DON seminar & Kickoff DON! 5 juni 2013

DON seminar & Kickoff DON!

5 juni 2013

Programma 2 14:30 Ontvangst 15:00 Welkom & opening

Michael Soederhuizen, secretaris DON

15:15 De Resultaten ƒ Energie ƒ CO2 ƒ Ruimte

Cor Kleinveld , Grontmij Natasa Sikirica , Soil & More International Lennart van der Burg, Grontmij

16:00

Rob Wilders, voorzitter DON

Vervolg, hoe verder?

16:15 Pitches van inspirerende sprekers ƒ Energie dak (Thermisch) ƒ Zonne energie ± PV ƒ Kansen voor spanningsoptimalisatie ƒ Duurzaam Inkopen = een kans voor het MKB!

Cees Mager, Triple Solar Tom Kromwijk, directeur Kromwijk Elektrotechniek Simon Loerakker, Optivolt Loek van Beurden, bureau PRO 10

17:30 duurzaamheid in de gemeente

wethouder gemeente Nieuwkoop

17:45. Vragen en discussie 18:00.

Afsluiting

3

Het collectief Michael Soederhuizen, secretaris DON

Plangebied Nieuwkoop 4

Project partners Nieuwkoop 5

Doelstelling 6

Projectdoelstelling: 1) Verbetering kwaliteit en benutting van de openbare en particuliere ruimte 2) Reduceren van de CO2 uitstoot

De Koplopers op Bovenland

De Koplopers op De Olm

De Koploper op Schoterhoek

10

11

12

13

Energie Cor Kleinveld, Grontmij

Dashboard informatie: 14

Evaluatie van de opstart. 15

ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Hoe is de opzet geweest? Wat is hier in gewijzigd? Waarom is dit gewijzigd? Welke valkuilen zijn we tegen gekomen? Excuus voor deze onvoorziene problematiek

CO2 footprint totaal en aandeel gas en elektra 16

Energieverbruik deelnemers pilotgroep 2013: 17

Totaal Overzicht energieverbruik Nieuwkoop 18

Bewustwording door inzicht. 19

Doel van Energiemanagement: 20

ƒInzicht in verbruik, vorige sheet ƒInzicht in besparingspotentieel

Energiebesparing 21

¾ Besparingspotentieel ƒ Toelichten aanpak, gerealiseerde besparing en besparingspotentieel in Nieuwkoop ƒ Meten = weten ƒ 3 voorbeeld casussen ƒ Best practises voor besparing, wat kun je zelf doen en wat laten doen..

Maatregel zelf gedaan

Laten doen / investering

Bewustwording

Spanningsoptimalisatie

Ophangen beeldscherm

Energieadvies

Informeren medewerkers

Indicatie potentieel voor CO2-reductie 22

Maatregel

Besparing gas

Besparing elektra

Energiemanagement

15%

2%-5%

Energieadvies/aanvullende maatregelen

15%

12%

Spanningsoptimalisatie

-

10%

PV-panelen

-

30%

overig

overig

Compensatie

Casus 1

Power Quality: 23

ƒ ƒ ƒ ƒ

Wat betekent dit? Waarom is dit hier zinvol? Wat is het resultaat bij toepassing? Voorbeeld

Effect van rendementsverbetering: 24

Casus 2 De Haan Petfood ?? 25

ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Hoog piekverbruik gas voor steriliseren van productie. Veel restwarmte in afvalwater Wat kunnen we doen met de hoeveelheid afvalwater? Wat kunnen we doen met de restwarmte in het afvalwater? Jaarverbruik ca 24.000 m3/jaar. Gasverbruik per jaar :650.000 m3 Elektraverbruik per jaar: 707.000 kWh Maatregelen en effect op CO2 reductie:

CO2 Footprint: 26

Verdeling gas en elektra: 27

Maatregelen en effect op CO2 28

ƒ

Restwarmte uit afvalwater:

ƒ

Power quality voor aandrijfmotoren:

ƒDON

ƒOver Omefa

ƒProduct ontwikkeling

ƒDisplay

ƒBewustwording

ƒKosten reductie

ƒ ƒ

Voor Omefa betekent dit: Betere Cosinus Phi

ƒ ƒ ƒ ƒ

Netto Investering Terugverdientijd Reductie energieverbruik CO2 reductie

¼ 38.000 3 jaar 87000 kWh 54 ton

ƒPower Quality

‡ ‡

Bewustwording van stook momenten Aanpassing thermostaatstanden

‡

Geïnvesteerd in nieuwe ketels

‡

Onderzoek naar warmteterugwinning ‡ Proceswarmte ‡ Afvoerlucht

ƒGasbesparing

‡

Voorlichting SDE subsidie

‡ ‡

Aangevraagd voor Opbrengst jaar

‡ ‡

Investering Terugverdientijd

172.000 Wp 158.000 kWh /

¼ 226.000 17-20 jaar

ƒGasbesparing

ƒFootprint

39

CO2 footprint 1DWDãD Sikirica, Soil & More International

Visie en Activiteiten ƒ Compost ƒ Footprinting ± Bodem (carbon) ± CO2 ± Water ± Duurzamheid ƒ Carbon Credits (C-rechten) van duurzame (biologisch) landbouw

Totale CO2 footprint

ƒ CF- de optelsom van alle broeikasgassen die worden uitgestoten door een bedrijf tijdens een bepaalde periode (meestal 1 jaar). ƒ Hierbij gaat het niet alleen om koolstofdioxide (CO2), maar ook om andere broeikasgassen zoals methaan (CH4), lachgas (N2O) die worden omgerekend in CO2 equivalenten (CO2e). ƒ 28 uit 30 bedrijven ƒ Voor het jaar 2011

Opbouw ƒ CO2e emissies gespecificeerd per scope en emissiebron. ƒ Scopes: 3 scopes ƒ Emissie-bron: Emissiebron Elektriciteit Gasverbruik Wagenpark  bedrijf Zakenreizen:  vluchten Zakenreizen:  geen  vluchten Woon-­werk  verkeer Papierverbruik Afval Total  carbon  footprint

Resultaten Total CF: 10,935,081 kg CO2e =10,935 t CO2e Overzicht van broeikasgasemissies per scope:

Resultaten

Voorbeeld: Spelt Grondwerken

Emissiebron Elektriciteit Gasverbruik Diesel Zakenreizen:  vluchten Zakenreizen:  geen  vluchten Woon-­werk  verkeer* Papierverbruik Afval Total  carbon  footprint

GHG  emissie Unit  152,425   kg  CO2e  -­      kg  CO2e  2,743,125   kg  CO2e  -­      kg  CO2e  -­      kg  CO2e  53,700   kg  CO2e  1,727   kg  CO2e  -­      kg  CO2e  2,950,977   kg  CO2e

% 5.17% 0.00% 92.96% 0.00% 0.00% 1.82% 0.06% 0.00% 100.00%

Carbon credits & carbon neutrality ƒ De credits uit Soil & 0RUH¶V composteringsprojecten ƒ Gecertificeerd door TÜV Nord Cert GmbH, een door de Verenigde Naties geaccrediteerde partij. ƒ Soil & 0RUH¶V compost helpt boeren en agrarische coöperaties; ondersteuning van locale economieën en locale werkgelegenheid ƒ Verbetering van bodemvruchtbaarheid ƒ Verbetering van het waterbergende vermogen van de grond ƒ Versterking van het weerstands- en immuunsysteem van de gewassen

48

Ruimte Lennart van der Burg, Grontmij

Perspectief !? 49

Ruimtelijke kwaliteit 50

Ruimtelijke kwaliteit Æ vergroening 51

Bevinding en ƒ Weinig tot geen openbaar groen ƒ Meer groen is voor ondernemers wel wenselijk Knelpunten ƒ Geen ruimte voor groene inpassing ƒ Onderhoud is beperkt Kansen: ƒ Aanleg groenstroken, toevoegen groenstructuur ƒ Groene gevels ƒ Afstemming uistraling openbare en private terreinen ƒ Tijdelijke gebruik van leegstaande kavels. ƒ Samenwerking met hoveniers bedrijf, gezamenlijk groenbeheer ƒ Samenwerking Natuurmonumenten

Mobiliteit en parkeren 52

Bevindingen ƒ ƒ ƒ

Laden en lossen op openbare weg probleem op een aantal plaatsen Nachtparkeerders langs de weg Parkeerproblemen op eigen terrein

Knelpunten ƒ

Beschikbare ruimte is beperkt

Kansen ƒ ƒ ƒ

Collectief parkeerplaats bezoekers? Parkeerstroken maken is een oplossing Parkeer bewegingen verminderen, wat zijn de alternatieven?

53

54

Zon

De Olm 106.000 m2 dak (42%) 55

Potentieel: 10.600.000 kWp

In voorbereiding: 5% + 108.000 kWh (Spelt)

Schoterhoek: 28.000 m2 dak (53%) 56

Potentieel: 2.800.000 kWp

In voorbereiding: 0%

Bovenland: 94.000 m2 dak (43%) 57

Potentieel: 9.400.000 kWp

Benut: 0,1% (ARP)

58

Wind

Windenergie ± de voordelen 59

ƒ ƒ ƒ ƒ

ƒ ƒ

Duurzame energie opwekking Betrouwbare techniek Mogelijkheden profilering Bijdrage gemeentelijke doelstellingen duurzame energie / klimaat Financieel interessant Collectieve benutting

Windenergie ± de knelpunten 60

ƒ ƒ ƒ ƒ

Horizonvervuiling Betrokkenheid omwonenden Natuur en milieu Politiek draagvlak

Windenergie ± de opwekking 61

Voorbeeld invulling 2x Enercon E82 ƒ ƒ

Ashoogte 80 meter Rotordiameter 82 meter

ƒ

Opgesteld vermogen 4,6 MegaWatt (MW) Jaarlijkse productie 10 miljoen KiloWatt uur (kWh) elektriciteit

ƒ

Windenergie ± route ƒ

Vorming collectief/businessplan ± ± ± ± ±

ƒ

Lokatiestudie ± ± ± ± ± ± ±

ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Deelnemers Financieringsvorm Participatie lokatie etc aspecten gemeente/provincie Natuur en milieu Fysieke ruimte Bekabeling Veiligheid Opbrengsten etc

Communicatie Vergunningentraject Subsidie (SDE/EIA) Realisatie Exploitatie

62

Kansen in de omgeving ? 63

RWZI Rijnland: (QHUJLHRSZHNNLQJHQUXLPWHJHEUXLN«

Kansen in de omgeving ? 64

Natuurmonumenten: Natuur ontwikkeling en CO2 compensatie

Conclusie 65

Kansen (top 5) 1. Mobiliteit: Verminder, Verander & Verduurzaam 2. Groen beheer publiek / privaat ± viste kaartje 3. Benutting dakoppervlak - genoeg voorbeelden.. 4. Profilering - vanuit collectief 5. Afval hergebruik ± reductie en hergebruik

Aanbeveling

Samen met gemeente en bedrijven thematisch kansen uitwerken vanuit duurzaamheid gedachte

66

Vervolgaanpak Rob Wilders, voorzitter DON

Resultaten gesprekken (1) 67

Resultaten gesprekken (2) 68

Resultaten gesprekken (3) 69

Resultaten gesprekken (4) 70

Vervolg aanpak 71

Individueel 1) Duurzaamheidsprojecten 2) Effectueren energiebesparing

3) Vervolg DON initiatief

Collectief

Duurzaamheidsprojecten 72

Hoe verder ? ƒ Masterclasses: inhoudelijke kennissessies met daarbij centraal een duurzaamheidsthema waar DON leden in kunnen participeren o.a. ± ± ± ±

ƒ ƒ ƒ

Energie inkoop Zonne ±energie Afval recycling Etc.

Uitwerken in collectieve initiatieven Profilering en gebiedmarketing Opschalen > bedrijven kunnen participeren

1) Duurzaamheidsprojecten ± INKOOP 73

Opstart collectief GROEN ENERGIE inkoop traject, stappenplan: 1) Inventariseren lopende energiecontracten bedrijven 2) Voorbeeldberekening besparing 3) Vaststellen uitgangspunten: 1) 100% groen electra / gas 2) % eigen opwekking / productie 3) Contractduur

4) Gespreken marktpartijen voor samenwerking

1) Duurzaamheidsprojecten - ZON 74

Lancering zonne-energie collectief, uitwerken stappenplan: 1) 8LWZHUNHQILFWLHYHFDVXVYRRUEHGULMYHQ³JURRWHQNOHLQ´YRRUEHHOGEHUHNHQLQJ 2) Vaststellen uitgangspunten offerte o.a.: 1) 2) 3) 4) 5)

Uitvoeringen voor mininimaal 15 bedrijven 100 / 50 / 0% financiering Beheer en onderhoud 15 jaar (gedurende tijd financiering) Voorwaarde deelname per bedrijf Etc.

3) Kansen subsidie en fiscale voordelen. SDE+ 4) Visualiseren zon op het bedrijventerrein 5) Opstellen collectieve propositie. Interessante kansen

2) Effectueren potentieel energiebesparing 75

ƒ Hoe verder gaan met 30 bedrijven met E-monitoring in nieuwkoop? ƒ

Stappenplan / aanpak met daarin ondermeer: ± ± ± ± ± ±

ƒ

Sturing door bedrijven zelf op basis van monitoringsysteem & best practises Ieder ½ jaar tips met rapportage, beoordeling profielen en adviesgesprek Mogelijkheid tot maatwerk besparing advies specifiek per bedrijf Energiemanagement Gebouwscan Ect..

Energie monitoring voor andere vestigingen (voorbeeld Lek HABO Groep #11)

76

Energie dak (Thermisch) Cees Mager, Triple Solar

Energie uit het dak DON 5 juni 2013

De huidige markt: Elektrisch:

Zonnepaneel ± PV module (elektrisch) poly- of monokristallijn

Thermisch:

A. Zonnecollector ± zonneboiler tapwater of ruimteverwarming

amorf

De behoefte in de markt : De klant wil: - energie besparen - snelle terugverdientijd - geen lelijke glazen postzegels op het dak De overheid dwingt tot daden: - energiezuinige woningen (lage EPC ± EPN) - hoge energietarieven: CBS: > 7% per jaar (laatste 10 jaar) - verdubbeling stookkosten in 10 jaar (2012 + 10%) Toenemend gebruik van de warmtepomp: - energetisch efficiënt - maar ook problemen met geothermische bron - onbalans in de :.2¶V (Warmte Koude Opslag)

Waar ligt de focus: 4 soorten energiekosten die we dagelijks gebruiken

Brandstofkosten

kosten/jaar ¼ 2500,-

oplossing hybride

besparing 10% ¼ 250,-

¼ 750,-

PV-paneel

¼

Auto 20.000 km benzine

Elektriciteit

300,-

8 stuks 2000 Wpiek

Warm water

¼ 250,-

zonne-boiler

50% ¼ 125,-

Stookkosten 2500 m3 gas

¼ 2000,-

Triple Solar + warmtepomp

50% ¼ 1.000,-

Ontwikkeling in duurzame energieopwekking:

Triple Solar® collector:

collector

Solar sandwich® paneel

Fysische eigenschappen: ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Aluminium dakbedekking Collector met geïntegreerde buizen Verkrijgbaar als collector of als sandwichpaneel Elk type isolatie mogelijk te integreren Hoge isolatie van Rc 5 tot Rc 9 Robuust Lange levensduur (50 jaar ++) Mooi roevendak design Hoge opbrengst (TNO gemeten) Veelzijdig inzetbaar in de installatie Op elke lengte en kleur te produceren (als het maar zwart is)

Gebouw geïntegreerd

ƒBedrijfspand Oldebroek

Gebouw geïntegreerd

ƒBedrijfspand Weesp

Zon thermisch dak:

ƒMFA Wognum 350 m2

Zon thermisch dak:

ƒMuseum Continium Kerkrade 430 m2

Demowoning - Nieuwkoop

ƒVaillant hybride: ƒDe goedkoopste energie levert!

Triple Solar® systeem

PVT: Combinatie van zon-thermisch met elektrische energie: MUST voor nul-energie-woningen

Waarom Triple Solar 1: Architectonisch: Triple Solar dak = energieopwekker Triple Solar dak = multi-architectonisch inzetbaar Design: geen lelijke postzegels Oplossing voor nul-energie woning Levensduur > 50 jaar Woning: Triple Solar collector = bron van de warmtepomp 2.0 Verhoging van de efficiency van de warmtepomp Overzichtelijke techniek met weinig onderhoud Terugverdientijd 7 tot 10 jaar

92

Waarom Triple Solar 2: Utiliteit nieuwbouw: Balanceren en regenereren van de WKO ± binnenkort verplicht Geen vergunning nodig (i.t.t. geothermische bron) Verhoogt de efficiency van de warmtepomp Utiliteit renovatie (retro fit): Kan naast bestaande gasheaters geïnstalleerd worden Overzichtelijke installatie Hoge opbrengst: - 50 % besparen op de stookkosten - Maakt gebruik van zonlicht, diffuus licht of buitentemperatuur - Terugverdientijd 7 tot 10 jaar - reductie uitstoot CO2

Nijverheidslaan 1E 1382 LE Weesp 0294 457 693 www.triplesolar.eu [email protected]

95

Zonne energie ± PV Tom Kromwijk, Kromwijk Elektrotechniek

ƒDUURZAAMHEID ƒMiddels zonne-energie

Even voorstellen Ton  Kromwijk   Directeur/eigenaar  van  Kromwijk  Electrotechniek          

ƒWelkom bij de nieuwe revolutie!

ƒEen eindeloze bron van zonne-energie

ƒEen eindeloze bron van zonne-energie ƒGeen  schadelijke  bijproducten   ƒHet  is  schoon,  stil  en  gratis   ƒBijna  onderhoudsarm   ƒWerkt  ook  bij  bewolkt  weer   ƒLange  levensduur   ƒBenut  hem!      

ƒDe werking van zonne-energie ƒFotovoltaïsch  effect     ƒSilicium       ƒSpanningsverschil     ƒOmvormer     ƒKoppeling  met     electriciteitsnet  

ƒZonnepanelen, wat moet je weten ƒ2SWLPDDOUHQGHPHQWELMHHQKHOOLQJVKRHNWXVVHQÛHQÛ ƒMontage op plat dak, schuin dak of veldopstelling ƒGem. oppervlakte paneel: ca. 1,6 m2 ƒVermogen paneel uitgedrukt in Wp ƒGem. Paneel is 240 Wp. Komt overeen met 208 kWh/jaar (x0,87)  

ƒZonnepanelen, waar moet u op letten? ‡ Goede  prijs/kwaliteit  verhouding     (wie  kan  deze  vergelijking  maken)   ‡ Geen  dumppartijen  (bijvoorbeeld  panelen  van  2011)   ‡ Goede  productgaranties  en  opbrengstgaranties   ‡ Gecertificeerd  voor  de  Nederlandse  markt   ‡ Geschikt  voor  het  Nederlandse  klimaat   ‡ De  te  installeren  PV  installatie  moet  door  de  bank   geaccepteerd  worden  om  in  aanmerking  te  komen  voor   financiering  

Omvormers, waar moet u op letten? ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

A-merk (wie kan deze vergelijking maken) Goede garanties Goede service Geschikt voor partiële schaduw Hoge efficiency Lange levensduur Monitoring via PC

Bevestiging, waar moet u op letten? ‡ Gunstige prijs/kwaliteit verhouding ‡ Goede garanties ‡ Geschikt voor uw dak, schuin (staal of golfplaten) pannen of plat. ‡ Geschikt voor de windbelasting (let op berekening) ‡ Lange levensduur ‡ Constructief toe te passen: ‡ schuin 15 kg/m2 ‡ plat 22 kg/m2 ‡ Lichte versie 15 kg/m2

ƒKeuze leverancier, waar moet u op letten? ‡ Dat het geen prijzenknaller is, maar dat hij een totaalpakket levert, ook elektrotechnische diensten ‡ Kies een leverancier uit de regio ‡ Ga na of de leverancier werkt volgens vastgestelde veiligheidsnormen ‡ Bekend is met zonne-energie en ervaring heeft

ƒOndernemer, waar moet u op letten? ‡ Dakbelasting, kan dak e.e.a. hebben (15 kg/m2) ‡ Eventueel vervangen van het de kWh meter i.v.m. teruglevering ‡ Wanneer dakplaten vervangen ‡ Asbest houdende platen (ouder dan 25 jaar) ‡ Max. 80% van het gebruik omzetten in zonnepanelen ‡ Waterdichtheid van montagesystemen i.v.m. corrosie ‡ Garanties ‡ Subsidies, schoonmaak van de omvormers ‡ 'DNKHOOLQJÛLVVWDQGDDUGÛQLHWVWDQGDDUG

ƒZoninstraling in Nederland

ƒBesparen met zonne-energie ƒU  bent  zelf  stroomproducent  (onafhankelijk  van  energiebedrijven)     ƒMinder  afname  van  externe  stroom     ƒOverschot  terugleveren  (salderen)  

ƒSubsidies ƒVervangen  van  asbesthoudende  daken     ƒSDE  subsidie:  via  agentschap.nl     ƒEIA  subsidie:  11%  van  de  investering                  (bij  winstgevende  onderneming)     ƒKIA  subsidie:  kleinschaligheidsaftrek  

ƒPV voor bedrijventerreinen Nieuwkoop ƒKromwijk  en  Grontmij:  Duurzame  EcoNED©  partners  in  PV       ™Grote  voordelen  door  gezamenlijk  vooronderzoek   ™Grote  voordelen  door  gezamenlijk  inkopen  panelen   ™Grote  voordelen  door  gezamenlijk  inkopen  onderhoud     ƒN.B.  Extra  voordeel  vooronderzoek  leden  stichting  D.O.N.     ƒConclusie:  Hoe  meer  deelnemers    =    Hoe  meer  voordeel!    

ƒVragen?

114

Kansen voor spanningsoptimalisatie Simon Loerakker, Optivolt

Kostenbesparing en CO2 reductie door verbetering van de power quality

ƒWat doetOptiVolt? OptiVolt Wat doet

ƒ

Kostenbesparing elektriciteit en reductie CO΍ door het verbeteren van de interne power quality van elektrotechnische infrastructuren door installatie van energiebesparende systemen: ± ± ± ±

reductie van blindstromen filteren van harmonischen stromen opheffen van asymmetrische belasting spanningsoptimalisatie

Uitgangspunten ƒ

Minimale energieverbruik per jaar: ± Elektriciteit: 300.000 kWh

ƒ

Energiebesparingvoorstel; ¼ 850,- (creditering na installatie energie besparende systemen) ± Elektrotechnische inventarisatie ± 12 maandfacturen netwerkbedrijf, elektriciteit (Stedin,Liander,etc.)

ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN Energiebesparende systemen

ƒSpanningsoptimalisatie VLiner ®

ƒHarmonischen filtering en blindstroom compensatie PowerLiner ®

ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN

ƒDecentrale blindstroom compensatie MultiLiner ®

ƒ

225 V

ƒ

237 V

ƒ

233 V

ƒOpheffen asymmetrische ƒbelasting

Effect energiebesparende systemen EFFECT INSTALLATIE ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN

ƒHarmonische filtering PowerLiner ®

Effect energiebesparende systemen EFFECT INSTALLATIE ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN INSTALLATIE-OPLEVERFORMULIER

Pos 5

Projectnummer

3817

Contactpersoon

Naam

Damen Shipyards Gorinchem

Telefoon (vast)

Adres

Avelingen-West 20

Telefoon (mobiel)

PC/Woonplaats

4202 MS Gorinchem

Datum oplevering

Lokatie Kantoor nieuw

6

7-5-2013

kW

kW

kVAr

kVAr

Cos.p

Cos.p

Volt

Volt

Amp

Amp

THD% THD% Opmerking

Naam

kW

Model

voor:

na:

voor:

na:

voor:

na:

voor:

na:

voor:

na:

voor:

na:

Warmte Pomp

18

MultiLiner®

5,39

5,08

3,57

0,64

0,84

0,99

221,1

222,8

29,3

23,7

3,6

4,3

gemeten op 1A1

Warmte Pomp

18

MultiLiner®

5,46

5,14

3,54

0,71

0,84

0,98

220,3

222,7

28,7

21,3

3,9

3,6

gemeten op 1A3

7

TD

Compressor

45

MultiLiner®

4,12

3,97

4,34

2,84

0,66

0,83

222

223,0

41

22

6

11,3

10

Parts

toevoer Ventilator

7,5

MultiLiner®

1,45

1,23

1,38

0,11

0,72

0,99

220,9

221,3

9,1

6,7

5,1

4,8

11

Kantoor nieuw

koeling

18

MultiLiner®

8,14

7,93

4,76

0,27

0,86

0,99

219,7

220,4

42,9

37,3

4,8

3,5

koeling

18

MultiLiner®

8,14

7,93

4,76

0,27

0,86

0,99

219,7

220,4

42,9

37,3

4,8

3,5

Koeling

30

MultiLiner®

9,12

8,56

7,34

1,01

0,83

0,99

219,5

221,3

56,78

51,3

3,8

3,7

koeling

30

MultiLiner®

9,12

8,56

7,34

1,01

0,83

0,99

219,5

221,3

56,78

51,3

3,8

3,7

Koeling

15

MultiLiner®

2,93

2,78

3,08

0,23

0,67

0,99

219,3

220,6

17,8

12,6

8,9

7,4

16

Koeling

15

MultiLiner®

2,93

2,78

3,08

0,23

0,67

0,99

219,3

220,6

17,8

12,6

8,9

7,4

gemeten op KM6

17

Koeling

15

MultiLiner®

2,87

2,54

4,7

0,27

0,64

0,99

218,9

220,3

18,3

12,9

9,4

8,7

gemeten op KM7

Compressor

48

MultiLiner®

5,42

5,03

2,62

0,42

0,88

0,96

218,5

219,7

17,2

16,4

3,8

3,2

19

Compressor

48

MultiLiner®

5,42

5,03

2,62

0,42

0,88

0,96

218,5

219,7

17,2

16,4

3,8

3,2

gemeten op 1K20-2

20

Compressor

18

MultiLiner®

2,2

1,97

1,62

0,8

0,81

0,97

218,3

219,8

12,6

10,3

3,6

2,7

gemeten op 1K20-3

12 13

Kantoor nieuw

14 15

18

Kantoor oud

Parts

Totaal verschil

72,71

68,53 5,75%

54,75

9,23 83,14%

0,79

0,97 19,25%

Metingen zijn uitgevoerd over één fase.

Decentrale blindstroom compensatie MultiLiner ®

219,68

220,99 408,36 0,59%

332,10 18,67%

5,30

gemeten op 1A4

gemeten op 1A2

5,07 4,31%

Effect energiebesparende systemen EFFECT INSTALLATIE ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN

Monitoring kW/kWh voor ± en na installatie (pulsen) netbeheerder

Effect energiebesparende systemen EFFECT INSTALLATIE ENERGIEBESPARENDE SYSTEMEN

Monitoring kW/kWh voor ± en na installatie (pulsen) netbeheerder

ENERGIEBESPARINGSVOORSTEL kWh/ kW verbruik en kosten

analyse contractvermogen, reductie CO2-uitstoot Verbruiksreductie & kostenbesparing Investering,lease of ESCO, pay back periode, EIA regeling

besparingsgaranties

Pré-installatie, draaiboek en installatie PRE-INSTALLATIE & INSTALLATIE

1. Plaatsbepaling energiebesparende systemen

2. Installatiedraaiboek

2. Gecertificeerde installatie + aansluiting monitoring (indien gewenst ook door huisinstallateur)

OPLEVERING

1. Effecten installatie energiebesparende systemen en aanpassing installatie

2. Opleverrapportage

Tailor made energiedashboard

Klanten

ANIMATIEFILM

130

Duurzaam Inkopen = een kans voor het MKB! Loek van Beurden, bureau PRO 10

Duurzaam inkopen = een kans voor het MKB! , De sleutel tot succes in het zakendoen met de overheid?

Daendelsstraat 57 2594 XT Den Haag www.pro10.nl 070-3819724

Loek van Beurden 06-26658982 5 juni 2013

Deze presentatie

Pro 10, een korte introductie Doel Kernpunten Aanbestedingswet 2012 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) Nuttige informatie

Pro 10 B.V. Kernactiviteiten: Doorlichten en professionaliseren van de inkoopfunctie; Detacheren van inkoopprofessionals privaat en publiek; Uitvoeren en begeleiden van aanbestedingen; Outsourcing Begeleiden van bedrijven bij het inschrijven op aanbestedingen. Trainingen, workshops Pro 10 staat voor kwaliteit (commissie aanbestedingsexperts min.EZ): Inkoopresultaat op maat Winnend inschrijven Betrokken en deskundig Maatschappelijk verantwoord

Enkele facts 800 mensen getraind met betrekking tot DI Inkooppakketindeling met duurzaamheid

o o o o o o o o o o

Wagenpark Onderhoud Schoonmaak Drukwerk Meubilair Ingenieursdiensten Opslag en distributie Verhuizingen Transport Verpakkingen

o o o o o o o o o o

Beveiliging Gehandicaptenvervoer Autoverhuur Archief Bomen Bedrijfskleding Postverzending Starterswoningen facilitair beheer buurthuizen etcetera, etcetera

Doel U informeren over belangrijke inkoop- ontwikkelingen binnen de overheid en de plaats van MVO daarbinnen. Zodat u kansen kunt benutten door onderscheidend te zijn, in ieder geval m.b.t. MVO en u daar binnen uw eigen context passende maatregelen voor treft.

KSF om meer duurzaam meer Business te generen. Overheden gaan hierop letten bij selecteren leveranciers en beoordelen offertes. AANBESTEDINGSWET

Kernpunten Aanbestedingswet 2012 10 gevolgen voor het MKB 1. Duidelijkheid bij niet-Europese aanbestedingen. Æ Gids Proportionaliteit richtlijnen opgenomen voor drempelbedragen voor de meervoudig onderhandse en nationale aanbesteding.

2. Clusteren Æ Opdrachten dienen in principe in percelen te worden verdeeld, en mogen niet onnodig worden samengevoegd

3. Vermindering administratieve lasten Æ De Model Eigen Verklaring en de Gedragsverklaring Aanbesteden leiden tot lagere administratieve lasten voor inschrijvers

4. Selectie Æ Geen omzeteisen, referenties per kerncompetentie

5. Gunningscriterium EMVI verplicht. Æ Gunnen op laagste prijs mag alleen nog indien deugdelijk gemotiveerd.

Kernpunten Aanbestedingswet 2012 10 gevolgen voor het MKB 6. Contractvoorwaarden dienen proportioneel te zijn Æ Contracten mogen geen disproportionele voorwaarden bevatten

7. Publicatie Æ Publicatie op Tenderned is verplicht

8. Langere bezwaartermijn Æ De Alcateltermijn gaat van 15 naar 20 dagen.

9. Klachtenregeling Æ Elke aanbestedende dienst is verplicht een klachtenregeling in te stellen

10. Centraal advies klachtafhandeling. Æ Het Centraal advies biedt een laagdrempelige wijze van oplossen van geschillen, zonder dat de rechter eraan te pas komt.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) Overheden kopen jaarlijks voor ruim ¼ 60 miljard goederen en diensten in. Dat is een fors bedrag, dat het voor bedrijven de moeite waard kan maken om hun productie / diensten te verduurzamen. Overheden stellen bij hun inkoop op drie terreinen eisen: milieu, sociale omstandigheden en werkgelegenheid voor kwetsbare groepen in de VDPHQOHYLQJµsocial UHWXUQ¶ 

Aanbestedingswet De aanbestedingswet leidt ertoe dat het MKB meer kans maakt op het winnen van aanbestedingen. Op welke manier kan deze kans nog beter benut worden?

MVO Met sociale aspecten wordt bijvoorbeeld gedoeld op arbeidsomstandigheden, zoals kinderarbeid. Bij milieuaspecten gaat het om het effect van het product op het milieu, bijvoorbeeld door energie- of materiaalgebruik. Wanneer ondernemers hier aantoonbaar aandacht aan besteden, zullen zij meer kans maken op het winnen van de aanbesteding

Milieu (Planet) Duurzaamheidscriteria per productgroep: Per productgroep zijn Eisen en gunningscriteria gegeven voor Aanbestedende diensten Voorbeeld: Eis Schoonmaak Voor de schoonmaakmiddelen wordt altijd gebruik gemaakt van navulbare flacons. Wanneer de ondernemer hier niet aan voldoet dan valt hij af. Voorbeeld: Gunningscriterium Verhuisdiensten Aan de inschrijving die voor de opdracht voertuigen inzet, zwaarder dan 500 kg, met Euro IV norm of hoger worden [x] punten toegekend. Hoe vriendelijker voor het milieu, hoe beter de inschrijving scoort Zie voor het overzicht van alle productgroepen:

http://www.pianoo.nl/duurzaaminkopen/productgroepen

Productgroepen

Sociale voorwaarden (People) De overheid wil dat producten die ze koopt, op een eerlijke manier zijn geproduceerd. Kinderarbeid, hongerlonen, onmenselijke arbeidsomstandigheden Hoe kan de leverancier dit waarborgen: ƒ

zich aansluiten bij een betrouwbaar keteninitiatief. Hierin werken verschillende partijen samen om betere sociale omstandigheden te bewerkstelligen in een bepaalde productieketen (bijvoorbeeld kleding of palmolie);

ƒ

verklaren dat ze geen problemen voorzien. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn voor landen waar rechtspraak, vakbonden en een arbeidsinspectie goed functioneren. De leverancier hoeft dan verder geen actie te ondernemen;

ƒ

HHQµUHGHOLMNHLQVSDQQLQJ GRHQRPFRQWUROHVWHYHUULFKWHQHQ]RQRGLJ maatregelen te nemen. Dit geldt bijvoorbeeld voor landen waar sommige bedrijven zich niet aan de regels houden. In een jaarlijks te verschijnen, openbaar rapport verantwoordt de leverancier zich voor gemaakte keuzes.

Goedgekeurde keteninitiatieven

Op dit moment zijn de volgende keteninitiatieven goedgekeurd door de overheid: o Fair Flowers Fair Plants ± branche: bloemen en planten; o Fair Wear Foundation - branche: kleding; o Social Accountability International - branche: alle; o Max Havelaar keurmerk voor fair trade - branche: voedingsmiddelen, bloemen, katoen, cosmetica en verzorging; o Union for Ethical BioTrade ± branche: voedsel, cosmethica, farmacie, decoratie; o UTZ Certified ± branche: koffie, thee, cacao, palmolie.

Social return (people) Doel van de overheid is om 5% social return per aanbesteding te eisen. Dit houdt in dat de opdrachtnemer 5% van de aanneem- of loonsom besteden om uitkeringsgerechtigden in te zetten op het werk. Dit betekent het tewerkstellen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. www.werk.nl zie het werkgeversservicepunt

Doelgroepomschrijving Uitkeringsgerechtigden op basis van: WWB* WW (langer dan 12 maanden werkloos en/of 50 jaar of ouder.) WIA/ WGA/ WAZ WAJONG IAOW/ IOAZ WSW-geïndiceerden Niet uitkeringsgerechtigde werkzoekenden* Vroegtijdige schoolverlaters en jongeren met onvoldoende kwalificaties Leerlingen in het kader van BOL/BBL opleidingen, VSO en/of praktijkscholen. Grotere afstand tot de arbeidsmarkt: personen die langere tijd werkloos zijn (langer dan 12 maanden, 50 jaar of ouder zijn en/of die zonder reintegratieondersteuning of andere begeleiding niet zelfstandig aan werk kunnen komen.

De inzet van social return Een percentage van het aantal ingezette uren. De inzet van een bepaald aantal mensen voor de duur van het contract. Het bieden van stage- of (leer)werkplekken. Dat kan bijvoorbeeld gaan om %%/¶HUV of leerlingen van VMBO, Praktijkonderwijs of Voortgezet Speciaal onderwijs. Het verzoek aan de opdrachtnemer om zelf met ideeën voor social return te komen. Werk uitbesteden aan een SW-bedrijf of inkopen bij een sociale ondernemer. Dat is wettelijk alleen mogelijk bij inkoop onder de Europese aanbestedingsdrempel.

Kansen voor het MKB op het gebied van duurzaamheid Door de Aanbestedingswet zijn er meer kansen gecreëerd voor het MKB. Door te investeren in MVO kunnen deze kansen beter worden benut, zeker als de overheid meer aan prestatie inkoop gaat doen (Best Value Procurement)

Algemene informatie en wetgeving

Dossier social return (PIANOo, expertisecentrum aanbesteden)

http://www.pianoo.nl/themas/duurzaaminkopen/sociale-aspecten-van-duurzaaminkopen/social-return Overheidsbeleid rond duurzaam inkopen en social return http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanbesteden/duurzaam-inkopen-door-overheden Nieuwe Aanbestedingswet www.pianoo.nl/regelgeving/aanbestedingswet MVO Nederland www.mvonederland.nl

Dank voor uw aandacht

(en bel of mail gerust als u vragen heeft)

152

Gemeente Nieuwkoop Wethouder

Thank You www.grontmij.com