling: ook andere rechtbanken pasten dezelfde redenering toe. Zo oordeelde de beslagrechter te Luik dat het beding van eigendomsvoorbehoud niet kan worden tegengeworpen in geval van samenloop ten gevolge van de toelaatbaarheid tot de collectieve schuldenregeling.425 In Namen oordeelde de rechter dat vanaf de samenloop het beding van eigendomsvoorbehoud niet tegenstelbaar is ten aanzien van de andere schuldeisers wanneer de koper in het bezit is gesteld van het verkochte goed.426

Op basis van bovengenoemde rechtspraak zullen de schuldeisers met een eigendomsvoorbehoud zich niet kunnen beroepen op hun beding om hun goed terug te vorderen. De goederen zullen openbaar of uit de hand verkocht worden volgens de regels van de gedwongen uitvoering.427 Zij zullen dan hun voorrecht enkel kunnen uitoefenen op de verkoopprijs. Er moet wel opgemerkt worden dat in het kader van de collectieve schuldenregeling het niet de bedoeling is om alle goederen van de schuldenaar te verkopen. De aanzuiveringsregeling kan eventueel voorzien in een afwijkende regeling waarbij het goed ter beschikking wordt gesteld van de schuldeiser met een eigendomsvoorbehoud.

§ 3 Collectieve schuldenregeling en erfrecht 99

Het is denkbaar dat de schuldenaar overlijdt tijdens de collectieve schuldenregeling. Dit

brengt allerlei problemen teweeg: neemt de procedure een einde en kunnen de schuldeisers in dat 422

Cass. 7 mei 2010, AR C.09.0317.F, General Motors Acceptance Corporation, http://www.cass.be (25 juni 2010), 9.

423


424


425

Luik 12 maart 2009, JLMB 2010, 880.

426

Vred. Namen (2e k.) 31 mei 2005, nr. 04A146, Jaarboek Kredietrecht 2005, 261, noot M. VAN DEN ABBEELE. Vgl. Arbh. Luik (3e k.) 2 februari 2009, JLMB 2010, 513, noot C. BEDORET; Beslagr. Brussel 9 april 2001 nr. 99/6638/B, Jaarboek Kredietrecht 2001, 474; Beslagr. Aarlen 26 april 2000, nr. 99/537/B, Jaarboek Kredietrecht 2000, 379 427

Art. 1675/14bis, §1 Ger.W.

81

geval de erfgenamen aanspreken? Herwinnen de schuldeisers hun aanspraken?

De wet bepaalt niet wat er gebeurt wanneer de schuldenaar overlijdt. Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat wanneer de verzoeker sterft nadat de rechter hem toelaatbaar verklaarde, de procedure komt te vervallen. Treffen de partijen een minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling dan zou de dood van de schuldenaar een nieuw feit uitmaken in de zin van artikel 1675/14, §2 Gerechtelijk Wetboek waardoor de collectieve schuldenregeling vervangen zou kunnen worden door een erfrechtelijke procedure. Maakt het overlijden geen nieuw feit uit dan zullen de erfgenamen die enkel en alleen de nalatenschap aanvaarden slechts het passief voor hun rekening moeten nemen zoals dat voortvloeit uit de aanzuiveringsregeling.428 Het valt te argumenteren dat de collectieve schuldenregeling een persoonlijke gunstmaatregel is. 429 Daardoor verkrijgt de collectieve schuldenregeling een intuitu personae karakter. Volgens het algemeen verbintenissenrecht nemen intuitu personae verbintenissen een einde bij het overlijden van de persoon van wie de hoedanigheden bepalend waren voor het sluiten van het contract. Samen met de parlementaire voorbereidingen kan je concluderen dat de collectieve schuldenregeling een einde neemt door het overlijden van de schuldenaar. De dood van de schuldenaar heeft tot gevolg dat zijn nalatenschap openvalt volgens de gemeenrechtelijke regels. De erfgenamen zullen de nalatenschap kunnen aanvaarden, verwerpen of aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Aanvaarden de erfgenamen de nalatenschap dan dragen zij onderling bij in de betaling van de schulden en lasten van de nalatenschap, ieder naar evenredigheid van wat hij daaruit ontvangt.430 Daaruit volgt dat de schuldeisers van de erflater de erfgenamen kunnen aanspreken voor de schulden die overblijven uit de collectieve schuldenregeling.431 Daarbij moeten ze wel rekening houden met het aandeel van ieder erfgenaam in de nalatenschap. Echter, niets weerhoudt de erfgenamen om zelf een collectieve schuldenregeling aan te vragen. 100

Wanneer twee echtgenoten samen een collectieve schuldenregeling aanvroegen en een

van de echtgenoten komt te overlijden, dan is de vraag of de procedure ook in dit geval een einde neemt. In principe neemt de procedure geen einde aangezien de collectieve schuldenregeling nog verder kan lopen in hoofde van de overlevende echtgenoot. De dood van de andere echtgenoot zal

428

Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11, 54 en 109. 429


430

Art. 870 BW

431

Vgl. B. Wylleman en E. Van Acker, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 211.

82

je echter kunnen beschouwen als een nieuw feit waardoor de aanzuiveringsreling moet worden herzien.432

§ 4 Collectieve schuldenregeling en huwelijksvermogensrecht 101

Wanneer de schuldenaar getrouwd is dan kan ofwel de schuldenaar alleen, ofwel beide

echtgenoten een collectieve schuldenregeling gevraagd hebben. Welke vermogens kunnen de schuldeisers aanspreken wanneer één of beide echtgenoten een collectieve schuldenregeling aangaan? A

Toepasselijke regels uit het Burgerlijk Wetboek

102

Om die vraag te beantwoorden moet je eerst kijken waaruit de vermogens van de

echtgenoten bestaan. Daarbij moet je een onderscheid maken tussen het wettelijk stelsel en de conventionele stelsels. Bij de conventionele stelsels beperk ik mij tot de scheiding van goederen. 103

In het wettelijk stelsel bestaan er drie vermogens: het eigen vermogen van elke echtgenoot

en het gemeenschappelijk vermogen. Tot het eigen vermogen behoren principieel de goederen en schulden van voor het huwelijk en de goederen en schulden die een echtgenoot verkrijgt door schenking, erfenis of testament tijdens het huwelijk.433 De goederen en schulden die de echtgenoten verkrijgen tijdens het huwelijk of waarvan de echtgenoten niet kunnen bewijzen dat ze tot een van de echtgenoten behoren, maken deel uit van het gemeenschappelijk vermogen. 434

Een eigen schuld van een van de echtgenoten kunnen de schuldeisers slechts verhalen op het vermogen en inkomsten van die echtgenoot.435 Trad er een verrijking op van het gemeenschappelijk vermogen, dan kunnen de schuldeisers uitzonderlijk ook het gemeenschappelijk vermogen aanspreken.436 Schulden uit strafrechtelijke veroordelingen en onrechtmatige daden van een van de echtgenoten, kunnen de schuldeisers slechts verhalen op het eigen vermogen. Is het eigen vermogen ontoereikend, dan kunnen de schuldeisers die schulden verhalen op het gemeenschappelijk vermogen voor de helft van de netto-baten. In dat laatste geval is het niet vereist

dat

er

een

verrijking

was

van

het

gemeenschappelijk

vermogen.437

Schulden die beide echtgenoten samen aangaan of die voorvloeien uit het gemeenschappelijk vermogen, kunnen de schuldeisers verhalen op het eigen vermogen van iedere echtgenoot en het 432

Vgl. B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 212, nr. 420.

433

Een gedetailleerde beschrijving van het actief van het eigen vermogen vind je terug in art. 1399, 1400 en 1401 BW. Wat het passief betreft, vind je een beschrijving art. 1406 en 1407 BW. 434

Met betrekking tot het actief van het gemeenschappelijk vermogen: zie art. 1405 BW. Met betrekking tot het passief: zie art. 1408 BW.

435

Art. 1409 BW.

436

Art. 1410 en 1411 BW.

437

Cass. 6 november 1995, AR C.94.297.N, Gemeentekrediet van België N.V. / Parren, http://www.cass.be (18 oktober 2001).

83

volledige gemeenschappelijk vermogen. Op het eigen vermogen van de niet-contracterende echtgenoot mogen echter niet worden verhaald: (i) de schulden door een der echtgenoten aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen, wanneer zij lasten meebrengen die, gelet op de bestaansmiddelen van het gezin, buitensporig zijn, (ii) de interesten die een bijzaak vormen van de eigen schulden van een der echtgenoten, (iii) de schulden door een der echtgenoten aangegaan bij de uitoefening van zijn beroep, (iv) de onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van een der echtgenoten.438 104

Bij een stelsel van scheiding van goederen zijn er slechts de twee eigen vermogens van

ieder echtgenoot. De goederen en schulden van ieder echtgenoot van zowel voor als tijdens het huwelijk behoren tot het eigen vermogen van de betreffende echtgenoot.439 Omdat er geen gemeenschappelijk vermogen is, zal er een mede-eigendom ontstaan tussen de echtgenoten voor de goederen waarvan zij niet kunnen bewijzen dat het goed toebehoort aan een van de echtgenoten.440 B

Beide echtgenoten toegelaten tot de collectieve schuldenregeling

105

Wanneer beide echtgenoten een collectieve schuldenregeling bekwamen, dan staan zij

principieel met gans hun vermogen in voor de aflossing van de schulden.441 Maar moet je bij de vereffening van de schulden rekening houden met het huwelijksstelsel van de echtgenoten? WYLLEMAN en VAN ACKER verdedigen dat bij de minnelijke aanzuiveringsregeling de echtgenoten in principe zelf kunnen bepalen met welke activa zij hun passief aanzuiveren. Ze hoeven daarbij geen rekening te houden met hun huwelijksstelsel. Bij een gerechtelijke aanzuivering zouden de regels van het huwelijksvermogensrecht strikt moeten worden toegepast.442 Stel

dat

een

afwijking

mogelijk is in het kader van een minnelijke aanzuiveringsregeling, dan zal, naar mijn mening, de ene echtgenoot bij de ontbinding van het huwelijksstelsel recht hebben op een vergoeding van hetzij het eigen vermogen van de andere echtgenoot, hetzij van het gemeenschapsvermogen wanneer die een schuld van de andere echtgenoot betaalde met het eigen vermogen.443 C

Een echtgenoot toegelaten tot de collectieve schuldenregeling

106

Soms gebeurt het dat een echtgenoot een collectieve schuldenregeling aanvraagt. Dit kan

bijvoorbeeld zijn omdat hij schulden meebrengt van voor het huwelijk. De toestemming van de andere echtgenoot is niet vereist omdat de aanvraag niet valt onder het gemeenschappelijk 438

Art. 1413 en 1414 BW

439

Art. 1466 BW

440

Art. 1468 BW

441


442

Vgl. B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 279.

443

Vgl. art. 1430 en 1432-1434 BW

84

bestuur.

Tot de boedel behoren alle goederen van de verzoeker op het ogenblik van de beschikking, alsmede de goederen die hij tijdens de uitvoering van de collectieve schuldenregeling verkrijgt.444 Wanneer slechts één echtgenoot een collectieve schuldenregeling aanvraagt, rijzen twee vragen: welke goederen behoren tot die boedel en welke schulden moeten de collectieve schuldenregeling opnemen? 1

Wettelijk stelsel

107

Wanneer de echtgenoten getrouwd zijn onder een gemeenschapsstelsel behoren de eigen

goederen en inkomsten van de echtgenoot, die geen aanvraag indient, niet tot de goederen van de boedel.445 De parlementaire voorbereidingen verklaren immers dat “elk echtgenoot alleen verbintenissen kan aangaan betreffende zijn eigen vermogen”, op enkele uitzonderingen na. “*…+ De schulden van de echtgenoten getrouwd onder het wettelijk stelsel hebben *…+ een eigen of gemeenschappelijk aard. *…+ Deze eigen schulden mogen slechts worden verhaald op het eigen vermogen evenals op de inkomsten van de betrokken echtgenoot. De niet-eigen schulden worden als gemeenschappelijk beschouwd; zij kunnen worden verhaald op de eigen vermogens van de echtgenoten en op het gemeenschappelijk vermogen”.446 Daaruit volgt duidelijk dat de eigen goederen en inkomsten van de verzoekende echtgenoot tot de boedel behoren. Maar wat met de gemeenschapsgoederen? Uit de voorheen uiteengezette regels over het huwelijksvermogen,447 kunnen we het volgende stellen: voor de eigen schulden behoren de gemeenschapsgoederen enkel tot de boedel wanneer (i) er een verrijking was van het gemeenschappelijk vermogen of (ii) wanneer het eigen vermogen van de verzoekende echtgenoot ontoereikend is om de schulden uit strafrechtelijke veroordelingen en onrechtmatige daden van die echtgenoot te voldoen. Doch artikel 7 en 8 van de Hypotheekwet bepalen: “Ieder die persoonlijk verbonden is, is gehouden zijn verbintenissen na te komen, onder verband van al zijn goederen, hetzij roerende, hetzij onroerende, zo tegenwoordige als toekomstige. De goederen van de schuldenaar strekken tot gemeenschappelijke waarborg voor zijn schuldeisers, en de prijs ervan wordt onder hen naar evenredigheid van hun vordering verdeeld, tenzij er tussen de schuldeisers wettige redenen van voorrang bestaan”. Daaruit volgt dat alle goederen van de

444


445

Art. 1409 BW; Supra 83, nr. 103; B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 283, nr. 568. 446

Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1, 23. 447

Supra 83, nr. 103.

85

verzoekende echtgenoot behoren tot de boedel, inclusief de gemeenschapsgoederen, met uitzondering van de inkomsten van de niet verzoekende echtgenoot.448 Slechts wanneer de beide echtgenoten een schuld aangingen, zullen alle goederen behoren tot de boedel.449 Uit het voorgaande volgt bijgevolg dat zowel de eigen schulden als de gemeenschappelijke schulden in de collectieve schuldenregeling moeten worden opgenomen.450 2

Scheiding van goederen

108

Omdat het stelsel van scheiding van goederen slechts bestaat uit de eigen goederen van de

echtgenoten, bestaat de boedel van de collectieve schuldenregeling uit de eigen goederen en inkomsten van de verzoekende echtgenoot.451 De schulden die moeten worden opgenomen in de collectieve schuldenregeling zijn dus de eigen schulden van de verzoekende echtgenoot. Gaat het om een gemeenschappelijk schuld dan zal gans de schuld opgenomen worden. Omdat er geen gemeenschappelijk vermogen is, zal er een mede-eigendom ontstaan tussen de echtgenoten voor de goederen waarvan zij niet kunnen bewijzen dat het goed toebehoort aan een van de echtgenoten.

452

Als een dergelijk goed te gelde moet worden gemaakt, moet er eerst uit

onverdeeldheid worden getreden.453

§ 5 Collectieve schuldenregeling en het betalingsbevel 109

Schuldeisers worden vaak geconfronteerd met wanbetalers. Daardoor moeten de

schuldeisers overgaan tot de invordering van hun schuldvorderingen wat meestal gepaard gaat met formaliteiten, kosten en lange procedures. Zowel op Europees als nationaal vlak wilden de respectievelijke wetgevers de betalingsachterstand van niet betwiste schuldvorderingen bestrijden. Daarbij voerden zij een vereenvoudigde procedure in waarbij de schuldeiser een uitvoerbare titel verkrijgt op eenzijdig verzoek. Op Europees niveau gebeurde dat door Verordening nr. 1896/2006/EG van 12 december 2006 van het Europees Parlement en de Raad tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure (hierna: EBB-Vo).454 In België wordt de procedure momenteel geregeld door de artikelen 1338 tot 1344 van het Gerechtelijk Wetboek. Die betalingsbevelprocedures geven blijk dat de wetgever de belangen wil beschermen van de 448

Zie ook: B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 284, nr. 569; E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in X, Huwelijksvermogensrecht, TXII.5-1. 449

Supra 85, nr. 107.

450

B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 285; E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in X, Huwelijksvermogensrecht, TXII.5-1. 451

E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in X, Huwelijksvermogensrecht, TXII.5-1, B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 287, nr. 575. 452

Art. 1468 BW

453

E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in X, Huwelijksvermogensrecht, TXII.5-2, B. WYLLEMAN en E. VAN ACKER, Praktische gids voor schuldbemiddelaars (editie 2006), Mechelen, Kluwer, 2006, 287, nr. 575 454

Verordening nr. 1896/2006/EG, 12 december 2006 van het Europees Parlement en de Raad tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure, Pb.L. 30 december 2006, afl. 399, 1 (hierna verkort EBB-Vo).

86

schuldeisers. In de collectieve schuldenregeling is het echter voornamelijk het belang van de schuldenaar om een menswaardig bestaan te leiden die het overwicht heeft. Het is dan ook in die verhouding dat ik kort de Europese en Belgische betalingsbevel situeer en waarna ik vervolgens zal kijken hoe de betalingsbevelprocedures passen binnen de collectieve schuldenregeling. A

Situering van het betalingsbevel

1

Europees betalingsbevelprocedure

1.1

Doel en toepassingsgebied

110

Verordening nr. 1896/2006/EG wil enerzijds de schuldeiser een snelle invordering van niet

betwiste schulden garanderen en anderzijds een efficiënte procedure beschikbaar stellen die de werklast van de rechterlijke instanties verlicht.455 De Europese wetgever vond dat “de snelle en efficiënte invordering [van niet betwiste schulden] van groot belang [is] voor het bedrijfsleven in de Europese Unie aangezien de betalingsachterstanden een belangrijke oorzaak zijn van insolventie die het voortbestaan van bedrijven, vooral kleine en middelgrote bedrijven, in gevaar brengt en tot een groot verlies aan banen leidt”.456

De verordening is van toepassing binnen de Europese Unie, behalve in Denemarken, in grensoverschrijdende burgerlijke en handelszaken457 ongeacht de aard van het gerecht.458 De verordening is noch van toepassing op fiscale, douane-, en bestuursrechtelijke zaken, noch op de aansprakelijkheid van de staat wegens handelingen of omissies bij de uitoefening van het staatsgezag.459 Daarnaast sluit artikel 2.2 EBB-Vo een aantal materies expliciet uit waaronder insolventie- en saneringsprocedures. Van belang is op te merken dat de verordening slechts aanvullend is, in die zin dat de schuldeiser steeds kan kiezen voor een soortgelijke nationale procedure.460 1.2 111

Overzicht van de procedure De krachtlijnen van de procedure zijn de volgende. De procedure start door een eenzijdig

verzoekschrift neer te leggen bij de bevoegde rechtbank.461 Om de procedure sneller en efficiënter 455

A. SMETS, “Het Europese betalingsbevel: Vo. nr. 1896/2006 van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure en het recht op tegenspraak van de schuldenaar”, T.Ved. 2010, 54, nr. 5. 456

Overweging nr. 6 EBB-Vo.

457

Een grensoverschrijdende zaak is een zaak waarin ten minste een van de partijen haar woonplaats of haar gewone verblijfplaats heeft in een andere lidstaat dan de lidstaat van het aangezochte gerecht (art. 3.1 EBB-Vo). 458

Art. 2.1 en 2.3 EBB-Vo.

459

Art. 2.1 EBB-Vo.

460

Art. 1.2 EBB-Vo; Vgl. A. SMETS, “Het Europese betalingsbevel: Vo. nr. 1896/2006 van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure en het recht op tegenspraak van de schuldenaar”, T.Ved. 2010, 56. 461

Voor de toepassing van deze verordening wordt de rechterlijke bevoegdheid bepaald volgens de ter zake geldende regels van het Gemeenschapsrecht, en met name Verordening (EG) nr. 44/2001. Wanneer de vordering evenwel betrekking heeft op een overeenkomst

87

te laten verlopen, moet de eiser daarvoor gebruik maken van een standaardformulier.462 Het verzoekschrift moet een aantal verplichte gegevens bevatten die zijn opgesomd in artikel 7.2 van de verordening. Een van die verplichte gegevens is een beschrijving van het bewijst tot staving van de schuldvordering. Dat betekent dat de schuldeiser niet verplicht is om de eigenlijke bewijsstukken toe te voegen bij het verzoek.463 Het verzoek dient de eiser in op een papieren drager of via elk ander communicatiemiddel, inclusief langs elektronische weg, dat door de lidstaat van oorsprong464 wordt aanvaard en dat bij het gerecht van oorsprong465 beschikbaar is.466

Na een spoedig onderzoek van het gerecht, kan de eiser zijn verzoek aanvullen of corrigeren wanneer niet is voldaan aan de gestelde eisen van artikel 7 EBB-Vo, voor zover de vordering kennelijk gegrond is of het verzoek ontvankelijk is.467 Eventueel kan het gerecht een gespecifieerde bedrag voorstellen dat de eiser kan aanvaarden of weigeren.468 Het gerecht kan vervolgens het verzoek weigeren of inwilligen. In het laatste geval vaardigt het gerecht een Europees betalingsbevel uit.469

Na de betekening van het betalingsbevel, beschikt de schuldenaar over dertig dagen om een verweerschrift in te dienen bij het gerecht van oorsprong. Daarvoor gebruikt hij ook een standaardformulier.470 De verweerder beschikt niet over dat recht wanneer de schuldeiser bij zijn verzoek uitdrukkelijk bezwaar maakte tegen een verweer van de schuldenaar. De verweerprocedure wordt in dat geval gestaakt.471 Het gerecht verklaart het betalingsbevel uitvoerbaar wanneer de schuldenaar geen verweerschrift indient binnen de gestelde termijn.472 1.3 112

Voordelen voor de schuldeiser Als de Europese betalingsbevelprocedure slechts aanvullend is, welke voordelen biedt het

Europees betalingsbevel dan aan de schuldeiser? Een eerste voordeel is dat de schuldeiser snel een uitvoerbare titel verkrijgt. Hij bekomt namelijk op eenzijdig verzoek een betalingsbevel op basis van gesloten door een persoon, de consument, voor een gebruik dat als niet-bedrijfsmatig of niet-beroepsmatig kan worden beschouwd, en de consument de verweerder is, zijn de gerechten van de lidstaat waar de verweerder woonplaats heeft in de zin van artikel 59 van Verordening (EG) nr. 44/2001, bij uitsluiting bevoegd (art. 6 EBB-Vo.). 462

Art. 7.1 EBB-Vo.

463

A. SMETS, “Het Europese betalingsbevel: Vo. nr. 1896/2006 van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure en het recht op tegenspraak van de schuldenaar”, T.Ved. 2010, 57. 464

Dit is de lidstaat waar een Europees betalingsbevel wordt uitgevaardigd (art. 5.1 EBB-Vo).

465

Dat is het gerecht dat een Europees betalingsbevel uitvaardigt (art. 5.4 EBB-Vo).

466

Art. 7.5 EBB-Vo.

467

Art. 8 EBB-Vo.

468

Art. 10 EBB-Vo.

469

Art. 12 EBB-Vo.

470

Art. 16.1 en 16.2 EBB-Vo.

471

Art. 7.4 juncto art. 17.1 EBB-Vo.

472

Art. 18 EBB-Vo.

88

bijvoorbeeld een onbetwiste factuur. Bovendien hoeft de schuldeiser de schuldenaar niet eerst aan te manen opdat de schuldenaar alsnog zijn schulden kan vereffenen vooraleer een procedure tegen hem wordt ingeleid.473 Daarnaast wordt de schuldenaar principieel uit de procedure gehouden tot aan de betekening van het bevel. Het tweede voordeel is dat de schuldeiser in principe het verweer kan ontnemen aan de schuldenaar door in zijn verzoekschrift bezwaar te maken tegen de verderzetting van de procedure voor de nationale rechters. Dit betekent dat zelfs na de betekening van het bevel de schuldeiser de schuldenaar uit de procedure kan houden. Betekent dat dan dat de schuldenaar over geen enkel verweer beschikt? De Verordening voorziet slechts in de mogelijkheid om aan het gerecht te vragen om het betalingsbevel te heroverwegen. Dat kan de schuldenaar verzoeken nadat de termijn van dertig dagen is verstreken waarin hij normaliter een verweerschrift kon indienen en voor zover hij voldoet aan de voorwaarden opgesomd in artikel 20 EBB-Vo. Bovendien beschikt de schuldenaar, tijdens de uitvoeringsfase, over de nationale verweermiddelen die gelden bij bewarend en uitvoerend beslag.474

Het belangrijkste voordeel is echter dat het Europees betalingsbevel in de andere lidstaten wordt erkend en ten uitvoer kan worden gelegd zonder dat een uitvoerbaarverklaring vereist is.475 Dat betekent dat de schuldeiser niet bijkomende nationale procedures moet voeren om uitvoerbare titels te verkrijgen. Dat is vooral tijds- en kostenbesparend wanneer de schuldenaar in verschillende lidstaten goederen heeft waarop de schuldeiser maatregelen van tenuitvoerlegging wil nemen. Voor de tenuitvoerlegging zelf zal de schuldeiser wel nog de nationale procedure moeten volgen. Artikel 21.1 bepaalt namelijk: “Onverminderd de bepalingen van deze verordening worden de tenuitvoerleggingsprocedures beheerst door het recht van de lidstaat van tenuitvoerlegging”. 2

Belgische summiere rechtspleging om betaling te bevelen

113

In België bestaat een gelijkaardige procedure als de Europese betalingsbevelprocedure. De

nationale betalingsbevelprocedure wordt geregeld in “Hoofdstuk XV. Summiere rechtspleging om betaling te bevelen” van het Gerechtelijk Wetboek. Dat hoofdstuk is enkel van toepassing wanneer de schuldenaar zijn woon- of verblijfplaats heeft in België.476 2.1 114

Toepassingsgebied De summiere rechtspleging om betaling te bevelen is van toepassing op elke vordering die

behoort tot de bevoegdheid van de vrederechter of de politierechter en die strekt tot betaling van 473

A. SMETS, “Het Europese betalingsbevel: Vo. nr. 1896/2006 van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure en het recht op tegenspraak van de schuldenaar”, T.Ved. 2010,57. 474

Dat volgt uit art. 21.1 EBB-Vo.

475

Art. 19 EBB-Vo.

476

Art. 1344 Ger.W.

89

een vaststaande schuld waarvan het bedrag niet hoger is dan 1 860 euro. De vordering kan in dat geval worden ingesteld, behandeld en berecht volgens de artikelen 1338 tot 1344 van het Gerechtelijk Wetboek voor zover de vordering gestaafd lijkt te zijn door een geschrift dat uitgaat van de schuldenaar.477

Wat moet je verstaan onder ‘geschrift dat uitgaat van de schuldenaar’? De wet bepaalt enkel dat het geschrift niet noodzakelijk een erkenning van de schuld hoeft te zijn.478 Het begrip zal dus hoofdzakelijk door de rechtspraak ingevuld worden en die invulling gebeurt zeer ruim. Zo oordeelde de vrederechter van Sint-Kwintens-Lennik dat de dagvaarding die de cliënt overhandigt aan zijn advocaat een geschrift is dat uitgaat van de schuldenaar.479 Een factuur valt niet onder dat begrip.480 2.2 115

Overzicht van de procedure Voordat de schuldeiser de procedure kan inleiden moet hij de schuldenaar eerst aanmanen.

Dat kan hij doen bij een deurwaardersexploot of bij een ter post aangetekende brief met ontvangstbewijs. De aanmaning bevat op straffe van nietigheid (i) een weergave van de artikelen 1338 tot 1344 Gerechtelijk Wetboek, (ii) de aanmaning om te betalen binnen vijftien dagen na de verzending van de brief of na de betekening, (iii) het gevorderde bedrag en (iv) de rechter voor wie, bij niet-betaling door de schuldenaar, de vordering zal worden aanhangig gemaakt.481

Na die termijn van vijftien dagen kan de schuldeiser de procedure inleiden door een verzoekschrift neer te leggen. Daarbij moet een advocaat de schuldeiser vertegenwoordigen.482 Het verzoekschrift moet een aantal gegevens bevatten die vermeld staan in artikel 1340, eerste lid Gerechtelijk Wetboek. Eventueel vermeldt de schuldeiser de redenen waarom hij zich verzet tegen een verlening van uitstel van betaling. Bij zijn verzoekschrift voegt hij (i) een fotokopie van het geschrift waarop zijn vordering gegrond is, (ii) ofwel het exploot, ofwel het afschrift van de aangetekende brief waarbij het ontvangstbewijs wordt gevoegd, ofwel het origineel van die brief waarbij het bewijs wordt gevoegd dat de geadresseerde de brief geweigerd of niet bij de post afgehaald heeft en (iii) een verklaring waaruit blijkt dat de schuldenaar is ingeschreven op het adres dat in het bevolkingsregister is vermeld.

477

Art. 1338, eerste en derde lid Ger.W.

478

Art. 1338, tweede lid Ger.W.

479

Vred. St.-Kwintens-Lennik 9 december 1999, AJT 2000-01, 145.

480

Vred. Oostende 28 november 1997, TWVR 1998, 44.

481

Art. 1339 Ger.W.

482

Zie art. 1340, eerste lid, 5° Ger.W.

90

Vijftien dagen na de indiening van het verzoekschrift beslist de rechter over het verzoek. Daarbij kan hij het verzoek geheel of gedeeltelijk inwilligen of afwijzen. Eventueel kan hij een uitstel van betaling verlenen. Wanneer de rechter het verzoek inwilligt, heeft zijn beschikking dezelfde gevolgen als een verstekvonnis wat betekent dat de beschikking binnen een jaar moet betekend worden anders wordt het als niet bestaande beschouwd.483 Tegen de beschikking kan de schuldenaar, naast verzet, ook hoger beroep aantekenen.484 In geval van afwijzing of gedeeltelijke inwilliging kan de schuldeiser geen verzet of hoger beroep aantekenen. Hij kan er wel voor kiezen om de beschikking niet te betekenen aan de schuldenaar en de procedure langs de gewone weg in te stellen. 2.3 116

Voordelen voor de schuldeiser Het enige voordeel dat de nationale procedure biedt, is dat het een vrijwillige procedure is

die relatief kostenbesparend is: de schuldeiser is immers niet verplicht om de summiere rechtspleging te volgen en de procedure wordt ingeleid bij verzoekschrift dat goedkoper is dan een dagvaarding. Wijst de rechter het verzoek af of willigt hij het slechts gedeeltelijk in dan is nog niets verloren aangezien de schuldeiser een gewone procedure op tegenspraak kan opstarten. Willigt de rechter het verzoek in dan verkrijgt de schuldeiser een uitvoerbare titel. Die laatste twee situaties brengen echter bijkomende gerechtskosten met zich mee.

De procedure heeft echter weinig succes en wordt in de praktijk nauwelijks toegepast. De belangrijkste knelpunten zijn immers (i) de beperking van de vordering tot 1 860 euro, (ii) de staving door een geschrift dat uitgaat van de schuldenaar, (iii) de tussenkomst van een advocaat die vereist is, (iv) de voorlopige tenuitvoerlegging van het vonnis die niet mogelijk is; een voorafgaande aanmaning die vereist is en (v) de te hoge gerechtskosten.485 Het parlement heeft dan ook een aantal keren geprobeerd de procedure aan te passen.486 Het belangrijkste voorstel was van mevrouw TAELMAN.487 In het kader van deze masterproef is het noch mijn bedoeling om de hele parlementaire discussie over dat wetsvoorstel, noch om de hele gewijzigde procedure uiteen te zetten. Daarom geef ik enkel kort de krachtlijnen weer van het wetsvoorstel.

483

Art. 806 Ger.W.

484

Art. 1343, §3 Ger.W.

485

Vgl. Wetsvoorstel (S. DE CLERCK) tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en houdende invoering van een summiere rechtspleging van invordering, Parl.St. Kamer 2000-01, nr. 50K1104/001, 4; Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139/1, 3. 486

Zie o.a. Wetsvoorstel (S. DE CLERCK) tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en houdende invoering van een summiere rechtspleging van invordering, Parl.St. Kamer 2000-01, nr. 50K1104/001; Wetsvoorstel (P. JEHOLET et al.) tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek teneinde het begrip "omkering van het geschil" op te nemen in een nieuwe summiere rechtspleging om betaling te bevelen, Parl.St. Kamer 2003-04, nr. 51K1050/001; Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139/1. 487

Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139/1.

91

117

In de eerste plaats schaft het wetsvoorstel de grens van 1 860 euro af met betrekking tot

het toepassingsgebied van de wet.488 Daardoor zou elke niet-betwiste schuldvordering, ongeacht het bedrag, in aanmerking komen voor de Belgische betalingsbevelprocedure. Daarnaast schaft het voorstel het vereiste af van een ‘geschrift dat uitgaat van de schuldenaar’. Dat vereiste maakte de procedure onaantrekkelijk waardoor de rechtspraak ‘geschrift’ ruim interpreteerde. Bovendien vermindert de afschaffing van het geschrift niet de rechtsbescherming van de gedaagde.489

Het wetsvoorstel maakt ook zoveel mogelijk gebruik van modelformulieren. Zo moet de schuldeiser zijn verzoek indienen aan de hand van een modelformulier490 en kan de schuldenaar verzet aantekenen door gebruik te maken van een modelformulier.491 Het vereiste van een voorafgaande aanmaning492 om de procedure in te leiden valt weg.493 Ook de verplichte tussenkomst van een advocaat wordt facultatief.494 Om een ondoordacht gebruik van de procedure tegen te gaan en om de identificatie van de schuldenaar te vergemakkelijken, vereist het wetsvoorstel dat de schuldeiser een getuigschrift van woonst van de schuldenaar toevoegt bij zijn verzoekschrift.495 Daarnaast verlangt het voorstel dat schuldvorderingen onder 1 860 euro steeds elektronisch worden ingeleid.496 Met de verplichte elektronische inleiding, wil het voorstel de kosten van de procedure zo laag mogelijk houden en wordt er voorkomen dat de griffies kostbare tijd verliezen omdat ze de verzoekschriften niet meer moeten overtypen.497

Uit de aangenomen tekst dat werd overgezonden naar de Kamer, blijkt dat de elektronische inleiding van de procedure voor geschillen met een bedrag lager dan 1 860 euro uiteindelijk sneuvelde. Dit was voornamelijk het gevolg van het feit dat een elektronisch systeem nog niet voorhanden was.498 Daarnaast werd het gebruik van standaardformulieren uitgebreid naar het

488

Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139/1,

8. 489


9. 490

Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139/1, 15. 491

Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4139/1,17. 492

Supra 90, nr. 115.

493


9. 494


9. 495


Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139/1, 10 en 15. 497


Verslag (MAHOUX) namens de commissie voor de justitie, Parl.St. Senaat 2007-08, nr. 4-139/6, 7 en 11.

92

verzoek van de rechtbank aan de schuldeiser om zijn verzoekschrift aan te vullen of te corrigeren.499 Zoals bij de Europese betalingsbevelprocedure, kan de schuldeiser aangeven dat hij bezwaar maakt tegen een overgang naar een gewone procedure in geval van verzet door de verweerder.500 De verplichting om een voorafgaandelijke aanmaning te sturen vooraleer de procedure in te leiden, werd dan weer ingevoerd tijdens de behandeling in de Kamer.501 Er was ook een voorstel om consumenten uit te sluiten uit het toepassingsgebied van het betalingsbevel omdat “met de invoering van de betalingsbevelprocedure *…+ het evenwicht tussen de gewone consument en de beroepshandelaar ernstig [wordt] verstoord. De rechtsbescherming van de modale consument wordt hierbij als irrelevant beschouwd. Dat schulden veelal verband houden met agressieve en of misleidende reclame, waarbij de consument ervan wordt overtuigd dat een aankoop of het gebruik of verbruik van een bepaald goed geen extra kosten meebrengt en dat die kosten te verwaarlozen zijn, wordt gemakkelijkheidshalve genegeerd”. 502 118

Het wetsvoorstel is een mooi voorbeeld van de belangenafweging die de overheid moet

maken. Het is een moeilijke evenwichtsoefening waarbij de wetgever enerzijds de schuldeiser een snelle en goedkope procedure wil aanbieden en anderzijds de schuldenaar voldoende garanties wil bieden om zijn rechten te vrijwaren. Uiteindelijk is het wetsvoorstel nooit wet geworden: in april 2010 viel de regering en werd het parlement ontbonden. Op dit moment is er in de Kamer een wetsvoorstel hangende dat een versnelde procedure wil invoeren voor niet-betwiste of schuldvorderingen die niet vatbaar zijn voor ernstige betwistingen.503 Het is echter onzeker of dat wetsvoorstel behandeld zal worden door het parlement aangezien de indieners tot de minderheidspartijen behoren. B

Verhouding tot de collectieve schuldenregeling

119

Zoals ik vroeger uiteenzette, ontstaat er een samenloop tussen de schuldeisers door het

verzoek tot het verkrijgen van een collectieve schuldenregeling. De toelaatbaarheidsbeschikking schorst de interesten en alle middelen van tenuitvoerlegging.504 Echter, niets verbiedt de schuldeiser om een titel te bekomen waarin zijn schuldvordering wordt vastgelegd. Hij zal alleen geen uitvoering kunnen krijgen van zijn titel.505 499

Wetsontwerp tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, overgezonden door de Senaat, Parl.St. Kamer 200708, nr. 52K1287/001, 5. 500

Wetsontwerp tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, overgezonden door de Senaat, Parl.St. Kamer 200708, nr. 52K1287/001, 4. 501

Verslag (C. VAN CAUTER) namens de commissie voor de justitie,Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52K1287/006, 41 en 43.

502

Amendement (Landuyt et al) op het Wetsontwerp tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52K1287/008, 2. 503

Wetsvoorstel (B. SCHOOFS et al.) tot instelling van de versnelde invorderingsprocedure, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53K0978/001.

504

Supra 51, nr. 55.

505

Vgl. S. DE COSTER, “Commentaar bij art. 1675/7 Ger.W.” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, afl. 45, Mechelen, Kluwer, 197.

93

Met betrekking tot het Europees betalingsbevel rijst het probleem dat het niet van toepassing is bij insolventie-

en

saneringsprocedures.506

Aangezien

de

collectieve

schuldenregeling

een

saneringsprocedure is,507 zal het verzoek van de schuldeiser ontoelaatbaar zijn. Verkreeg de schuldeiser een Europees betalingsbevel voordat de schuldenaar werd toegelaten tot de collectieve schuldenregeling, dan zal het bevel geen uitwerking krijgen. De Europese betalingsbevelprocedure mondt immers uit in een uitvoerbare titel508 en het is juist die uitvoerbaarheid die geen uitwerking kan vinden tijdens de collectieve schuldenregeling.

Het Belgische betalingsbevel ondergaat een gelijkaardig lot: de middelen van tenuitvoerlegging, gesteld op basis van het betalingsbevel, zullen geen uitwerking kunnen vinden door de toelaatbaarheidsbeschikking. Is er echter een procedure hangende tot het verkrijgen van een Belgisch betalingsbevel, dan zal die procedure geschorst worden door het verzoek van de schuldenaar. Artikel 1675/5 Gerechtelijk Wetboek bepaalt namelijk dat de procedures tot het verkrijgen van uitstel van betaling, bedoeld in artikel 1334, en tot het verkrijgen van betalingsfaciliteiten worden geschorst tot er een uitspraak is over de toelaatbaarheid. Eens er een uitspraak is over de toelaatbaarheid, worden die procedures van rechtswege geschrapt. In het kader van de ‘summiere rechtspleging om betaling te bevelen’, kan de rechter een uitstel van betaling verlenen zoals bepaald in de artikelen 1333 tot 1337 Gerechtelijk Wetboek. Het is juist door die mogelijkheid om een uitstel van betaling te verlenen dat de summiere rechtspleging zal geschorst worden door artikel 1675/5 tot er een uitspraak is over de toelaatbaarheid. De summiere rechtspleging zal van rechtswege geschrapt worden wanneer de rechter de schuldenaar toelaat tot de collectieve schuldenregeling.

506

Art. 2.2 EBB-Vo; Supra 87, nr. 110.

507

Dat de collectieve schuldenregeling een saneringsprocedure is, is af te leiden uit de doelstelling van de procedure: die procedure wil immers de financiële toestand van de schuldenaar rechttrekken zodat de schuldenaar na de procedure een nieuwe start kan nemen (zie art. 1675/3, derde lid Ger.W.). 508

J. ERAUW et al., Internationaal privaatrecht, Mechelen, Kluwer-Gandaius, 2009, 198.

94

BESLUIT 120

Het doel van deze masterproef is om te onderzoeken over welke rechten en plichten de

schudeisers beschikken in het kader van de Wet Minnelijke Invordering en de collectieve schuldenregeling. De solvabele consument geniet bescherming door de Wet Minnelijke Invordering. Die wet is er vooral gekomen om de consument te beschermen tegen wanpraktijken van de schuldinvorderaar. Daarbij had de wetgever niet alleen oog voor de professionele invorderaar, zoals incassobureaus. In de eerste plaats formuleerde de wetgever een algemeen verbod voor iedere schuldinvorderaar om bepaalde handelingen te stellen die het privéleven en de menselijke waardigheid van de consument in het gedrang brengen. Zo mag de invorderaar in het bijzonder geen verwarring stichten over zijn hoedanigheid, mag hij de schuld niet proberen te innen in aanwezigheid van een derde of bij een derde, mag hij de schuldenaar niet belagen en mag hij geen telefonische oproepen of huisbezoeken plegen tussen 22 uur en 8 uur.

In de tweede plaats voorzag de wetgever in bijkomende verplichtingen voor de beroepsmatige invorderaar. Zo moet hij een voorafgaande inschrijving nemen bij de FOD Economie, moet hij de procedure telkens starten met een ingebrekestelling en moet hij bij een huisbezoek een schriftelijk document voorleggen aan de consument. In het kader van de loonoverdracht bij kredietovereenkomsten, is de kredietgever strikt genomen er niet toe gehouden om de verplichte gegevens op te nemen in zijn ingebrekestelling. Toch is dat hem aangeraden als hij de zware sancties van de Wet Minnelijke Invordering wil vermijden.

Wat de vrije beroepsbeoefenaars betreft, is de belangrijkste vernieuwing dat zij voortaan ook vallen onder het hoofdstuk ‘activiteit van minnelijke invordering van schulden’. De wetgever stelde hen wel vrij van een aantal verplichtingen, zoals de voorafgaande inschrijving. Omdat zij vallen onder dat hoofdstuk zullen zij voortaan moeten voldoen aan de bepalingen die handelen over de ingebrekestelling en het huisbezoek. Van belang is echter dat door het arrest van het Grondwettelijk Hof, de rechter de zware burgerlijke sanctie van artikel 14 niet kan opleggen aan de vrije beroepsbeoefenaars wegens schending van de artikelen 5 tot 7 van de Wet Minnelijke Invordering.

Het grootste heikel punt van de Wet Minnelijke Invordering is de burgerlijke sanctie die is voorgeschreven door artikel 14 van de wet. Die sanctie is bijzonder zwaar door het feit dat aan de ene kant de invorderaar twee keer moet betalen en aan de andere kant de consument bevrijd wordt van zijn verbintenis. Om de sanctie billijker te maken, had de wetgever beter voorzien in een 95

regeling waarbij de schuldenaar nog zijn schuld moet betalen en de schuldinvorderaar een boete wordt opgelegd, samen met een schadevergoeding wanneer de consument schade lijdt door de fout van de invorderaar. 121

Wanneer de schuldenlast van de consument zodanig groot wordt dat hij het hoofd niet

meer kan bieden, kan de schuldenaar een beroep doen op de collectieve schuldenregeling. Wanneer de rechter de schuldenaar toelaat tot de collectieve schuldenregeling, ontstaat er een samenloop tussen de schuldeisers en worden alle interesten en middelen van tenuitvoerlegging geschorst. De schorsing van de middelen van tenuitvoerlegging geldt niet alleen ten aanzien van de schuldenaar maar ook ten aanzien van de persoonlijke zekerheidstellers. De gevolgen van de toelaatbaarheidsbeschikking gelden voor alle schuldeisers, ook de hypothecaire schuldeisers. Enkel de nieuwe schuldeisers en de onderhoudsgerechtigde schuldeiser ontsnappen aan de gevolgen van de samenloop. Tegen de toelaatbaarheidsbeschikking kan de schuldeiser enkel derdenverzet aantekenen.

De belangrijkste verplichting voor de schuldeiser is dat hij binnen de maand na de toezending van de toelaatbaarheidsbeschikking, een aangifte moet indienen van zijn schuldvordering. Bij een onregelmatige aangifte kan de schuldbemiddelaar de schuldeiser vragen om zijn aangifte aan te passen. Is de schuldeiser te laat, dan wordt hij geacht afstand te doen van zijn schuldvordering en verliest hij zijn recht om zich te verhalen op de schuldenaar en de persoonlijke zekerheidsteller. Hij herwint dat recht enkel wanneer er een herroeping of een afwijzing is van de aanzuiveringsregeling.

Tijdens de aanzuiveringsregeling kunnen de schuldeisers steeds de herziening of de herroeping vragen van de aanzuiveringsregeling. Wat met de schuldvordering gebeurt nadat de aanzuiveringsregeling is beëindigd, zal hoofdzakelijk afhangen van wat de aanzuiveringsregeling daarover bepaalde. Meestal worden de schulden kwijtgescholden en kan de schuldenaar met een schone lei zijn leven hervatten. Er is wel een uitzondering: de schuldeiser kan de herroeping vragen tot vijf jaar na de beëindiging van de procedure wanneer de aanzuiveringsregeling voorzag in een kwijtschelding van schulden voor zover de schuldenaar een bedrieglijk handeling stelde in het nadeel van de schuldeiser. In dat geval herwinnen de schuldeisers hun individuele rechten om uitvoeringsmaatregelen te nemen op de goederen van de schuldenaar. 122

Het positieve van die twee wetgevingen is dat de Wet Minnelijke Invordering de rechten

van de consument voldoende beschermt, terwijl de collectieve schuldenregeling de consument een menswaardig bestaan wil garanderen. Maar de keerzijde van de medaille is dat de wetgever zo bekommerd geraakt met de bescherming van de consument dat hij de schuldeisers begraaft in een berg van verplichtingen en zware sancties, terwijl de consument relatief comfortabel zit. In de Wet 96

Minnelijke Invordering bijvoorbeeld krijgt de schuldinvorderaar een zware burgerlijke sanctie terwijl de consument bevrijd wordt van zijn verbintenis. In de collectieve schuldenregeling verwacht de wetgever dan weer zware toegevingen van de schuldeisers. Zo moeten zij bijvoorbeeld dulden dat de rechter hun schuld volledig of gedeeltelijk kan kwijtschelden. Het is en blijft een moeilijke evenwichtsoefening voor de wetgever om zowel de belangen van de consumenten als van de schuldeisers te garanderen.

Op dit moment lijkt het tij te keren zowel op Europees als op nationaal vlak door het feit dat de wetgevers aan de schuldeisers een snellere procedure willen verlenen om hun schulden sneller te innen. Zo biedt de Europese betalingsbevelprocedure de schuldeiser een snelle en goedkope procedure op eenzijdig verzoek. Daarbij houdt de Europese betalingsbevelprocedure de schuldenaar uit de procedure tot op het moment dat het bevel wordt betekend. In België beschikt de schuldeiser over de “summiere rechtspleging om betaling te bevelen”. Dat is ook een snelle procedure voor de schuldeisers, maar het is zeer formalistisch, kostelijk en wordt in de praktijk nauwelijks gebruikt. Daarom kwamen er ook een aantal initiatieven van de wetgever om de procedure te vereenvoudigen en zo veel mogelijk af te stemmen op de Europese betalingsbevelprocedure. Het belangrijkste initiatief kwam van mevrouw TAELMAN. Haar voorstel schafte onder andere de maximumgrens van 1 860 euro af, alsook de verplichte tussenkomst van een advocaat en het voorzag in het gebruik van standaardformulieren. Haar voorstel is uiteindelijk geen wet geworden door de val van de regering in 2010.

97

BIBLIOGRAFIE 1

Wetgeving

1.1 Minnelijke invordering van schulden van de consument Décret no 96-1112 du 18 décembre 1996 portant réglementation de l’activité des personnes procédant au recouvrement amiable des créances pour le compte d’autrui, JORF 20 december 1996, 18810. Economische herstelwet 27 maart 2009, BS 7 april 2009. Wet 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 29 januari 2003. KB 17 februari 2005 tot regeling van de inschrijving van de personen die een activiteit van minnelijke invordering van schulden uitoefenen en van de waarborgen waarover deze personen moeten beschikken, BS 16 maart 2005. KB 17 mei 2006 betreffende de minnelijke schikking bij inbreuken op de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 22 juni 2006. MB 12 maart 2003 tot aanduiding van de ambtenaren die belast zijn met het opsporen en het vaststellen van de inbreuken op de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, BS 26 maart 2003 MB 3 augustus 2006 houdende aanstelling van de ambtenaren die ermee belast zijn de daders van inbreuken op de wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, de minnelijke schikking bedoeld in art. 13 voor te stellen, BS 21 augustus 2006. Amendement (DE MEYER et al.) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 1999-2000, nr. 50K0223/002. Amendement (DE MEYER) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/004. Amendement (LENSSEN) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K0223/007. Amendement (REGERING) op het Ontwerp van economische herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, nr. 52K1788/004. Amendement (REGERING) op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-2002, nr. 50K0223/003. Amendement (VANLERBERGHE et al.) op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/2. Amendement op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/3.

98

Amendement op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/4. Amendement op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/7. Ontwerp (REGERING) van economisch herstelwet, Parl.St. Kamer 2008-09, 52K1788/001. Tekst aangenomen door de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St. Kamer, 2001-02, nr. 50K0223/006. Tekst geamendeerd door de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden, Parl.St. Senaat 2001-2002, 2-1061/6. Verslag (P. COLLARD) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw op het Wetsvoorstel houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 2001-02, nr. 50K223/005. Verslag (SIQUET) namens de commissie voor de financiën en voor de economische aangelegenheden op het Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, Parl.St. Senaat 2001-02, nr. 2-1061/5. Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, tekst aangenomen in plenaire vergadering en overgezonden aan de Senaat, Parl.St. Kamer 2001-2002, nr. 50-0223/008. Wetsontwerp betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument, ontwerp geammendeerd door de senaat, Parl.St. Kamer 2001-2002, nr. 50-0223/009. Wetsontwerp tot wijziging van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, Parl.St. Kamer 1998-99, nr. 50K2050/1, 40-41. Wetsvoorstel (M. DE MEYER et al.) houdende het verbod op bepaalde vormen van invordering van schulden tegen betaling, Parl.St. Kamer 1999-2000, nr. 50K0223/001.

1.2 Collectieve schuldenregeling Art. 1675/2 – 1675/19 Ger.W. Verordening nr. 1896/2006/EG, 12 december 2006 van het Europees Parlement en de Raad tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure, Pb.L. 30 december 2006, afl. 399. Wet 13 december 2005 houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldregeling, BS 21 december 2005. Wet 19 april 2002 tot wijziging van de wet van 5 juli 1998 betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, BS 7 juni 2002.

99

Wet 5 augustus 2006 tot wijziging van de wet van 5 juli 1998 betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, BS 29 augustus 2006. Wet 5 juli 1998 betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, BS 31 juli 1998. Wet 6 april 2010 tot wijziging van de procedure betreffende de collectieve schuldenregeling, BS 23 april 2010. Amendement (REGERING) op het Wetsontwerp houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2004-2005, nr. 51K1309/009 Verslag (C. MOORS) namens de commissie voor het bedrijfsleven, het wetenschapsbeleid, het onderwijs, de nationale wetenschappelijke en culturele instellingen, de middenstand en de landbouw, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/11. Verslag (D’Hooghe) namens de commissie voor de financiën en de economische aangelegenheden, Parl.St. Senaat 1997-98, nr. 1-929/5 Verslag (H. CLAES) namens de commissie voor de justitie, Parl.St. Kamer 2004-2005, nr. 51K1309/012. Wetsontwerp (REGERING) betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St Kamer 1996-1997, nr. 49K1074/1. Wetsontwerp (REGERING) houdende bepalingen betreffende de termijnen, het verzoekschrift op tegenspraak en de procedure van collectieve schuldenregeling, Parl.St. Kamer 2003-2004, nr. 51K1309/001 Wetsontwerp betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, Parl.St. Kamer 1996-1997, nr. 49K1073/1. Wetsontwerp tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, overgezonden door de Senaat, Parl.St. Kamer 2007-08, nr. 52K1287/001 Wetsvoorstel (B. SCHOOFS et al.) tot instelling van de versnelde invorderingsprocedure, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53K0978/001 Wetsvoorstel (M. TAELMAN) tot invoering van een betalingsbevel in het Gerechtelijk Wetboek, Parl.St. Senaat 2007-08 BZ, nr. 4-139. Wetsvoorstel (P. JEHOLET et al.) tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek teneinde het begrip "omkering van het geschil" op te nemen in een nieuwe summiere rechtspleging om betaling te bevelen, Parl.St. Kamer 2003-04, nr. 51K1050/001 Wetsvoorstel (S. DE CLERCK) tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en houdende invoering van een summiere rechtspleging van invordering, Parl.St. Kamer 2000-01, nr. 50K1104/001. 100

2

Rechtspraak

2.1 Minnelijke invordering van schulden van de consument Cass. 29 oktober 2001, AR C.99.0148.N, Europabank N.V./C., http://www.cass.be (26 december 2001) Cass. 29 oktober 2003, AR C.01.0332.N, D.S./Citibank Belgium, http://www.cass.be (3 november 2003). Cass. 30 november 2004, AR P.04.0823.N, http://www.cass.be (14 december 2004). Cass. 21 november 2005, AR C.05.0020.N, Europabank/H.E., http://www.cass.be (6 februari 2006), noot E. DE NEVE; Cass. 17 november 2008, AR C.08.0259.N, V.M./Argenta Spaarbank, http://www.cass.be (17 december 2008), concl. MORTIER. GwH 16 september 2010, nr. 99/2010. Voorz. Kh. Namen 13 februari 2008, ICIP 2008, 830. Vred. Fontaine-l’Evêque 24 april 2008, RRD 2008, 92.

2.2 Collectieve schuldenregeling Arbitragehof 13 maart 2001, nr. 35/2001 Arbitragehof 30 januari 2003, nr. 18/2003 Arbitragehof 3 april 2003, nr. 38/2003. Cass. 6 november 1995, AR C.94.297.N, Gemeentekrediet van België N.V. / Parren, http://www.cass.be (18 oktober 2001). Cass. 20 februari 2003, AR C.02.0418.F, BV/Belgische Staat e.a., http://www.cass.be (21 maart 2003). Cass. 23 april 2004, AR C.03.0017.F, Credibe/R.A. e.a., http://www.cass.be (9 juni 2004). Cass. 15 oktober 2004, AR C.O2.0442.N, V.A., V.R./Europabank e.a., http://www.cass.be (22 november 2004). Cass. 7 mei 2010, AR C.09.0317.F, General Motors Acceptance Corporation, http://www.cass.be (25 juni 2010). GwH 22 november 2006, nr. 175/2006.Antwerpen, 30 april 2003, RW 2004-05, 188 Gent 22 april 2008, NJW 2009, 776, noot A. VANDERHAEGEN 101

Luik 12 maart 2009, JLMB 2010, 880 Arbh. Luik (3e k.) 2 februari 2009, JLMB 2010, 513, noot C. BEDORET. Brussel 9 januari 2001, RW 2001-02, 565 Arbrb. Brugge (8e k.) 12 mei 2010, TGR-TWVR 2010, 252 Beslagr. Gent 16 november 1999, TGR 2000, 73 Beslagr. Hasselt 28 januari 2000, Jaarboek kredietrecht 2000, 641 Beslagr. Aarlen 26 april 2000, nr. 99/537/B, Jaarboek Kredietrecht 2000, 379 Beslagr. Brussel 16 mei 2000, RW 2000-01, 1316 Beslagr. Brussel 9 april 2001 nr. 99/6638/B, Jaarboek Kredietrecht 2001, 474. Beslagr. Gent 8 oktober 2002, NJW 2003, 566. Beslagr. Gent 23 september 2003, RW 2004-05 313 Beslagr. Brussel 24 november 2006 nr. 05/4074/B, Jaarboek Kredietrecht 2006, 427. Beslagr. Gent 28 november 2006, nr. 01/1426/B, Jaarboek Kredietrecht 2006, 543, noot A. DE WILDE Beslagr. Hasselt 18 januari 2007, nr. 02/1942/B, Jaarboek Kredietrecht 2006, 435. Beslagr. Neufchâteau 20 maart 2007, nr. 04/547/B, Jaarboek Kredietrecht 2007 (samenvatting), 341, noot D. BOVY, S. HUMBLET, F. JASPERS. Beslagr. Marche-en-Famenne 11 december 2007, nr. 02/412/B, Jaarboek Kredietrecht 2007, 345, noot D. BOVY, S. HUMBLET, F. JASPERS Vred. Oostende 28 november 1997, TWVR 1998, 44 Vred. St.-Kwintens-Lennik 9 december 1999, AJT 2000-01, 145 Vred. Namen (2e k.) 31 mei 2005, nr. 04A146, Jaarboek Kredietrecht 2005, 261, noot M. VAN DEN ABBEELE.

3

Rechtsleer

3.1 Boeken A

Minnelijke invordering van schulden van de consument

STEENNOT, R. EN DEJONGHE, S., Handboek consumentenbescherming en handelspraktijken, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2007, 499-514. B

Collectieve schuldenregeling 102

BROECKX, K., DE GROOTE, B., LOONTJENS, K., D’HALLUIN, A., ARNOU, P., SAGAERT, V., SPEECKE, J., Beslag en collectieve schuldenregeling, Vormingsprogramma 2003-2004, Brussel, Larcier, 2005, 328 p. DIRIX, E. en TAELMAN, P. (eds.), Collectieve schuldenregeling in de praktijk, Antwerpen-Groningen, Intersentia, 1999. DE GROOTE, B. EN VOET, S., Collectieve schuldenregeling, Gent, Larcier, 2009, 218 p. ERAUW, J. et al., Internationaal privaatrecht, Mechelen, Kluwer-Gandaius, 2009, 909 p. WYLLEMAN, B. en VAN ACKERE, E., Praktisch gids voor schuldbemiddelaars, Editie 2006, Mechelen, Kluwer, 2006, 461 p.

3.2 Bijdragen in tijdschriften A

Minnelijke invordering van schulden van de consument

BIQUET-MATHIEU, C., “La loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable des dettes du consommateur”, JT 2003, 670-681. DE GRAEVE, M., “Incassobureaus: eindelijk wettelijk geregeld”, TVW 2003, 121-124. DE THEIJE, M., “Art. 11 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument - Art. 13 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 7 p. DE THEIJE, M., “Art. 1-2 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 6 p. DE THEIJE, M., “Art. 14 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument - Art. 15 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 4 p. DE THEIJE, M., “Art. 16 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 3 p. DE THEIJE, M., “Art. 17-19 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 2 p. DE THEIJE, M., “Art. 3 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 9 p. DE THEIJE, M., “Art. 4 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument - Art. 8 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke 103

invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 9 p. DE THEIJE, M., “Art. 9-10 wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 2 p. E. DIRIX, “Executierechten en huwelijksvermogensrecht” in X, Huwelijksvermogensrecht, 35p. FRY, A., “Modification de la loi du 20 décembre 2002 relative au recouvrement amiable de dettes du consommateur, Avocat, huissiers de justice et mandataires de justice, des recouvreurs amiables comme les autres? Synthèse des travaux préparatoires”, Ius & Actores 2009, 137-140. GUINOTTE, L. “Le recouvrement amiable des dettes du consommateur après la loi du 20 décembre 2002“, Act.dr. 2003, 734-777. LATRAN, N., “*Recouvrement de dettes+ La lettre de mise en demeure adressée par les avocats, officiers ministériels et mandataires de justice au consommateur: évolution”, Immobilier 2009, 3-4. LEMMENS, L., “Europese incassobureaus zonder vestiging in België kunnen aan de slag”, in X, 12 maart 2010, www.jura.be. LEROY, E. en ROGER, A., “Le recouvrement amiable des dettes du consommateur revisité“, JT 2009, 605-610. LOUVEAUX, B., “Recouvrement de dettes. Rappel de paiement: attention à la loi!”, Immobilier 2004, 1-3. SPAEPEN, A., “De Wet van 20 december 2002 betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument. Gevolgen voor de huurschulden”, Huur 2003, 167-175. STEENNOT, R., “Consumentenbescherming. Overzicht van rechtspraak (1998-2002)”, TPR 2004, 2020-2027. STEENNOT, R., “Consumentenbescherming. Overzicht van rechtspraak (2003-2007)”, TPR 2009, 529531. STEENNOT, R., “De minnelijke invordering van schulden van de consument: een eerste commentaar”, RW 2002-03, afl. 26, 1001-1009, err. , RW 2002-03, afl. 28, 1120. STEENNOT, R., “De notaris en de bescherming van de consument”, in Rechtskroniek voor het Notariaat. Deel 14, Brugge, Die Keure, 2009, 142p. STEENNOT, R., “Dwingt de wet betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument bepaalde incassobureaus om hun handelsnaam te wijzigen?”, RW 2003-04, 278. STEENNOT, R., “Factoring: basisprincipes en retrocessie” (noot onder Gent 8 maart 2004), TBH 2005, 62-64.

104

STEENNOT, R., “Wijziging aan de wet minnelijke invordering van de schulden van de consument”, DCCR 2009, 179-181. STEENNOT, R., VAN DER ELST, C., “De advocaat en de wet betreffende de minnelijke invordering van schulden van de consument”, Ad Rem 2004, 28-35. STEENNOT. R., “Invordering schulden consument door incassobureaus wettelijk geregeld”, Juristenkrant 2003, 10. Y. VANDENDRIESSCHE, “Wet minnelijke invordering blijft oppassen”, Juristenkrant 2010, afl. 215, 13 oktober 2010, 3. B

Collectieve schuldenregeling

DE COSTER, S., “Art. 1675/10 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 30 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/11 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 30 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/12 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 39 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/13 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 41 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/14 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 18 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/15 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 31 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/16 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 14 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/17 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 51 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/18 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 5 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/19 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 21 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/2 - 1675/3 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 11 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/2 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 23 p.

105

DE COSTER, S., “Art. 1675/3 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 13 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/4 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 29 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/5 Ger.W. - Art. 1675/6 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 15 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/7 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 32 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/8 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 19 p. DE COSTER, S., “Art. 1675/9 Ger.W” in Gerechtelijk recht. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, losbl., 26 p. DE GROOTE, B. en VOET, S., “Verkenning van de vernieuwde collectieve schuldenregeling”, DCCR 2006, 5-62. DE WILDE, A., “Actualia inzake collectieve schuldenregeling”, Themis 2006-07, 73-93. DE WILDE, A., “Gelijkheidsbeginsel triomfeert in collectieve schuldenregeling”, Juristenkrant 2001, 8. SMETS, A., “Het Europese betalingsbevel: Vo. nr. 1896/2006 van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure en het recht op tegenspraak van de schuldenaar”, T.Ved. 2010, afl. 34, 51-69.

106

DE INVORDERING VAN SCHULDEN VAN CONSUMENTEN

Recommend Documents