consumentgericht bouwen voor ouderen
Vier ontwerpstudies voor ouderenwoningen, waarbij bewoners meer of minder keuzevrijheid hebben in de samenstelling van de woning. opdrachtgever VOCUS - eigen initiatief planvorming 2004
I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen
‘juist voor ouderen meer keuzevrijheid’
Doorzonwoning 90o draaien, daardoor geen keurslijf meer.
Hofje met voorgevel, daarachter variatie in keuzes.
Patiomodules, geschikt voor bouwen in hoge dichtheid.
Op eigen initiatief worden binnen VOCUS regelmatig
Onze visie is dat juist voor ouderen meer inspraak
De ouderen van vandaag zijn onze ouders, de ouderen
ontwerpstudies verricht om nieuwe kansen te exploreren.
en keuzevrijheid nodig is bij de samenstelling van
van de toekomst zijn we zelf. Daarnaast lijkt de rol van
Op dit moment zijn twee kenmerkende ontwikkelingen in
een nieuwe woning. In elk model geldt de volgende
de vroegere bejaardeninstituten zoals verzorgings- en
de Nederlandse woningmarkt te zien: consumentgericht
vraagstelling: welke spelregels moet je minimaal bepalen
verpleeghuizen uitgespeeld en nieuwe ideeën zullen
bouwen en het bouwen voor ouderen. Over beide wordt
om woningen betaalbaar te houden en het ontwerp- en
moeten worden aangedragen.
veel gesproken, maar het ontbreekt aan vernieuwende
bouwproces beheersbaar te laten plaatsvinden?
Inleiding
ideeën op dit terrein. We combineren deze twee
De taak van de architect
thema’s binnen één onderzoek. We willen ouderen door
Tendens: consumentgericht bouwen
Met de veranderde vraag-aanbod verhouding in de
middel van bouwsystemen de mogelijkheid geven hun
In Nederland begint zich een ontwikkeling af te
woningbouw en de intredende vergrijzinghausse lijkt een
nieuwbouwwoning onder regie samen te stellen.
tekenen die de algehele woningbouwtraditie van de
belangrijke taak voor architecten en stedenbouwkundigen
afgelopen 100 jaar lijkt te doorbreken. In het verleden
weggelegd. Ideeën en concepten voor meer woning-
Onderzoek
bepaalden volkshuisvesters het aanbod van woningen.
differentiatie dienen te worden ontwikkeld. Nog steeds
Er zijn vier basismodellen opgesteld met de volgende
Tegenwoordig regeert de consument op de Nederlandse
bouwen wij (rij-)woningen die weinig geschikt zijn
stedenbouwkundige thema’s:
woningmarkt. Bewoners zijn kritisch en vragen om meer
voor ouderen en minder validen. Onze focus: flexibel
1. het veld
keuzevrijheid bij de totstandkoming van woonhuis en
ruimtegebruik en voldoende basiscomfort, dan zijn
2. de rij
woonomgeving. Zeker nu de woningmarkt grote klappen
woningaanpassingen vaak overbodig.
3. de hof
krijgt door de recessie is onderscheidend vermogen bij
4. het gebouw
woningbouwprojecten cruciaal. Initiatiefnemers kunnen
Doelstelling
het zich niet meer permitteren om geen rekening te
Door middel van praktijkgericht onderzoek en
houden met individuele woonwensen van hun klanten.
samenwerkingsvormen met derden, waaronder
Woonvisie Alhoewel we de mening zijn toegedaan dat de
een zelf geïnitieerde ‘denktank’ en diverse contacten
woonbehoeften van ouderen zo veel mogelijk ín de
Tendens: vergrijzing
met dienstverleners en zorginstellingen, wil VOCUS een
bestaande wijk en ín de bestaande woning moeten
Hoe geven wij vorm aan de vergrijzing van onze
bijdrage leveren in de discussie over meer keuzevrijheid
worden opgelost, hebben we in dit onderzoek specifiek
samenleving? Deze trend begint in Nederland
voor bewoners en in het bijzonder ouderen. Er is een
gekeken naar projectmatige nieuwbouw.
steeds meer voelbaar te worden. In 2030 bereikt de
eigen woonconcept ontwikkeld gericht op kleinschalige
vergrijzinghausse zijn maximum.
nieuwbouwprojecten voor ouderen.
< Het Veld: de toekomstige bewoners kopen een perceel. Door middel van vast geprijsde woonmodules ontwikkelt men een eigen woning. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen
Straatprofiel en bebouwingsvlek zijn vooraf bepaald,
Verkaveling op basis van stramienen van 10,80 m, De
Maximaal aantal te stapelen units op basis van spelregels,
uitgaande van een vierkant.
woningen hebben een h.o.h. maat van 5,40 m.
onder andere voor bebouwingshoogten.
Bij doelgroep ‘ouderen’ kleine clusters van circa 8 of 12 eenheden. Hoogte maximaal 2 lagen in verband met kleinschaligheid.
plattegrond begane grond
plattegrond verdieping
3D-beeld wijkje
‘speeldoos van bouwmodules’
Vierkante basisverkaveling met 16 puzzelstuk-percelen.
Grid zorgt voor voldoende afstand en variatie.
Hoogte aan rand drie lagen, aan achterkanten één laag.
Keuzematrix van stapelmodules 5,40 x 5,40m; elke module heeft een vast bedrag. Het veld In dit model worden woningen verkaveld op een van te voren bepaald vierkant terrrein met aan elke zijde een straat. In dit ‘veld’ worden in twee richtingen stramienen getrokken van 10,80 m. hart op hart. Een in elkaar grijpend verkavelingspatroon is zo ontworpen dat variatie ontstaat, onder andere door langgerekte en L-vormige percelen. Binnen het kavel bepalen de bewoners zelf wat de totaalgrootte en vorm van het huis wordt. De woning heeft een vaste ‘footprint’ voor modules van 5,40 x 5,40 x 3,00 m. Aantal en plaats zijn vrij, mits technisch haalbaar. In de modules kunnen slaap-, woon-, werk- en opslag-inbouwpakketten worden gekozen. Architectuur Er is bewust gekozen nog geen architectonische uitspraken te doen. Diverse materiaaltoepassingen zijn denkbaar. De bewoners kiezen uit een ramen- en deuren ‘biblotheek’ waarbinnen diverse elementen te selecteren zijn. Er is ook een studie gedaan naar kappenarchitectuur: zadel- en lessenaarsdaken zijn eveneens te integreren. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen
Rijwoning 90o gedraaid. Rijtje woningen in de lengte
Op begane grond en dak zijn uitbreidingen mogelijk.
verkaveld. Rode verdieping is drager van het plan.
begane grond basis
1e verdieping basis
Gevels van begane grond en dak wisselen per woning, Hierdoor ontstaat diversiteit.
2e verdieping optie
Miljoenen bestaande doorzonwoningen zijn niet uitbreidbaar met een slaapkamer en badkamer op de begane grond. erkeruitbreiding optie
slaapkamer bgg optie
1e verdieping basis
1e verdieping basis
plattegronden rijwoningen met kap
‘uitbreidbare doorzonwoning’
Perceelsmaat 5,40 x 10,80 m, in de breedte georienteerd.
Door de breedte is uitbreiding mogelijk. Spelregels voor
Hierdoor ontstaan korte straten van zes woningen.
uItbreidingen zorgen voor een gevarieerd beeld.
Ondiepe voortuinen en brede achtertuinen.
De rij De verkaveling van de rij is gebaseerd op een doorzonwoning van 5,40 x 10,80 m. De woningen zijn met de lange zijde naar de straat georiënteerd, zodat er op eenvoudige wijze uitbreidingen aan de woningen te maken zijn. De uitbreidingen kunnen in diverse materialen uitgevoerd worden en zijn zowel op de begane grond als op het dak van de eerste verdieping mogelijk. Het volume van de eerste verdieping heeft bij elke woning dezelfde materialisering waardoor de eenheid van de rij woningen behouden blijft.
Ruimtelijk beeld van een wijkje van 36 wooneenheden met in kleur de diverse uitbreidingsopties. De donkergrijze band is de constante factor in het plan.
Ook bij eengezinswoningen met kappen kunnen diverse uitbreidingsopties worden ingezet, zonder dat de samenhang van het totaal verloren gaat. Het vastleggen van een goed beeldkwaliteitsplan voor de woningen geeft kaders voor de toekomst. I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen
Straatprofiel en bebouwingsvlek zijn vooraf bepaald.
plattegrond begane grond
De gevel en de verkaveling zijn vooraf bepaald.
Diepte en indeling door bewoners te bepalen.
‘u-vormig binnenhof is uitbreidbaar’
Op grotere schaal kan de u-vom worden doorgestempeld,
De middenrij geeft een centrale as met aan het begin de
Ommuurde achtertuin is een geregisseerde harde
zodat een weefsel ontstaat.
parkeerplaatsen. De hof zelf is autoluw.
scheiding tussen privé en openbaar.
Donkergrijs: vaste voorgevel. Lichtgrijs: variabele dieptes van woningen.
De hof Bij de hofwoning zijn zowel de rooilijn en de architectuur van de voorgevel bepaald. De bewoner heeft keuze uit verschillende stramienmaten tussen 5,40 en 6,60 meter h.o.h. De diepte van de woning is variabel. Bij verschillende dieptes varieert de indeling van de woning.
I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen
Vier clusters met open middenzone. Door de clusters los
Elke woning heeft een kleine patioruimte. Deze liggen op
Vier modules vormen samen een zorgeenheid, geschikt
van elkaar te houden ontstaan binnenstraten.
de verdieping aan de straatzijde.
voor intramurale zorg.
plattegrond begane grond
plattegrond verdieping
‘24 identieke modules vormen samen één gebouw’
Vierkante ‘footprint’ met 8 kleine patio’s draaiend om een
De wooneenheid bestaat uit een langgerekt U-vorm en is
Door een verschuiving is aan elke zijde een gat ontstaan
grote patioruimte als centrum.
als bouwsteen te schakelen en te stapelen.
dat de entree vormt naar het middenhof.
Het gebouw In dit model is het aantal vrijheidsgraden beperkt, echter de indelingen zijn flexibel. De modules zijn geschikt om stapelingen mee te maken. Hierdoor is een hoge bebouwingsdichtheid te bereiken en kunnen voorzieningen in het plan opgenomen worden. Vertrekpunt is de u-vormige stapelmodule. In het complex is op de begane grond elke woning via de buitenrand van het gebouw bereikbaar. De overige woningen zijn via de rode ontsluitingszones te bereiken. In de middenruimte liggen bijvoorbeeld intramurale zorgfuncties.
plattegrond 3 kamerwoning met patio
plattegrond zorgeenheid (4 kamers)
schematische opbouw I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen
