Bronnen van stress Persoonlijkheidskenmerken en coping (= wijze van omgaan met of reageren op stress) Effecten van stress

WORK EXPERIENCE SCAN

Weesperzijde 10hs - 1091 EA AMSTERDAM - T: +31(0)6 34026310 - [email protected] - www.vanderhek.org

VANDERHEK | METHODOLOGISCH ADVIESBUREAU

Voor elk bedrijf is het van belang de oorzaken van stresserende factoren zo snel mogelijk te herkennen om vervolgens het beleid hierop af te kunnen stemmen. Gezien de huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en het WAO- en ziekteverzuimbeleid lijkt het van essentieel belang om mensen aan het werk te houden. Daarnaast kan, wanneer medewerkers zich niet optimaal voelen, de kwaliteit van het productieproces of de dienstverlening ongunstig beïnvloed worden. Een goede stress-inventarisatie kan een hulpmiddel zijn om vroegtijdig in te grijpen wanneer het welzijn van de medewerkers onder druk staat. De Work Experience Scan (WES) is een vragenlijst - gebaseerd op een integratief stressmodel van Cooper - die erop gericht is bronnen van stress op een inzichtelijke manier in kaart te brengen. Dit wordt gedaan door werknemers te laten rapporteren over hun persoonlijke ervaring van stress. In die zin is de WES anders dan andere vragenlijsten. In de WES wordt de subjectieve ervaring gemeten. Hiermee wordt een discussie over bijvoorbeeld het daadwerkelijk aantal gemaakte uren overbodig.

Uitgangspunten WES De WES heeft als meetinstrument goede wetenschappelijke eigenschappen. Toch is de WES niet primair bedoeld als wetenschappelijk instrument. De WES is een managementinstrument, ontwikkeld samen met managers voor managers. Naast eigenschappen als snelheid, eenvoud en heldere presentatie van rapportages, vormt de wijze waarop het instrument gebruikt wordt een belangrijke succesfactor voor het slagen van het traject. Een groot voordeel van de WES is dat het gebruik van het instrument flexibel is. Het kan dienen als instrument om risicogroepen te identificeren, maar ook ter ondersteuning van het stressmanagement beleid.

Dit brengt de WES in beeld: ü ü ü

Bronnen van stress Persoonlijkheidskenmerken en coping (= wijze van omgaan met of reageren op stress) Effecten van stress

Eén van de grote voordelen van de WES is dat men kan differentiëren tussen afdelingen en teams. Hoewel het voor het management interessant kan zijn om te zien hoe het bedrijf erbij staat ten opzichte van andere bedrijven, belangrijker is het om binnen het bedrijf zelf risico-afdelingen/-teams te detecteren.



Ontwikkeling van de WES In samenwerking met Phyleon en Prof. Th. Compernolle en in nauwe samenspraak met enkele bedrijfsartsen uit diverse landen van een multinationale onderneming is de WES ontstaan, een instrument om werkstress te meten, dat inzetbaar is op de internationale markt. Volgens de definitie van de World Health Organization is stress een negatief ervaren toestand (gepaard gaande met lichamelijke en/of psychische klachten) die veroorzaakt wordt doordat iemand niet in staat is (of zich niet in staat voelt) te voldoen aan de eisen vanuit de werksituatie. Binnen de werksituatie kunnen verschillende bronnen van stress worden aangewezen: werkdruk, tegenstrijdige eisen, conflicten, te weinig ondersteuning, te weinig invloed op het werk, en bijvoorbeeld slechte arbeidsomstandigheden. De WES is erop gericht deze probleemgebieden op een inzichtelijke manier in kaart te brengen. Dit wordt gedaan door werknemers te laten rapporteren over hun persoonlijke ervaring met stress. Als basis voor de WES is gebruik gemaakt van de Work Experience Profile (WEP), een vragenlijst speciaal gericht op de diagnostiek van een individu. Naast bronnen van werkstress worden persoonlijke stijlen en effecten van stress in een persoonlijk profiel uitgebreid in kaart gebracht. Uit deze diagnostische vragenlijst zijn op methodologische gronden de ’best’ voorspellende items geselecteerd. Vervolgens is een aantal items toegevoegd, gebaseerd op praktijkervaring van bedrijfsartsen en deskundigen. Met deze vragen is een voorstudie verricht bij 100 proefpersonen en aan de hand van de resultaten is een eerste selectie van items gemaakt. De pilot vond plaats in drie Europese landen (Nederland, Engeland, Belgiē), waarbij de totale onderzoeksgroep 1000 personen bedroeg. Met behulp van statistische technieken, zoals bijvoorbeeld factoranalyse, zijn de subschalen bepaald. De resultaten waren positief: op enkele items na gedroeg de vragenlijst zich geheel zoals men volgens de theorie zou verwachten. Ook op praktijkniveau kwamen de resultaten overeen met wat de bedrijfsartsen in hun bedrijf reeds gesignaleerd hadden.

Toepassing WES Organisatie

Afdeling/Team

Preventief

ü Sterkte/zwakte analyse ü Arbo-wet: risico inventarisatie ü Op komst zijnde veranderingen ü HR-beleid

ü Bepaling extra ondersteuning in verband met reorganisaties

Curatief

ü Stressklachten ü Hoog verzuim ü Motivatieproblematiek

ü Afdelings-/ teamproblemen

2



Theoretisch model van Cooper Het theoretisch model van Cooper waar de WES mede op gebaseerd is, gaat ervan uit dat de aanwezigheid van stressbronnen op het werk niet automatisch een effect heeft op iemands fysieke en psychische gezondheid. Ook persoonlijkheid en karaktereigenschappen, coping stijlen en sociale steun zijn van invloed op de mate waarin stressklachten ervaren worden. In hoeverre iemand een situatie als stressvol ervaart is afhankelijk van de belastbaarheid van het individu. Deze belastbaarheid is mede gerelateerd aan persoonlijkheidskenmerken, zoals bijvoorbeeld extraversie en type A-kenmerken, maar ook van coping mechanismen en het ervaren van sociale steun. Omdat deze factoren invloed hebben op de belastbaarheid van het individu vormen ze een intermediërende factor voor de relatie tussen bronnen van stress en effecten van stress. Bijvoorbeeld: personen die meer introvert dan extravert zijn, weinig assertief zijn en voldoen aan de criteria van type A-gedrag blijken over het algemeen gevoeliger voor stressvolle aspecten van het werk dan personen die deze kenmerken niet hebben. De belastbaarheid van het individu is ook gerelateerd aan de aanwezigheid van sociale steun. Het blijkt dat mensen minder lichamelijke en psychische klachten hebben naarmate zij meer sociale ondersteuning ondervinden van anderen in hun omgeving. In feite werkt sociale steun als een buffer, die de schadelijke werking van stressfactoren tegen kan houden. Ook de manieren die men hanteert om problemen het hoofd te bieden zijn van invloed op het welbevinden van personen. Met name of iemand in staat is om zich te uiten, de mogelijkheid heeft om thuis of met vrienden over problemen te praten en of iemand in staat is dingen van zich af te zetten vergroten iemands belastbaarheid. Als gevolg van stress meet de WES effecten zoals daadwerkelijk verzuim ten gevolge van psychische en/of lichamelijke klachten, problemen met de uitvoering van het werk en de motivatie op het werk.

Vergelijken met referentiegroepen VANDERHEK heeft inmiddels een grote database (n=25000) opgebouwd, waardoor het mogelijk is de resultaten van een team, afdeling of organisatie af te zetten tegen een referentiegroep. Dat kan de totale referentiegroep zijn, of een meer specifieke referentiegroep, die gebaseerd is op het soort functie of bedrijf (bijvoorbeeld onderwijs, petrochemie, overheid etc.). Enige mate van voorzichtigheid is geboden bij het vergelijken met referentiegroepen. Door resultaten te vergelijken met de algehele referentiegroep, bestaat het gevaar dat problemen gemarginaliseerd worden. Immers, wanneer de norm aangeeft dat 45% van de werknemers in Nederland problemen ondervindt met de manier waarop verandering worden doorgevoerd, maar in uw bedrijf is dit slechts 40%, dan zou men kunnen concluderen dat het niet nodig is om het beleid te veranderen. In vergelijking met de referentiegroep doet het bedrijf het namelijk beter dan ‘normaal’. De vraag is echter of men het zelf acceptabel vindt dat meer dan 1/3 van de medewerkers problemen ondervindt met de manier waarop veranderingen worden doorgevoerd, en of men kansen ziet om verbeteringen aan te brengen. De WES-resultaten kunnen dan aanknopingspunten bieden voor eventuele beleidsveranderingen. 3



Afname WES De WES is een korte scan van 72 items, met alleen maar ja/nee antwoordmogelijkheden. De invultijd bedraagt zo’n 10 minuten. In kaart wordt gebracht een aantal stressbronnen, persoonlijkheidsstijlen en mogelijke effecten van stress. De WES-rapportage levert een beeld van hoe werknemers stress binnen het bedrijf ervaren. Het rapport biedt mogelijke aanknopingspunten voor gerichte interventies en kan probleemgebieden in kaart brengen. De WES is inmiddels beschikbaar in verschillende talen, zoals bijvoorbeeld Engels, Spaans, Duits, Italiaans etc. Voor mogelijke interventies (bijvoorbeeld: ontspannen leven programma, coaching traject, reïntegratie begeleiding etc.) kan VANDERHEK een beroep doen op een uitgebreid netwerk van deskundigen op dit gebied.

Voorbeeld WES-vragenlijst en WES-rapportage

4



5

Bronnen van stress Persoonlijkheidskenmerken en coping (= wijze van omgaan met of reageren op stress) Effecten van stress

Recommend Documents