52
Enquête: VERTROUWEN
HEB JIJ EEN BLIND VERTROUWEN? ‘Vertrouwen maakt dingen mogelijk.’ Het klinkt eerder als een geweldig cliché dan als een hippe slogan, maar dan wel een cliché met wetenschappelijk bewijs. In onze nieuwste çava?-enquête peilden we naar jullie vertrouwen en onderzoekster Sofie Marien laat zich hier en daar verrassen door de resultaten. Tekst: Femke Coopmans FOTOGRAFIE: Studio Edelweiss
53
69,1 %
Voor getrouwde stellen is vertrouwen in een relatie iets belangrijker (69,1 %) dan voor samenwonende koppels (60,2 %).
➤
➤
81,5 % van de 2.553 mensen die de online enquête invulden gelooft dat het makkelijker is om het vertrouwen te schenden dan om vertrouwen te krijgen. Een kostbaar goed dus, dat vertrouwen. Al vindt Sofie Marien, PhD, assistant professor politieke wetenschappen met een expertise in onderwerpen zoals vertrouwen, publieke opinie ... en onderzoeksmedewerker aan de Leuvense Universiteit, dat dat niet per se zou moeten: “Het idee leeft dat een beetje wantrouwen soms wel goed is. Dat merk je ook aan sommige vragen in deze enquête. Is jouw vertrouwen al eens geschonden en door wie? Een ander voorbeeld: als je portefeuille gestolen is, krijg je vaak reacties als ‘ben je wel voorzichtig geweest en heb je wel goed opgelet?’ Nochtans
74 % 74,5 % geeft de politie een cijfer tussen 5 en 8/10.
zegt wetenschappelijk onderzoek heel duidelijk: vertrouwen is goed. Vertrouwen maakt veel mogelijk. Denk aan collectieve acties, samen met mensen iets opzetten ... Zonder vertrouwen wordt dat moeilijker en ook duurder, want je bent veel langer bezig als je overal gedetailleerde afspraken over moet maken.” Sofie Marien verwijst nog naar de vraag of we geloven dat het geld dat we aan goede doelen doneren goed terechtkomt. 32,5 % denkt (zeker) van wel, 35,5 % gelooft dat (helemaal) niet. “Als je daar niet in vertrouwt, wordt het natuurlijk moeilijk om acties voor goede doelen te organiseren.” Laat je laptop maar staan De enquête geeft aan dat mensen vertrouwen één van de belangrijkste bouwstenen vinden in een relatie: 65,3 % is helemaal akkoord, 32,7 % is akkoord. Dat is bijna unaniem. Specialist Sofie Marien breidt dat uit: “Vertrouwen is een bouwsteen in een samenleving. Er zijn al veel studies gedaan naar het effect van vertrouwen op de economie, op armoede, criminaliteit, gezondheid ... En daar komt telkens hetzelfde uit: in een samenleving waar veel vertrouwen is, draait de economie beter, is er minder armoede, minder criminaliteit en de gezondheidscijfers zijn er hoger. Uiteraard gaat het ook in de andere richting: als je op een plek leeft waar het economisch goed gaat, dan is het ook makkelijker om mensen te vertrouwen. Het ene versterkt het andere. Het gaat goed, je
40,7 % is (helemaal) akkoord met de stelling dat ‘wie niemand vertrouwt zelf ook niet te vertrouwen’ is.
hebt vertrouwen, het gaat nog beter ... In Noord-Europa is het vertrouwen doorgaans veel hoger dan in Zuid-Europa. Ik heb zelf voor mijn onderzoek drie maanden in Finland gewoond. Studenten laten hun laptop daar tijdens de lunch gewoon in de bibliotheek staan en als ze terugkomen staat die er nog. Zoiets is bij ons al ondenkbaar en in Zuid-Italië helemaal. Wij zijn de middenmoter van Europa. Hoe meer je naar het noorden gaat, hoe groter het vertrouwen. Niet toevallig zijn dat ook de rijkste landen. Het ene versterkt het andere. Veel vertrouwen is dus goed voor een samenleving. En in een samenleving waar veel vertrouwen is, wordt dat vertrouwen ook minder geschonden.” De slechtste van de klas In de enquête werden ook punten uitgedeeld. De 2.553 deelnemers, waarvan 72,4 % vrouwelijk, bogen zich over een lijstje met instituten en gaven punten op tien. Huisartsen scoorden veruit het best. De meesten gaven hen een 8 (34,1 %) of een 9 (27,4 %) op 10. De diagnose van de huisarts wordt in 45,8 % van de gevallen ook geloofd, 32,1 % gaat thuis op zoek naar extra informatie. Daarna volgen onderwijs (28,2 % geeft een 7, 29,6 % een 8) en leerkrachten (25,9 % geeft een 7 en 32,7 %
RESULTATEN VERTROUWENSENQUÊTE
een 8), maar zij krijgen tegelijk ook een dikke nul op tien van respectievelijk 6,5 % en 6 %. Aan de staart van de lijst bengelen politici (16,4 % geeft 0/10 en 57 % geeft 3, 4, 5 of 6/10), de politieke instellingen (16,5 % geeft 0/10 en 58,5 % geeft een 3, 4, 5 of 6/10), de koning (25,7 % geeft 0/10 en 28,5 % geeft een cijfer lager dan 5/10) en de Kerk (30,9 % geeft een score van 0 op 10 en voor nog eens 28,5 % is de Kerk gebuisd). Van 25,4 % krijgt de Kerk wel een cijfer dat hoger is dan 5/10. Weinig verrassingen voor de experte: “Die verhoudingen zijn redelijk klassiek. In dit soort lijstjes scoren onderwijs en gezondheidszorg altijd goed en in politiek hebben mensen veel minder vertrouwen.”
hoort zeggen. Mensen hadden vroeger niet meer vertrouwen in de politiek. Het is wel even gedaald na de politieke crisis, maar meer recente cijfers geven opnieuw het vroegere niveau aan. Dat is bijzonder en typerend aan vertrouwen, zowel vertrouwen in andere mensen als in instellingen: het herstelt zich altijd.” Of vertrouwen dan iets is dat in jezelf zit? “Voor een deel, maar het komt vooral door het sociale leven rond je heen. De adolescentie is wat dat betreft een cruciale fase. Daar wordt je vertrouwen gevormd door omgevingsfactoren als ouders, gezin, het land waar je woont ... Je ziet wel verschuivingen doorheen generaties, maar bij een individu zijn er in
69,1 % heeft vertrouwen in de toekomst, 15,9 % niet en de rest heeft geen mening.
Vertrouwen herstelt zich altijd “Ik moet wel zeggen dat het gemiddelde voor politici in wetenschappelijke onderzoeken meestal iets hoger ligt, net erdoor of net gebuisd. En opnieuw zitten wij daarmee in het midden van Europa. Het klopt overigens niet helemaal dat het vertrouwen nu historisch laag is, zoals je zo vaak
de loop van zijn of haar leven zelden fundamentele veranderingen.” Het vertrouwen in de Kerk kan daar een voorbeeld van zijn: “Door de secularisering zijn mensen steeds minder katholiek gelovig. De Kerk is zijn positie in de samenleving al langer aan het verliezen en de recente schandalen doen daar natuurlijk geen goed aan. Ze zijn nog wel vrij recent, dus het
72,8 % VS
67,1 % Als men mij vraagt iets niet door te vertellen ... dan hebben mannen het daar iets makkelijker mee (72,8 %) dan vrouwen (67,1 %). 32,3 % van de vrouwen is het graag snel even kwijt aan iemand die ze vertrouwen. Bij de mannen is dat maar 26,3 %.
is moeilijk om in te schatten of de cijfers uit deze enquête een dipje aangeven of dat het echt slechter gaat.” Een buffer voor discriminatie Als je op straat wordt aangesproken door een onbekende, dan reageert 5,7 % wantrouwig en 51,7 % voelt wantrouwen, maar luistert toch naar de vraag. Heeft die onbekende een andere huidskleur dan stijgen die procenten naar respectievelijk 13 en 55. Sofie Marien vindt dat boeiende cijfers: “Het is soms moeilijker om mensen te vertrouwen die een beetje anders zijn. Je voelt een soort dreiging, misschien economisch of eerder cultureel ... Vertrouwen speelt op dat moment een interessante rol. Mensen die veel vertrouwen hebben, voelen precies diezelfde dreiging, maar zij gaan die zelden omzetten in vooroordelen, racisme of discriminatie.
➤
55
56
Enquête: VERTROUWEN
➤
Omdat zij in het algemeen geloven dat mensen gewoon te vertrouwen zijn, wordt dat vertrouwen ook een soort buffer tegen discriminatie.” Wie blaakt van zelfvertrouwen? Tot slot misschien nog de belangrijkste: vertrouwen in jezelf. De ruime helft (54,5 %) zegt meer dan genoeg zelfvertrouwen te hebben. En dat groeit met de jaren: van 38 % bij de 15- tot 25-jarigen naar 66 % bij de mensen ouder dan 55. Alleenstaanden hebben het het moeilijkst met zelfvertrouwen (44,8 %) en een scheiding hoeft blijkbaar geen deuk te betekenen, want twee derden (61,9 %) heeft alle vertrouwen in zijn of haar kunnen en dat is ongeveer evenveel als bij de getrouwden (59,5 %). Maar nieuwsgieriger is de experte naar de verschillen per opleidingsniveau. De online enquête werd, typisch, vaker ingevuld door mensen met een hoger diploma. Maar dan nog
1. Partner 2. Een vriend(in) 3. Ouders 4. Huisarts of broer/zus 5. Kinderen
23 % 21,5 % 10 % 9,7 % 8%
Top 5 van mensen die ons vertrouwen schaden 1. Collega’s 2. Baas 3. Een vriend(in) 4. Partner 5. Familie andere dan ouders of kinderen
17,9 % 17,1 % 16,5 % 13,4 % 11,7 %
zijn de verschillen opvallend genoeg. Van wie geen of enkel lager onderwijs genoot, heeft maar 44,7 % het gevoel genoeg zelfvertrouwen te hebben en die cijfers zwellen aan tot 58,4 % bij de universitairen. Mensen met een universitair diploma hebben ook meer vertrouwen
in de toekomst (81,5 %). Ze zijn zelfs een pak hoopvoller dan studenten (65,2 %) en al helemaal in vergelijking met mensen die enkel hun lager secundair afwerkten (54,5 %). “De grootste ongelijkheden in onze samenleving hebben met opleiding te maken”, bevestigt Sofie Marien. “Zelfvertrouwen, vertrouwen, participatie, interesse in politiek ... Het is een sterk patroon in al mijn onderzoek. Marc Bovens en Anchrit Wille, twee Nederlandse onderzoekers, spreken hier zelfs over een diplomademocratie. Je diploma geeft meer en meer je plaats in de samenleving aan. We kijken heel vaak naar geslacht en leeftijd, maar opleidingsniveau springt er altijd uit.” In onze enquête zag je inderdaad nauwelijks verschillen tussen de antwoorden van mannen en vrouwen. Alleen één ding was anders: mannen vertrouwen hun vrouw (72,2 %) makkelijker dan vrouwen hun man (61,3 %). Daar heeft niemand extra commentaar bij nodig. ●
Çava-wandeling 2014: doe mee! De çava-wandeling rond het thema ‘angst’ vorig jaar in Gent was een groot succes. Daarom organiseren we ook komende zomer weer een wandeling. Deze keer is het thema ‘vertrouwen’ en we trekken naar Antwerpen. • Antwerpen, een stroom van vertrouwen • Hoop, geloof, niet-bang,
vol vertrouwen in de toekomst.
• Rustgevend • Veiligheid, geborgenheid • Thuiskomen • ‘t Stad, een stroom van vertrouwen Tijdens de çava?wandeling van vorig jaar in Gent leerden we dat angst van alle tijden is. Doorheen de stad kwamen we tekenen tegen van angst en hoe de mensen zich daartegen wapen(d)en. Tijdens deze
wandeling in Antwerpen willen me vooral kijken naar hoe vertrouwen mensen wapent tegen die angst, hoe het iemand terug op de rails zet. Hoopgevend,
Praktisch U kunt de wandeling maken van 15 juni tot en met 15 september 2014. De gratis wandelgids ‘Antwerpen, een stroom van vertrouwen’ ligt voor u klaar op het infokantoor voor Toerisme (Grote Markt 13, 2000 Antwerpen). Er zijn weer enkele mooie prijzen te winnen.
VOND JE DIT INTERESSANT? DOE DAN MEE AAN DE NIEUWE ENQUÊTE EN LEES HET RESULTAAT IN DE VOLGENDE çAVA!
Top 5 van mensen waarmee we makkelijk over onze problemen praten
doe mee !
OPROEP ENQUÊTE
WIN EEN BONGOB O HEERLIJ N K LOGEREN
Werd jij al eens gepest? Pesten is een moeilijk bespreekbaar thema, maar dat wil niet zeggen dat we het onder de mat moeten vegen. Daarom wil çava? van jou weten wat jouw ervaringen zijn met pesten. Ben je zelf ooit slachtoffer geworden of was je eerder zelf de pestkop? Misschien is het ooit wel volledig uit de hand gelopen …? Vul meteen de çava?-enquête in en maak kans op een fantastische Bongobon ‘Heerlijk Logeren’ t.w.v. ¤ 94,40 om helemaal tot rust te komen. Deelnemen kan tot 20 juni 2014 op www.cava-enquete.be
