Consulting • Corporate Finance • Management
VISIE • NOVEMBER 2010
Een duurzame toekomst van verenigingen
2
Inhoudsopgave Inleiding .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
A. Verschillende koersen bij verschillende verenigingen .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
8
Samenvatting. Hoofdstukken
B. Een veranderende omgeving.
.
C. Positionering rond identiteit.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 10
.
. 16
D. Toegang tot verkrijgen externe fondsen wordt moeilijk.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 18
E. De vereniging van de toekomst: actie is nodig .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 20
Conclusie .
.
.
.
.
.
Bijlage: Opzet van het onderzoek.
.
. .
. .
. .
. .
.
. .
.
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
25 . 26
3
Inleiding Het huidige tijdperk kenmerkt zich door vier socio-culturele trends¹: •
Boosheid, wantrouwen en cynisme. Ondanks de kredietcrisis heeft deze trend zich niet beperkt tot de financiële wereld maar speelt deze breder in onze maatschappij.
•
De computergeneratie. Het zijn zappende en calculerende consumenten. Interactie is key.
•
Stress samenleving. De samenleving heeft steeds meer behoefte aan ontspanning. Tegelijkertijd is er de roep om een beleving.
•
50+. Een steeds groter wordende groep met een hoog besteedbaar inkomen. Ze zijn op zoek naar authenticiteit en voelen weinig ‘peer group pressure’.
Tevens blijkt dat jongeren tot 23 jaar minder maatschappelijke binding hebben. Ze zijn niet spaarzaam, weinig betrokken, niet milieubewust en niet geduldig, zo blijkt uit een opinieonderzoek van onderzoeksbureau Motivaction naar ‘De grenzeloze generatie’.
4
Ook ledenverenigingen (hierna te noemen verenigingen) ondervinden aan den lijven deze onderstromen in de maatschappij. Dit resulteert in een uitdagende omgeving waarin verenigingen vandaag de dag hun weg proberen te vinden. Boer & Croon heeft de afgelopen jaren een groot aantal verenigingen begeleid bij hun vraagstukken. Vraagstukken die vaak onlosmakelijk verbonden blijken te zijn met de veranderende mentaliteit in alle lagen van onze samenleving. Reden genoeg om te onderzoeken in hoeverre verenigingen voorbereid zijn om op duurzame wijze zich staande te houden in deze veranderende tijden. ¹) De trends zijn duurzaam omdat ze langere tijd waarneembaar zijn in het culturele landschap. Daarnaast is er ook geen ‘tegen trend’ waarneembaar. Met andere woorden, dit zijn fenomenen waar we de komende jaren mee te maken hebben.
5
Samenvatting Verenigingen moeten veranderen willen zij hun
Een veranderende omgeving
ledenbestand consolideren of zelfs uitbreiden. Dat
1.
betekent dat verenigingen in gelijke pas mee moeten lopen met de veranderingen in de samenleving.
De omgeving voor verenigingen is als gevolg van diverse systeemcrises sterk veranderd.
2.
Een onderstroom in onze maatschappij leidt tot die crises met als gevolg dat binding met instituten en daarmee verenigingen sterk verandert.
3.
De systeemcrises vragen een andere economische en maatschappelijke benadering in plaats van de bestaande te optimaliseren. Leden worden immers mondiger, leveren steeds vaker zelf een bijdrage aan de ontwikkeling van producten en willen meer dan ooit kunnen kiezen. De toekomst brengt derhalve leden met nieuwe behoeften ten aanzien van binding met hun verenigingen.
Overheid zoekt toenadering; niet alle verenigingen willen een rol De overheid doet steeds vaker een beroep op verenigingen. Niet alleen om kennis en informatie te verzamelen over de Nederlandse burger, maar ook om verenigingen in te zetten als breekijzer voor hun eigen beleid. Sommige verenigingen nemen hieraan deel, andere niet. De keuze hiervoor verschilt per type vereniging. Het gevolg hiervan is dat steeds meer verenigingen vaker als politiek instrument ingezet zullen worden.
Positionering rond identiteit en ambitie is belangrijk in binden van leden De verenigingen ervaren positionering rond identiteit en ambitie als zeer belangrijk. Hoe beter een vereniging zich positio-
6
neert des te groter de ‘pay off’, ofwel de toegevoegde
nu toe was het lidmaatschapsmodel leidend waarbij
waarde richting leden en samenwerkingspartners.
leden vaak een uniform pakket van diensten kregen
De meeste verenigingen zijn ervan overtuigd dat
aangeboden waarin weinig te kiezen viel. Dat verandert.
jongeren de behoefte zullen houden zich te vereni-
Verenigingen moeten creatiever worden en hun leden
gingen. Zij herkennen dan ook niet dat de kenmerken
meer maatwerk bieden. Het zijn vooral de leden die het
van de grenzeloze generatie een belemmering vormen
dienstenpakket gaan bepalen, niet de verenigingen.
voor het verenigen van deze generaties. Allen geven echter wel aan dat een alternatieve vorm van verenigen
Actie ontbreekt nog
gezocht moet worden onder deze grenzeloze generatie.
Voor de meeste verenigingen is het duidelijk dat de omgeving en ook de leden veranderen. Hierdoor zullen
Verkrijgen van externe fondsen is moeilijk Als gevolg van de crisis is het voor veel verenigingen een stuk moeilijker geworden om toegang te krijgen tot externe fondsen. Dit gegeven is een
ze nieuwe prioriteiten in technologie, samenwerking en financiering moeten stellen en hun koers moeten bijsturen om leden aan zich te kunnen blijven binden.
Het stellen van deze nieuwe
groot punt van zorg voor deze verenigingen
prioriteiten moet ertoe leiden
en maakt dat veel verenigen ervoor kiezen
dat verenigingen ook hun
hun koers en
cultuur gaan veranderen.
verdienmodel
Ondanks dat de
aan te passen
noodzaak hiertoe
aan de verande-
door verenigingen wordt
rende omgeving.
onderschreven, ontbreekt het de verenigingen
Wijze van vereni-
echter nog aan actie.
gen Nederlander
Men komt nog niet echt
verandert
in beweging, terwijl men weet
Dat Nederland een
dat de tijd daar is om dit wel te doen.
verenigingsland is, wordt door veel verenigingen nog als vanzelfsprekend ervaren.
Kans op ledenverlies De Nederlander verenigt zich minder; twee op de vijf verenigingen ziet een stabilisatie of daling in aantallen
‘De Nederlander zal zich altijd
leden. Indien verenigingen zich niet actief bezighouden
blijven verenigen’, zo menen de
met de veranderende omgeving, de verdienmodellen,
deelnemers aan het onderzoek.
de behoeften van haar leden en technologie zal zij
De wijze waarop zal in de komende jaren echter gaan veranderen. Tot
duurzame binding met haar leden op den duur verliezen.
7
Trend ledental verenigingen Gekeken naar de omvang van de verenigingen valt op dat vooral de omroepen, goede doelenorganisaties en politieke partijen kampen met een dalend ledenbestand. Hieronder treft u de trends in ledental aan van de afgelopen jaren. Bron: Boer & Croon Kenniscentrum, nieuwsarchief en interviews
Daling AVRO
Natuurmonumenten
KRO
CDA
VARA
PvdA
Consumentenbond
SP
Humanitas
8
Stijging BNN
KNVB (voetbal)
ANWB
NGF (golf)
D66
KNHS (paardensport)
KNHB (hockey)
Yarden
Gelijk Vereniging Eigen Huis VVD KNLTB (tennis) Amnesty International Artsen Zonder Grenzen
9
A. Verschillende koersen bij verschilEr bestaat een pluriformiteit aan verenigingen in
Echter één ding blijken de diverse categorieën
Nederland. Elke vereniging kampt met haar eigen
verenigingen met elkaar gemeen te hebben: persoon-
vragen en uitdagingen. Uit het onderzoek is bijvoor-
lijke interactie met leden heeft de hoogste prioriteit op
beeld naar voren gekomen dat publieke omroepen de
alle agenda’s.
wijze van de bestaande financiering willen verbeteren, de bonden zich sterker online willen profileren, de
Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste
politieke partijen het gebruik van sociale netwerken
agendapunten per categorie verenigingen.
verder willen onderzoeken, de sportverenigingen zich willen onderscheiden van andere sportclubs, en de goede doelen zich zorgen maken over een vergrijzend ledenbestand.
Goede doelen • •
Vergrijzend ledenbestand Formuleren van heldere identiteit om zodoende leden te kunnen binden
•
Op zoek naar het bieden van toegevoegde waarde in het lidmaatschap
•
Nieuwe mogelijkheden ontdekken om fondsen te werven
•
Betere communicatie met leden en een meer vraaggestuurde aanpak
10
lende verenigingen
Publieke Omroepen
Bonden
•
Grotere afhankelijkheid van de overheid
•
•
Beter in contact komen met leden om
•
waardecreatie
erachter te komen wat hen drijft
•
Sterkere online aanwezigheid
Verbeteren van bestaande wijze van
•
Onderzoek via welke kanalen ze leden kunnen
financiering •
Stap van informatievoorziening naar
Ontwikkelen van visie op sociale netwerken
ondersteunen •
Onderzoeken samenwerking met andere organisaties
Politieke partijen
Sportverenigingen
•
Als partij beter communiceren van identiteit
•
Hoe te onderscheiden van andere sportclubs
en ambities
•
Beter in contact komen met leden om
•
Beter in contact komen met leden om
•
Verbeteren van bestaande wijze van
erachter te komen wat hen drijft financiering •
erachter te komen wat hen drijft • •
Onderzoek naar gebruik van sociale netwerken
Lokale creatieve samenwerkingsverbanden aangaan voor alternatieve inkomsten Rol die de sportbonden spelen naar hun leden (verenigingen)
•
Onderzoek via welke kanalen leden het best kunnen worden ondersteund
11
B. Een veranderende omgeving De omgeving waarin verenigingen zich bevinden is sterk in beweging. Zowel wat maatschappelijke trends betreft, als trends die specifiek zijn voor de verenigingen zelf. Uit de interviews met de verenigingen kwamen de volgende bevindingen naar voren. 1. Maatschappelijke trends Nieuwe generaties
De relatie met de overheid
Bijna zeventig procent denkt dat de huidige jeugd
Meer dan de helft van de verenigingen denkt dat
een wezenlijk andere kijk heeft op binding aan
de overheid zich het lot van de verenigingen meer
een groep dan eerdere generaties. Verenigingen
gaat aantrekken.
hebben te maken met een veranderend speelveld
De trend is dat overheden meer en meer ertoe
waarin het aantrekken en het behoud van leden
neigen samen te willen werken met verenigingen.
moeilijker wordt. Dit is onder andere het gevolg van
De ene vereniging omarmt de toenadering van
het feit dat de huidige en toekomstige generaties
de overheid, terwijl de andere vereniging deze
‘grenzenlozer’ zijn en zich niet snel binden aan één
maatschappelijke verwevenheid bij voorkeur
maatschappelijk onderwerp of vereniging.
afhoudt. Een aantal verenigingen is van mening dat hun leden vaak genoeg maatschappelijk betrokken
Ontzuiling
zijn en dat de bijdrage aan de vereniging vooral
De ontzuiling van Nederland is in volle gang. De
plezier en vertier moet brengen. In dit kader is het
Nederlander is lid van meerdere verenigingen. De
belangrijk voor verenigingen dat zij een duidelijke
Nederlander is mede dankzij de nieuwe techno-
positionering hebben. Pas dan kunnen zij immers
logie steeds vaker en beter in staat de voor hem
duidelijk keuzes maken wat betreft dit onderwerp.
interessante groepen te identificeren.
2. Verenigingspecifieke trends
12
Kredietcrisis
Ook het speelveld in en rond de verenigingen
De gevolgen van de kredietcrisis maken dat de
zelf verandert. Ledenaantallen nemen over het
hand vaker op de knip wordt gehouden. Ook
algemeen af, er treedt een vergrijzing van het
als het gaat om bijdragen aan verenigingen. De
ledenbestand op en leden worden kieskeuriger als
kredietcrisis heeft ook bijgedragen aan nieuwe
het gaat om de verwachtte toegevoegde waarde
maatschappelijke stromingen die verkondigen dat
van hun vereniging. Daar komt ook nog bij dat het
ons huidige economische, ecologische, politieke
aantal alternatieven waar leden zich toe kunnen
en maatschappelijke systeem niet duurzaam is. Zij
wenden groter en groter wordt. Tevens is er sprake
pleiten voor een vernieuwend denken waarbij het
van een oplopend tekort aan vrijwilligers, hetgeen
collectief de motor is voor de transitie naar een
het functioneren van veel verenigingen eveneens
nieuw systeem. Een kans voor verenigingen.
bemoeilijkt.
Hieronder volgen enkele uitdagingen waarmee
een gezonde toekomst van de vereniging. De
verenigingen zich geconfronteerd zien:
voornaamste inkomstenbron voor verenigingen zijn
•
•
Ruim twintig procent van de respondenten meent
externe fondsen en contributies. Door de gevolgen
geen kwalitatief goed bestuur te hebben. Aan
van de kredietcrisis is de toegang tot externe
transparantie is de afgelopen jaren hard gewerkt,
fondsen vanuit overheden of sponsoring door
maar het vinden van competente bestuurders blijft
bedrijven sterk afgenomen. Ook zien verenigingen
voor veel verenigingen een heikel punt.
dat de Nederlander alleen meer contributie wil
Een kleine veertig procent heeft nog geen visie
betalen indien zij daar meer diensten uit verkrijgt.
op het bedienen van de leden via verschillende
•
Gekeken naar de omvang van de verenigingen valt
kanalen (telefonie, internet, post, et cetera). Dat
op dat vooral de omroepen, goede doelenorgani-
terwijl de behoeften en het gedrag van leden op
saties en politieke partijen kampen met een dalend
dit gebeid in de loop der tijd sterk zijn gewijzigd.
ledenbestand. Sportverenigingen doen het echter
Leden denken niet in kanalen en zoeken informatie
goed. Zij laten de meeste groei zien.
niet in één kanaal. Zij willen in de verschillende fasen van hun lidmaatschap andere wijze van
•
•
3. Veranderende ledenpopulatie
contact. Deze dienen aan te sluiten bij hun
Meer dan de helft van de verenigingen verwacht
specifieke behoeften op dat moment. Verenigen
een stijging van het aantal leden, ondanks
beseffen zich dit onvoldoende.
maatschappelijke uitdagingen zoals onder
Meer dan zestig procent is niet goed uitgerust
andere de grenzeloze generatie en de vergrijzing.
voor het gebruik van technologische oplossingen
Opmerkelijk is dat verenigingen zelf aangeven dat
om zowel de klant als de medewerker maximaal te
de Nederlander zich altijd zal blijven verenigen.
ondersteunen. Punten van ontwikkelingen blijven
Echter een verdere fundering van dit argument
bijvoorbeeld: de klant de mogelijkheid geven
hebben wij in dit onderzoek niet kunnen aantreffen.
om zelf diensten te ontwikkelen, als medewerker
Bovendien heeft de stijging onder meer te maken
de klant herkennen in de klantsystemen en de
met de komst van meer jeugdleden, vooral bij de
medewerker te faciliteren in het plaats- en tijd
sportverenigingen. Ook actieve wervingscampag-
onafhankelijk werken.
nes dragen bij aan een stijgende ledenpopulatie.
Bijna zestig procent vindt dat hun huidige
Veel verenigingen voeren een actief beleid om
verdienmodel onvoldoende garantie biedt voor
leden te werven door middel van crossmediale
13
campagnes. Wel weten verenigingen dat de leden die worden geworven via agressieve campagnes vaak niet lang lid blijven. Werving is op korte termijn succesvol terwijl op de lange termijn leden bij de eerste opzegmogelijkheid hun lidmaatschap beëindigen. Verenigingen die een daling verwachten, zoals goede doelenorganisaties, wijten dit aan een vergrijzend ledenbestand. Bij de omroepen zijn het voornamelijk de traditionele omroepen die een daling verwachten door het natuurlijke verloop in de ledenpopulatie, terwijl progressieve omroepen juiste een stijging van het ledental verwachten door actieve wervingcampagnes. Bonden ervaren over het algemeen een dalend ledenaantal. Zij wijten dit zelf aan het zoeken naar hun eigen positionering. Voor hun huidige leden is het vaak onduidelijk welke producten en services zij bieden en welke rol zij innemen in de huidige maatschappij. De politieke partijen laten de afgelopen jaren een dalende trend in ledenaantallen zien. Er is meer aandacht nodig voor bredere publieke betrokkenheid bij politieke partijen. Daarnaast is verjonging van het aantal leden een grote uitdaging.
14
15
C. Positionering rond identiteit Verenigingen erkennen dat positionering rond identiteit
het aantrekken en behouden van leden. Ook goede
en ambitie belangrijk is. De huidige tijd vraagt herken-
doelen zien hun identiteit als dé verbinding met hun
ning van leden op ‘wie de vereniging is en waar zij voor
leden. Echter in de markt zien wij ook een trend waarbij
staat’. De belangrijkste bevindingen volgen hieronder.
commerciële producten een bindende werking kennen die soortgelijk is aan een vereniging (bijvoorbeeld
Vereniging heeft brugfunctie in de maatschappij; Apple club). niet alle verenigingen vinden dit echter hun taak Bijna tachtig procent denkt dat verenigingen een
Kennis van leden is belangrijk
brugfunctie kunnen vervullen tussen generaties,
Verenigingen zijn het erover eens dat het belangrijk is
maatschappelijke lagen en etnische achtergronden.
leden goed te kennen. Opvallend is dat veel verenigin-
Hoewel de overheid een toenadering zoekt tot vereni-
gen dit erkennen maar niet weten hoe zij dit moeten
gingen, zien verenigingen zelf het niet als hun rol om
inrichten.
zich te binden aan een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit geldt met name voor sportverenigingen.
Samenwerking biedt nog kansen
Omroepen uiten zich het meest sterk over hun politieke
Meer dan zestig procent denkt dat verenigingen die
voorkeuren vanuit het traditioneel verzuilde denken.
creatieve combinaties aangaan met andere partijen een
Goede doelenorganisaties zijn het hier uiteraard mee
sterkere positie zullen hebben dan verenigingen die dit
eens maar vragen zich af hoe een sterke maatschap-
niet doen.
pelijke profilering zich verhoudt tot een optimale
Verenigingen zien weliswaar de voordelen van het
bedrijfsvoering en het opkomen voor haar leden. Zij
aangaan van creatieve samenwerkingsverbanden maar
hebben vanuit hun idealisme maatschappelijke doelen
weten nog te weinig hoe ze hier concreet invulling
geformuleerd als speerpunten van hun organisatie.
aan moeten geven. De publieke omroepen lopen
Daarnaast zijn het met name politieke partijen,
hierin voorop. Zij geven aan open te staan voor nieuwe
sportverenigingen en bonden die de maatschappelijke
samenwerkingsverbanden, maar er heerst tevens
brugfunctie als een belangrijke taak zien.
een sterke concurrentiestrijd waarbij samenwerking niet altijd tot de mogelijkheden behoort. Ook onder
Identiteit bindt sterker dan producten
politieke partijen lijkt dit een moeilijk onderwerp
Meer dan tachtig procent denkt dat identiteit en
aangezien samenwerking ten koste zou kunnen gaan
ambities van een vereniging belangrijker zijn dan de
van de eigen positionering in het politieke spectrum.
producten en diensten voor leden.
Sportverenigingen geven aan samenwerking te willen
Verenigingen menen dat identiteit en ambities
stimuleren maar dan wel vanuit lokale belangen. Ook
belangrijker zijn voor leden om zich duurzaam te willen
goede doelenorganisaties zien weliswaar ruimte voor
verbinden aan een vereniging dan de producten en
samenwerking maar zijn tegelijkertijd behoedzaam in
diensten die een vereniging te bieden heeft. Politieke
verband met hun onafhankelijkheid. Bonden zijn veelal
partijen zien bij uitstek dit gegeven als essentieel voor
zelfvoorzienend en erkennen dat samenwerking een
16
belangrijk onderwerp, maar ook concurrentiegevoelig is.
Jeugd vraagt om andere wijze van verbinden De jeugd kenmerkt zich door meer individualisering en minder solidariteit. Om die reden zullen verenigingen hun huidige en toekomstige jeugdleden op een andere wijze moeten benaderen en aan zich weten te binden dan dat ze voorheen gewend waren. De meeste verenigingen zijn ervan overtuigd dat jongeren de behoefte zullen houden zich te verenigingen. Zij herkennen dan ook niet dat de kenmerken van de grenzeloze generatie een belemmering vormen voor het verenigen van deze generaties. Allen geven echter wel aan dat een alternatieve vorm van verenigen gezocht moet worden. De jeugd van nu wordt voornamelijk lid van een vereniging om te kunnen netwerken en zichzelf verder te kunnen ontwikkelen. Zij verenigt zich veel minder vanwege een maatschappelijk standpunt dat zij wenst uit te dragen. Het blijft voor veel verenigingen dan ook een uitdaging om de jeugd aan te spreken. Gebruik van sociale netwerken wordt gezien als een belangrijk instrument om de jeugd te benaderen.
17
D. Toegang tot verkrijgen externe Als gevolg van de financiële crisis neemt de financiële steun van de overheid af. Ook verenigingen erkennen dat zij hierin een grote uitdaging hebben. Hieronder de belangrijkste bevindingen.
18
fondsen wordt moeilijk 1. Externe fondsen Verenigingen in Nederland verwachten dat het —
2. Leden willen toegevoegde waarde van het lidmaatschap
mede als gevolg van de financiële crisis — overwe-
Leden zijn vandaag de dag kritischer op de waarde
gend moeilijker wordt om naast contributie externe
van het lidmaatschap dan zij vroeger waren. ‘Wat
fondsen aan te trekken. Vooral onder de omroepen
heb ík eraan? ‘, zo luidt hun uitgangspunt. De
bestaat op dit gebied een grote afhankelijkheid van
toegevoegde waarde van een vereniging moet
de overheid. Het ledenaantal bepaalt de bijdrage
kortom meer dan ooit helder zijn en dus moet er
die men ontvangt. Met het dalend aantal leden
op een andere manier nagedacht worden over
waar veel omroepen mee worstelen komt dus ook
lidmaatschappen en service vanuit de vereniging.
de financieringstroom in gevaar. Sportverenigingen
Opvallend is overigens dat financiële motieven
verwachten echter niet dat het moeilijker wordt
voor de meeste leden geen reden tot opzegging
om externe gelden te werven. Zij geven aan volop
vormen. Service blijft hierin het belangrijkste motief.
ideeën te hebben om fondsen aan te trekken door het uitbreiden van hun activiteiten. Goede doelen
De vraag is of het huidige lidmaatschap de juiste
verwachten voornamelijk externe inkomsten te
waarde en de activiteiten teruggeeft aan haar
ontvangen uit legaten, vanwege hun vergrijzend
leden. Is het een leeg lidmaatschap? Voor een
ledenbestand. Bonden overwegen opnieuw hun
duurzaam bestaansrecht van verenigingen is het
positionering en formule aan te scherpen, om
noodzakelijk dat verenigingen het lidmaatschap
duidelijker hun toegevoegde waarde aan hun leden
gaan laden.
te kunnen laten zien. Dit zal in de toekomst leiden tot leden die zich blijven binden en producten en diensten blijven afnemen. Dit vormt een belangrijke inkomstenbron voor de bonden. Het aantrekken van alternatieve bronnen van inkomsten is ook een speerpunt voor de politieke partijen.
19
E. De vereniging van de toekomst: “Waar zou de ‘Vereniging van de toekomst’ aan
verbetering vatbaar is. Sportverenigingen zien hun
moeten voldoen?”, zo luidde een van de vragen uit het
inkomsten uit contributie, sponsoring en horeca-
onderzoek. Het is niet verwonderlijk dat de wijze van
inkomsten als een logische wijze van financiering.
financiering veel verenigingen bezighoudt als ze een
Teruglopende leden- en donateuraantallen wordt
blik in de toekomst werpen. Een duurzaam financie-
als een probleem gezien onder de goede doelen.
ringsmodel waarbij de verenigingen niet afhankelijk
Zij geven echter tegelijkertijd aan dat er nog veel
zijn van incidentele inkomsten, prijkt dan ook hoog op
onontgonnen mogelijkheden zijn om fondsen te
het wensenlijstje. Ook een constant ledenaantal, een
werven.
duidelijke positionering, aanpassingsvermogen en het bieden van een toegevoegde waarde voor leden
Leden
maken onderdeel uit van het profiel van de vereniging
Verenigingen geven aan nog een beperkt beeld
van de toekomst. Hieronder de meest voorkomende
te hebben over via welk kanaal zij hun leden het
antwoorden:
beste kunnen bedienen. Publieke omroepen
•
Een duurzaam financieringsmodel, niet afhankelijk
doen regelmatig onderzoek naar wat er onder
van incidentele inkomsten
hun leden leeft. Een van de goede doelen geeft
•
De verwachting van een constant ledenaantal
bijvoorbeeld aan dat zij in toenemende mate een
•
Een heldere en onderscheidende positionering
vraaggestuurde aanpak zoeken. Bonden zoeken
•
Anticiperend op veranderende samenleving
welke kanalen op welke momenten aansluiten bij
waarin thema’s spelen als vergrijzing, verkleuring,
de behoeften van hun leden en of social media een
individualisering, commercialisering en maatschap-
hype of een structurele vraag van leden is.
pelijk verantwoord ondernemen •
•
Door middel van gebruik van technologische
Bezieling
hulpmiddelen de stem van de leden duidelijker
Aan bezieling van het management en de
laten klinken
medewerkers ontbreekt het doorgaans niet bij de
Een duidelijke pay-off naar de leden (kan zowel
ondervraagde verenigingen. Wel geven verschil-
materieel als immaterieel zijn)
lende categorieën van verenigingen aan dat het een uitdaging is om aan vrijwilligers te komen.
1. Uitdagingen voor de toekomst
Dit geldt echter niet voor politieke partijen en publieke omroepen. Zij geven aan dat de betrokken
20
Financiering
medewerkers en vrijwilligers juist meewerken
De meeste verenigingen zien de noodzaak van het
vanuit bezieling. Voor Sportverenigingen is meer
op zoek gaan naar financieringbronnen en geven
consumeren en minder participeren een trend
aan dat dit nog een hele uitdaging wordt. Zowel
aan het worden. Als gevolg daarvan is het voor
politieke partijen als de publieke omroepen geven
deze categorie steeds moeilijker om geschikte
aan dat de bestaande wijze van financiering voor
bestuurders en vrijwilligers te vinden.
actie is nodig
21
Technologie
efficiënt te werken hetgeen wordt gestaafd door
Verenigingen willen allemaal graag gebruik
hun accreditatie.
maken van nieuwe technologische oplossingen, zoals social media en Het Nieuwe Werken, om
Transparant en integer
hun klanten en medewerkers beter van dienst te
Alle verenigingen vinden dat het voor hun imago
kunnen zijn. De wil is er kortom. Maar tegelijkertijd
belangrijk is om transparant en integer te zijn en
geven ze ook aan hierin achter te lopen. Politieke
zeggen dat dit door regelgeving en code goed is
partijen zijn hiermee bezig, maar zij geven aan dat
vastgelegd. Politieke partijen en omroepen geven
het nog beter kan. Ook publieke omroepen geven
aan dat zij door wettelijke regelgeving in hoge
aan hier wel mee bezig te zijn, maar nog achter te
mate voldoen aan de eis van goed en transparant
lopen op de mogelijkheden ervan. Kennisdeling
bestuur. Dit is onder vastgelegd in de code goed
onder sportverenigingen via nieuwe technologie
bestuur en de wet openbaar bestuur. Transparantie
wordt nog te weinig benut, zowel op landelijk
staat ook bij goede doelenorganisaties hoog in het
als locaal niveau. Bonden willen meer interactie
vaandel.
met hun leden door middel van een open online platform.
2. Wie is het best voorbereid op de toekomst? De vereniging van de toekomst kent een gezonde
Shared services
bedrijfsvoering, heeft een goed ledenpotentieel,
Verenigingen zien de noodzaak van het gebruik
beschikt over onderscheidend vermogen, kan
van shared services met andere partijen niet of
invulling geven aan de maatschappelijke vraag
nauwelijks. Publieke omroepen zijn het hiermee
en is technologisch geëquipeerd. Wanneer we
oneens. Zij delen bij voorkeur de huisvesting en
deze criteria langslopen voor de verschillende
bijvoorbeeld de uitgeverij van de bladen. Politieke
categorieën, kunnen we concluderen dat de
partijen zeggen nog geen gebruik te maken
sportverenigingen het best zijn voorbereid
van shared services. Een van de goede doelen
op een duurzame toekomst.
organisaties heeft niet-kernactiviteiten waaronder administratieve processen juist weer geoutsourced.
3. Welke kansen liggen er voor verenigingen? •
Inspelen op maatschappelijke thema’s als
•
Technologie vereenvoudigt het interesseren,
Kostenefficiënt Bijna alle verenigingen denken kostenefficiënt te
gezondheid en natuur en duurzaamheid.
zijn. Publieke omroepen menen dat ze kosteneffici-
aantrekken en behouden van de doelgroep,
ënt werken, politieke partijen zeggen uit noodzaak
bijvoorbeeld door het inzetten van sociale
kostenefficiënt te werken en de sportverenigingen merken dat leden willen weten of ze “waar voor hun geld” krijgen. Goede Doelen geven aan
22
netwerken. •
Er is sprake van een grotere maatschappelijke betrokkenheid van het bedrijfsleven. Bedrijven
realiseren zich dat hun klanten ook actief zijn
•
in verenigingen en daar proberen ze hun
laag. Verenigingen kunnen dit gegeven
voordeel mee te doen. Een voorbeeld is dat
aangrijpen om hun leden te laten zien dat ze
van straatvoetbal. Unilever heeft in samenwerking met de KNVB en de Cruijff foundation
waar voor hun geld krijgen. •
een straatvoetbalwedstrijd georganiseerd. Het pelijke beweging versneld tot stand te brengen. Overheden zien verenigingen als steeds
Partnerships zoals buitenschoolse opvang door sportverenigingen kunnen georganiseerd
is een effectieve manier om een maatschap•
Contributiegelden zijn in Nederland relatief
worden. •
Alternatieve verdienmodellen dienen te worden ontwikkeld.
belangrijkere maatschappelijke instituten die zij willen inzetten om hun doelstellingen gestalte te geven. •
Leden écht leren kennen, door vanuit hun behoeften toegevoegde waarde te bieden.
Voorbereid op een duurzame toekomst? Sport
Omroepen
Goede Doelen
Politieke Partijen
Bonden
Gezonde bedrijfsvoering (verdienmodel) Ledenpotentieel (aantallen leden) Onderscheidend vermogen (propositie) Invulling maatschappelijke vraag Technologisch geëquipeerd
Bron: Boer & Croon teamanalyse
23
24
Conclusie
Verenigingen moeten veranderen willen zij hun ledenbestand consolideren of zelfs uitbreiden. Dat betekent dat verenigingen in gelijke pas mee moeten lopen met de veranderingen in de samenleving. Verenigingen verwachten dat het overwegend moeilijker wordt om naast contributie externe fondsen aan te trekken. De diverse systeemcrises en de grote afhankelijkheid van de overheid zijn hierbij de belangrijkste ‘boosdoeners’. De overheid trekt zich bovendien weliswaar op maatschappelijk gebied steeds meer het lot van verenigingen aan, maar op financieel gebied minder en minder. Ook dat brengt de geldstroom in gevaar. Leden hechten meer waarde aan hun lidmaatschap als de verenigingen in staat zijn om voortdurend in te spelen op hun behoeften: continu toetsen wat de leden van vandaag en morgen wensen. Verenigingen zullen dus meer moeten sturen op toegevoegde waarde voor de leden. Daar komt bij dat de nieuwe generatie leden — de grenzeloze generatie — andere wensen en eisen stelt aan verenigingen. Deze populatie is individualistischer, minder solidair, en denken sneller ‘what’s in it for me?’ Ook voor deze groep is toegevoegde waarde meer dan ooit belangrijk. Als toegevoegde waarde wordt gegeven, zal zij zich blijven verenigen. Dit alles vraagt om een heroverweging van de strategische koers van veel verenigingen. Verenigingen realiseren zich dit, zo blijkt uit dit onderzoek. Maar slechts weinigen komen in actie. Toch is die actie nodig om een duurzame toekomst van verenigingen veilig te stellen. Voor nadere toelichting op het onderzoek kunt u contact opnemen met: Angelique Timmer — Associate Partner Boer & Croon
25
Bijlage Opzet onderzoek Hoe kijken verenigingen naar hun eigen toekomst? Deze vraag vormt het uitgangspunt van ons onderzoek. We hebben een onderzoek gehouden onder totaal tweeëntwintig Nederlandse verenigingen. Bij deze verenigingen hebben we persoonlijk interviews afgenomen met directieleden en/of bestuurders op basis van een vooraf opgestelde vragenlijst. De resultaten hiervan zijn zowel kwalitatief als kwantitatief verwerkt. De interviews zijn afgenomen in de periode januari tot en met augustus 2010. De verenigingen die wij hebben gesproken zijn verdeeld in vijf categorieën: •
Omroepen
•
Bonden
•
Goede doelen
•
Politieke partijen
•
Sportverenigingen
26
Deelnemende verenigingen Omroepen AVRO BNN KRO VARA Bonden ANWB Consumentenbond Vereniging Eigen Huis Yarden Goede doelen Amnesty International Artsen zonder Grenzen Humanitas Vereniging Natuurmonumenten Politieke Partijen CDA D66 PvdA SP VVD Sportverenigingen Koninklijke Hippisch Bond Sportfederatie (KNHS) Nederlandse Golf Federatie (NGF) Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB) Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond (KNLTB) Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond (KNVB)
27
Boer & Croon
Boer & Croon staat voor hoogwaardige dienstverlening op het gebied van consulting, corporate finance en management. De
Postbus 75784
unieke combinatie van deze activiteiten stelt ons in staat strategische
1070 AT Amsterdam
vraagstukken van onze klanten te doorgronden en daadwerkelijk op te lossen. Van inspiratie tot realisatie.
Amstelveenseweg 760 1081 JK Amsterdam
Boer & Croon combineert als geen ander toonaangevende denk‑, durf-
Tel: 020 – 301 44 10
weg kunnen inslaan naar duurzaam betere prestaties. De groep telt
www.boercroon.nl
ongeveer 450 ervaren consultants, managers en stafmedewerkers.
en daadkracht. Een ijzersterke mix waarmee we snel een vernieuwende
