Door dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast

Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast

OCS bij ouderen

De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden op oudere leeftijd begint ! Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

2

OCS bij ouderen: Hoe vaak komt het voor? % Life-time prevalentie

4

Current prevalentie, alg. bevolking 3

idem, > 65 jaar

2-3% 1.2-2.5%

2 0.8-1.5%

0.2-1.5%

1

Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

3

Life-time prevalentie > 65 jaar

OCS bij ouderen: hoe vaak komt het voor? 4 % van de polipatiënten met een OCS is > 60 jaar


4

Laat-begin OCS bij ouderen? > 65 jaar neemt de prevalentie van OCS af;

♂

0.1-0.7%

♀

prevalentie ♀ > ♂ Laat-begin OCS komt vooral voor bij vrouwen, met leeftijdsgerelateerde kenmerken

0.7-0.9%


5

Achtergrond

Leeftijdsopbouw Nederland 2008 Nederland telt op 28 december 2008 16.489.399 inwoners Vanaf het 65-ste jaar is er een toenemend vrouwenoverschot Aantal ouderen ≥ 65 is 14.8% van de totale populatie In 2040 zal het percentage ouderen ≥ 65 jaar 25% zijn


6

Achtergrond

Leeftijdsopbouw Nederland 2008 The demographic age-shift

PYRAMIDE


UI

7

BLOK

Achtergrond

Kenmerken van ouderen • Somatische ziekten • Polyfarmacie • Cognitieve functiestoornissen • Zintuigstoornissen • Functionele beperkingen in mobiliteit en ADL • 3e en 4e levensfaseproblemen • Lange levensgeschiedenis


8

OCS bij ouderen: verschillend van OCS bij jongeren?

Bij afhankelijkheid problemen door het niet meer uit kunnen voeren van rituelen OCS bij ouderen: verschillend van OCS bij jongeren? Kohn et al. Clinical features of OCD in elderly patients. Am J Geriatr Psychiatry 1997;5:211-5. Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

9


obsessieve angst om te zondigen en de behoefte om zaken op te biechten OCS bij ouderen: verschillend van OCS bij jongeren? Kohn et al. Clinical features of OCD in elderly patients. Am J Geriatr Psychiatry 1997;5:211-5. Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

10


handenwas-rituelen, angst voor vuil, vermijding besmetting en grote schoonmaakdrift OCS bij ouderen: verschillend van OCS bij jongeren? Kohn et al. Clinical features of OCD in elderly patients. Am J Geriatr Psychiatry 1997;5:211-5. Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

11

OCS bij ouderen: Diagnostiek en classificatie

• Geen meetinstrumenten specifiek voor ouderen! • Bruikbaarheid en validiteit bij ouderen? • Somatische comorbiditeit? • Vaak slecht leesbaar door klein lettertype, lange zinnen en weinig contrast! OCS bij ouderen: verschillend van OCS bij jongeren? Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

12

Risicofactoren voor OCS bij ouderen

OCS OCS

OCS OR=7.7 (95% BI=1-58)

ZOALS BIJ JONGEREN: FAMILIE ANAMNESE VAN OCS Beekman et al. Anxiety disorders in later life: A report from the LASA. Int J Geriatr Psychiatry 1998;13:717-26. Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

13

Risicofactoren voor OCS bij ouderen

OCS

Verlies van partner

Chronische ziekte en Verlies van partner slechte gezondheid Alleen met herinneringen

ZOALS BIJ DEPRESSIE EN ANDERE ANGSTSTOORNISSEN! Beekman et al. Anxiety disorders in later life: A report from the LASA. Int J Geriatr Psychiatry 1998;13:717-26. Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

14

Laat-begin OCS bij ouderen

Gevalsbeschrijvingen (n= 9): begin OCS gerelateerd aan hersenaandoening in basale gangliën (nucleus caudatus) of fronto-orbitaal Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

15

OCS en neurologische ziekten • Onsteking, hypoxie, trauma frontaal of basale ganglieën • Syndroom van Gilles de la Tourette • Ziekte van Huntington • Ziekte van Parkinson • Chorea van Sydenham • Supranucleaire Palsy


16

Laat-begin OCS bij ouderen

Gevalsbeschrijvingen (n=4), waarbij optreden OCS geassocieerd is met stressvolle gebeurtenis


17

Behandeling van OCS bij ouderen

MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN

T P E

ANGSTSTOORNISSEN

C N O C

ADDENDUM OUDEREN


18

MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN ANGSTSTOORNISSEN ADDENDUM OUDEREN

Behandeling van OCS: nauwelijks onderzoek! Geen systematische, gecontroleerde onderzoeken naar effect van farmacotherapie of psychotherapie Gevalsbeschrijvingen laten effect zien van fluoxetine en clomipramine, en van ERP Een vergelijkend onderzoek toont dat ouderen met OCS even goed op ERP reageren als jongeren (60% versus 70% respons) Er wordt in het ADDENDUM OUDEREN verwezen naar behandeling van OCS bij jongere volwassenen Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

19


Behandeling: waarmee in het algemeen rekening te houden! Bij vroeg-begin stoornis lange klachtenduur, veel ziekteervaring en gewenning Terughoudendheid bij ouderen jegens hulpverlening voor psychologische klachten en symptomen Slechte mobiliteit en logistieke problemen hierbij Comorbide somatische aandoeningen (met pijn, snelle vermoeibaarheid,...) Afgenomen sensore functies (slechte visus, doofheid,..) Cohort met vaak lage schoolopleiding; afnemend cognitief functioneren (traagheid, geheugen...) Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

20


Aanpassingen bij farmacotherapie 1. Houd rekening met grootschalig, onder ouderen 2. Houd rekening met vertraagd metabolisme en grotere kans op

FA RM

AC O TH

ER AP I

E

chronisch benzodiazepinegebruik


bijwerkingen van psychotrope medicatie

21


FA

RM

AC OT HE

RA PI

E

Aanpassingen bij farmacotherapie


3. Houd rekening met polyfarmacie en interacties van psychotrope medicatie met andere medicaties 4. Ook SSRI’s en TCA’s verhogen de kans op vallen en gaan gepaard met cognitieve bijwerkingen. Vooral SSRI’s kunnen bovendien een serotonerg syndroom veroorzaken

22


FA

RM

AC OT HE

RA PI

E

Aanpassingen bij farmacotherapie


5. Begin met lagere dosering, bouw langzamer op, maar streef naar een zelfde einddosering 6. Stel gerust en geef goede en herhaalde voorlichting over medicatie en mogelijke bijwerkingen

23


Aanpassingen bij psychotherapie

PSYCHOTHERAPIE

1. Meer aandacht voor psycho-educatie, motivatie, leer- en geheugensteuntjes 2. Meer zittingen en tussentijdse, telefonische contacten met therapeut 3. Behandeling in groep, maar als nodig thuis of in huisartspraktijk (eerstelijns-psycholoog) 4. Gebruik van minder beladen psychologische termen 5. Betrekken van belangrijke anderen Symposium Door dwang gegijzeld 2008, RC vd Mast

24

Conclusie Behandeling van OCS bij Ouderen

PSYCHOTHERAPIE ERP en CGT

Farmacotherapie: SSRI’s, clomipramine, additie van atypisch antipsychoticum

Zowel farmacotherapie als psychotherapie zijn waarschijnlijk effectief bij de behandeling van OCS bij ouderen. Er moet rekening gehouden worden met leeftijdsspecifieke en cohortspecifieke kenmerken van ouderen. Overweeg bij laat-begin OCS een nieuwe hersenaandoening en/of stressvolle gebeurtenissen!


25

Door dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast

Recommend Documents