16/02/2013
Wat is het? • Plaatselijke ophoping van vocht onder de huid = oedeem • De wanden van de haarvaten laten vocht door
Oedeem en open benen voorkomen bij ouderen
• Lekt naar de omliggende lichaamsweefsels en gaat opzwellen
Ulcus cruris venosum, 2007
Dhr. Cappelier P.
2
Oorzaken van gezwollen benen • Slecht sluitende kleppen van de aders
painless-veins.com
3
4
1
16/02/2013
Oorzaken van gezwollen benen
Oorzaken van gezwollen benen • Hartfalen
• Slechte afvoer van lymfevocht lymfeoedeem
5
• Levercirrose • Nierfalen
Tekenen van slechtwerkende aders
Oorzaken van slechtwerkende aders • • • • •
6
Door de zwaartekracht Lang stilzitten of rechtstaan Warmte Meerdere zwangerschappen Sommige geneesmiddelen Vb. bloeddrukverlagers Amlodipine ®, Prazozine ®, … Vb. Anti diabetische middelen Glitazonen ®
• • • • •
7
Zware benen en pijn Oedeem Nachtelijke krampen Spataderen Veranderingen van de huid: • Dunner wordende huid en ontharing • Gespannen staan en glanzend • Schilferige huid • Ontstaan van eczeem • Kleurveranderingen 8
2
16/02/2013
Wat zien we als zorgkundige
Wat zien we als zorgkundige Putjes oedeem
Takkenbossen venen Dit zijn de eerste tekenen van overdruk in de aders
Je drukt met je vingers in de zwelling onderaan de enkels.
Onderaan de voet aan de binnenzijde ziet men kleine spinvormige spataders ontstaan
Je afdrukken blijven staan en vormen putjes
9
Wat zien we als zorgkundige
10
Wat zien we als zorgkundige
Eczeem
Witte plekken Dit ontstaan door te lang ophoping van vocht in de onderste ledematen
Dit ontstaan door afgestorven onderhuids weefsel door zuurstoftekort
Hypo statisch eczeem
Atrofie Blanche
11
12
Ulcus cruris venosum, 2007
3
16/02/2013
Wat zien we als zorgkundige
Wat zien we als zorgkundige Verkleuring van de huid
Huid wordt harder
De huid kan bordeaux kleurig zijn in het begin maar zal bruin kleuren in later stadium
Indien oedeem heel lang blijft aanhouden wordt de huid op termijn veel stugger en harder
Door lekkage van rode bloedcellen www.sciencedirect.com
Ulcus cruris venosum, 2007
13
14
15
16
Wat zien we als zorgkundige Ontstaan van open zweren De huid zal op verloop van tijd heel zwak worden en afsterven en men krijgt meestal ter hoogte van de binnenzijde van de enkel het ontstaan van zweren
4
16/02/2013
Hoe kunnen we dit voorkomen!
Compressietherapie en activeren
De kuitspierpomp • De bloedvaten kunnen hun werk alleen goed blijven doen wanneer ze door de spieren in de benen – zoals bij het lopen – regelmatig ritmisch worden leeggedrukt. • Dit noemen we de werking van de kuitspierpomp. • Zo zal het bloed op een efficiënte manier worden afgevoerd. • En door de stand van de kleppen in de vaten gebeurt dit in de juiste richting, nl. naar het hart.
17
18
19
20
5
16/02/2013
Probleem bij gezwollen benen
Compressietherapie?
• Indien de kleppen niet goed functioneren kan men het bloed niet meer naar boven pompen met kuitspierpomp. • Men zou er moeten in slagen om de wand van de venen dichter tegen elkaar te drukken • Zo kunnen de kleppen van de oppervlakkige venen terug functioneren. • Deze behandeling noemt men compressietherapie
De toepassing van externe kledingstukken (bandages of kousen) aan de onderste ledematen met het oog op het beheersen van (behandeling of preventie) oedeem en de complicaties ervan 21
Wetgeving
Wat mag zorgkundige niet doen!
• Wat mag een zorgkundige doen :
Aanleggen van compressie verbanden met korte rek en met lange rek
• KB 12/01/2006 tot vaststelling van de verpleegkundige activiteiten die de zorgkundige mogen uitvoeren en de voorwaarden waaronder de zorgkundigen deze handelingen mogen stellen (zie website www.befezo.be)
• Aanbrengen van kousen ter preventie en/of behandeling van veneuze aandoeningen verwijderen en her aanbrengen, met uitsluiting van compressietherapie met elastische verbanden.
22
23
Lohmann-rauscher
24
6
16/02/2013
Mogelijke problemen
25
27
• oedeemvorming door ongelijkmatige losse zwachteltoer, insnoering; • beperking van de mobiliteit van het enkelgewricht; • Belemmering bloedtoevoer slagaders • blauwe tenen; • witte tenen; • blaren ten gevolge van schuren tegen de huid; • drukplekken; • afzakkend verband; • toenemende pijn die niet verdwijnt bij lopen wijst op verkeerd aangebrachte windel.
worldwidewounds.com
7
16/02/2013
Succes van compressietherapie • 4 belangrijke factoren volgens EWMA:
• Soort materiaal dat wordt gebruikt – juiste keuze maken! • De grootte en de vorm van het lidmaat waar het wordt toegepast • De vaardigheid en de kennis van de techniek van diegene die het aanbrengt • Lichamelijke activiteit van de zorgvrager 29
30
worldwidewounds.com
Soorten steunkousen TEK
Doel van compressietherapie
TEK = therapeutische elastische kousen • Klasse 1 ( < 25 mm Hg) gering effect op
• de druk in de aders te verlagen • oedeemvorming te bestrijden
oppervlakkige aders (voor preventie)
• Klasse 2 (25-35 mm Hg) duidelijk effect op
• door druk van buitenaf te geven, gaan de oppervlakkige venen vernauwen en wordt de spierpomp ondersteund • de diameter van de venen gaat verkleinen • de stroomsnelheid gaat verbeteren en het vochtverlies vanuit de capillairen gaat dalen • het gevolg hiervan is dat de terugvloei van bloed via de aders gaat verbeteren
oppervlakkige venen en beperkt effect op diepe veneuze systeem (bij oedemen)
• Klasse 3 (36-45 mm Hg) effect op oppervlakkig en diepe veneuze systeem (bij huidafwijking aan onderbenen, na wondgenezing beenzweer)
• Klasse 4 (> 47 mm Hg) duidelijk effect op diepe veneuze systeem (lymfeoedeem, CVI)
(Ars et al., n.d.; Van Hecke et al., 2006)
31
Ars et al., n.d.; Flour, 2004
32
8
16/02/2013
Weetjes over steunkousen
Weetjes over steunkousen • Steunkousen worden best in de morgen aangebracht onmiddellijk na opstaan uit bed, dan zijn de benen minst gezwollen en na wassen van de benen • Nooit talkpoeder aanbrengen aan de huid, het droogt de huid uit en zal sneller tot beschadiging en ontstaan van wonden leiden!! • Weinig tot geen zeep gebruiken en goed spoelen • Steeds na verwijderen van de kousen de huid hydrateren met vocht inbrengende neutrale crème, dus bij slapen gaan! • Geen vette zalven gebruiken, geen lotion met parfum
• Elastische kousen mogen enkel op voorschrift van de arts worden aangelegd • De drukwaarde wordt bepaald volgens de ernst van ziektebeeld en persoonlijke situatie van de zorgvrager • Elastische kousen dienen aangemeten te worden door een vakbekwaam persoon • Aantrekken gaat makkelijk bij dragen van rubberen handschoenen met profiel, je hebt meer grip • Doe nylonsok boven de steunkous om makkelijker in de schoenen te kunnen 33
Juist meten van steunkousen
Juist meten van steunkousen
1. Meten van de
enkelomtrek. • Het opmeten van de enkelomtrek moet met een flexibel meetlint gebeuren omdat deze goed aansluit rondom het been. • Je meet net boven de enkel knobbel waar het been het dunst is.
steunkousen-online.nl
34
2. Meten van de kuitomtrek • Het meten van de kuitomtrek moet met een flexibel meetlint gebeuren omdat deze goed aansluit rondom het been. • Je meet op het dikste gedeelte van de kuit.
35
steunkousen-online.nl
36
9
16/02/2013
Techniek aantrekken van steunkousen
Juist meten van steunkousen 3. Lengte onderbeen opmeten • Je meet vanaf de grond (terwijl je in een rechte houding staat) tot ca. 2 cm onder de knieholte.
steunkousen-online.nl
37
• Steek uw hand in de steunkous en trek hem over uw arm • Neem nu de binnenzijde van de hiel vast • Trek uw steunkous nu binnenste buiten tot aan de hiel • Zet u neer voor de zorgvrager en laat zijn voet rusten op uw schoot • Hou de voet in hoek van 90 ° • Plaats de tenen in de steunkous en trek deze op tot de hiel op de juiste plaats zit, doe handschoenen aan • Rol nu de rest van de steunkous over het onderbeen • Zorg ervoor dat de hiel correct zit • Zorg ervoor dat er geen plooien in de steun kous zitten. • Wrijf de steunkous nog eens goed aan. • De steunkous moet tot 2 cm onder de knieholte zitten
38
Onderhoud van steunkousen • Huidsmeer, zweet, zalven en UV-stralen tasten kousen aan • Minimaal 2 X per week wassen op 40 °C • Niet uitwringen maar knijpen en horizontaal op handdoek laten drogen, maar niet op een verwarming • Levensduur varieert tussen 3 à 9 maanden • De manier van aan en uittrekken heeft belangrijk effect op levensduur, niet trekken aan de kousen maar rubberen handschoenen gebruiken • Gebruik van hulpmiddelen verlengt de levensduur • Bij vervanging van kousen moet het been opnieuw opgemeten worden
39
40
10
16/02/2013
Aantrek hulpmiddelen voor steunkousen •
EASY-SLIDE voor zorgvrager en zorgverlener
•
EUREKA AAN
Aantrek hulpmiddelen voor steunkousen •
MEDI BUTLER
•
MEDI HOSPITAL BUTLER voor hulpverleners
•
VENOTRAIN GLIDER
JUZO SLIPPIES
41
Gevaar bij verkeerd aanleggen
42
•
Complicatie bij steunkousen
• Tourniquet effect of dichtsnoeren van doorbloeding
• Contactallergie
• Pijn
• Wondjes door plooien in de steunkousen
Indien pijn niet vermindert VPK of arts verwittigen en stoppen steunkousen
• Kortademigheid 43
Onmiddellijk stoppen en VPK en arts verwittigen
44
11
16/02/2013
Been en voetoefeningen
WERKING VAN DE KUITSPIER STIMULEREN
Oefeningen • Mobiele zorgvragers • Wat stappen met uw zorgvrager en voet goed laten afrollen • Achter een stoel staan en leuning vastnemen en op toppen tenen staan en weer loslaten. • Niet mobiele zorgvragers en mobiele zorgvragers • In bed tenen op en neer tillen
• Rondjes draaien met de voet in cirkels indien mogelijk met benen wat omhoog getild
45
Oefeningen
46
Nog enkele adviezen
• Niet mobiele zorgvragers en mobiele zorgvragers • Kantelen van hielen naar de tenen
• Opzitten • Benen in hoogstand brengen bij zitten dagelijks zo’n 30’ minuten of 3 à 4 korte perioden • Liggen • Benen in hoogstand en hoger dan niveau van het hart brengen zo’n 30’ minuten of 3 à 4 korte perioden • Zorgvrager moet met niveau van de tenen minimaal gelijk zijn met de ogen
• Voeten in en uit elkaar brengen
• Voeten op en neer tillen en steunen op tenen
Ideale houding Voeten hoger dan het hart Knie buigen tussen 20 à 30° Heup in hoek van 40° Hoek tussen onderbeen en enkel 15° 47
48
12
16/02/2013
Bronnen
DANK VOOR UW AANDACHT 49
• • • • • • • • • • • • • • • •
http://www.husselson.nl/info-spataderen.htm http://www.phlebolymphology.org/ http://www.vumc.nl/ http://www.vaatheelkundedendermonde.be/index.htm Understanding compression therapy position document EWMA 2003 Richtlijn Ulcus Cruris CBO - 2005 http://www.novw.org www.wondzorg.be http://www.lohmann-rauscher.nl/ http://www.steunkousen-online.nl http://www.wounds-uk.com/pdf/content_9367.pdf http://www.lymphedemapeople.com http://www.praktijkregelsthuiszorg.nl/ http://www.steunkousen.nl http://www.worldwidewounds.com Selection, measurement and application of graduated compresiion hosiery Wound Essentials • Volume 1 • 2006 50
13
