AMBER VAN HOUDT | 1606844 | SEMINAR
ONDERZOEKSVERSLAG DATAVISUALISATIE VOOR KLEURENBLINDEN
ONDERZOEKSVERSLAG DATAVISUALISATIE VOOR KLEURENBLINDEN
Cursusnaam Dream Discover Do (Seminar) Cursuscode JDE-SVISE.3V-13 Jaar 2014 - 2015 Docente Marion de Rijk Student Amber van Houdt Studentnummer 1606844
INHOUDSOPGAVE
4
Inleiding
5 5
Onderzoek Wat is kleurenblindheid? Werking oog Oorzaak Behandeling
7
Welke soorten kleurenblindheid bestaan er? Dichromatopsie Anomale Trichromatopsie Monochromatopsie Achromatopsie
9
Wat is belangrijk tijdens designen voor kleurenblinden?
11
Wat is de huidige vorm van de Londense metrokaart?
13
Conclusie
14
Bibliografie
15
Bijlage
3
INLEIDING
Kleur is niet alleen belangrijk voor het mooie beeld, maar kleur speelt ook een belangrijke rol bij het verstrekken van informatie aan mensen. Denk bijvoorbeeld aan infographics en datavisualisaties, waar informatie vaak weergegeven wordt in grafieken met verschillende kleuren in plaats van in tekst. Voor kleurenblinden kan het gebruik van bepaalde kleuren nog wel eens voor problemen zorgen. Met de verkeerde kleurencombinatie kan het maar zo dat een kleurenblinde de grafiek of kaart niet goed af kan lezen. De metrokaart van de Underground in Londen ziet er voor een niet-kleurenblinde erg overzichtelijk uit. De verschillende metrolijnen hebben elk een andere kleur, waardoor de lijnen makkelijk uit elkaar te houden zijn. Voor een kleurenblinde kan deze kaart juist erg onduidelijk zijn. Als CMD-er speelt kleurgebruik natuurlijk een grote rol. Elke uiting die maakt heeft een bepaald pallet aan kleuren. Je wilt met je uiting iedereen kunnen bereiken en de juiste informatie kunnen overbrengen. Zeker bij belangrijke informatiebronnen als metrokaarten, is het belangrijk dat de informatie voor iedereen te begrijpen is. Ik vind het daarom interessant om te onderzoeken wat de beste manier is om metrokaarten te ontwerpen voor kleurenblinden, om te voorkomen dat ze de weg kwijt raken onder de grond van Londen. Hieronder mijn hoofdvraag en deelvragen: Hoe kan ik de metrokaart van de Londense Underground kleurenblind-proof maken? - Wat is kleurenblindheid? - Welke verschillende vormen van kleurenblindheid bestaan er? - Wat is de huidige vorm van Londense metrokaarten? - Wat is belangrijk tijdens het ontwerpen van (metro)kaarten voor kleurenblinden?
4
ONDERZOEK | DEELVRAAG 1 WAT IS KLEURENBLINDHEID? Kleurenblindheid, ook wel Daltonisme genoemd, werd in 1794 voor het eerst beschreven door een beroemde wetenschapper die het opstellen van de atoomtheorie op zijn naam heeft staan, alsmede onderzoek verrichtte naar gasdruk. Deze onderzoeker heette John Dalton en hij was zelf kleurenblind voor rood en groen. In die tijd had men nog geen idee waar het verschijnsel vandaan kwam maar Dalton meende dat het was ontstaan door een blauwe verkleuring van het glasachtig lichaam in zijn ogen. Dalton gaf wetenschappers de opdracht om na zijn overlijden zijn ogen te verwijderen en te onderzoeken, maar er werd geen verkleuring gevonden. Wel bleek later uit zijn DNA dat er vermoedelijk sprake was van rood/groen kleurenblindheid. (Mens en Gezondheid Info, 2015) Het kenmerk van kleurenblindheid is het niet of minder goed waarnemen en onderscheiden van kleuren. Dit kan één kleur zijn, maar ook alle kleuren kunnen problemen opleveren. Bovendien is het mogelijk dat de kleurennuances niet worden onderscheiden, maar de kleuren zelf wel. De meest voorkomende vorm van kleurenblindheid maakt het onmogelijk om een goed onderscheid te maken tussen rood en groen. Om te weten hoe dit ontstaat, is het belangrijk om eerst te weten hoe je oog werkt.
Het netvlies Deze laag van je ogen bevat zenuwvezels en zogenaamde fotoreceptoren. In je netvlies bevinden zich twee verschillende fotoreceptoren: kegeltjes en staafjes. De staafjes om zwart-wit en grijstonen waar te nemen en de kegeltjes stellen je in staat om kleuren te zien. In principe heeft ieder mens drie typen kegeltjes, waarmee de drie verschillende hoofdkleuren afzonderlijk kunnen worden herkend: - 65% van je kegeltjes zijn gevoelig voor rood. - 33% van je kegeltjes zijn gevoelig voor groen. - 2% van je kegeltjes zijn gevoelig voor blauw. Deze kegeltjes liggen verspreid over je netvlies. De combinatie van de informatie van verschillende kegeltjes zorgen ervoor dat je normaal gesproken alle kleuren waar kunt nemen. De kegeltjes waarmee we blauw kunnen waarnemen, absorberen licht met een golflengte van ongeveer 443 nanometer. Voor het zien van groen absorberen andere kegeltjes een golflengte van ongeveer 544 nanometer. En de laatste kegeltjes absorberen licht met een golflengte van 570 nanometer, waardoor we rood kunnen zien. Bij elke kleur die we zien, worden alle kegeltjes in meer of mindere mate geactiveerd waardoor we uiteindelijk 7 tot 10 miljoen kleurtinten kunnen onderscheiden. (Kennislink, 2015)
HET OOG Je ogen hebben verschillende belangrijke onderdelen. Globaal gezien bestaat je oog uit drie basislagen: De oogrok De oogrok is de buitenste laag van je ogen. Deze laag is hard en verbonden met de verschillende oogspieren. De oogrok is bijna helemaal ondoorzichtig, het is het witte deel van je oog. Alleen het voorste deel van je oogrok is doorzichtig, hier zit je hoornvlies. Achter het hoornvlies en tussen de oogrok zit de iris. Het vaatvlies In deze middelste laag bevinden zich allerlei bloedvaten. Aan de voorkant van je oog gaat het vaatvlies over in spiervezels die verbonden zijn met je lens. Deze spiervezels kunnen ook de vorm van je lens bepalen. 5
Er is sprake van kleurenblindheid als: - Eén van de drie kegeltypen niet goed functioneert - Eén van de drie kegeltypen niet aanwezig is - Eén van de drie kegeltypen beschadigingen heeft. Omdat één kegeltype niet werkt valt er een basiskleur weg, waardoor er met de twee overgebleven kegeltypes een kleurperceptie wordt samengesteld. Iets dat oorspronkelijk bijvoorbeeld paars van kleur is, lijkt rood als de kleur blauw niet meer wordt herkend. (Gezondheidsplein Ogen, 2015) (Mens en Gezondheid, 2015) OORZAAK VAN KLEURENBLINDHEID De oorzaak van kleurenblindheid is een erfelijke afwijking. Kleurenblindheid is meestal een aangeboren afwijking. Slechts in enkele gevallen is de stoornis het gevolg van een oogziekte. (Gezondheid.be , 2015) De informatie(genen) voor de groene en rode fotopigmenten bevinden zich op het X-chromosoom. Alleen door een ‘fout gen’ op het X-chromosoom kan de ziekte worden doorgegeven. Mannen hebben maar één X-chromosoom en zijn kleurenblind wanneer het foute gen zich op dit chromosoom bevindt. Vrouwen hebben twee X-chromosomen en bij vrouwen treedt alleen kleurenblindheid op als beide X-chromosomen de fout bevatten. Als maar één X-chromosoom de fout bevat, ben je als vrouw draagster. Je kunt de ziekte dan wel doorgeven aan je kinderen, maar je bent zelf niet kleurenblind. Omdat kleurenblindheid via het X-chromosoom overerft, zijn mannen vaker kleurenblind dan vrouwen. 1 op 12 mannen zijn kleurenblind en maar 1 op 250 vrouwen zijn kleurenblind. (Gezondheidsplein Kleurenblindheid, 2015) De rood/groen kleurenblindheid komt het meest voor. De ongevoeligheid voor de kleur groen komt voor bij 1% van de kleurenblinden, daarbij heeft 5% een verminderd gevoel voor groen. Bij de kleur rood is het zeldzamer, 1% ziet de kleur helemaal niet, en 1% heeft er grote moeite mee. Ongevoeligheid voor 6
blauw is uiterst zeldzaam, en volledige kleurenblindheid, dus een waarneming van een grijze wereld, is zelfs nog zeldzamer: In Nederland circa 200 mensen. BEHANDELING Er is geen behandeling mogelijk die zorgt dat je van kleurenblindheid kunt genezen. Over het algemeen kunnen mensen probleemloos leven met deze aandoening. Kleine aanpassingen kunnen grote problemen voorkomen, zoals het nummeren van kleuren of de kleurnaam aanbrengen op bijvoorbeeld potloden en stiften.
ONDERZOEK | DEELVRAAG 2 WELKE SOORTEN KLEURENBLINDHEID BESTAAN ER? Eigenlijk is kleurenblindheid geen goede benaming, omdat het meestal gaat om kleurenzwakte of ook wel een gestoord kleurenzicht. Meestal werkt maar één soort kegeltje niet goed, bijvoorbeeld die voor groen of die voor rood. Je ziet dan wel kleuren maar je ziet ze anders. Als twee soorten kegeltjes niet werken is dat al zeldzaam. Net als de kleurenblindheid voor blauw, een afwijking die even vaak voorkomt bij mannen als bij vrouwen. Wie normaal kleuren ziet heet een trichromaat.
ANOMALE TRICHROMATOPSIE Dit is een afwijkend driekleurenzicht waarbij de ogen minder gevoelig zijn voor één kleur. Alle kegeltjes werken wel, maar niet alle kegeltjes zijn even gevoelig. Hierdoor kan de kleurbeleving toch beïnvloed worden. Een verschuiving van de gevoeligheid van het groene kegeltje (Deuteranomalie) is de meest voorkomende vorm.
Er kunnen verschillende soorten van kleurenblindheid onderscheiden worden: DICHROMATOPSIE Dit is een afwijking waarbij de ogen totaal ongevoelig zijn voor een bepaalde kleur. Twee kegeltjes werken wel. De derde variant van deze afwijking, tritanopie, is dusdanig zeldzaam dat er nog weinig van bekend is. Het vermoeden bestaat dat niet alleen het fotopigment mist, maar ook de kegeltjes.
Op het plaatje van links naar rechts: - Normaal kleurenzien of trichromatopsie - Protanomalie: Storing van de kleur rood. - Deuteranomalie: Storing van de kleur groen. - Tritanomalie: Storing van de kleur blauw (zeldzaam).
Op het plaatje van links naar rechts: - Normaal kleurenzien of trichromatopsie -
Protanopie: Waarneming rood afwezig, dan heb je moeite met het onderscheiden van blauwe en groene, en rode en blauwe kleuren.
-
Deuteranopie: Waarneming groen afwezig, dan heb je problemen bij het onderscheiden van vooral de kleuren rood en groen.
-
Tritanopie: Waarneming blauw afwezig (zeldzaam), dan heb je moeite om de kleuren blauw en groen, en geel en violet uit elkaar te houden. 7
MONOCHROMATOPSIE Hierbij werkt maar één van de drie soorten kegeltjes. Welk kegeltje werkt, bepaalt de naam. Bij ‘Rode kegel monochromatopsie’ werken alleen de rode kegeltjes, bij ‘Groene kegel monochromatopsie’ werken alleen de groene kegeltjes en bij ‘Blauwe kegel monochromatopsie’ werken alleen de blauwe kegeltjes. Ook monochromatopsie is een zeldzame afwijking. ACHROMATOPSIE Er bestaat nog een zeldzame vorm die moet worden onderscheiden van andere typen kleurenblindheid, namelijk de totale kleurenblindheid. Deze vorm heet ook wel ‘typische achromatopsie’ en komt bij minder dan 1% van de mensen voor. In dit geval wordt geen enkele kleur waargenomen. Alles is in meer of mindere mate zwart, wit of grijs. Geen van de drie soorten kegeltjes functioneert. Mensen met achromatopsie zijn niet alleen totaal kleurenblind en bovendien slechtziend (ze zien slechts 10% van wat normaal zienden kunnen zien), maar kunnen ook zeer slecht tegen veel licht. Om die reden dragen ze vaak getinte glazen of een donkere bril.
Op het plaatje van links naar rechts: - Normaal kleurenzien of trichromatopsie - Achromatopsie
8
Hieronder staat een tabel waarin voor elk van de verschillende stoornissen is aangegeven in welke mate ze voorkomen bij de man en vrouw (Dunyagoz, 2015), (Kleurenblindheid, 2015), (Colourblind Awareness, 2015), (Accessibility, 2015).
ONDERZOEK | DEELVRAAG 3 WAT IS BELANGRIJK TIJDENS HET DESIGNEN VOOR KLEURENBLINDEN? 1 op 12 mannen zijn kleurenblind en 1 op 250 vrouwen zijn kleurenblind. Het is dus zeer aannemelijk dat een kleurenblind persoon wel eens de Underground neemt in Londen en ook gebruik zou willen maken van de metrokaart. Volgens Usability.nl is het voor kleurzienden is makkelijk om door middel van kleur te communiceren. Maar als je rekening wilt houden met kleurenblinden, is het verstandig om in je communicatie naast kleur ook andere manieren van communicatie te gebruiken, zoals vormgeving.
Een ander voorbeeld is de ranglijst van de Barclays Premier League. Deze tabel laat zien op welke positie elk team staat in de competitie en er staat ook een kolom in met ‘de laatste 10 wedstrijden’ die gespeeld zijn. Groen is als de wedstrijd gewonnen is, grijs als het een gelijkspel geworden is en rood als de wedstrijd verloren is. Voor een niet kleurenblinde is dat een duidelijk verschil, maar zoals je in het voorbeeld hieronder kunt zien, is het verschil tussen winst en verlies voor een kleurenblinde helemaal niet duidelijk. (We Are Colorblind, 2012)
De huidige trend is om informatie zo plat mogelijk weer te geven; flat design. In deze trend wordt er geen schaduw meer gebruikt. De vormgeving is alleen op basis van kleurvlakken. Wanneer de kleuren niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn, kan informatie en structuur aan een kleurenblinde voorbij gaan. Een manier waarop je dit zou kunnen oplossen, is om te zorgen dat de kleurvlakken niet de enige manier zijn waarop de vormen van elkaar te onderscheiden zijn. Gebruik daarnaast lijnen, texturen, patronen en symbolen om de verschillen tussen de vlakken weer te geven. Een voorbeeld van moeilijk te onderscheiden vlakken, zijn de grafieken van Google Analytics. Voor kleurenblinden kunnen de rode en groene kleuren vrijwel identiek zijn, waardoor het lijkt alsof deze groepen iets met elkaar te maken hebben en dat maakt het moeilijker de grafiek te lezen. Een textuur of patroon zou voor hen duidelijker het onderscheid laten zien. (Usability.nl, 2014)
Voorkom ook kleurencombinaties die voor de meest voorkomende kleurenblind-varianten moeilijk te onderscheiden zijn, zoals: - - - - - - - - -
Rood en groen Blauw en geel Groen en bruin Blauw en paars Groen en blauw Licht groen en geel Blauw en grijs Groen en grijs Groen en zwart
9
We are Colorblind.com heeft voor de verschillende kleurencombinaties ook een onderscheid gemaakt in hoeverre ze het ‘gevaarlijkst’ zijn om te gebruiken bij een ontwerp. (We Are Colorblind, 2015)
10
ONDERZOEK | DEELVRAAG 4 WAT IS DE HUIDIGE VORM VAN DE LONDENSE METROKAART? De metro is een van de makkelijkste manier om te reizen binnen Londen. De metro is het meest gebruikte vervoermiddel in de stad, dagelijks transporteert de Tube meer dan een miljoen passagiers. Het is verreweg het oudste metrostelsel ter wereld, de eerste lijn werd geopend in 1863. De officiële benaming van het netwerk is Underground, maar in de volksmond spreekt men vaak van the Tube. Het metrostelsel telt 275 stations en is in totaal 408km lang. Daardoor is er In het centrum altijd wel een metrostation op loopafstand in de buurt. Het metrostelsel van Londen is ingedeeld in 6 zones. Zone 1 is het centrum en de verste metrostations bevinden zich in zone 6. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is bij het stads- en streekvervoer, zijn er geen lijnnummers. De verschillende lijnen hebben een kleur en een naam. Verder hebben veel lijnen met dezelfde naam verschillende eindpunten, zodat het belangrijk is ook op de eindbestemming te letten. (Your Opi, 2015) (Dit is Londen, 2015) (Wikipedia Metro van Londen, 2015) Hiernaast de kaart van de metro met de legenda van de verschillende lijnen. In de bijlage zit een uitvergrote versie van deze kaart.
11
Coblis (Color Blindness Simulator) is een online kleurenblindheid simulator, waarbij je kunt kijken hoe jou ontwerp eruit ziet bij een bepaald type kleurenblindheid. Ik heb de metrokaart en de legenda van hierboven met behulp van de Coblis simulator om laten zetten. (Coblis, 2015) Kleurenblinden met de afwijking Dichromatopsie zien de metrokaart ongeveer op deze manier:
12
Je zietv dat de lijnen Bakerloo, Central en Metropolitan nu sterk op elkaar qua kleur. Hetzelfde geldt voor de lijnen Circle en East Londen, en District, Piccadilly en Victoria. Je kunt je voorstellen dat het op deze manier lastig wordt om bijvoorbeeld de Bakerloo lijn te vinden op de kaart. Voor hetzelfde geld beland je aan de andere kant van Londen.
CONCLUSIE
Uit het onderzoek is gebleken dat kleurenblindheid geen zeldzaam probleem is dat maar een aantal mensen op deze wereld aangaat. Uit het onderzoek is namelijk gebleken dat 1 op de 12 mannen en 1 op de 250 vrouwen deze afwijking aan hun ogen hebben. De metro is het meest gebruikte vervoermiddel in Londen, dagelijks transporteert de Underground meer dan een miljoen passagiers. Het is dus zeer aannemelijk dat een kleurenblind persoon ook wel eens de Underground neemt in Londen en ook gebruik wil maken van de metrokaart. De metrokaart in Londen maakt gebruik van verschillende kleuren voor de verschillende lijnen. Een paar van deze kleuren zijn voor kleurenblinden met de afwijking Dichromatopsie bijna niet te onderscheiden en wanneer de kleuren niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn, kan de informatie en structuur aan een kleurenblinde voorbij gaan. Het is dus belangrijk dat hier een verandering in komt. Een manier waarop je dit zou kunnen oplossen, is om te zorgen dat de kleurvlakken niet de enige manier zijn waarop de vormen van elkaar te onderscheiden zijn. Gebruik daarnaast lijnen, texturen, patronen en symbolen om de verschillen tussen de vlakken weer te geven. Als ik toch gebruik wil maken van alleen kleur, kan ik de kleuren het beste zichtbaar maken voor kleurenblinden door een groot contrast te creëren in kleurintensiteit, verzadiging en helderheid. Een lichte kleur rood en een hele donkere keur groen zijn bijvoorbeeld makkelijk te onderscheiden doordat deze als een lichte en donkere kleur wordt waargenomen. We are Colorblind.com heeft voor de verschillende kleurencombinaties ook een onderscheid gemaakt in hoeverre ze het ‘gevaarlijkst’ zijn om te gebruiken bij een ontwerp:
13
ONTWERPEN VAN DE KAART
Nu ik onderzoek heb gedaan naar kleurenblindheid en de manier waarop je het beste kunt ontwerpen voor kleurenblinden, kan ik zelf een kleurenblinden-proof metrokaart ontwerpen. Ik heb besloten om een kaart te maken in grijstinten en met verschillende patronen en texturen. Dit omdat de metrokaart dan voor elk type kleurenblindheid af te lezen is. Er zijn twaalf metrolijnen die allemaal van elkaar moeten verschillen. Ik ben eerst gaan onderzoeken welke patronen het meest duidelijk zijn, ook als de kaart ver is uitgezoomd. Ik heb eerst ruitjes en rondjes geprobeerd, zoals je in het voorbeeld hieronder kunt zien. Van dichtbij ziet dit er heel verschillend uit, maar zodra je uitzoomt zie je geen verschil meer tussen de twee lijnen. Dit is natuurlijk niet de bedoe- 1 ling en daarom heb ik ervoor gekozen om de rondjes kleiner te maken en van de ruitjes driehoeken te maken.
2
Niet te onderscheiden
Beter te onderscheiden
14
Daarnaast heb ik ook gebruik gemaakt van verschillen in kleurintensiteit. Ik heb daarom ook voor grijze metrolijnen gekozen. Ik heb verschillende tinten grijs gebruikt, om zo het beste verschil te krijgen, zonder dat de kaart hierdoor onduidelijk wordt. Ik heb een test uitgevoerd met de al eerder in dit onderzoeksrapport genoemde Coblis (Color Blindness Simulator). Op het plaatje hieronder kun je zien welke tinten grijs ik gebruikt heb in de test. Ik heb uiteindelijk de tweede kleur grijs gekozen (#babdc3). De eerste tint heeft wel een goed kleurverschil met het zwart, maar is bijna niet af te lezen op een witte achtergrond. De laatste twee hebben een te klein kleurverschil, waardoor ze, zeker wanneer de kaart is uitgezoomd, niet erg duidelijk te onderscheiden zijn. 3
4
Vervolgens heb ik ook gekeken welke lijnen elkaar kruisen of een tijdje langs elkaar op gaan op de metrokaart. Vooral Hammersmith & City, Metropolitan en Circle liggen lang naast elkaar. Als je hier drie ‘open’ ontwerpen voor gebruikt, wordt het vrij onoverzichtelijk, zoals je op het plaatje hieronder kunt zien.
Ik heb er daarom voor gekozen om in het midden een ontwerp te maken met meer zwart dan wit. Hierdoor zijn de drie lijnen weer makkelijk te onderscheiden.
Hieronder de uiteindelijke lijnen die ik ontworpen heb. Deze lijnen heb ik in illustrator gemaakt. Ik heb de oorspronkelijke kaart lijn voor lijn overgetrokken om tot het resultaat te komen dat je in de bijlage kunt vinden.
15
BRONNEN
Accessibility. (2015, 5 14). Opgehaald van Effectief Met Kleur: https://www.accessibility.nl/kennisbank/artikelen/kleuren/kleurenblind Coblis. (2015, 5 15). Color Blindness Simulator. Opgehaald van http://www.color-blindness.com/coblis-color-blindness-simulator/ Colourblind Awareness. (2015, 5 14). Opgehaald van Types of Colourblindness: http://www.colourblindawareness.org/colour-blindness/types-of-colour-blindness/ Design Shack. (2010, 7 28). Designing for Colorblind Users. Opgehaald van http://designshack.net/articles/accessibility/tips-for-designing-for-colorblind-users/ Dit is Londen. (2015, 5 15). Opgehaald van https://www.ditislonden.nl/vervoer/ metro Dunyagoz. (2015, 5 14). Opgehaald van Kleurenblindheid: http://nl.dunyagoz. com/overige-methoden/kleurenblindheid.html Gezondheid.be . (2015, 5 14). Kleurenblindheid. Opgehaald van http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=3174 Gezondheidsplein Kleurenblindheid. (2015, 5 14). Kleurenblindheid. Opgehaald van http://www.gezondheidsplein.nl/aandoeningen/kleurenblindheid/ item33612 Gezondheidsplein Ogen. (2015, 5 14). Menselijk Lichaam Ogen. Opgehaald van http://www.gezondheidsplein.nl/menselijk-lichaam/ogen/item45073 Kennislink. (2015, 5 14). Opgehaald van Blind voor Kleurenblindheid: http:// www.kennislink.nl/publicaties/blind-voor-kleurenblindheid Kleurenblindheid. (2015, 5 14). Kleurenblindheid Soorten. Opgehaald van http:// www.kleurenblindheid.nl/kleuren/soorten.shtml 16
Mens en Gezondheid Info. (2015, 5 14). Opgehaald van Alles over Kleurenblindheid: http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ziekten/8493-alles-over-kleurenblindheid.html Mens en Gezondheid. (2015, 5 14). Kleurenblindheid Oorzaak. Opgehaald van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/99735-hoe-wordt-kleurenblindheid-veroorzaakt.html#is-er-een-behandeling Meulen, N. van der. (2014, 6 14). Kleurenblind Proof. Opgehaald van usability.nl: http://www.usability.nl/2014/is-jouw-website-kleurenblind-proof/ Usability.nl. (2014, 6 3). Kleurenblind. Opgehaald van http://www.usability. nl/?s=kleurenblind We Are Colorblind. (2012, 6 1). Opgehaald van BBC Online Soccer Tables: http:// wearecolorblind.com/example/bbc-online-football-tables/ We Are Colorblind. (2015, 2 13). Opgehaald van Design Considerations: http:// understandinggraphics.com/design/designing-for-color-blindness/ Webdesign Tuts+. (2011, 7 22). Opgehaald van Designing for a Colorblind Person: http://webdesign.tutsplus.com/articles/designing-for-and-as-a-color-blindperson--webdesign-3408 Wikipedia Metro van Londen. (2015, 5 15). Wikipedia. Opgehaald van http:// nl.wikipedia.org/wiki/Metro_van_Londen Your Opi. (2015, 5 15). Openbaar Vervoer Londen. Opgehaald van http://www. youropi.com/nl/londen/article/openbaar-vervoer-33-11
BIJLAGE 1 - OORSPRONKELIJKE KAART
17
BIJLAGE 2 - KLEURENBLINDEN-PROOF KAART Epping
Chesham
Chalfont & Latimer
Amersham
Theydon Bois Watford
High Barnet
Cockfosters
Croxley
Totteridge & Whetstone
Oakwood
Chorleywood Rickmansworth
Woodside Park
Moor Park Mill Hill East
Northwood West Ruislip Hillingdon
Ruislip Ruislip Manor
Uxbridge
Ickenham
Eastcote
Ruislip Gardens
Rayners Lane
Colindale
Kenton
Harrowon-the-Hill West Harrow
Northwick Park
Queensbury
Preston Road
Kingsbury
South Harrow
Neasden Wembley Park
Wembley Central Sudbury Hill
Stonebridge Park
Sudbury Town
Willesden Junction
Northolt
Hampstead
Chalk Farm
Finchley Road
Queen’s Park
Paddington
Westbourne Park
Latimer Road
Ealing Broadway
West Acton
North Acton
Shepherd’s Bush
Edgware Road Marylebone
Baker Street
Holland Park
Wood Lane
Northfields Boston Manor
Acton Town
Marble Arch
Becontree Upney
Farringdon Barbican
Upton Park Bow Road
Plaistow
Bromleyby-Bow Aldgate East
St. Paul’s
Holborn
Mile End
Moorgate
Bank
West Ham
Stepney Green Whitechapel
Aldgate
Covent Garden Leicester Square
Piccadilly Circus
Cannon Street Mansion House
Victoria
Bethnal Green
Liverpool Street
Chancery Lane
Tottenham Court Road
East Ham Old Street
Euston Square Russell Square
Green Park
Gloucester Road
Elm Park
Dagenham Heathway
Barking
Knightsbridge
Barons Court
Hammersmith
Dagenham East
Stratford
Goodge Street
Oxford Circus
Hyde Park Corner
Kensington (Olympia)
Goldhawk Road
Hornchurch Leyton
Angel Warren Street
Lancaster Bond Gate Street
Queensway
Upminster Upminster Bridge
Euston
Regent’s Park
High Street Kensington
Shepherd’s Bush Market
Ealing Common
South Ealing
Great Portland Street
Bayswater Notting Hill Gate
Gants Hill
King’s Cross St. Pancras
Edgware Road Ladbroke Grove
White City
Wanstead Leytonstone
Mornington Crescent
Royal Oak
East Acton
Walthamstow Central
Tottenham Hale
Camden Town
St. John’s Wood
Warwick Avenue
Park Royal
Redbridge
Swiss Cottage
Kilburn Park Maida Vale
Finsbury Park
Newbury Park
Blackhorse Road
Highbury & Islington
Caledonian Road
Greenford
North Ealing
Seven Sisters
Kentish Town
Belsize Park
West Hampstead Kensal Green
Arsenal Holloway Road
Kilburn
Fairlop Barkingside
Manor House
Tufnell Park
Willesden Green
Alperton
Hanger Lane
South Woodford Snaresbrook
Archway
Dollis Hill
Harlesden
Perivale
Turnpike Lane
Golders Green
North Wembley
South Ruislip
Woodford
Highgate
Bent Cross
South Kenton
Wood Green East Finchley
Hendon Central
Grange Hill
Chigwell Hainault
Finchley Central
Burnt Oak Canons Park
North Harrow
Roding Valley
Arnos Grove Bounds Green
Stanmore Harrow & Wealdstone
Pinner
Buckhurst Hill
Southgate
West Finchley
Edgware
Northwood Hills
Debden Loughton
Charing Cross
St. James’s Park
Monument Tower Hill
Blackfrairs
Canning Town
Tower Gateway
River Thames
Temple
Canary Wharf Chiswick Park
Turnham Stamford Ravenscourt Green Brook Park
West Kensington
Earl’s Court
South Kensington
Westminster
Sloane Square
West Brompton
Osterley
Embankment
London Bridge
Bermondsey
North Greenwich
Canada Water
Waterloo
Gunnersbury Hounslow West
Hounslow East Hounslow Central
Hatton Cross
Richmond
Heathrow Terminals 1,2,3
Southwark
Pimlico
Fulham Broadway Kew Gardens
Parsons Green
Lambeth North
Putney Bridge East Putney
Heathrow Terminal 4
Vauxhall
Southfields
Elephant & Castle
Key to lines
Wimbledon Park
Oval
Heathrow Terminal 5 Wimbledon
Kennington
Stockwell Clapham North Clapham Common Clapham South
Tooting Bec Tooting Broadway Colliers Wood South Wimbledon Morden
18
Borough
Brixton
Key to symbols Bakerloo Central Circle District District open weekends, public holidays and some Olympia events
Interchange station
Hammersmith & City Jubilee Metropolitan Northern Piccadilly Victoria Waterloo & City
National Rail
River Thames
Step-free access from street to train Step-free access from street to platform
Riverboat Services Airport
BIJLAGE 3 - KLEURENBLINDEN-PROOF KAART // UITGEPRINT
19
