Cleantech trends in de San Francisco Bay Area Door: John van den Heuvel – Innovatie Attaché Netwerk Silicon Valley
Maart 2013
Inleiding De 2013 editie van het San Francisco Cleantech Forum bood ook dit jaar weer een buitengewoon informatieve ‘snapshot’ van het cleantech speelveld. Dit artikel bevat een bloemlezing van een aantal belangwekkende trends en observaties, sommige specifiek voor Silicon Valley, andere universeel. Cleantech investeringen In 2012 daalden de Venture Capital (VC) durfinvesteringen in de cleantech als geheel, waarbij Solar de grootste daling te zien gaf. Investeringen in energiezuinigheid stegen daarentegen licht, maar onvoldoende om de daling in solar goed te maken. Naar verluid hebben diverse Cleantech VC fondsen door gebrek aan positieve resultaten moeite geld bij elkaar te vergaren voor nieuwe investeringsrondes. Anderen zijn hevig geschrokken van de investeringen die nodig zijn om faciliteiten, bijvoorbeeld voor de produktie van biobrandstoffen, op te schalen voordat er geld naar de investeerders kan terugvloeien. Diezelfde VCs vragen zich nu hardop af of ze nog eens in zo’n zelfde investering zouden stappen. Langdurige investeringen in solar, biofuels en akkutechnologie zijn daarmee nog meer afhankelijk geworden van de lange adem van de overheid, in dit geval het Department of Energy (DoE). Een andere belangrijke beweging gaat schuil onder de naam Corporate Venturing. De meeste grote olie-, gas- en chemische bedrijven hebben inmiddels een Corporate Venturing arm opgericht. Die arm speurt de wereld af naar veelbelovende nieuwe ontwikkelingen, om daarin te investeren en zodra ze blijken ook commercieel veelbelovend te zijn bij het bedrijf in te lijven. Naast de kansgedreven drijfveren, vergelijkbaar met die van Open Innovatie, lijkt er zeker ook een angst aan ten grondslag te liggen om geraakt te worden door onverwachte ontwikkelingen (‘disruptive technology’) van buitenaf die het eigen ingeslagen pad in gevaar brengen. Een mythe die niet meer op lijkt te gaan, in elk geval voor de cleantech VC-wereld, is die van de nabijheid tussen start-up en investeerder. Nog niet zo lang geleden was de veelgehoorde stelregel dat je vlakbij je investeerder gevestigd zou moeten zitten of bereid zijn te vestigen. Nu struinen de VCs de hele wereld af. Sommigen hebben inmiddels op diverse continenten een kantoor geopend.
Solar De sterke daling in VC durfinvesteringen in solar betekenen niet automatisch dat je niet buitengewoon succesvol in die markt kunt zijn. Brightsource – een van de Keynote speakers op het Cleantech Forum – is met haar concentrated solar oplossing een mooi voorbeeld. Concentrated Solar heeft boven ‘gewone’ photovoltaic (PV) solar het voordeel dat de energie-opbrengst niet zo sterk varieert met de instraling van de zon. Als je concentrated solar zoals in het geval van BrightSource slim combineert met turbines op aardgas, dan is een relatief schone en stabiele energiebron geboren. Silicon Valley’s core business: IT Silicon Valley beweegt zich rond cleantech weer wat meer terug naar de core business, wat in dit geval betekent: cleantech met een informatietechnologie (IT) component. Als we cleantech breed definiëren als datgene wat kan bijdragen aan de verminderde uitstoot van broeikasgassen dan valt in elk geval smart grid binnen deze definitie. Een goede smart grid implementatie kan er immers toe bijdragen dat er niet meer energiecentrales gebouwd hoeven te worden en dat duurzame energie en elektrisch vervoer effectief in het bestaande elektriciteitsnetwerk kunnen worden opgenomen. Maar waar we niet vaak bij stilstaan is bijvoorbeeld wat onze social media activiteiten bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen. Gelukkig heeft Facebook daar zelf wel vanaf dag één bij stil gestaan, en daarom behoren haar datacenters met een Power Utilization Efficiency (PUE1) van 1.06 tot de meest efficiënte ter wereld. Ondanks deze PUE van bijna 1 is er nog veel te winnen. Veel datacenters hebben een lage gebruiksgraad (er werd gesproken van getallen rond 12%) en voorbeelden werden genoemd van archiefdata die dag in, dag uit onnodig op supersnel toegankelijke harde schijven staat te draaien. Een andere IT variant van cleantech is de deeleconomie. Een voorbeeld hiervan is Yerdle. Waarom zou je iets kopen als je het kunt lenen? Of omgekeerd: waarom zou je iets wat 98% van de tijd staat te verstoffen niet uitlenen? Ervaring met dit concept heeft overigens aan het licht gebracht dat je niet alleen de producten voor de nieuwe deeleconomie moet ontwerpen, maar ook de garantie, handleidingen en verpakkingen daarop afgestemd moeten zijn. In diezelfde deeleconomie zijn deelauto’s als ZipCar en CityCarShare en BMW’s DriveNow in opkomst. Ook steeds meer gevestigde autoverhuurbedrijven begeven zich op deze markt. Duurzaam vervoer En als we het dan toch over duurzaam vervoer hebben is een aantal andere ontwikkelingen vermeldenswaard. Zo vervoert Google elke dag 4500 van haar werknemers met pendelbussen op biobrandstof. Haar parkeerplaatsen zijn uitgerust met laadapparatuur voor elektrische auto’s. Google 1
De PUE is gedefinieerd als het totale energieverbruik van een datacenter, gedeeld door het energieverbruik van de computerinstallaties in dat datacenter
meldde dat zij meedingt naar de DoE Workplace Charging Challenge. Opvallend was de afwezigheid van discussies en presentaties rond elektrisch vervoer op het Cleantech Forum van dit jaar. Nu Tesla 500 Model S sedans per maand aflevert zijn we blijkbaar aan het fenomeen gewend geraakt en zijn de blikken al weer op de toekomst gericht. Onder deze kop mag het bijzondere vervoersconcept van telecomprovider Verizon niet onvermeld blijven. In plaats van een onderhoudstruck per monteur rijdt in New York de zgn. Magic Bus rond. Verizon zet haar monteurs met de Magic Bus bij hun klussen af en haalt ze na afloop weer op. Zo worden vele onderhoudstrucks van de straat gehaald met alle voordelen van dien. Cleantech moet Cool zijn Een andere trend is het samengaan van cleantech en ontwerp. Een mooi voorbeeld daarvan is de door NEST ontwikkelde intelligente kamerthermostaat. Van afstand ziet deze thermostaat er uit als een strakke designvariant van het klassieke oude Honeywell model. Van dichtbij blijkt er serieus te zijn nagedacht over functionaliteit. Omdat de thermostaat aan het internet hangt kan hij van afstand worden bediend en zelfs de firmware kan zo worden aangepast.
Een andere exponent van de ‘Cleantech moet Cool zijn’ gedachte is Greenstart. Greenstart pakt de cleantech uitdaging aan in een combinatie van aantrekkelijk design en IT. Vergroening van de olie- en gasindustrie Cleantech laat ook een grote verschuiving zien naar vergroening van de olie- en gasindustrie. In diverse paneldiscussies gaven VCs en bedrijven hun visie op deze groeiende markt: Wal van Lierop, CEO van Chrysalix somde het als volgt op: de olie en gasindustrie is altijd op zoek naar ontwikkelingen die: - de kosten verlagen - het energieverbruik (‘energy density’) van hun primaire processen verlagen - de milieubelasting verminderen
Overigens moeten we ons bij dat laatste niet blind staren op de goede wil van de olie- en gasindustrie: werkelijke vermindering van de milieubelasting wordt pas echt interessant als het ofwel gepaard gaat met verlaging van de kosten, danwel als het op een andere manier wordt afgedwongen. Dat kan bijvoorbeeld door milieuwetgeving of als bewezen duurzaam en betrouwbaar gedrag leidt tot een zgn. Social License to Operate. En als je bedrijf dan toch iets in schoon water doet, doe dat dan voor partners met geld, zo luidde het advies. Richt je dus niet op het vervangen van een waterzuivering van een armlastige stad, maar op de problemen/uitdagingen van de kapitaalkrachtige olie- en gasindustrie. Gebrek aan water in een staat als Texas bijvoorbeeld maakt hergebruik al heel snel rendabel. Competitie Competitie is altijd een belangrijke drijfveer voor innovatie geweest. Op het Cleantech Forum passeerde een scala aan wedstrijden. Een mooie voorbeeld is het Cleantech Open. Het Cleantech Open staat open voor elk bedrijf dat aan de volgende criteria voldoet: (1) nog niet meer dan 1 miljoen dollar aan extern geld opgehaald, (2) niet meer dan 5 miljoen uit eigen middelen gefinancierd en (3) minimaal 1 van de teamleden is een legale inwoner van de Verenigde Staten. Daarmee staat het Cleantech Open dus met wat creativiteit ook voor Nederlandse bedrijven open. De winnaars van de competitie krijgen voor minder dan $ 500,- inschrijfgeld een zeer gedegen business- en mentorprogramma aangeboden die hun bedrijven snel hogerop kunnen helpen. In de woorden van de organisatie zelf is het Cleantech Open daarom meer een Cleantech Accellerator dan een competitie geworden. Meer informatie bij de Innovatie Attaché Netwerkpost Silicon Valley. Een andere noemenswaardige competitie is die van de Zayed Future Energy Prize. Deze wedstrijd, met een prijzengeld van in totaal 4 miljoen dollar is afkomstig van de Verenigde Arabische Emiraten. Ook dit is een internationale competitie waaraan Nederlandse bedrijven, maar ook scholen kunnen deelnemen. Voor verdere informatie zie Referenties aan het eind van dit artikel. Hoe nu verder? Cleantech zal voortdurend in beweging blijven. Diverse experts op het Forum voorspelden dat het over 10 jaar zo in onze processen is ingebed dat we het geen Cleantech meer zullen noemen. Begonnen als goedbedoelde milieuconservatie, gaat werkelijke duurzaamheid het alleen maken als het ook zakelijk gezien zin heeft. General Electric maakte op het Forum met haar Ecomagination programma duidelijk dat je met Cleantech prima geld kunt verdienen. Referenties
Cleantech Group: www.cleantech.com Cleantech Forum final thoughts: http://goo.gl/lGfwJ Cleantech Open: http://www2.cleantechopen.org/ Greenstart: http://greenstart.com/ Yerdle: http://www.yerdle.com/ Zayed Future Energy Prize: https://www.zayedfutureenergyprize.com/en/
