Alternatieve loopbaanoverstappen Voor helpende in de thuiszorg
maart 2016
Inleiding
De laatste tijd is er veel onrust bij verschillende thuiszorgorganisaties. De zorgsector wordt geconfronteerd met hervormingen. Sommige instellingen hebben te maken met reorganisaties. Mogelijk zullen veel werknemers in de thuiszorg de komende tijd hun baan verliezen en op zoek moeten naar een nieuw toekomstperspectief binnen of buiten de zorgsector. Eén van de beroepen in de thuiszorg is de helpende. Het beroep helpende thuiszorg is een verzamelbegrip waaronder verschillende functies vallen, die uiteenlopen van thuishulp (voornamelijk huishoudelijke werkzaamheden) tot verzorgingshulp (naast hulp bij de huishouding ook hulp bij persoonlijke verzorging). De meeste helpenden in de thuiszorg die zich bij UWV als werkzoekende hebben ingeschreven, hebben geen startkwalificatie (65 procent). Circa 30 procent heeft een opleiding op het niveau van mbo 2, 3 of 4 en ongeveer 4 procent is hoog opgeleid. In het verleden zijn de meeste helpenden in de thuiszorg na een periode van werkloosheid weer in zorgberoepen aan het werk gegaan, waarvan bijna de helft opnieuw als helpende thuiszorg. Tegenwoordig staat het beroep van helpende onder druk. Er is daardoor meer aanbod dan vraag. Dit blijkt ook uit het toenemend aantal WW uitkeringen: van alle beroepen in de sector Zorg kent het beroep helpende thuiszorg de meeste lopende WW-uitkeringen. Per februari 2016 zijn dit er ongeveer 3.400. Ten opzichte van februari 2015 is dit aantal met 22 procent gestegen. Dit is een forse groei, aangezien het aantal WW-uitkeringen in de gehele zorgsector het afgelopen jaar met 2 procent steeg. Als helpenden in de thuiszorg eenmaal in de WW raken, komen ze moeilijker dan gemiddeld weer aan de slag. Dit is aanleiding om eens nader te kijken naar de uitstoommogelijkheden voor helpenden in de thuiszorg. Wat zijn (kansrijke) alternatieve loopbaanoverstappen?
Het beroep Onder helpende thuiszorg wordt verstaan: Helpt mensen om thuis zo zelfstandig mogelijk te leven. Werkt met cliënten van alle leeftijden en helpt hen bij het huishouden en de persoonlijke verzorging. Voorbeelden van werkzaamheden: afwassen, stofzuigen, opruimen van kamers en helpen bij het aan- en uitkleden, verzorging van het haar. (Bron: beroependatabase UWV)
Aanpak Om zicht te krijgen op overstapberoepen voor helpenden thuiszorg, is een overzicht samengesteld van alternatieve beroepen binnen de zorg en van uitwijkmogelijkheden buiten de zorg. Beide lijsten zijn gebaseerd op beroepen die qua competenties verwant zijn én waar veel helpenden thuiszorg in het verleden naar zijn overgestapt. Hiervoor wordt gekeken naar overstappen die werkzoekenden volgens registratie van UWV in het verleden hebben gemaakt. Hoewel dit niet representatief is voor alle helpenden, is er wel sprake van ‘bewezen’ historische loopbaanoverstappen. Vervolgens wordt per beroep een indicatie gegeven van de kansen op de arbeidsmarkt anno 2016. In de bijlage wordt de gevolgde werkwijze en methodiek nader toegelicht. Goed om nog te vermelden: de lijsten geven een idee van mogelijke loopbaanoverstappen, maar houden uiteraard geen rekening met individuele achtergrondkenmerken, vaardigheden en interesses.
1
Alternatieven voor helpende thuiszorg
Hieronder volgen verschillende tabellen met loopbaanmogelijkheden voor de helpende thuiszorg. Er wordt onderscheid gemaakt in loopbaanoverstappen naar andere zorgberoepen en naar overige beroepen.
A. Alternatieve overstappen naar andere zorgberoepen De belangrijkste overstapberoepen Overstapberoep
Aantal openstaande vacatures 1 per maand op werk.nl
Alfahulp (geen specifieke opleiding vereist)
20
Zorghulp (mbo-niveau 1)
20
Helpende instelling (mbo-niveau 2)
240
Voedingsassistent (mbo-niveau 2)
<10
Verzorgende thuiszorg (mbo-niveau 3)
90
Verzorgende instelling (mbo-niveau 3)
360
Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) (mbo-niveau 3)
580
Verpleegkundige (mbo-niveau 4)
720
Verpleegkundige psychiatrie (mbo-niveau 4)
20
Verpleegkundige verstandelijk gehandicapten (mbo-niveau 4)
<10
Medewerker bloedafname (mbo-niveau 4)
<10
Doktersassistent (mbo-niveau 4)
120
Tandartsassistent (mbo-niveau 4)
120
Apothekersassistent (mbo-niveau 4)
110
Audicien (mbo-niveau 4)
20
Bron: UWV
Indicatie kansen op de arbeidsmarkt van zorgberoepen
De lengte van de staaf geeft een indicatie hoe kansrijk de overstapberoepen zijn ten opzichte van elkaar.2 Verpleegkundige Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) Audicien Verpleegkundige psychiatrie Apothekersassistent Verzorgende instelling Doktersassistent Tandartsassistent Helpende instelling Medewerker bloedafname Verpleegkundige verstandelijk gehandicapten Verzorgende thuiszorg Alfahulp Zorghulp Helpende thuiszorg Voedingsassistent 0
Bron: UWV
2
Weinig kans
4
6
8
10
12
14
16
18
Veel kans
1
Gemiddeld aantal online vacatures in de periode september 2015 – februari 2016. De vacatureaantallen zijn afgerond op 10tallen. Het betreft vacatures die op werk.nl voor werkzoekenden zichtbaar worden gemaakt. Hierbij gaat het om vacatures die via het internet worden ‘gespiderd’ en om vacatures die door werkgevers of contractpartners van UWV op werk.nl worden geplaatst. Hoewel dit niet de totale vacaturemarkt weergeeft, is het wel een indicatie van de omvang de vacaturemarkt voor specifieke beroepsgroepen. 2 Om te bepalen hoe kansrijk de overstapberoepen op dit moment zijn ten opzichte van elkaar, is rekening gehouden met twee pijlers: het aantal concurrent-werkzoekenden per vacature. Daarbij is gekeken naar het aantal cv’s waarin het beroep als zoekberoep is aangegeven. Werkzoekenden kunnen maximaal drie zoekberoepen opgeven. de kans op werkhervatting vanuit de WW: hoe snel komen mensen weer aan het werk? Hierin is gecorrigeerd voor achtergrondkenmerken. De pijlers zijn gecombineerd tot een score, maar deze zijn niet getoetst in de praktijk. Het gaat dus om de best mogelijke indicatie die op basis van de cijfers is te geven.
2
In het verleden zijn de meeste helpenden in de thuiszorg na een periode van werkloosheid weer in zorgberoepen aan het werk gegaan. Van alle werkhervatters is bijna de helft opnieuw als helpende thuiszorg aan de slag gegaan. Circa 10% van de werkhervatters vond een andere baan in de zorg. De overige werkhervattingen vonden plaats in niet-zorgberoepen.
Voor veel van de getoonde alternatieve zorgberoepen is een hoger opleidingsniveau vereist dan voor helpende thuiszorg. Dat is bijvoorbeeld het geval bij verpleegkundige, verzorgende ig en apothekersassistent. Het beroep helpende thuiszorg valt niet onder de BIG-wet (de artikel 3 beroepen binnen de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg), maar dat van bijvoorbeeld verpleegkundige wel. De wet BIG regelt de voorwaarden waaronder bepaalde zorgberoepen kunnen worden uitgeoefend. Voor BIG-beroepen geldt een wettelijke inschrijvingsplicht in het BIG-register. Het is voor iedereen dus niet zomaar mogelijk om in BIGberoepen aan de slag te gaan. Andere voorbeelden van BIG-geregistreerde beroepen: arts, apotheker, fysiotherapeut en verloskundige. Van alle overstapberoepen binnen de zorg bieden verpleegkundige en verzorgende individuele gezondheidszorg3 op dit moment de beste kansen op de arbeidsmarkt. Voor deze beroepen is er naar verhouding weinig concurrentie onder werkzoekenden. Bovendien staan voor deze beroepen de meeste vacatures open. Voor beide beroepen is echter wel aanvullende scholing vereist: voor verzorgende ig een mbo-3 opleiding en voor verpleegkundige mbo-4. Ook de overstap naar audicien en verpleegkundige psychiatrie biedt mogelijkheden. De vooruitzichten op de arbeidsmarkt zijn hoog gemiddeld. Bijna alle alternatieve beroepen binnen de zorg hebben betere kansen op werk dan de helpende thuiszorg. Er zijn twee uitzonderingen: de kansen van de zorghulp zijn vergelijkbaar met die van helpende thuiszorg. Voor de voedingsassistent zijn er slechtere kansen op een baan.
Uitgesplitst naar leeftijd valt het volgende op:
3
Jonger dan 25 jaar Vergeleken met de andere leeftijdsgroepen keerden jonge helpenden in de thuiszorg na een periode van werkloosheid het minst vaak terug in de zorg. Slechts 30% van de werkhervatters ging weer aan de slag als helpende thuiszorg en zo'n 13% hervatte het werk in een ander zorgberoep. 25 – 45 jaar Helpenden thuiszorg in de leeftijdsgroep 25 tot 45 jaar gingen na een periode van werkloosheid in ruim de helft van de gevallen weer als helpende thuiszorg aan het werk. Daarnaast ging bijna 10% aan de slag in een ander zorgberoep. 45 jaar en ouder In het verleden zijn helpenden thuiszorg die ouder zijn dan 45 jaar na een periode van werkloosheid voornamelijk weer als helpende thuiszorg aan het werk gegaan (70%). Ongeveer 6% keerde terug in een ander zorgberoep.
Een verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) verzorgt en verpleegt hulpbehoevende mensen thuis of in een instelling. Denk aan ouderen, zieken, gehandicapten en (kraam)gezinnen. De nadruk ligt op lichamelijke zorg. Een verzorgende ig mag verschillende verpleegtechnische handelingen verrichten, zoals katheteriseren, injecteren en het inbrengen van een sonde.
3
Binnen de zorg zijn er vooral mogelijkheden na niveau verhogende scholing. Dit zal niet voor iedere helpende een haalbare optie zijn. Daarom is ook gekeken naar alternatieve beroepen buiten de zorg.
B. Alternatieve overstappen naar andere beroepen De belangrijkste overstapberoepen overstapberoep
Aantal openstaande vacatures per maand op werk.nl*
Hulp in de particuliere huishouding
80
Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling)
80
Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen)
500
Medewerker facilitaire dienst
70
Medewerker bediening horeca
510
Medewerker bedrijfsrestaurant
60
Caissière detailhandel
110
Verkoopmedewerker kleding allround
110
Receptionist
150
Callcentermedewerker (inbound)
490
Medewerker klantenservice
1.110
Commercieel medewerker binnendienst
1.790
Leider kinderopvang
80
Woonbegeleider gezinsvervangend huis, wooncentrum
130
Activiteitenbegeleider
40
Bron: UWV *Gemiddeld aantal online vacatures in de periode september 2015 – februari 2016, afgerond op 10-tallen.
Indicatie kansen op de arbeidsmarkt van andere beroepen De lengte van de staaf geeft een indicatie hoe kansrijk de overstapberoepen zijn ten opzichte van elkaar. Medewerker klantenservice Commercieel medewerker binnendienst Callcentermedewerker (inbound) Woonbegeleider gezinsvervangend huis, centrum Medewerker bediening horeca Verkoopmedewerker kleding allround Leider kinderopvang Activiteitenbegeleider Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling) Medewerker facilitaire dienst Hulp in de particuliere huishouding Caissière detailhandel Medewerker bedrijfsrestaurant Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen) Receptionist 0 kans2 Weinig
4
6
8
10
12
14
16Veel kans 18
Bron: UWV
4
5
Alternatieve overstapberoepen voor helpende thuiszorg liggen buiten de zorg voornamelijk op het terrein van facilitaire dienstverlening (waaronder schoonmaak), horeca, klantcontact en commerciële functies. Ook medewerker kinderopvang, woonbegeleider en activiteitenbegeleider komen op de lijst voor. Van de alternatieven buiten de zorg is voor geen enkel beroep het arbeidsmarktperspectief rooskleurig. Verhoudingsgewijs bieden zowel callcentermedewerker (inbound)4, medewerker klantenservice als commercieel medewerker binnendienst5 op dit moment de beste kansen. Voor deze drie beroepen bij elkaar staan er op dit moment bijna 3.400 vacatures open. Hoewel er ook wordt overgestapt naar receptionist, facilitaire functies (inclusief schoonmaak), medewerker bedrijfsrestaurant en caissière, zijn de kansen op de arbeidsmarkt hiervoor minder goed.
De callcentermedewerker (inbound) neemt binnenkomende telefoongesprekken in een callcenter aan (inbound) en handelt deze af. De commercieel medewerker binnendienst draagt zorg voor de verkoop van artikelen of diensten en regelt de administratieve afhandeling daarvan. Ondersteunt de commerciële buitendienst en de afdeling inkoop en logistiek.
4
Uitgesplitst naar leeftijd valt het volgende op:
Jonger dan 25 jaar In het verleden vond meer dan de helft een nieuwe baan in een beroep buiten de zorg. Er werden met name uitwijkmogelijkheden gevonden in de kinderopvang en in de horeca. Ook boden de schoonmaak en klantcontact (callcenter, verkoop, receptionist) alternatieven, evenals groepsbegeleider. 25 – 45 jaar Circa 40% vond een nieuwe baan in een beroep buiten de zorg. In het verleden was dat vooral in de schoonmaak, de kinderopvang en in de horeca, maar ook in het klantcontact (met name callcenter en receptie) hebben overstappen plaatsgevonden. 45 jaar en ouder Buiten de zorg vonden 45 plussers vooral emplooi in de schoonmaak. Ook zien we overstappen naar de horeca, klantcontact (met name receptie) en groepsbegeleider terug. Verder komt – in tegenstelling tot de andere leeftijdsgroepen – taxichauffeur in de lijst met uitwijkberoepen voor. In het algemeen geldt dat de kansen uiteindelijk vooral zullen afhangen van individuele achtergrondkenmerken, vaardigheden en interesses.
5
Bijlage – Werkwijze en methodiek Loopbaanoverstappen worden berekend op basis van twee pijlers: overeenkomstige competenties en historische loopbaanoverstappen. Daarnaast worden de kansen op de arbeidsmarkt in kaart gebracht. 1.
Competenties
Competenties zijn te verdelen naar gedragscompetenties (soft skills) en harde competenties. Gedragscompetenties voor helpende thuiszorg zijn bijvoorbeeld ‘aandacht en begrip tonen voor anderen' en het kunnen inspelen 'op de behoeften en verwachtingen van anderen'. Harde competenties van helpende thuiszorg zijn bijvoorbeeld kennis hebben van richtlijnen voor hygiëne en dit kunnen toepassen bij het verrichten van huishoudelijke werkzaamheden. Voor dit onderzoek is gekeken naar gedragscompetenties, er is helaas geen bruikbare informatie beschikbaar over harde skills op beroepsniveau. De gedragscompetenties zijn verkregen via www.competentieatlas.nl. In de competentieatlas wordt onderscheid gemaakt tussen ‘zeer belangrijke’ en ‘belangrijke’ competenties. De helpende thuiszorg kent drie zeer belangrijke gedragscompetenties: - gericht zijn op behoeften en –verwachtingen van anderen - aandacht en begrip tonen - instructies en procedures opvolgen
Vervolgens is gekeken welke beroepen overeenkomen met minimaal twee van de drie zeer belangrijke competenties. Er is hier rekening gehouden met het beroepsniveau. Als voorbeeld: voor helpenden is niet gekeken naar verwante beroepen op hoger niveau (zoals artsen), een dergelijke overstap is immers niet waarschijnlijk. 2.
Historische loopbaanoverstappen
UWV beschikt over unieke gegevens uit het arbeidsverleden van mensen die de afgelopen jaren op enig moment waren ingeschreven als werkzoekende. Uit dit zogenoemde werkzoekendenbestand is af te leiden welke loopbaanwisselingen hebben plaatsgevonden in de periode 2010-2014. Er kan worden gekeken naar welke beroepen helpende thuiszorg zijn overgestapt, ook is bekend welke leeftijd de overstappers hadden toen ze van baan wisselden. Op deze manier zijn de meest voorkomende loopbaanoverstappen in kaart gebracht. Stap 1 en 2 leveren twee lijsten op: één met beroepen die qua competenties verwant zijn en één met historische loopbaanoverstappen. Vervolgens zijn beide lijsten met elkaar gematcht. Hier gold als uitgangpunt: hoe meer loopbaanoverstappen er in het verleden hebben plaatsgevonden, hoe hoger ze komen op de uiteindelijke lijst. Vervolgens is aan deze lijst het gemiddeld aantal openstaande vacatures per maand toegevoegd. Dit betreft vacatures die op werk.nl voor werkzoekenden zichtbaar worden gemaakt. Hierbij gaat het om vacatures die via het internet worden ‘gespiderd’ en om vacatures die door werkgevers of contractpartners van UWV op werk.nl worden geplaatst. Hoewel dit niet de totale vacaturemarkt weergeeft, is het wel een indicatie van de omvang van de vacaturemarkt voor specifieke beroepsgroepen. 3.
Kansen op de arbeidsmarkt
Vervolgens is bekeken in hoeverre de overstappen vandaag de dag kansrijk zijn ten opzichte van elkaar. Er is gekeken naar: het aantal concurrent-werkzoekenden per vacature. Daarbij is gekeken naar het aantal cv’s waarin het beroep als zoekberoep is aangegeven. Werkzoekenden kunnen maximaal drie zoekberoepen opgeven. de kans op werkhervatting vanuit de WW: hoe snel komen mensen weer aan het werk? Hierin is gecorrigeerd voor achtergrondkenmerken. Voor beide indicatoren is een score toegekend en bij elkaar opgeteld. Op basis hiervan is per uitwijkberoep een indicatie gegeven van de kansen op de arbeidsmarkt. Goed om nogmaals te vermelden: de lijsten geven een idee van mogelijke loopbaanoverstappen, maar houden uiteraard geen rekening met individuele achtergrondkenmerken, vaardigheden en interesses.
6
Colofon
Uitgave UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies
Postadres Postbus 58285 1040 HG Amsterdam
Inlichtingen Tel. 06-11 761 791 /
[email protected]
Auteurs Freek Kalkhoven Lisan van den Beukel
7
Einde rapport
8
