Alimentatieadvies; een verkenning van reikwijdte en zorgplicht
Door: Rik Smit FFP RFEA
Stellingen • Alimentatie advies is allesomvattend, behalve juridisch van aard • Alimentatie advies is allesomvattend, behalve moreel van aard • Alimentatie advies is allesomvattend, behalve financieel van aard • Alimentatie advies is allesomvattend, behalve psychologisch van aard • Alimentatie advies is allesomvattend, behalve fiscaal van aard
Vragen voor u als adviseur • Als een advies over alimentatie allesomvattend is, wat meldt u dan in uw opdracht tot advies wanneer u niet alles aanbiedt? • Staan uw gedragsregels u toe een beperkt advies uit te brengen? • Is een beperking van een advies over alimentatie eigenlijk wel wenselijk voor de consument?
Door de juridische bril bekeken Een uiterst belangrijke vraag voor betrokkenen in een scheidingsprocedure is wat na de scheiding aan financiële middelen beschikbaar is voor levensonderhoud, voor huisvesting en voor verzorging en opvoeding van eventuele kinderen.
Door de juridische bril bekeken Het antwoord op die vraag wordt in belangrijke mate bepaald door de vast te stellen onderhoudsbijdrage(n).
Door de juridische bril bekeken Voor vroegere echtgenoten/geregistreerde partners is ook van belang in hoeverre van een onderhoudsgerechtigde kan worden gevergd in eigen levensonderhoud te gaan voorzien, welke omstandigheden ertoe kunnen leiden dat een eenmaal vastgestelde alimentatie wordt gewijzigd, en welke feiten en omstandigheden ertoe kunnen leiden dat aan een bestaande alimentatieverplichting een einde komt.
Feiten Een uiterst belangrijke vraag voor betrokkenen in een scheidingsprocedure is wat na de scheiding aan financiële middelen beschikbaar is voor levensonderhoud, voor huisvesting en voor verzorging en opvoeding van eventuele kinderen.
Bepalend gevolg Het antwoord op die vraag wordt in belangrijke mate bepaald door de vast te stellen onderhoudsbijdrage(n).
Omstandigheden Voor vroegere echtgenoten/geregistreerde partners is ook van belang in hoeverre van een onderhoudsgerechtigde kan worden gevergd in eigen levensonderhoud te gaan voorzien, welke omstandigheden ertoe kunnen leiden dat een eenmaal vastgestelde alimentatie wordt gewijzigd, en welke feiten en omstandigheden ertoe kunnen leiden dat aan een bestaande alimentatieverplichting een einde komt.
Wettelijke bepalingen levensonderhoud • Daarvoor geldende artikelen 1:157 BW t/m 1:160 BW (gewezen echtgenoot), 1:80d en 80e BW (gewezen geregistreerde partner), 1:169 lid 2 BW (echtgenoot na scheiding van tafel en bed) en 1:182 BW (gewezen echtgenoot na scheiding van tafel en bed). • De maatstaven die het verschuldigde bedrag bepalen vinden we in 1:397 en 1:399 BW. Dit zijn de behoeften van de onderhoudsgerechtigden en de draagkracht van de onderhoudsplichtige. Bij partneralimentatie kunnen daarnaast niet-financiële factoren een rol spelen (jurisprudentie). • Voorrangsbepalingen die aan de orde zijn wanneer er meerdere onderhoudsgerechtigden zijn vinden we in 1:400 BW. • Bepalingen die gelden voor een eenmaal vastgestelde onderhoudsverplichting vinden we in 1:401 BW t/m 1:402a BW.
Behoefte en draagkracht vaststellen op basis van de wettelijke maatstaven • Een expertgroep geeft jaarlijks in een rapport aanbevelingen voor een eenvormige praktische invulling van de wettelijke maatstaven behoefte en draagkracht. Dit rapport Alimentatienormen wordt ook wel het Tremarapport genoemd. De expertgroep beveelt vanzelfsprekend de toepassing van deze richtlijnen aan.
Behoefte en draagkracht vaststellen op basis van de wettelijke maatstaven • In 1:157 BW lid 2 is te lezen dat de rechter bij de vaststelling van de uitkering rekening kan houden met de behoefte aan een voorziening in het levensonderhoud voor het geval van overlijden van de onderhoudsplichtige. • Het rapport Alimentatienormen biedt echter geen normen of richtlijnen hoe deze behoefte aangetoond dient te worden. • Alimentatierekenprogrammatuur voorziet niet in een berekening om deze behoefte aan te tonen.
Hoe behoefte aantonen aan voorziening voor het geval van overlijden onderhoudsplichtige? • Wat is het recht op en de hoogte van een uitkering op basis van de Algemene Nabestaanden Wet (ANW)? • Waaruit bestaan de pensioenaanspraken voor de nabestaanden (Bijzonder Partnerpensioen en Wezenpensioen)? • Waaruit bestaat het eigen inkomen van de onderhoudsgerechtigde?
• Welke kosten gaan gepaard met het levensonderhoud waaronder die van de zorg en opvoeding van de kinderen? • Wat is er bepaald ten aanzien van het ouderlijk vruchtgenot. Dit laatste is immers op basis van het wettelijk erfrecht “ingesloten”, maar kan op grond van 1:253L BW bij testament zijn “uitgesloten”.
Behoefte en draagkracht vaststellen op basis van de wettelijke maatstaven • De expertgroep beveelt de toepassing van de richtlijnen van het Tremarapport aan. • De expertgroep heeft in dit rapport niet voorzien in een methodiek hoe de behoefte aan een voorziening in het levensonderhoud voor het geval van overlijden van de onderhoudsplichtige aangetoond dient te worden. • Een eenvormige praktische invulling hiervan is heel goed mogelijk!
Waaruit bestaat uw alimentatieadvies? • Een berekening? • Op basis waarvan? • Op basis van het Tremarapport? • Welke jurisprudentie is van toepassing op uw casus? • Wat is de invloed van de juridische procedure op uw berekening? • Wat doet u als de vermogensrechtelijke verdeling en / of verrekening nog niet bekend is? • Wat doet u als de afspraken over pensioenen nog niet bekend zijn?
Waaruit bestaat uw alimentatieadvies? • Hoe ver reikt uw kennis en vaardigheid? • Hoe bakent u - in voor de cliënt begrijpelijke taal - de kaders van uw advies af? • Welke prijs brengt u hiervoor de cliënt in rekening? • Wie is uw cliënt? Is dat de consument die het aangaat of is dat zijn of haar advocaat of mediator?
Zorgplicht en alimentatieadvies • Eenvormige invulling wettelijke maatstaven ondersteunend aan eensluidende rechtspraak • Consumenten moeten beslissingen nemen op basis van “Informed consent” (geïnformeerd beslissen / geïnformeerde toestemming) • Sinds 2013 is de trend binnen de expertgroep te werken met forfaitaire bedragen; • Betekent (kosten) efficiënte(re) rechtspraak? • Stimuleert impliciet mediation, want daar is juist ruimte voor maatwerk
Informed consent en alimentatieadvies • Consument is geïnformeerd en begrijpt tot welke rechten en plichten een berekening op grond van de wettelijke maatstaven leiden, • zodat bij een andersluidende afspraak tussen partijen sprake is van een welbewuste keuze hiervan af te wijken • èn er rechtszekerheid ontstaat ten aanzien van deze afwijkende afspraak • Wat is in dit kader rechtszekerheid? • Uitsluiten dat op grond van 1:401 BW lid 5 de gemaakte afspraak in een procedure gewijzigd kan worden
Informed consent en alimentatieadvies • Uitspraak onder het nummer ecli:nl:ghdha:2014:4304. • Wanverhouding tussen afspraak op grond van wettelijke maatstaven en gemaakte afspraak
• Andere herstelmogelijkheid: 1:401 BW lid 4
Informed consent en alimentatieadvies • Leidt het toetsmoment aan de wettelijke maatstaven naast rechtszekerheid dan niet tot extra kosten voor cliënten? JA • Kan dit op een verantwoorde wijze voorkomen worden? NEEN • Is daarmee een goede inkomensplanning dan niet tot een overbodige exercitie geworden? NEEN • Een goede inkomensplanning toont: • logische mutatiemomenten bij leven • het NBI bij overlijden van de alimentatiegerechtigde voor het scenario dat de alimentatieplichtige is overleden
Afwijkende afspraken en hun overige gevolgen • De mogelijkheden van 1:401 tot en met 1:402a BW dienen beschikbaar te blijven, waarbij 1:401 lid 5 niet kan leiden tot het aanpassen van de afspraak • Voor het echtscheidingsconvenant: • Correcte beschrijving van de feiten • Kristalheldere beschrijving van de overwegingen van partijen • Bijlage waaruit op basis hiervan de cijfermatige uitkomst te reproduceren valt
• Durft u het aan hiermee uw cliënt (en mogelijk toekomstige adviseurs en rechters) op te zadelen?
Adviseren • AFM visiedocument: Dienstverlening op maat (juli 2013) • Als dienstverlener bepaalt u samen met uw cliënt welke dienstverlening voor hem van toegevoegde waarde is en het beste aansluit op zijn situatie en behoeften. Dit kan een integraal advies zijn, waarin zijn gehele financiële situatie wordt meegewogen. • De AFM kan zich voorstellen dat er situaties zijn waarin de kosten van een uitgebreide inventarisatie en analyse van bepaalde gegevens, niet opwegen tegen het voordeel dat de cliënt hiervan heeft. De AFM verwacht van u dat u uw dienstverlening laat aansluiten op de situatie en behoeften van de cliënt. Dienstverlening die onnodig duur of tijdrovend is, is niet in het belang van de cliënt. • Wat betekent dit voor u als uw cliënten menen dat een Tremaberekening niet nodig is, terwijl u begrijpt wat de strekking van informed consent in dit verband betekent?
Adviseren • De Stichting Certificering Federatie Financieel Planners (SCFFP) zegt hierover in haar visiedocument “Financieel plan vanuit een integrale visie” (juni 2015) • Financieel Planners FFP werken altijd vanuit een integrale visie op de financiële positie en doelstellingen van de cliënt. Deze benadering zal veelal leiden tot een compleet financieel plan voor de cliënt waarin alle relevante aspecten van zijn/haar financiële positie aan de orde komen. • Het kan echter voorkomen dat er in overleg met de cliënt voor wordt gekozen bepaalde relevante aspecten niet mee te nemen in het te geven advies. Bijvoorbeeld vanwege kosten, overzichtelijkheid of omdat die factoren onvoldoende inpasbaar zijn. In dat geval kan in overleg met de cliënt worden gekozen voor een deeladvies in plaats van voor een compleet financieel plan. • Wat betekent dit voor u als uw cliënten menen dat een Tremaberekening niet nodig is, terwijl u begrijpt wat de strekking van informed consent in dit verband betekent?
Informeren • De vFAS-advocaat mediator verleent mediation met inachtneming van de hierna volgende regels etc… • Hoofdstuk Inhoud artikel 17: De vFAS-advocaat mediator verschaft aan de partijen juridische informatie over hun rechtspositie en de gevolgen daarvan. • In welke mate wint de vFAS-advocaat mediator in het belang van cliënten bij deze informatie in over diens financiële positie, kennis, ervaring, doelstellingen en risicobereidheid voor zover zulks redelijkerwijs relevant is voor de aan de cliënt te verlenen dienst?
Informeren • Kamerstuk 33 722: Voorstel van wet van het lid Van der Steur tot het stellen van regels omtrent de registratie en de bevordering van de kwaliteit van mediators (Wet registermediator) • mediation: het in gezamenlijke opdracht van partijen op grond van een mediationovereenkomst door een onafhankelijke neutrale derde begeleide gestructureerd proces, dat als doel heeft partijen in onderling overleg weloverwogen de door hen gedeelde norm te laten vinden of hervinden waar die ontbreekt, terwijl daar bij partijen wel behoefte aan is;
Informeren • Artikel 22 (Voorstel tot) Wet registermediator • Lid 1. De registermediator draagt er zorg voor dat hij beschikt over de voor de mediation noodzakelijke psychologische, communicatieve en juridische kennis en kunde. • Lid 2. Indien de registermediator niet zelf beschikt over de in het eerste lid bedoelde vereiste juridische kennis en kunde, draagt hij ervoor zorg dat deze in de mediation beschikbaar komt. • In welke mate wint de registermediator in het belang van cliënten bij deze informatie in over diens financiële positie, kennis, ervaring, doelstellingen en risicobereidheid voor zover zulks redelijkerwijs relevant is voor de aan de cliënt te verlenen dienst?
Alimentatie
Kruispunt van advies?
Alimentatie
Kruispunt van advies?
AFM - visie dienstverlening op maat • De cliënt wil zelf bepalen welke diensten hij afneemt en wil dit tegen de laagst mogelijke prijs. • Met dit visiedocument wil de AFM u laten zien dat er binnen de bestaande weten regelgeving ruimte is om uw dienstverlening (kosten)efficiënt in te richten om daarmee goed aan te laten sluiten op de behoefte van uw cliënt. Dit betekent dat uw dienstverlening afhankelijk van de behoefte en situatie van de cliënt korter, minder diepgaand of minder breed kan worden ingestoken. In dit document noemen wij dit efficiënt. • Deze publicatie is dan ook bedoeld als eerste aanzet tot een brede dialoog met de markt over de manier waarop financiële dienstverlening op een efficiënte en zorgvuldige wijze kan worden ingericht.
Alimentatieadvies op maat • Cliënten willen zelf bepalen welke diensten zij afnemen en willen dit tegen de laagst mogelijke prijs. • Waar raakt de door cliënten gewenste dienst de grenzen van de zorgplicht van de adviseur of mediator? • Deze presentatie is dan ook bedoeld als eerste aanzet tot een brede dialoog met de diverse marktpartijen over de manier waarop alimentatieadvies op een efficiënte en zorgvuldige wijze kan worden ingericht.
Vragen voor u als adviseur • Als een advies over alimentatie allesomvattend is, wat meldt u dan in uw opdracht tot advies wanneer u niet alles aanbiedt? • Staan uw gedragsregels u toe een beperkt advies uit te brengen? • Is een beperking van een advies over alimentatie eigenlijk wel wenselijk voor de consument?
