Voorkomen van ondervoeding bij ouderen

Voorkomen van ondervoeding bij ouderen U heeft deze folder gekregen omdat u onbedoeld bent afgevallen of verminderde eetlust heeft of heeft gehad. Hierdoor heeft u kans op ondervoeding. Het lichaam heeft energie nodig om te functioneren. Ook wanneer u niets doet heeft het lichaam energie nodig. Bijvoorbeeld om op temperatuur te blijven, uw hart te laten kloppen en adem te halen. U haalt energie uit uw voeding. Energie wordt grotendeels geleverd door verbranding van vetten en koolhydraten. Het is dus belangrijk om te blijven eten ook al bent u minder actief of helemaal niet actief. Wanneer u een tijd lang niet of onvoldoende kunt eten, gebruikt het lichaam uw reservevoorraad energie. Deze reservevoorraad is opgeslagen als vet. Wanneer dit vet gebruikt wordt, valt u af. U kunt merken dat u afvalt als uw kleding te wijd wordt of wanneer uw horlogebandje of broekriem een gaatje strakker moet. Ondervoeding betekent dat het lichaam een tekort aan voedingsstoffen en energie heeft. Hierdoor kunt u minder fit zijn en herstelt u minder snel van ziekte, infecties of operaties. U heeft kans op ondervoeding als één van onderstaande kenmerken op u van toepassing is:  U heeft klachten van het gebit of kauw- en slikproblemen.  U bent pas geleden geopereerd.  U bent bedlegerig.  U bent ouder dan 75 jaar.  U heeft één of meerdere chronische ziekten.  U heeft een hersenbloeding of herseninfarct gehad.  U heeft dementie (ziekte van Alzheimer).  U bent eenzaam of voelt zich depressief.  U heeft een verminderde eetlust.

Wat kunt u doen om ondervoeding te voorkomen? Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. © Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl

Het is belangrijk dat u voldoende en gevarieerd eet. Hierbij is het belangrijk om voldoende calorieën en eiwitten binnen te krijgen. Eiwitten zijn bouwstoffen voor het lichaam. Eiwitten spelen onder andere een belangrijke rol bij de wondgenezing, spierbehoud (in combinatie met beweging) en opbouw van het lichaam. Voedingsmiddelen die veel eiwit leveren zijn: vlees, vis, kip, ei, melk en melkproducten. Gelre ziekenhuizen | DIET-555 | 19 mei 2015 | pagina 1/6

Daarnaast bevatten peulvruchten zoals witte en bruine bonen, kapucijners of linzen relatief veel eiwit. Een ander aandachtspunt is vocht. Probeer 1,5 liter vocht per dag te drinken. Voldoende eiwitten zijn van belang, kies daarom voor eiwitrijke dranken zoals volle melk, karnemelk, volle chocolademelk en gezoete zuiveldranken. Kies daarbij ook voor dranken die veel calorieën bevatten zoals limonade, frisdranken, tweedranken en sappen. Gebruik het onderstaande voorbeelddagmenu als basis om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. U mag meer gebruiken.

Voorbeelddagmenu Ontbijt

Tussendoortje

Broodmaaltijd

Basis - 2 sneden bruin brood - Ruim besmeren met margarine of roomboter - Dubbel beleggen met kaas, vleeswaren, pindakaas, ei of ruim zoet beleg - Zuivelproduct, 1 beker (bijv. volle melk, volle chocolademelk of yoghurtdrank) Geschikt tussendoortjes (zie paragraaf tussendoortjes) - 2 sneden bruin brood - Ruim besmeren met margarine of roomboter - Dubbel beleggen met kaas, vleeswaren, pindakaas, ei, vis, salade of ruim zoet beleg - Zuivelproduct, 1 beker (bijv. volle melk, volle chocolademelk of yoghurtdrank)

Gelre ziekenhuizen | DIET-555 | 19 mei 2015 | pagina 2/6

Vervanging - 200 ml pap - 1 snee bruin brood kan vervangen worden door 2 beschuiten, 2 crackers, één snee krentenbrood, één bolletje, één croissant of iets dergelijks. - één schaaltje volle yoghurt met muesli, cruesli, cornflakes of andere ontbijtgranen.

Zie ontbijt

Tussendoortje

Warme maaltijd

Tussendoortje

Basis Geschikt tussendoortjes (zie paragraaf tussendoortjes) -100 gram rauw gewogen vlees, vis of vleesvervaging -Ruim jus of saus -Twee aardappelen of twee flinke opscheplepels rijst of pasta -Drie opscheplepels groente -Schaaltje nagerecht (bijv. volle vla, yoghurt, pudding of kwark) Geschikt tussendoortjes (zie paragraaf tussendoortjes)

Vervanging

- (eventueel een extra klontje boter of scheutje room door de aardappelpuree) - (eventueel een extra klontje boter door de groente)

Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen Hieronder vind u een overzicht van de hoeveelheid voedingsmiddelen u per dag binnen hoort te krijgen. Dit is per leeftijdscategorie onderverdeeld. Voedingsmiddel Brood Aardappelen Groenten

50 - 70 jaar 5 – 6 sneden 150 – 200 gram 3 -4 stuks 200 gram

71 jaar en ouder 4 – 5 sneden 100 – 200 gram 2 – 4 stuks 150 gram

Fruit

200 gram ( 2 porties)

200 gram ( 2 porties)

Kaas

1½ plak (30 gram)

1 plak (20 gram)

Melk(producten)

450 ml

650 ml

Vlees(waren), kip, vis

100 – 125 gram

100 – 125 gram

Margarine, bak en braad

25 – 30 gram (voor 5 -6 sneden brood) 15 ml 1½ - 2 liter

20 – 25 gram(voor 4-5 sneden brood) 15 ml 1½ - 2 liter

olie Vocht

Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. © Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl

Gelre ziekenhuizen | DIET-555 | 19 mei 2015 | pagina 3/6

Eetlust bevorderen Hier leest u hoe u uw eetlust kunt bevorderen:  Neem de moeite om de tafel voor uzelf te dekken.  Probeer samen met anderen te eten. Samen eten zorgt voor een ontspannen sfeer en gezelligheid. Dit helpt om beter te eten.  Zorg voor voldoende afwisseling in uw voeding. Wissel warme en koude gerechten en zoete en hartige gerechten met elkaar af.  Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging (indien mogelijk). Na wandelen in de frisse lucht of oefeningen voor het open raam voelt u zich fitter en heeft u meer eetlust.  Rook niet en eet in een rookvrije omgeving. Dan proeft u meer en smaakt het eten beter.  Indien koken lastig wordt voor u kunt u kiezen voor maaltijdbezorging.  Indien mogelijk kunt u er voor kiezen om elders te gaan eten.

Makkelijk meer calorieën en eiwitten binnen krijgen Hier een aantal tips:  Eet naast de drie hoofdmaaltijden ook drie à vier keer iets tussendoor. Zie onderstaande paragraaf ‘Tussendoortjes’.  Eet gevarieerd. Wissel zoete en hartige gerechten af.  Gebruik indien mogelijk wat meer (dieet)margarine of roomboter.  Gebruik indien mogelijk wat meer room of crème fraiche door verschillende  gerechten.  Gebruik zo mogelijk wat meer suiker in dranken en gerechten.  Zorg dat het eten er aantrekkelijk uitziet. Denk hierbij aan variatie in kleur en  smaak. Serveer niet te grote porties.  Probeer vaste eettijden aan te houden.  Eet rustig en kauw goed.  Eet geen bouillon of soep vlak voor de warme maaltijd als u daardoor minder van het hoofdgerecht kunt eten. Soep heeft pas voedingswaarde als er veel vlees, boter of room in is verwerkt.

Tussendoortjes Voorbeelden van geschikte tussendoortjes zijn:  (Ontbijt)koek of krentenbrood dik besmeerd met (dieet)margarine of roomboter  Sneetje brood, knäckebröd of beschuit besmeerd met (dieet)margarine of roomboter met dubbel beleg  Gevulde koek of cake  Slaatje  Saucijzenbroodje  (kaas)croissant  Volle (room) yoghurt, volle (room) vla, kwark of pap  Blokje kaas of stukje worst uit het vuistje  Gebakken vis of haring  Noten of pinda’s  Pannenkoeken, flensjes of poffertjes Gelre ziekenhuizen | DIET-555 | 19 mei 2015 | pagina 4/6

 

Gekookt of gebakken ei Volle melk of melkproducten

Suggesties voor de verschillende maaltijden Broodmaaltijd 

 



Brood Bijvoorbeeld: dunne sneetjes brood, evt. zonder korst, toost, beschuit, crackers. Er zijn veel verschillend soorten brood, kies ook eens brood met sesam- of maanzaad of zonnebloempitten. Probeer ook eens muesli, croissants, krentenbrood of een tosti. (warme toost neemt extra veel boter op). Boter Kies (dieet)margarine of roomboter op brood (geen halvarine), smeer royaal boter. Beleg Beleg uw brood met een ruime hoeveelheid beleg. Kies bij voorkeur wat vettere soorten, zoals worstsoorten, corned beef, gebraden gehakt en dergelijke. Wanneer het gewone beleg niet zo goed gaat, probeer dan eens zacht smeerbaar beleg: zoals smeerkaas 48+, roomkaas, volle kwark, Hüttenkäse, geraspte kaas, leverpastei, paté, salades of pindakaas. Pap Brood kunt u vervangen door pap. Er zijn verschillende soorten zoals havermout, brinta, griesmeel, karnemelksepap of rijstepap. De pap kunt u energierijker maken met suikers of voedingssuiker en/of een scheutje room.

Warme maaltijd 





Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. © Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl

Vlees In plaats van vlees kunt u ook gebruik maken van vis, kip, kaas, peulvruchten, sojaproducten of een ei. Bijvoorbeeld een omelet met kaas en champignons of een roerei. Als warm vlees u tegen staat, kunt u ook koude vleeswaren eten bij de warme maaltijd of verwerken in een salade. Groenten U kunt alle soorten groenten gebruiken, bij voorkeur met een sausje of klontje boter. Kies bij voorkeur gekookte groente. Rauwe groente vult snel, waardoor u er maar weinig van gebruikt. U kunt een schaaltje appelmoes of andere vruchtenmoes bij de warme maaltijd nemen. Gebruik hierin extra voedingssuiker. Aardappelen Veel energie leveren gebakken aardappels of patat. U kunt van de aardappelen ook puree maken. Gebruik hierbij volle melk en een extra klontje margarine of roomboter. U kunt de aardappelen ook met groente en eventueel het vlees verwerken tot een stamppot. Hier kunt u dan wat extra room, boter of jus toevoegen. Als afwisseling kunt u eens macaroni, bami, nasi en dergelijke gebruiken.

Gelre ziekenhuizen | DIET-555 | 19 mei 2015 | pagina 5/6

Nagerechten 

Vla, yoghurt, pudding, milkshake (zie: Recepten voor energieverrijkte dranken en milkshakes), vruchtenmoes, vruchtencompote, ijs e.d. Hieraan kunt u ook voedingssuiker en room toevoegen.

Adviezen bij vermoeidheid Als uw snel vermoeid bent dan adviseren wij u het volgende:  Rust even voor het eten en ontbijt ’s morgens eerst voordat u zich wast en aankleedt.  Maak indien nodig gebruik van maaltijdbezorging.  Zorg ervoor dat er voldoende voedingsmiddelen in huis aanwezig zijn om uit te kiezen.  Kies voor eten dat makkelijk klaar te maken is, zoals voorgesneden groente, groente uit pot, voorgekookte aardappelen, krieltjes of (diepvries) kant en klaar maaltijden.

Let op!  

Als u van uw behandeld arts of diëtist een dieet heeft voorgeschreven gekregen, overleg dan eerst met hen voor u deze adviezen opvolgt. Weeg u eenmaal per week om uw gewicht in de gaten te houden. Neem bij ongewenst gewichtsverlies contact op met uw huisarts of diëtist.

Vragen? Heeft u na het lezen van deze brochure vragen over voeding? Dan kunt u terecht bij de diëtisten van Gelre ziekenhuizen: Naam diëtist: ………………………………………………Datum: ………………………  

Gelre Apeldoorn, tel: 055 - 581 80 80 ma t/m vrij 9.00 – 12.00 uur en 13.00 – 14.00 uur Gelre Zutphen, tel: 0575 - 592 487 ma t/m vrij: 8.30 - 10.00 uur en 13.00 - 14.00 uur

Vragen van medische aard kunt u het beste stellen aan uw huisarts of specialist. Indien u begeleiding van de thuiszorg nodig heeft zal de geriater dit met u bespreken. Tevens kan er gekozen worden voor begeleiding bij een zelfstandige diëtist. Indien u begeleiding wenst van de thuiszorgdiëtist kunt u contact opnemen met de volgende instanties:  

Voor Apeldoorn en omstreken kunt u contact opnemen met Verian: Zorglijn: 0900 - 92 55 Voor Zutphen en omstreken kunt u contact opnemen met Sensire: Zorglijn: 0900 - 88 56

Gelre ziekenhuizen | DIET-555 | 19 mei 2015 | pagina 6/6