Certificering van bodemenergie: klaar voor de groei! Marette Zwamborn KWA Bedrijfsadviseurs B.V. Bestuurslid BodemenergieNL Bodemenergie is een succesvolle, duurzame techniek, die steeds meer wordt toegepast. De verwachte groei mag niet leiden tot wildgroei. De overheid gaat een erkenningsplicht invoeren. BodemenergieNL (voorheen NVOE) heeft in dat kader de ‘leergang bodemenergie’ ontwikkeld. Inleiding Bodemenergie bestaat in Nederland sinds eind jaren tachtig van de twintigste eeuw. De laatste jaren is het aantal systemen enorm gegroeid, en de toename gaat steeds sneller. De groei wordt versterkt omdat de overheid steeds strengere eisen stelt aan de energiehuishouding van gebouwen. Daarnaast maakt technologische innovatie deze vorm van duurzame energie bereikbaar voor steeds meer gebruikers. Een hogere energieprijs en beleidsdoelen op het gebied van duurzame energie versterken de groei nog verder. Groei of wildgroei? Groei van deze duurzame techniek is een goede zaak. Wildgroei is echter niet gewenst. Elk bodemenergiesysteem is in principe een verstoring in de bodem. Bodemenergie mag niet tot onacceptabele verstoring leiden, het gebruik van de bodem moet nuttig en efficiënt zijn. De overheid gaat een erkenningsplicht invoeren voor certificering van bodemenergiesystemen. In het kader van het SWKO‐programma (Samenwerkingsprogramma WKO) heeft de overheid deze erkenningsplicht samen met belanghebbende partijen uitgewerkt. De erkenningsplicht geldt voor adviesbureaus, installatiebedrijven, boorfirma’s en beheer‐ en onderhoudbedrijven, zowel voor het bovengrondse als voor het ondergrondse deel van bodemenergiesystemen. Certificering Doel van de erkenningsplicht is waarborgen dat bodemenergiesystemen robuust en betrouwbaar zijn en daadwerkelijk energiebesparing opleveren. Met de certificering wordt de eigenaar beschermd, die meestal niet ter zake onderlegd is. De uitvoerende partijen moeten wel goed onderlegd zijn, ter waarborging van de juiste kwaliteit. De richtlijnen bij de certificering verschaffen duidelijkheid over de taken en verantwoordelijkheden van de ontwerper, het realisatiebedrijf en de beheerder. Communicatie is daarbij een belangrijk onderdeel. Opleidingen en Cito‐vakexamens BodemenergieNL is dé brancheorganisatie voor alle bedrijven en organisaties die op enige manier te maken hebben met bodemenergie. De erkenningsplicht draagt bij aan één van de doelstellingen van BodemenergieNL: het bevorderen van kwaliteit en deskundigheid. De overheid heeft BodemenergieNL opdracht gegeven om opleidingen te ontwikkelen. Parallel daaraan worden Cito‐vakexamens ontwikkeld. Deze vakexamens vormen een belangrijk onderdeel van de certificering. De eerste cursussen zijn al door BodemenergieNL gegeven, de eerste examenronde vindt volgens planning in de eerste helft van 2013 plaats.
1
Praktisch: wat moeten bedrijven doen? Bedoeling is dat per 1 juli 2013 de erkenningsplicht ingaat, met vervolgens een overgangsperiode van 1 jaar. Specifiek zijn de eisen voor personeel. Iedereen die werkzaamheden uitvoert aan bodemenergiesystemen, moet voldoende vakkennis hebben. Projectleiders moeten daarbij geslaagd zijn voor tenminste twee Cito‐vakexamens: het basisdeel en een (of meerdere) specialisatiedelen. Projectleiders kunnen deze vakexamens binnenkort al afleggen. Opleiding volgen De cursussen van de leergang Bodemenergie zijn een goede voorbereiding voor de vakexamens. Bij de cursussen wordt alle lesstof behandeld, die in de Cito‐examens wordt getoetst. De meest logische opleidingsroute is eerst het volgen van de basiscursus, gevolgd door één of meerdere specialisatiecursussen. BodemenergieNL beveelt het volgen van de cursussen van harte aan. Voor bedrijven een nuttige investering voor de komende erkenningsplicht.
2
Kader: Certificering Met de ingang van de AmvB Bodemenergie wordt een erkenningsplicht ingevoerd: alleen gecertificeerde bedrijven mogen werkzaamheden verrichten aan bodemenergiesystemen. Dat geldt voor ontwerp, realisatie en exploitatie van het bovengrondse en het ondergrondse deel. De boorfirma’s hebben al ervaring met een soortgelijke certificering, namelijk voor Mechanisch Boren. Bij de komende certificering van bodemenergiesystemen zijn veel meer bedrijven betrokken. De AmvB Bodemenergie is gepland op 1 juli 2013. Er geldt een overgangsperiode van 1 jaar. Bedoeling is dus dat na 1 juli 2014 alleen gecertificeerde bedrijven werkzaamheden mogen uitvoeren aan bodemenergiesystemen. Werkzaamheden aan bodemenergiesystemen mogen enkel uitgevoerd worden door Bodem+ erkende bedrijven. Deze eis geldt zowel voor het bodemzijdige (ondergrondse) als het gebouwzijdige (bovengrondse) deel. Voor erkenning is een certificaat nodig dat wordt verleend door een certificeringsinstantie. Certificering vindt plaats op basis van beoordelingsrichtlijnen, protocollen en ISSO. De erkenningsplicht is verankerd in de wetgeving. Op basis van de Wet milieubeheer (Wm) en de Wet bodembescherming (Wbb) stelt het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) dat alleen erkende bedrijven werkzaamheden mogen doen aan een bodemenergiesysteem. In dit besluit wordt vervolgens de certificeringseis gesteld. Deze eis is uitgewerkt in de Regeling bodemkwaliteit (Rbk), die in de toekomst de normdocumenten zal aanwijzen op basis waarvan de certificering plaatsvindt. De normdocumenten zijn: 1. Bovengronds deel: BRL KBI 6000‐21, hierin staan de algemene eisen aan bijvoorbeeld organisatie, kwaliteitsbeheer en vakbekwaamheid. De BRL verwijst naar diverse ISSO‐publicaties, waarin de inhoudelijke eisen voor de werkzaamheden aan bodemenergiesystemen staan. 2. Ondergronds deel: BRL SIKB 11000, hierin staan de algemene eisen aan bijvoorbeeld organisatie, kwaliteitsbeheer en vakbekwaamheid. De BRL verwijst naar SIKB protocol 11001, waarin de inhoudelijke eisen voor de werkzaamheden aan bodemenergiesystemen staan. Deze documenten zijn nog in concept. De definitieve versies worden binnenkort verwacht. De conceptdocumenten kunnen op internet gedownload worden via de websites van KBI en SIKB. Voor meer informatie over de certificeringseisen kan het beste contact worden opgenomen met KBI en ISSO (bovengronds) en SIKB (ondergronds).
3
Kader: Leergang bodemenergie BodemenergieNL heeft in opdracht van het Ministerie van IenM de leergang bodemenergie ontwikkelt. Doel van de leergang is het opleiden tot vakmanschap voor bodemenergiesystemen, op basis van de ISSO‐publicaties en het SIKB protocol 11001. Voor de vakcursussen bestaat het volgende cursushuis: B Basisdeel vakmanschap bodemenergie Doelgroep: vakmensen (HBO‐/WO‐niveau) Cursusomvang: 3 dagen C Specialisatie DG Specialisatie DO Specialisatie E Specialisatie bovengrond ondergrond ondergrond exploitatie ontwerp + ontwerp + ontwerp + open/gesloten realisatie realisatie realisatie open/gesloten gesloten open systemen systemen Doelgroep: Doelgroep: Doelgroep: Doelgroep: Ontwerpers en Ontwerpers en Ontwerpers en Beheer & installateurs installateurs installateurs onderhoudbedrijven Omvang: 3 dagen Omvang: 2 dagen Omvang: 2 dagen Omvang: 2 dagen Bij bodemenergie is integraal ontwerp belangrijk. In het basisdeel komen alle aspecten aan bod. Daarnaast zijn er een viertal specialisaties. De cursus is zodanig opgebouwd, dat een cursist eerst het basisdeel volgt en vervolgens één of meerdere specialisaties. Naast deze vakcursussen zijn nog twee andere cursussen ontwikkeld: A Succesvol realiseren van bodemenergie Doelgroep: projectmanagers, ontwikkelaars, woningbouwcorporaties, … Omvang: 1 dag O Bodemenergie voor overheden Doelgroep: ambtenaren van rijk, provincies en gemeentes Omvang: 2 dagen BodemenergieNL organiseert de cursussen. Meer informatie staat op de website www.BodemenergieNL.nl
4
Kader: Cito‐vakexamens In de BRL 6000‐21 en BRL 11000 staan eisen aan de vakbekwaamheid. De vakbekwaamheid is aantoonbaar door te slagen voor de voorgeschreven examens. Dit zijn Cito‐vakexamens, die momenteel door Cito en BodemenergieNL worden ontwikkeld. 1. Scopes bovengronds deel In de BRL 6000‐21 staan in bijlage 1 de eisen aan de vakbekwaamheid: De persoon is geslaagd voor een examen dat is genoemd in de lijst van toegelaten examens voor ‘deskundige ontwerpen energiecentrales met WKO’, zoals gepubliceerd op de website van KBI. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vakbekwaamheid bij: 1. ontwerpen 2. installeren 3. beheren Er wordt hierbij géén onderscheid gemaakt tussen open of gesloten systemen. De lijst van examens staat nog niet op de website van KBI. Voor het bovengrondse deel zijn de volgende examens verplicht: - Ontwerpen en installeren bovengronds deel: examens B + C - Beheer en onderhoud van bodemenergiesystemen: examens B + E 2. Scopes ondergronds deel In de BRL 11000 staan in paragraaf 3.2 de eisen aan de vakbekwaamheid. Er zijn 8 scopes: 1a. Ontwerp van open systemen 1b. Ontwerp van gesloten systemen 2a. Detailengineering van open systemen 2b. Detailengineering van gesloten systemen 3a. Realisatie van open systemen 3b. Realisatie van gesloten systemen 4a. Beheer en onderhoud van open systemen 4b. Beheer en onderhoud van gesloten systemen Voor het ondergrondse deel zijn de volgende examens verplicht: - Ontwerp, detailengineering en realisatie van open systemen: examens B + DO - Ontwerp, detailengineering en realisatie van gesloten systemen: examens B + DG - Beheer en onderhoud van bodemenergiesystemen: examens B + E Meer informatie over de examens volgt te zijner tijd op de website van Cito. BodemenergieNL houdt haar leden en cursisten van de leergang op de hoogte van de ontwikkelingen.
5
