Definities, diagnostiek, prevalentie en determinanten van ondervoeding bij ouderen

Definities, diagnostiek, prevalentie en determinanten van ondervoeding bij ouderen Prof. dr. Dimitri Beeckman Verplegingswetenschap en Vroedkunde Universiteit Gent

SYMPOSIUM Ondervoeding bij hulpbehoevende ouderen thuis en in een thuisvervangende omgeving 7 november 2013

ONDERVOEDING: EEN PROBLEEM? … Every careful observer of the sick will agree in this that thousands of patients are annually starved in the midst of plenty, from want of attention to the ways which alone make it possible for them to take food …

Notes on Nursing Florence Nightingale (1859)

Afdeling Verplegingswetenschap en Vroedkunde

INHOUD • • • • • • •

Definitie Prevalentie Klinische evaluatie Determinanten Gevolgen Diagnostiek Organisaties voedingszorg


DEFINITIE: MALNUTRITIE VERSUS ONDERVOEDING •

Malnutritie: – Een voedingstoestand, waarbij er een tekort, uitputting of onevenwicht heerst tussen energie, eiwitten en andere specifieke nutriënten (Volkert 2002) – Een voedingstoestand waarbij er een tekort of teveel (onevenwicht) is aan energie, eiwitten en andere voedingsstoffen die meetbare effecten hebben op het weefsel/lichaam (lichaamsvorm, grootte en samenstelling), functioneren en klinische uitkomst. (Elia 2003)

•

Ondervoeding: – Een voedingstoestand waarbij er onvoldoende energie of eiwitinname is. Deze voedingstoestand wordt gekenmerkt door een tekort aan micronutriënten en mineralen ten gevolge van een uitputting van de macronutriënten en geeft uiteindelijk aanleiding tot specifieke deficiëntie symptomen/syndromen. (ESPEN, 2006)


DEFINITIE • Geen eenduidige definitie • Malnutritie versus ondervoeding • Gericht op – Onevenwicht – Gevolgen

• Afwezigheid van een eenduidige definitie – Geen uniforme spreektaal – Geen uniforme diagnostiek – Moeilijke vergelijking


KLINISCHE EVALUATIE • • • • • •

BMI 18.5 kg/m² - 20 kg/m² Biochemische indicatoren (zoals serum albumine) Gewichtsverlies (> 5% 1 maand, > 10% 6 maand) Voedingsinname  Spiermassa, spierkracht (handgreep), subcutaan vet  Oppassen met oedeem (maskeren gewichtsverlies!)


PREVALENTIE • Internationale cijfers – Ziekenhuis: 30-90% – Woonzorgcentra: 30-50% – Thuiszorg: 4.3-44%


PREVALENTIE • Belgische cijfers – Verbrugghe et al. (2011) - WZC • Risico op ondervoeding: 38,7% • Ondervoeding: 19.4% – Vandewoude & Van Gossum (2013) - Thuiszorg en WZC • Risico op ondervoeding: 66% • Ondervoeding: 20%


DETERMINANTEN • Complex • Multifactorieel

National Collaborating Centre for Acute Care 2006; Stratton et al. 2003


DETERMINANTEN - ZIEKTE • Associatie met – – – – – – – –


Decubitus Recente ziekenhuis opname Cognitieve stoornis Dementie Medicatie Aantal chronische aandoeningen Kanker Aantal geriatrische syndromen: incontinentie, slaapstoornis, afhankelijkheid, cognitieve stoornis, vallen

DETERMINANTEN - GEZONDHEID • • • • •


Afhankelijkheid Visusstoornis Immobiliteit Mondstatus …

DETERMINANTEN – SOCIALE FACTOREN • • • •

Eenzaamheid – isolatie Onvoldoende hulp Financiële problemen …


DETERMINANTEN – PSYCHISCHE FACTOREN • Depressie • Angst • …


GEVOLGEN VAN MALNUTRITIE •

Patiënt/resident – – – – –

•

Daling functionele status (spierzwakte) Risico op infectie Daling psychosociale gezondheid en kwaliteit van leven Langere hospitalisatieduur (x 2) Mortaliteit (tot 3 keer hoger)

Economische impact –

–

Nederland (WZC) • 279 miljoen EURO extra/jaar • Bij risico: 8.000 EURO/resident • Bij ondervoeding: 10.000 EURO/resident België (ziekenhuizen) • Kosten stijging tot + 1.152 EURO/patiënt


DIAGNOSTIEK • Single indicator – – – – –

BMI 18.5 kg/m² - 20 kg/m² Biochemische indicatoren Gewichtsverlies (> 5% 1 maand, > 10% 6 maand) Voedingsinname  Spiermassa, spierkracht, subcutaan vet 

• Multiple indicators – – – –

Mini Nutritional Assessment (MNA) Malnutrition Universal Screening Tool (MUST) Short Nutritonal Assessment Questionnaire (SNAQ) Geriatric Nutritional Risk Index (GNRI)


MNA • Screening – – – – – –

Verminderde inname voeding afgelopen 3 maanden Gewichtsverlies afgelopen maand Mobiliteit Psychische stress of ernstige ziekte afgelopen 3 maanden Neuro- psychologische problemen BMI

• Onderzoek – – – –

Medicatie Afhankelijkheid Voedingsinname Lichaamssamenstelling


MUST • BMI • Gewichtsverlies 3–6 maanden • Acute ziekte


SNAQ • Ongewild gewichtsverlies • Verminderde eetlust • Inname van voedingssupplementen


GERIATRIC NUTRITIONAL RISK INDEX (GNRI) • Focus op: – Ratio gewicht/ideaal gewicht – Serum albumine


PARAMETERS OO/UE • Focus op: – Ongewild gewichtsverlies – BMI – Klinische blik van de verpleegkundige


ORGANISATIES VOEDINGSZORG • Internationaal – – – – – –

National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE), American Society for Parental and Enteral Nutrition (ASPEN) European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN1) The British Association for Parenteral and Enteral Nutrition (BAPEN) Haute Autorité de Santé (HAS) Nationale Gezondheidsraad NL – stuurgroep ondervoeding

• Nationaal – Federale overheidsdienst – Transmurale Aanpak van de Voedingsproblematiek bij ouderen (STAVO) – Zorg en Gezondheid


CONCLUSIE • • • • • •


Blijvend significant maatschappelijk probleem met grote gevolgen Groot potentieel om grote impact te hebben (door soms kleine interventies) Blijvende en steeds toenemende aandacht is noodzakelijk Screenen + actie + monitoring = succes Complexe diagnostiek en risicobepaling Nood aan multidisciplinaire en transmurale opvolging en bijsturing

REFERENTIES • •

•

• •

Chen, C. C. H., Bai, Y. Y., Huang, G. H., & Tang, S. T. (2007). Revisiting the concept of malnutrition in older people. Journal of clinical nursing, 16(11), 2015-2026. Donini, L. M., Scardella, P., Piombo, L., Neri, B., Asprino, R., Proietti, A. R., ... & Morrone, A. (2013). Malnutrition in elderly: Social and economic determinants. The journal of nutrition, health & aging, 17(1), 9-15. Elia, M., Zellipour, L., & Stratton, R. J. (2005). To screen or not to screen for adult malnutrition? Clinical Nutrition, 24(6), 867-884. Ethgen O, Spaepen E, Moeremans K, Annemans L. (2005). Potentiële economische implicaties in België van ondervoeding in het ziekenhuis. HEDM-IMS Health. Griep, M. I., Mets, T. F., Collys, K., Ponjaert-Kristoffersen, I., & Massart, D. L. (2000). Risk of malnutrition in retirement homes elderly persons measured by the" mininutritional assessment. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 55(2), M57-M63.


REFERENTIES • • •

•

Kubrak, C., & Jensen, L. (2007). Malnutrition in acute care patients: a narrative review. International journal of nursing studies, 44(6), 1036-1054. Meijers JM, Halfens RJ, Wilson L, Schols JM. Estimating the costs associated with malnutrition in Dutch nursing homes. Clin Nutr. 2012 Feb;31(1):65-8. Saka, B., Kaya, O., Ozturk, G. B., Erten, N., & Karan, M. A. (2010). Malnutrition in the elderly and its relationship with other geriatric syndromes. Clinical Nutrition, 29(6), 745-748. Stratton, R. J., Green, C. J., & Elia, M. (2003). Disease-related malnutrition: an evidence-based approach to treatment. Cabi Publishing, Wallingford.


REFERENTIES •

•

•

•

Van Lancker A, Verhaeghe S, Van Hecke A, Vanderwee K, Goossens J, Beeckman D. The association between malnutrition and oral health status in elderly in long-term care facilities: A systematic review. Int J Nurs Stud. 2012 Dec;49(12):1568-81. doi:10.1016/j.ijnurstu.2012.04.001 Vandewoude M., & Van Gossum A. (2013). Nutritional screening strategy in nonagenarians: The value of the MNA-SF (mini nutritional assessment short form) in NutriAction. The journal of nutrition, health & aging, 1-5. doi:10.1007/s12603013-0033-8 Verbrugghe M, Beeckman D, Van Hecke A, Vanderwee K, Van Herck K, Clays E, Bocquaert I, Derycke H, Geurden B, Verhaeghe S. (2012) Malnutrition and associated factors in nursing home residents: A cross-sectional, multi-centre study. Clin Nutr. 32(2):438-43. doi:pii: S0261-5614(12)00212-9. 10.1016/j.clnu.2012.09.008. Volkert D. (2002) Malnutrition in the eldery – prevalence, causes and corrective strategies. Clin Nutr, 21(1): 110-112


Definities, diagnostiek, prevalentie en determinanten van ondervoeding bij ouderen

Recommend Documents