Bibliotheek en samenleving II

Bibliotheek en samenleving II Meerjarenbeleid Bibliotheek Hengelo 2011-2013

Colofon Versie Datum Auteur(s)

definitief juli 2010 Monic Gierveld Marion Mertens

Inhoudsopgave 1.

Inleiding

5

2.

Visie, missie en kernwaarden

6

3.

Ambitie

7

4.

Strategische doelen

5.

Uitvoering

10

6.

Medewerkers

12

7.

Middelen

13

8.

Prestatiedoelstellingen

14

9.

Samenvatting

15

10.

Bijlage 1: Externe analyse

16

11.

Bijlage 2: Interne analyse

17

Bibliotheek en samenleving II Inhoudsopgave

9

2010

4

1.

Inleiding

De vorige beleidsperiode stond in het teken van innovatie: versterken van de ontmoetingsfunctie, uitbouwen van de virtuele bibliotheek en stimuleren van lezen. De nieuwe centrale bibliotheek Beursplein maakte het ontwikkelen van een gevarieerd programma samen met andere instellingen en groeperingen en met ondersteuning van het leescafe mogelijk. Hierdoor heeft de bibliotheek zich een gevestigde naam verworven in het lokale culturele en maatschappelijke leven die verder gaat dan de plek waar je boeken kunt lenen. Ook op digitaal gebied heeft de bibliotheek niet stil gezeten. Door te investeren in de digitale ontwikkeling van de medewerkers en door samenwerking met de landelijke en Overijsselse bibliotheken zijn nieuwe producten en diensten ontwikkeld o.m. ten behoeve van het onderwijs zoals een doorlopende leeslijn (ter bevorderen van het lezen bij basisschoolleerlingen) en een programma waarbij leerlingen vanaf groep 3 leren omgaan met (digitale) media. Een aantal van de digitaal ontwikkelde producten betreffen het stimuleren van lezen. Zo heeft de bibliotheek een weblog www.biebloghengelo.nl ontwikkeld, met tips en adviezen voor lezen, luisteren, kijken of beleven. Veel mensen lezen voor ontspanning. In de beleidsperiode 2011-2013 zal duidelijk worden welke rol de verdergaande digitalisering zal gaan opeisen, zal het e-book het papieren boek verdringen en gaan klanten e-books via bibliotheken lenen? Onze gehele bedrijfskolom, van uitgever tot boekhandel tot bibliotheek, volgt deze maatschappelijke ontwikkelingen en alleen in samenwerking kan er op geanticipeerd worden. Eind 2009 startten we met de visieontwikkeling voor de nieuwe beleidsperiode die vooral in het teken van samenwerking staat onder het motto „centraal doen wat centraal kan en lokaal doen wat lokaal moet‟. Door de input van medewerkers over veranderend bibliotheekgebruik, door het brainstormen over de toekomstvisie met de Raad van Toezicht, door het bespreken van de visie met de verantwoordelijke ambtenaren, door de branchediscussies met directeuren van Overijsselse Bibliotheken, door het in kaart brengen van kansen en bedreigingen en door het toepassen van de klantonderzoeken is dit meerjarenbeleidplan tot stand gekomen. In de gemeente wordt de bibliotheek aangemerkt als een culturele kernvoorziening. Binnen de algemene voorwaarden verlangt de gemeente samenwerking tussen de culturele voorzieningen en de collega-instellingen in Netwerkstad Twente, alsook het ontwikkelen en het onderhouden van een goed aanbod voor het onderwijs. Voor subsidieverstrekking moeten we een kwalitatief goede en actuele mediacollectie bieden, moeten we informatie (fysiek en digitaal) beschikbaar stellen en moeten we voor de Hengelose bevolking mogelijkheden scheppen om deel te kunnen nemen aan cultuur met het accent op literatuur en leesbevordering. Echter de bekostiging neemt per 2010 af: via het onthouden van de prijscompensatie naar een bezuinigingsopdracht in de personeelskosten per 2011, oplopend in 2012. Plus de mogelijke sluiting van het filiaal. Deze laatste suggestie komt voor mij geheel onverwacht en op de valreep van het presenteren van dit meerjarenbeleidsplan laat ik die buiten beschouwing. Met dit meerjarenbeleidplan meent Bibliotheek Hengelo aan de opgedragen voorwaarden te voldoen en een duidelijke toekomstgerichte visie neergelegd te hebben. Marion Mertens, directeur

Bibliotheek en samenleving II Inleiding 2010

5

2.

Visie, missie en kernwaarden

In onze visie blijven we de „Richtlijn voor basisbibliotheken‟, waarin de vijf kernfuncties van de bibliotheek staan beschreven, als inhoudelijk referentiekader gebruiken: Warenhuis van kennis en informatie Centrum voor ontwikkeling en educatie Encyclopedie van kunst en cultuur Inspiratiebron van lezen en literatuur Podium voor ontmoeting en debat Landelijk wordt de gezamenlijke slogan “de Bibliotheek is van iedereen”.

Missie en kernwaarden Wij: 

bieden toegang tot kennis en informatie voor alle burgers van Hengelo



zijn een betrouwbare informatiewegwijzer met aandacht voor lokaal maatwerk



houden lezen levend



zijn een ontmoetingsplaats voor cultuur en debat



zijn een aantrekkelijke samenwerkingspartner

Wij staan voor: 

toegankelijkheid, openheid en transparantie



innovatie



kwaliteit en professionaliteit



markt- en resultaatgericht werken

Onze lokale slogan is “Bibliotheek Hengelo is informatief, inspirerend en innovatief”.

Bibliotheek en samenleving II Visie, missie en kernwaarden 2010

6

3.

Ambitie

Hoe ziet Bibliotheek Hengelo er in 2013 uit? Waar liggen de accenten en hoe kunnen we voldoen aan de vraag van onze klanten? In dit hoofdstuk geven we een doorkijkje naar de toekomst. De bibliotheek als Warenhuis van kennis en informatie, als Encyclopedie van kunst en cultuur en als Inspiratiebron van lezen en literatuur In 2013 is de bibliotheek een belangrijke bron voor persoonlijke ontwikkeling. Kennis is de bouwsteen van onze maatschappij, geen kennis zonder een goede informatievoorziening en kennis genereert weer nieuwe informatie. De hoeveelheid informatie is enorm en veelal toegankelijk vanuit huis. Informatie is meer en meer gepersonaliseerd, afgestemd op de persoonlijke behoefte. Het boek is niet verdwenen, maar de informatievoorziening via internet is belangrijker geworden. In deze wirwar van informatiestromen is de bibliotheek de instelling waar informatie verzameld en toegankelijk gemaakt wordt afgestemd op de vraag van de (institutionele) klant. Lezen is een belangrijke vaardigheid en voor heel veel mensen ook een heerlijk tijdverdrijf. Uit marktonderzoek blijkt dat 76% van de bevolking leest voor ontspanning. Leesplezier ontstaat als boeken aansluiten bij de belevingswereld en het niveau van de lezer. In 2013 blijven heel veel mensen de bibliotheek bezoeken om boeken te lenen uit een collectie die aantrekkelijk gepresenteerd staat en afgestemd is op de verschillende belevingswerelden van de klanten. Onze website biedt eveneens een keuze uit de collectie boeken en e–books. De bewoners van de Hengelose zorginstellingen blijven we voorzien van een collectie boeken. Bibliotheekmedewerkers zijn servicegericht en weten op proactieve wijze de match te maken tussen de wensen van de klant en de collectie. Alle voor dit „warenhuis‟ belangrijke componenten (collectie, inrichting, bewegwijzering, website, communicatie, werkprocessen en monitoring) zijn vastgelegd in de zogenaamde stadsformule die geregisseerd wordt in de provinciale backoffice. De bibliotheek als Centrum voor ontwikkeling en educatie De bibliotheek ondersteunt het onderwijs op het gebied van informatievoorziening, leesbevordering en mediawijsheid. Alle Hengelose scholen voor primair onderwijs nemen onze producten en diensten af. Ook de scholen voor voortgezet onderwijs en het ROC van Twente doen een beroep op de bibliotheek. De digitale ontwikkelingen maken het mogelijk producten op maat te leveren bij de klant zowel „thuis‟ als ook binnen instellingen zoals het onderwijs. Voor het onderwijs hebben de Overijsselse bibliotheken het programma Biebsearch ontwikkeld ter ondersteuning van leerlingen bij hun studie en ter ondersteuning van docenten bij hun lespraktijk. Hiertoe brengt de bibliotheek haar digitale diensten rechtstreeks onder in de digitale leeromgeving van de scholieren. Ook ons product Onderwijsvragen Twente, een digitaal kenniscentrum voor onderwijsgevenden en ouders, is een goed voorbeeld van op maat gemaakte dienstverlening. In 2013 is de samenwerking met het onderwijs uitgegroeid tot een belangrijke activiteiten van de bibliotheek. Het medium internet verlangt bepaalde vaardigheden om het goed te kunnen gebruiken. Zoals je voor het gebruik van een boek moet kunnen lezen, zo moet je voor het goed kunnen gebruiken van internet mediawijs zijn. Mediawijs ben je wanneer je weet hoe je informatie moet zoeken op het internet en welke informatie geschikt is. Het gaat om de kennis en de vaardigheden en de mentaliteit die mensen nodig hebben om bewust, kritisch en actief mee te doen in de wereld van vandaag en morgen waarin media een hoofdrol spelen. Ook in 2013 maakt de bibliotheek scholieren en volwassenen mediawijs door het aanbieden van cursussen en workshops.

Bibliotheek en samenleving II Ambitie 2010

7

De bibliotheek als Podium voor ontmoeting en debat In 2013 is de bibliotheek nog altijd een platform waar collectie, debat, lezingen en alle activiteiten die in de bibliotheek plaatsvinden, bijdragen aan een persoonlijke ontplooiing en verrijking. Cultuur is alles wat door de samenleving wordt voortgebracht (in tegenstelling tot natuur) en bibliotheken zijn de verzamelaars van cultuur in diverse mediasoorten. De informatieve en culturele programmering vindt plaats in samenwerking en afstemming met de andere culturele instellingen en/of maatschappelijke instellingen in de stad. Ook sluiten we aan bij wat landelijk en provinciaal ontwikkeld wordt; vanuit de Twents stedelijke samenwerking is de gezamenlijke culturele programmering van deze activiteiten als speerpunt benoemd. Bibliotheek Hengelo is informatief, inspirerend en innovatief In 2013 is Bibliotheek Hengelo een instituut dat door veel mensen wordt bezocht. De redenen zijn divers, maar het is er altijd sfeervol en altijd inspirerend. Het is een plek waar je elkaar kunt ontmoeten en waar je gezamenlijke interesses met elkaar kunt delen. In het leescafé is het aangenaam toeven met een krant of tijdschrift onder genot van een drankje of een hapje. De cursusruimte biedt alle mogelijkheden voor cursussen met en zonder pc‟s. Overdag zijn er veel cursussen en workshops voor scholen, ‟s avonds voor individuele belangstellenden. In de Kleine Zaal draaien films, worden lezingen gehouden en vinden voorstellingen plaats die een meer besloten ambiance vragen. Het Podium is het middelpunt bij grote voorstellingen en belangrijke gebeurtenissen en debatten. Mensen ontmoeten elkaar steeds vaker digitaal met behulp van de nieuwe „social media‟ als blog en twitter en Bibliotheek Hengelo participeert hierin actief waar dit aansluit bij de doelgroepen en past binnen onze doelstellingen. Alle leerlingen van het primaire onderwijs zijn lid van de bibliotheek. De scholieren en studenten zijn veelal via hun onderwijsinstellingen verbonden aan de bibliotheek. Kinderen en jongeren bezoeken de bibliotheek maar ook verleent de bibliotheek diensten en producten ter plaatse op de scholen. In 2013 is Bibliotheek Hengelo nog altijd dé laagdrempelige voorziening in de stad voor alle inwoners.

Bibliotheek en samenleving II Ambitie 2010

8

4.

Strategische doelen

Hoe gaan we de ambitie realiseren? Door in onze visie en missie vast te houden aan de landelijke „Richtlijn voor basisbibliotheken‟ met de vijf kernfuncties als referentiekader leggen we een relatie met het vorige beleidsplan. De strategische thema‟s zijn opnieuw geformuleerd waarbij we het accent van innovatie naar samenwerking verleggen: vanuit het stimuleren van lezen, het versterken van de virtuele bibliotheek en van de ontmoetingsfunctie naar de bibliotheek als warenhuis en een aanvullende dienstverlening.

Algemene doelstellingen 2011 – 2013 De algemene doelstellingen komen overeen met de voorwaarden die de gemeente hanteert:



een openstelling van min. 41 uur voor Bibliotheek Beursplein en 20 uur voor Bibliotheek Kulturhus Hasselo;

   

aantal ingeschreven leden min. 22.000; aantal bezoekers min.300.000; aantal educatieve projecten min. 20; een adequate afstemming met de overige culturele instellingen in Hengelo.

Strategische thema’s 2011 – 2013 Thema 1: de bibliotheek als warenhuis Doelstelling warenhuis: Het bieden van een collectie in de ruime zin van het woord die aansluit op de wensen van de klant en gepresenteerd wordt volgens het winkelprincipe in een gebouw dat goed toegankelijk is en waar het aangenaam vertoeven is. Thema 2: aanvullende dienstverlening van de bibliotheek Doelstelling educatie: Het verrijken van het leesonderwijs, het vergroten van de mediawijsheid en het verbinden van informatiebronnen via een structurele samenwerking tussen school en bibliotheek. Mediawijsheid vergroot de kennis en vaardigheden en de mentaliteit die mensen nodig hebben om bewust, kritisch en actief mee te doen in een wereld waarin media een hoofdrol spelen. Kinderen en volwassenen bieden we hiertoe cursussen en workshops waarbij de nadruk ligt op de doelgroep informatiezwakkere. Doelstelling cultuur: Het verdiepen van de taal als cultuuruiting door een cultureel programma te bieden. In samenwerking met de andere lokale, culturele partners vormgeven van het culturele leven van de stad Hengelo. In samenwerking met lokale groeperingen verdiepen van hun kennis- of interessegebied door het aanbieden van een podium of platform in de (virtuele) bibliotheek.

Bibliotheek en samenleving II Strategische doelen 2010

9

5.

Uitvoering

In de strategie is terug te vinden dat de organisatie te maken krijgt met twee belangrijke pijlers: de bibliotheek als warenhuis en de aanvullende dienstverlening van de bibliotheek. Deze ontwikkeling is in gang gezet bij alle Overijsselse bibliotheken en in die gezamenlijke visie worden werkzaamheden centraal uitgevoerd in een provinciale backoffice. In Overijssel startten we eind 2009 met het gastlenerschap: alle bibliotheekleden in Overijssel kunnen in alle bibliotheken in Overijssel lenen. De logische vervolgstap is de uniformering van tarieven. Ook landelijk wordt de uniformering in de branche ingezet, o.m. is een nieuwe landelijke huisstijl ontwikkeld die we in Hengelo in de komende beleidsperiode zullen implementeren. De hoofdkleuren oranje en grijs gaan we terugzien in de communicatie-uitingen van briefpapier tot aan de gevel. In de bedrijfskleding van onze medewerkers hebben we dit al toegepast. De digitale dienstverlening vormt een belangrijke ondersteuning bij het realiseren van onze strategische doelen. De digitale bibliotheek Nederland incl. de website wordt landelijk/provinciaal ontwikkeld en onderhouden en de lokale bibliotheken zijn hierin volgend. De „social media‟ zoals o.a. Bieblog, Twitter en Hyves worden hierin geïntegreerd. Begin 2011 implementeert Bibliotheek Hengelo de nieuwe webpresence. De bibliotheek als warenhuis Het warenhuis biedt haar producten en diensten in een formule min of meer als standaardpakket aan de lokale klanten aan. Het warenhuis wordt zo efficiënt mogelijk georganiseerd opdat hier een groot rendement behaald wordt. De hoofdprocessen van de lokale bibliotheek als warenhuis zijn: 

Halen&brengen

Het innemen, uitgeven en sorteren van materialen zijn volledig geautomatiseerd, evenals het betalingsverkeer. Het opruimen van materialen wordt grotendeels vervangen door het „displayen‟ en „spiegelen‟ in de kasten waardoor de alfabetische en numerieke opslag plaats maakt voor frontale plaatsing op thema‟s. 

Verleiden

We hebben goed in beeld wie de klanten zijn, de collectie is afgestemd op klantsegmenten. Een presentatie volgens retail-principe biedt de klanten waar ze om vragen en/of verleidt en verrast hen om meer of andere materialen mee te nemen. Onderdelen van het landelijk ontworpen inrichtingsconcept worden in Bibliotheek Hengelo in deze beleidsperiode geïmplementeerd. 

Verrijken

De traditionele informatiebalie verdwijnt. De bibliotheekmedewerker heeft gericht contact met klanten over hun wensen en adviseren hen over media. Diepgaande zoekvragen worden in de provinciale backoffice beantwoord middels een virtueel informatieloket. 

Service

Het uitleenproces en de administratieve taken zijn geautomatiseerd, leden schrijven zichzelf in via internet en betalen gaat via de betaalautomaat. Bij de servicebalie vinden receptietaken plaats: gastvrouwfunctie, informatie over en kaartverkoop cursussen en programma‟s etc. 

Collectioneren

De klantsegmenten bepalen de collectieprofielen. Met behulp van het geautomatiseerde catalogussysteem kan het monitoren op het gebruik van de collectie op provinciaal niveau gebeuren. Ook de aanschaf wordt provinciaal georganiseerd.

Bibliotheek en samenleving II Uitvoering 2010

10

De aanvullende dienstverlening van de bibliotheek Het is met name de aanvullende dienstverlening die de verbinding met de lokale samenleving maakt en de identiteit van Bibliotheek Hengelo bepaalt bovenop het standaardpakket vanuit de formule. In de aanvullende dienstverlening onderscheiden we de taakgebieden educatie en cultuur: 

Educatie; lokale onderwijsinstellingen

We richten ons op het totale onderwijsveld dat in Hengelo actief is. Het primaire onderwijs is lokaal georganiseerd terwijl het voortgezet onderwijs, het ROC van Twente en de Hogeschool Edith Stein ook een regionale functie hebben en/of regionaal zijn georganiseerd. Waar nodig wordt de dienstverlening regionaal opgezet. Voor de ontwikkeling en het onderhouden van de (landelijke / provinciale) standaard producten en diensten steunt Bibliotheek Hengelo op de provinciale backoffice. Dit betekent dat ingezet wordt op de programma‟s Biebsearch (V.O. en ROC) en Biebsearch junior (P.O.). Lokaal ligt de nadruk op onderhouden van de contacten met de onderwijsinstellingen en op het uitvoeren en implementeren van de producten en diensten. Naast het gezamenlijke standaardpakket kan dienstverlening op maat per onderwijsinstelling wenselijk zijn, steeds worden hiertoe indicatoren w.o. aanwezige lokale deskundigheid, omvang van de vraag, lokale samenwerkingsmogelijkheden, budget, status en positie van de te realiseren doelstelling getoetst op haalbaarheid en wenselijkheid in relatie tot de algemene doelstelling van lokale verbinding en verankering met behulp van de educatieve functie van de bibliotheek. Visieontwikkeling inzake het leveren van een bijdrage aan De Brede school c.q. wijknetwerk starten we op met de gemeente. 

Educatie; mediawijsheid

Internet is een belangrijke informatiebron geworden voor thuisraadpleging. In het zoekproces is de bibliothecaris een ondersteuner. We zien dit terug in de ontwikkeling van de mediawijsheid dat op scholen steeds meer aandacht krijgt en waarvoor de bibliotheek het cursusprogramma verzorgt. In de bibliotheek bieden we al jaren cursussen om burgers mediawijs te maken, nu georganiseerd vanuit een cursusbureau van de Twentse stadsbibliotheken, waarbij groepen burgers die extra aandacht behoeven op dit gebied voorrang hebben. 

Cultuur

Bij cultuur gaat het vooral om de lokale programmering van activiteiten samen met burgers, culturele en maatschappelijke instellingen. Waar mogelijk sluiten we aan bij Twentse, provinciale en/of landelijke acties. Naast het bieden van programmering kunnen we lokale netwerken etc. ook een platform bieden door het beschikbaar stellen van vergaderruimten en ons open podium, incl. bijbehorende vergaderfacilitering en catering vanuit het leescafé. In beide gevallen, zowel actief als passief programmering, bestaat de lokale taak uit relatiebeheer, coördinatie en afstemming. De ondersteunende dienstverlening in de bibliotheek Het warenhuis en de aanvullende dienstverlening omvatten de primaire taken van de bibliotheek. Deze taken kunnen alleen uitgevoerd worden als de voorzieningen goed zijn geregeld. Als zelfstandige stichting is de bibliotheek verantwoordelijk voor het beheer van de lokale (digitale) infrastructuur en de gebouwen waarin ze gehuisvest is en deels eigenaar van is. Ook zijn financiën, P&O, kwaliteitszorg en communicatie & PR een lokale verantwoordelijkheid. Wel zullen in toenemende mate onderdelen in de uitvoering gezamenlijk (extern) behartigd worden en beleidsaspecten geformuleerd worden gebaseerd op de uitgangspunten van de landelijke brancheorganisatie en het provinciale netwerkbeleid.

Bibliotheek en samenleving II Uitvoering 2010

11

6.

Medewerkers

De bibliotheek kent een platte organisatiestructuur. Managers vormen de verbindende schakel in de organisatie. Zij zijn verantwoordelijk voor de vertaling van visie, strategie en beleid naar de uitvoering er van in de praktijk. Zij vormen ook de schakel in de persoonlijke ontwikkeling van medewerkers en hoe met besluitvorming wordt omgegaan. De medewerkers van Bibliotheek Hengelo zijn goed opgeleid. De mobiliteit binnen de organisatie is laag en we hebben te maken met een hoge gemiddelde leeftijd en lange en vaste dienstverbanden. De door ons gewenste instroom van jonge medewerkers lijkt vooralsnog geblokkeerd door de verhoogde AOW leeftijd en de economische recessie incl. een verminderde gemeentelijke subsidie. Motivatie en betrokkenheid bij de organisatie vinden we belangrijk evenals plezier hebben in het werk en het werken met elkaar. Dit bereiken we door medewerkers meer verantwoordelijkheid te geven en het blijkt uit het tonen van initiatief. Een open, interne communicatie bewerkstelligt een hoge mate van identificatie met de organisatie. Het ontplooit het talent en zorgt voor een prettige werksfeer om zo organisatorische en individuele doelen te realiseren. Medewerkers hebben toegang tot het Intranet, een communicatiestructuur waarborgt de inbreng van medewerkers en geeft de informatiestromen in de organisatie weer. Een belangrijke vraag die de komende tijd op ons af komt is welke invloed het omvormen van de bibliotheek tot een formuleorganisatie heeft op het HRM-beleid. In de provinciale backoffice gaat het formulemanagement plaatsvinden evenals de ontwikkeling en onderhoud van digitale diensten en van onderwijsproducten. Ook ondersteunende administratieve en logistieke werkzaamheden worden gecentraliseerd w.o. collectioneren en catalogusbeheer. Het provinciale HRM-beleid betreft de implementatie van de centrale backoffice, opleidingen- en competentiemanagement, mobiliteit en organisatieontwikkeling. De organisatorische opbouw van Bibliotheek Hengelo wordt gevormd door de clusters Warenhuis, Aanvullende dienstverlening en Ondersteunende dienstverlening. De terminologie van de clusters heeft vooralsnog de status van „werktitel‟ en is in navolging van de provinciaal gehanteerde terminologie. De clusters Warenhuis en Aanvullende dienstverlening ressorteren elk onder een eigen manager. De Ondersteunende dienstverlening ressorteert onder de directeur, waarbij we de nadere inrichting en aansturing van dit cluster per 2011 helder willen hebben. Naast de indeling in clusters starten we met een projectmatige gestuurde structuur waarin de modules van de (provinciale) formuleorganisatie leidend zijn, elk met een eigen projectleider. Deze modules zijn: bouw & inrichting, HRM, collectie, website, huisstijl en monitoring. Een stuurgroep waarin de projectleiders en de managers en directeur zorgt voor de verbinding onderling en voor de informatievoorziening naar de medewerkers. De provinciale centralisering van werkzaamheden is noodzakelijk in verband met schaalvergroting van product- en dienstverlening en om lokaal een efficiencyslag te maken. Deze ontwikkeling heeft effect op ons huidige functiehuis, enkele traditionele functies zullen lokaal (deels) verdwijnen (w.o. collectioneren, catalogusbeheer, websitebeheer). Ook werkzaamheden met betrekking tot overheadtaken worden meer en meer gecentraliseerd (w.o. Financiën en Personeel&Organisatie). Het karakter van de organisatie verschuift van geheel selfsupporting naar een formuleorganisatie die haar basispakket en -werkzaamheden centraal haalt waardoor het zich volop kan concentreren op het vormgeven van de lokale verbinding.

Bibliotheek en samenleving II Medewerkers 2010

12

7.

Middelen

Collectie In de winkelformule verlaat de bibliotheek het concept van brede collecties als weerspiegeling van de maatschappelijke kennis. Lokale collecties versmallen en worden vooral gericht op grote klantsegmenten. Veel gevraagd materiaal wordt in ruime aantallen aangeschaft (de basiscollectie moet in 95% van de behoefte voorzien). Daarnaast maken we gebruik van een samenwerkingscollectie van het provinciale/landelijke netwerk. De bibliotheek stelt jaarlijks een collectieprofiel op voor het aanschaffen en het saneren van media op basis het lokale beleid. De lokale uitgaven worden plaatselijk aangeschaft. Ondersteuning met statistisch cijfermateriaal over recent leengedrag van media vindt plaats vanuit de formuleorganisatie. Het centrale collectioneringsteam verzorgt het collectioneren, de materialen worden „kastklaar‟ bij de bibliotheek aangeleverd. Het transport van de samenwerkingscollectie en de logistieke beheersing en het tussen bibliotheken verloopt soepel. Spreiding van vestigingen Bibliotheek Hengelo heeft twee vestigingen: Beursplein (de centrale vestiging in het centrum) en Kulturhus Hasselo (filiaal t.b.v. de noordwijken in het kulturhus Hasselo nabij het winkelcentrum Hasseler Es). Beursplein is een uitgebreid warenhuis en filiaal Hasselo is gericht op kinderen en minder mobiele volwassenen. Daarnaast rijdt de bibliobus wekelijks naar Beckum met een collectie gericht op kinderen en ouderen. We bereiken alle bewoners van Hengelose zorgcentra met een regelmatig wisselende collectie. Aan scholen leveren we collecties, ook bezoeken schoolklassen onze bibliotheek. In de komende periode zullen we een visie formuleren op onze rol in de veranderende gemeentelijke inrichting inzake wijknetwerkvorming en de Brede school. Het college van B&W stelt in haar „concept sociale structuurvisie‟ sluiting van het filiaal voor, wij zullen het bereik en de importantie van dit filiaal aan gaan tonen. Communicatie Onze communicatie richt zich op de beeldvorming van de bibliotheek en de positionering van bibliotheekproducten en -diensten. Deels zal deze communicatie worden aangeleverd door de formuleorganisatie en sluiten we aan bij landelijke en provinciale promotionele acties. De externe lokale communicatie is gericht op (potentiële) klanten in de gemeente Hengelo, subsidiënten en samenwerkingspartners. Onze slogan “Bibliotheek Hengelo: informatief en inspirerend en innovatief” vormt de leidraad. Het genereren van lokale persaandacht versterkt onze merknaam. Financiën Kenmerkend voor de komende beleidsperiode zijn bezuinigingen als gevolg van de wereldwijde recessie. Voor 2010 heeft de gemeente de exploitatiesubsidie bevroren op het peil van 2009, voor 2011 en 2012 hebben we de opdracht om een reductie van 5% van de personeelskosten te realiseren. Hiertoe zal de vaste formatie teruggedrongen moeten worden, bij voorkeur via natuurlijk verloop. Daarnaast blijven we derde geldstromen aanboren, door o.a. het indienen van projecten en door de onderwijsinstellingen kwalitatief goede dienstverlening te bieden. Het college van B&W stelt in haar „concept sociale structuurvisie‟ sluiting van het filiaal voor, wij zullen het bereik en de importantie van dit filiaal gaan aantonen.

Bibliotheek en samenleving II Middelen 2010

13

8.

Prestatiedoelstellingen

Thema 1: de bibliotheek als warenhuis Doelstelling warenhuis: Het bieden van collectie incl. dienstverlening die aansluit op de wensen van de klant en gepresenteerd volgens het retailprincipe in een goed toegankelijk gebouw waar het aangenaam vertoeven is. Door toepassing van marketing gaan we meer communiceren en meer verleiden waardoor we meer leden, meer bezoek en meer uitleningen per klant genereren. Resultaat warenhuis in 2013  Het aantal uitleningen (gebruik collectie) neemt toe met 10% ten opzichte van 2009 

Het aantal gebruikers/leden neemt toe met 2% ten opzichte van het aantal in 2009



Het aantal bezoeken in de bibliotheek stijgt met 10% ten opzichte van het aantal in 2009

Thema 2: de aanvullende dienstverlening van de bibliotheek Doelstelling educatie: Verrijken van het leesonderwijs, vergroten van de mediawijsheid en verbinden van de informatiebronnen via een structurele samenwerking tussen school en bibliotheek. Mediawijsheid vergroot de kennis en vaardigheden en de mentaliteit die mensen nodig hebben om bewust, kritisch en actief mee te doen in een wereld waarin media een hoofdrol spelen. Resultaat educatie in 2013  marktaandeel vroegschools- en basisonderwijs: tot 80 – 100% bereik 

marktaandeel voortgezet onderwijs en ROC: tot 50% bereik



aanbod aan onderwijsveld via allianties (Biebsearch en Biebsearch Junior) met mediawijsheid en taal- en leesbevordering als speerpunten



het aantal volwassen deelnemers aan cursussen mediawijsheid consolideert minimaal op het niveau van 2009



profilering van de bibliotheek als mediawijsheidloket waartoe de drie Twentse stadsbibliotheken via allianties (o.m. Seniorweb, Crea) een cursusprogramma ontwikkelen

Doelstelling cultuur: Het verdiepen van de taal als cultuuruiting door een cultureel programma te bieden. In samenwerking met de andere lokale, culturele partners vormgeven van het culturele leven van de stad Hengelo. In samenwerking met lokale groeperingen verdiepen van hun kennisof interessegebied door het aanbieden van een podium of platform in de (virtuele) bibliotheek. Resultaat cultuur in 2013  Het aantal bezoekers van de bibliotheek stijgt met 10% mede dankzij de bezoekers van ons informatief en cultureel programma. Het aanbod activiteiten is in diversiteit en omvang afgestemd op specifieke klantsegmenten (zie bijlage II). 

De verankering in het lokale werkgebied vergroot door: -

een gevarieerd programma met focus op lezen en literatuur (lezingen, cursussen, (kinder) boekenweek, films, etc.);

-

intensivering en uitbreiding van de samenwerking met lokale culturele en maatschappelijke instellingen (debatten, lezingen, cursussen etc.);

-

beschikbaar stellen van vergaderruimten, sfeervolle afsluitbare zaal, open podium incl. vergaderfacilitering en catering vanuit het leescafé.

Bibliotheek en samenleving II Prestatiedoelstellingen 2010

14

9.

Samenvatting

De beleidsperiode 2010 – 2013 blijft Bibliotheek Hengelo de vijf landelijk geformuleerde kernfuncties voor het bibliotheekwerk gebruiken: -

Warenhuis van kennis en informatie

-

Centrum voor ontwikkeling en educatie

-

Encyclopedie van kunst en cultuur

-

Inspiratiebron van lezen en literatuur

-

Podium voor ontmoeting en debat

Twee strategische thema‟s vormen de kapstok voor de te ontplooien activiteiten tot 2013 en geven invulling aan deze vijf kernfuncties. De bibliotheek als warenhuis: de fysieke vestigingen van de bibliotheek bieden een assortiment dat is afgestemd op de wensen en behoeften van de strategische doelgroepen. In producten en diensten waar beperkt vraag naar is voorziet het netwerk. De uitvoering vindt plaats volgens het retailprincipe en is georganiseerd vanuit een formulemanagement, eveneens op netwerk niveau. Onderdelen van het formulemanagement zijn o.a. het collectiemanagement en het ontwikkelen en onderhouden van een aantrekkelijke website. De aanvullende dienstverlening van de bibliotheek: de bibliotheek doet meer dan alleen het aanbieden van een collectie om te lenen en voor informatieverwerving. Ze vormt een culturele poot in het lokale landschap en is een belangrijke samenwerkingspartner voor het onderwijs waar het gaat om taal- en leesbevordering en het aanleren van informatievaardigheden. Samenwerking is het sleutelbegrip voor het realiseren van de doelstellingen. Beide strategische thema‟s zijn verbonden met de ontwikkeling van een Provinciale Backoffice door het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken. In de opzet van de Overijsselse bibliotheken vindt productontwikkeling en -onderhoud vooral plaats op netwerkniveau. Op lokaal niveau ligt de nadruk op relatiemanagement en coördinatie gericht op de lokale situatie en op uitvoering en implementatie van de producten en diensten die van de gezamenlijke backoffice zijn afgenomen. Daarnaast vindt lokaal uitvoering en promotie van culturele activiteiten plaats die deels ook zelf ontwikkeld worden. Afstemming lokaal en provinciaal is cruciaal op alle beleidsterreinen en heeft gevolgen voor medewerkers, collectie, innovatie, communicatie en financiën. Daar waar mogelijk ondersteunen de Twentse stedelijke bibliotheken elkaar. Financiën: kenmerkend voor de komende beleidsperiode zijn bezuinigingen op de gemeentelijke subsidie als gevolg van de wereldwijde recessie. De opdracht is een reductie van 5% van de personeelskosten wat een krimp van de vaste formatie betekent, natuurlijk verloop en een versnelde efficiencyslag door het centraliseren van werkzaamheden zal uitkomst moeten bieden. Naast kostenbeheersing proberen we inkomsten te verhogen, o.a. door verhoging van de tarieven, dit is tevens een gevolg van de uniformering van de bibliotheektarieven (per provincie). Ook blijven we ons inzetten om derde geldstromen aan te boren, door o.a. het indienen van projecten en door de onderwijsinstellingen kwalitatief goede dienstverlening te bieden. Het mogelijk gemeentelijke voornemen om het filiaal te sluiten hebben we nog niet doorgerekend, het zal onze organisatie nogal „op z‟n kop zetten‟ en zal veel energie van zowel de klanten als de medewerkers vragen.

Bibliotheek en samenleving II Samenvatting 2010

15

10. Bijlage 1: Externe analyse Landelijke ontwikkelingen Het bibliotheekwerk is sterk in beweging. Elkaar snel opvolgende technische ontwikkelingen zijn van grote invloed en de sector zal adequaat moeten reageren. In april 2008 verscheen een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau over de openbare bibliotheek tien jaar van nu. Het SCP komt met drie scenario‟s: een waarschijnlijke, een mogelijke en een wenselijke toekomst. Het wenselijke scenario schrijft een verdere digitalisering, meer daadkracht in de branche en samenwerking van branche met de drie overheidslagen voor. De branche ging aan de slag. Per 2010 is de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) opgesplitst in een branchevereniging (inclusief de werkgeversorganisatie WOB), een Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), verzorgt in opdracht van het ministerie de ontwikkeling en uitvoering van producten en diensten, en Bibliotheek.nl t.b.v. de digitalisering van Bibliotheek Nederland. Eind 2009 ondertekenden branche en overheden de Bibliotheekcharter waarin voorwaarden voor de lokale bibliotheken: 

financiële rolverdeling overheden



landelijke regie op vormgeving nieuwe digitale bibliotheek



verplichting tot het vormen bibliotheeknetwerken op lokaal, provinciaal en landelijk niveau



collectiebeleid met als uitgangspunt de collectie Nederland en de certificering

Provinciale ontwikkelingen De Overijsselse bibliotheken schreven in 2008 het Meerjarenplan 2008–2011 „De Tom Tom van bibliotheekvernieuwing‟ met als programmalijnen: 

Verbeteren, verbreden en verdiepen van de dienstverlening aan bestaande en nieuwe klanten



Versterken van de digitale en fysieke toegangspoortfunctie



Provinciale collectie en Provinciale backoffice



Een op de strategie afgestemd gezamenlijk HRM-beleid

Naast de inhoudelijke samenwerking vindt een proces van bestuurlijke netwerkvorming plaats die de lokale autonomie als uitgangspunt neemt, maar de vrijblijvendheid binnen het netwerk moet doen verminderen. De doelstelling is eenduidig en daadkrachtig optreden. Regionaal werken de Twentse stadsbibliotheken Almelo, Enschede en Hengelo samen met als missie “de organisaties tot een hoger kwaliteitsniveau te brengen, de mogelijkheden voor efficiënter werken te benutten en de organisaties afzonderlijk minder kwetsbaar te maken door kennisdeling. Het gaat er om de klant beter van dienst te kunnen zijn”. De speerpunten zijn: 

cursusbureau mediawijsheid



overleg digitale ontwikkelingen



programmabureau maatschappelijke en culturele programmering



gezamenlijke benadering van het voortgezet onderwijs, m.n. ROC van Twente

Lokale ontwikkelingen De bibliotheek is binnen het gemeentelijk beleid aangemerkt als een culturele kernvoorziening. In maart 2010 hebben gemeenteraadverkiezingen een nieuwe beleidsperiode ingeluid met een nieuwe gemeenteraad en college van B&W. In de komende beleidsperiode zal mogelijke beperking in de bekostiging als gevolg van de wereldwijde recessie een agendapunt zijn.

Bibliotheek en samenleving II Bijlage 1: Externe analyse 2010

16

11. Bijlage 2: Interne analyse Eind 2009 zijn we gestart met de voorbereidingen voor de strategie van de komende jaren. In een aantal brainstormsessies heeft het MT met de beleidsadviseurs en de Raad van Toezicht de kernactiviteiten voor de komende jaren vastgesteld en hebben we de visie en strategische doelstellingen geformuleerd. Tijdens algemene personeelsvergaderingen is besproken welke consequenties deze keuzes hebben voor de organisatie en de medewerkers. In 2007 is door Elsbeth Meijjer Cultuuronderzoeken een klant- en imago onderzoek uitgevoerd voor alle openbare bibliotheken in Nederland. De uitkomsten van dit onderzoek hebben geresulteerd in het Handboek voor de openbare bibliotheken in Nederland: De klant is Koningin. In dit Handboek staan de verschillende doelgroepen van de openbare bibliotheken beschreven met hun wens- en leengedrag. Op basis van de onderzoeksgegevens is invulling gegeven aan de Overijsselse marketingstrategie van het winkelconcept. Deze strategie is inmiddels op landelijk niveau opgepakt. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de klanten in de steden diverser en anders van samenstelling zijn dan de klanten in de dorpen. Dit betekent dat er voor bibliotheken verschillende formule concepten ontwikkeld worden. In 2008 heeft Bibliotheek Hengelo een marktonderzoek laten uitvoeren waarbij gekeken is naar het gebruik van de bibliotheek, de bezoekersstromen en de marktpositie. Dit marktonderzoek onderschrijft de uitkomsten van het klant- en imago-onderzoek van 2007. Het onderzoek geeft ook de marktpositie, het publieksbereik van de dienstverlening, weer van de bibliotheek Het klant- en marktonderzoek benoemt de doelgroepen van Bibliotheek Hengelo als volgt: 

Bevolkingsgroepen die moeilijk meekomen in de informatiesamenleving, de zogenaamde “informatiezwakkeren”, zoals inburgeraars en laaggeletterden



Jeugd en jongeren



Huidige en (potentiële) volwassen klanten: -

Cultuurgenieters (volgens segmentatiemodel)

-

Dynamische gezinnen (volgens segmentatiemodel)

-

Traditionele gezinnen (volgens segmentatiemodel)

Deze doelgroepen vormen de basis voor het ontwikkelen van de producten en diensten. Een assortimentsprofiel beschrijft het gewenste productenaanbod per doelgroep. Dit betekent dat we per doelgroep de gewenste collectie, services en programmering beschrijven. In 2010 heeft Bibliotheek Hengelo opnieuw een Klanttevredenheid onderzoek laten uitvoeren. Dit onderzoek is vergeleken met het onderzoek van vier jaar daarvoor. We kunnen constateren dat onze klanten flink tevreden zijn en ons een algemeen rapportcijfer van 8,1 toekennen. Natuurlijk kan het altijd beter, vanuit een verbeterplan zullen we blijven werken aan de tevredenheid van onze klanten.

Bibliotheek en samenleving II Bijlage 2: Interne analyse 2010

17