Gescand archiH datum _ Bijlage 3 Producten
1 2 MAART 2015
1788622 De gemeente en haar partners bieden verschillende producten aan op het gebied van schuldhulpverlening: Preventie en vroegsignalering Schuldbemiddeling Aanvraag voor Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) Nazorg Hulp bij thuisadministratie door vrijwilligers Budgetbeheer Budgetcoaching Hieronder staan deze producten uitgewerkt. 1.
Preventie en vroegsignalering
Om problemen te voorkomen is het belangrijk mensen zelf de 'tools' in handen te geven om hun eigen situatie aan te pakken. Preventief inzetten op ondersteuning bij het beheren van de financiële administratie en het aanpakken van schulden is een onmisbare pijler in dit beleid. De preventieve inzet vanuit de Financiële Winkel wordt gecontinueerd; Preventie aan mensen in schuldhulptraject Workshop administratie-ordening; deze workshop is verplicht voor mensen die in een schuldbemiddelingstraject instromen. Met ondersteuning van vrijwilligers ordenen de deelnemers hun administratie in de Nibud-map. Daamaast krijgen zij uitleg over wat het traject inhoudt en wat er van hen wordt verwacht. Budgettraining; ook deze training is verplicht voor mensen in een schuldbemiddelingstraject. Tijdens de budgettraining worden mensen bewust gemaakt van kosten en de waarde van geld en krijgen zij praktische tips. Daarnaast leren zij een overzicht te maken van hun in- en uitgaven en hun financiën te beheren. Preventie aan jongeren Workshop Jongerenacademie; tijdens deze bijeenkomst gaan jongeren met de trainer in gesprek over geldzaken. Workshop aan tienermoeders Workshop op VO en MBO-scholen; hierin wordt werken met de Nibud-map uitgelegd. Vaak wordt de workshop gegeven aan jongeren die opgeleid worden tot de latere professionals, zoals inkomensconsulenten. Op deze manier wordt bij hen de basis gelegd om alert te zijn op schuldenproblematiek. In 2015 wordt gestart met een pilot bij het Jongerenloket met een screeningsinstrument. Voorlichting aan sociale partners Workshops aan de sociale partners; tijdens deze workshop wordt de sociale partners uitgelegd hoe zij schuldenproblematiek kunnen herkennen en welke dienstverlening de Financiële Winkel biedt.
De Financiële Winkel biedt sociale partners de mogelijkheid een cursus budgettraining aan te vragen voor hun doelgroep. Daarnaast kan de Financiële Winkel ondersteunen bij cursussen die de sociale partners zelf willen opzetten. Inzet preventie door partners Sociale partners bieden verschillende initiatieven ter preventie van schulden aan. Zo zijn er verschillende inloopspreekuren voor mensen met vragen of hun financiële situatie en biedt het ROC Mondriaan budgetlessen aan. Voorlichting over regelingen voor mensen met een laag inkomen Het is belangrijk burgers voor te lichten over de mogelijkheden op het gebied van ondersteuning bij financiële problemen en schulden. Daarnaast is het belangrijk dat het inkomen van de klant op orde is, zodat de kans op schulden door te weinig inkomen wordt verkleind. Gemeente Delft kent verschillende regelingen voor mensen met een laag inkomen. De afgelopen jaren is het gebruik van deze regelingen afgenomen, terwijl het aantal huishoudens dat er recht op heeft niet is gedaald. Ook deze regelingen worden daarom extra onder de aandacht gebracht. 2. Schuldbemiddeling Schuldhulpverlening is het gehele aanbod van dienstverlening van gemeente en partners rondom schulden. Met schuldbemiddeling wordt het minnelijke traject bedoeld, waarbij de schuldhulpverlener van de gemeente voor de schuldenaar de schuldeisers een aanbod doet voor afbetaling van de schulden. Toegang tot schuldhulpverlening De gemeente Delft werkt aan één toegang in 2017. Deze toegang is er voor iedereen, jong en oud, 1
met vragen over ondersteuning bij het opvoeden van kinderen, wonen, zorg, welzijn, vervoer, inkomen, werk. De gemeente streeft ernaar in 2017 één loket te hebben, waar een integrale intake wordt afgenomen. Dit houdt in dat voor alle leefdomeinen wordt bekeken of er problemen zijn op dat gebied. Vanaf 2015 worden alle huidige loketten gebundeld in drie loketten: WMO, Jeugd en Participatie. 2015 en 2016 worden gebruikt om deze door te ontwikkelen naar één loket. De toegang heeft de volgende vier functies; A
Het geven van informatie en advies
B
Het verhelderen van de vraag
C
Het geven van lichte ondersteuning
D
Het toeleiden naar zwaardere ondersteuning
De Financiële Winkel is onderdeel van het loket Participatie. Voor de dienstverlening van de Financiële Winkel is al de beweging van verbreding ingezet; er wordt bekeken bij welke loketten de uitvraag naar schulden kan worden meegenomen in de intake en welke processen geïntegreerd
Zie voor uitwerking van de toegang de nota 'toegankelijke hulp en ondersteuning voor jong en oud in Delft' (1662322).
1
kunnen worden. 2015 en 2016 zullen ook voor het loket Participatie worden gebruikt om dit door te ontwikkelen en verder te integreren. Een groot deel van de mensen die terecht komen in de sociaal teams zullen schuldenproblematiek hebben. Aansluitend bij de theorie van de schaarste is het van belang om te prioriteren welke problematiek de bandbreedte van de klant dusdanig in beslag neemt, dat de andere problemen daardoor niet of slechts gedeeltelijk in beeld zijn. Zo kan één plan worden gemaakt, waarin schuldenproblematiek een onderdeel wordt. Hierin kan bijvoorbeeld budgetcoaching worden opgenomen. Uitsluitingsgronden De Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening geeft gemeenten de bevoegdheid schuldhulp te weigeren aan personen, die al eerder hiervan gebruik hebben gemaakt- of aan personen, die fraude hebben gepleegd. We borduren voort op het beleid in de nota schuldhulpverlening Nieuwe Stijl 2011 2014 en het Delftse beleid rondom fraude en recidive . Het past niet in de sociale visie om schuldenaren bij voorbaat uit te sluiten. Dit heeft effect op de participatie van de schuldenaar en heeft andere ongewenste effecten, zoals meer beroep op andere voorzieningen of verder afglijden. Bovendien is het opnieuw schulden maken- of het afbreken van een traject- niet altijd direct verwijtbaar aan de persoon. Volgens de huidige werkwijze met het Tilburgs Kwadrant wordt iemand die zich aanmeldt voor schuldhulpverlening gescreend op motivatie en het vermogen om een schuldregeling te volgen. Het gegeven van recidive speelt daarbij zeker een belangrijke rol. Ter voorkoming van recidive is preventief beleid en goede nazorg van groot belang. Fraude dient te worden bestreden en ontmoedigd. Onder fraude wordt verstaan een opzettelijk handelen of nalaten waarbij misleiding wordt gebruikt om een wederrechteriijk voordeel te behalen ten koste van een bestuursorgaan. Wanneer een fraudeur zich meldt voor schuldhulp, dient dit via het opgezette registratiesysteem voor frauderisico's bekend te zijn. Vervolgens zal hij of zij gescreend worden op motivatie en het vermogen om een schuldregeling te volgen. Het gegeven van fraude zal daarbij zeker een belangrijke rol spelen. Wat betreft de fraudeschuld zelf wordt het gemeentelijk handhavingsbeleid gevolgd: fraudeschulden worden in principe teruggevorderd; het (gedeeltelijk) kwijtschelden van fraudeschulden in het kader van een aanvraag voor schuldregeling gebeurt alleen in uitzonderlijke gevallen, zoals verwoord in de beleidsregels terugvordering 2013. Inloopspreekuur Het inloopspreekuur is in 2012 ingevoerd als laagdrempelige voorziening waar elke Delftenaar terecht kan met vragen over financiën en schulden. Dit inloopspreekuur vindt plaats bij de Financiële Winkel. Tijdens het inloopspreekuur wordt de vraag van de klant verhelderd en wordt een screening op klantprofiel uitgevoerd. Een aantal mensen heeft voldoende aan een advies of wordt doorverwezen naar een organisaties die hen kan helpen. Bijvoorbeeld wanneer er psychiatrische problemen zijn of wanneer er sprake is van verslavingen.
Hierbij is sprake van een zogenaamde 'warme' doorverwijzing. Dit betekent dat de schuldhulpverlener en de instantie waamaar is doorverwezen contact met elkaar hebben of de klant is aangekomen. Ten ondersteuning van deze terugkoppeling is digitale dienstverlening voor schuldhulpverlening geïntroduceerd door de Financiële Winkel. Hierin kunnen de Financiële Winkel en sociale partners communiceren en terugkoppelen over doorverwijzingen. Het inloopspreekuur is ook het moment voor mensen in crisissituatie om zich te melden bij de gemeente, bijvoorbeeld bij een dreigende huisuitzetting of afsluiting van gas, water en licht. Het spreekuur wordt 5 dagen in de week gehouden. Workshop administratieordening De workshop administratieordening is een verplicht onderdeel voor mensen die doorgaan naar het schuldhulpverleningstraject. In deze workshop wordt de administratie geordend met behulp van de Nibud-map. Vrijwilligers van Humanitas en Isofa ondersteunen de klanten hierbij. Intake Na de workshop administratieordening gaan klanten op intakegesprek bij de Financiële Winkel. Hierin wordt de financiële situatie bekeken en worden de mogelijkheden voor schuldbemiddeling geïnventariseerd. Daarnaast worden er met de klant afspraken gemaakt over het verloop van het traject en eventuele inzet van budgetbeheer. In de ontwikkeling van de toegang moet worden bekeken hoe deze intake zich verhoudt tot de intake in de toegang. Schuldregeling Na de intake door de frontoffice wordt het dossier overgedragen naar de backoffice. Hier neemt de schuldhulpverlener contact op met de schuldeiser om een minnelijke schikking te treffen. Wanneer er een akkoord is bereikt is er sprake van een geslaagde bemiddeling. De richtlijn van NVVK voor het bereiken van dit akkoord bedraagt 120 dagen. Vervolgens zit de klant maximaal 36 maanden in dit traject, waarin aflossingen aan de schuldeisers worden gedaan. 3. Aanvraag voor Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen(WSNP) Wanneer één of meerdere schuldeisers niet bereid zijn om mee te werken aan de minnelijke regeling wordt er geen akkoord bereikt. De klant kan dan worden aangemeld voor wettelijke schuldsanering via de WSNP. De rechter toets aan de hand van toelatingscriteria of de schuldenaar in aanmerking komt voor toelating en benoemt een bewindvoerder. De wettelijke looptijd bedraagt 3 jaar. Een schuldenaar kan slechts eenmaal per 10 jaar een beroep doen op de WSNP. 4. Nazorg Om ervoor te zorgen dat iemand niet weer in de schulden raakt, is nazorg een belangrijke pijler. In het laatste halfjaar van het schuldbemiddelingstraject nemen de klanten deel aan de budgettrainingen van de Financiële Winkel. Hierin leren zij zelfstandig hun budget te beheren. Daarnaast worden alle klanten die zijn uitgestroomd nagebeld.
5.
Budgetcoaching
De Financiële Winkel biedt budgettraining aan mensen in de schuldbemiddeling. Hierin worden mensen de vaardigheden aangeleerd om hun administratie te ordenen en hun budget te beheren. Uit onderzoek van het Nibud (2014) blijkt dat voor budgetteren niet alleen de juiste vaardigheden 2
nodig zijn, maar ook gedrag een belangrijke rol speelt: ingeslepen gewoonten, gedragspatronen, mogelijkheden die de schuldenaar heeft en denkt te hebben om te veranderen etc. Bij goede schuldpreventie wordt dus ook juist aandacht gegeven aan de gedragskant. Daarom wordt voorgesteld naast budgettraining ook budgetcoaching aan te bieden. Hierin wordt, naast vaardigheden, ook naar het gedrag van de klant gekeken: hoe weersta je verleidingen etc. Deze trainingen worden ook aangeboden aan mensen die niet in een schuldbemiddelingstraject zitten, maar wel in budgetbeheer. Binnen deze groep mensen zijn verschillende groepen te onderscheiden, zoals mensen met een licht verstandelijke beperking, psychiatrische problematiek of verslaving. Dit zijn groepen die een specifieke benadering nodig hebben. Deze expertise zit bij onze sociale partners. We stellen voor samen met hen aanbod te ontwikkelen, waardoor mensen waar mogelijk begeleid worden naar het zelfstandig beheren van hun financiële administratie. We verwachten dat dit aanbod ertoe leidt dat mensen eerder met budgetbeheer kunnen stoppen en we monitoren dit. De cursus is niet vrijblijvend; we zien erop toe dat mensen die zijn ingeschreven, aanwezig zijn. Bij het opzetten van de cursus is het van belang rekening houden met de theorie van schaarste uit hoofdstuk 2. Dit betekent dat de cursussen alleen moeten gaan over wat mensen écht moeten kennen of kunnen voor zelfstandig beheer van hun financiën. Alle nice-to-know informatie wordt al snel teveel en neemt extra bandbreedte in beslag. Daarnaast dienen de cursussen in losse modules gegeven te worden, zodat mensen niet afvallen omdat zij een bijeenkomst hebben gemist en daardoor achterop zijn geraakt. Door losse modules aan te bieden, blijven mensen aangehaakt. 6. Hulp bij thuisadministratie door vrijwilligers De organisaties Diva, Isofa en Humanitas bieden hulp bij thuisadministratie door vrijwilligers. Zij bieden verschillende spreekuren aan, waar mensen met vragen over hun financiën en/of administratie een afspraak kunnen maken. Daarnaast ondersteunen vrijwilligers in de workshops bij de Financiële Winkel. 7.
Budgetbeheer
Vanwege de veranderingen op het gebied van het beleid rondom budgetbeheer, staat dit apart uitgewerkt in hoofdstuk 7.
Nibud (2014). Overkoepelende blik op de omvang en preventie van schulden in Nederland.
