Colofon Dokkum, een wereldstad Een mondiale speurtocht door Dokkum voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. Dit project bestaat uit: • een handleiding voor docenten, • verdiepingsopdrachten voor op school • dit werkboekje voor onderweg
Dokkum, een wereldstad! Een mondiale speurtocht door Dokkum
Tekst: Arda Oosterhoff (1996) Aanpassingen: Eddy Wijnsma (t/m 2004), Yolanda Guffens (2005/06) en Pyke Kroes, Anje Groen en Marjolein Staal (2012, 2013 en 2014) Tekeningen: Ronald Derkzen Voorblad: Vera Damhuis Idee: Alice O, educatie in wereldperspectief Amsterdam Vormgeving: Argiope Projectleiding: Yolanda Guffens De mondiale speurtocht is uitgegeven door: NME-Centrum De Klyster Trekwei 8b 9104 AB Damwâld Eerste uitgave juni 2011 © 2011 tekst en tekeningen: Oosterhoff & Wijnsma educatieve projecten, Raerd
Speurtochtboekje
Wat is het verschil tussen de dingen die je hier kunt 2 kopen en de dingen die je in ‘gewone’ winkels kunt kopen? Kruis aan wat waar is: De spullen die hier worden verkocht o komen uit ons land. o komen uit andere landen. o komen vaak uit Derde Wereldlanden. o zijn meestal duurder dan in de ‘gewone’ winkel. o zijn meestal goedkoper dan in een ‘gewone’ winkel. o Als je hier iets koopt verdienen de landen waar het vandaan komt er meer aan dan in veel andere winkels. o De verkopers in de wereldwinkel verdienen zelf meer als je hun spullen koopt. Voor je de winkel uit gaat krijgt je groepje een reep 3 chocola.
Belangrijke aanwijzingen vooraf ··
Blijf bij elkaar en let op het verkeer.
··
Neem je pen mee en zet je naam op het boekje.
··
Werk zoveel mogelijk samen. Ieder vult zijn eigen boekje in, vaak zijn meerdere antwoorden mogelijk. Kom je er niet uit dan sla je de vraag over.
··
Achter elke opdracht staat (binnen) of (buiten). Als er binnen staat kan je met je groepje naar binnen. Als er buiten staat blijf je buiten en beantwoord daar de vragen die bij het werkblad horen.
··
Als er achter een werkblad binnen staat en de winkel is gesloten doe je de opdracht buiten.
··
Als er al een groepje binnen is, wacht je tot dat groepje klaar is voordat jullie naar binnen gaan. Er zijn dus nooit twee groepjes tegelijk in een winkel.
··
Sla eventueel een werkblad over als je verwacht dat het te lang gaat duren voordat jullie aan de beurt zijn.
··
Als het druk is in de winkel, ga dan niet allemaal naar binnen, maar stuur twee leerlingen naar binnen om de vragen te beantwoorden.
··
Maak geen lawaai en kom nergens aan als dat niet nodig is.
Je hebt straks op school de wikkel van de chocola nodig, bewaar die dus. De chocola kan je eerlijk verdelen en opeten.
door in dezelfde richting naar het oude Stadhuis. e Loop Wanneer je met je groepje begonnen bent met werkblad 2, dan ben je nu klaar met de wandeltocht! Ben je bij een ander werkblad begonnen dan ga je nu naar werkopdracht 2; steek bij het oude Stadhuis over naar de Zijl. 32
!
1
e
Hoe je moet lopen kun je lezen in de tekst na het pijltje.
•
Als je de weg niet meer weet kun je ook nog op de plattegrond kijken (in het midden van het boekje).
•
Neem dit boekje na de speurtocht weer mee naar school. Je hebt het nog nodig!
De Wereldwinkel (binnen) Ga de winkel binnen. Kijk goed wat je hier 1 allemaal kunt kopen
Kruis aan wat waar is: Ik zie: o koffie o chocola o kleding o aardewerk o thee o speelgoed o boeken o sierraden
werkblad 14
•
o De dingen die je hier kunt kopen kun je ook in andere winkels kopen. o De dingen die je hier kunt kopen kun je niet in andere winkels kopen. o Ik vind dit een leuke winkel. o Ik vind dit geen leuke winkel. o Ik ben hier wel eens geweest. o Ik ben hier nog nooit geweest.
Het mooiste in deze winkel vind ik:
.....................
.....................
Het kost:
Het is gemaakt in:
2
.....................
31
3 Kruis aan wat waar is.
o Het meeste vlees komt van vee uit ons eigen land. o Het meeste vlees komt uit het buitenland.
o Nederlandse koeien eten veel gras en hooi. o Nederlandse koeien eten veel krachtvoer. o Veel krachvoer voor het vee komt uit het buitenland. o Veel krachtvoer komt uit Nederland zelf.
o Deze slager slacht de dieren zelf. o De dieren worden in een slachterij geslacht. o Deze slager verkoopt ook biologisch (EKO) vlees.
o Een o Een o Een o Een
e 30
karbonade is afkomstig van een varken. karbonade is afkomstig van een koe. biefstuk is afkomstig van een varken. biefstuk is afkomstig van een koe.
Loop door in dezelfde richting en ga naar De Wereldwinkel.
Vooraf Deze tocht laat zien hoeveel de inwoners van Dokkum, dus ook jullie zelf, te maken hebben met de rest van de wereld. Jullie gaan in Dokkum een mondiale speurtocht lopen. Het woord mondiaal komt uit het Frans: le monde en betekent: de wereld.
Het grootste deel van de wereld noemen wij de Derde Wereld. Wat is dat eigenlijk ‘de Derde Wereld’ ? Meer dan veertig jaar geleden heeft iemand die term bedacht. Hij zei: De Eerste Wereld, dat zijn wij, de rijke westerse landen. De Tweede Wereld, dat zijn de socialistische landen (China, de Sovjet-Unie en Oost Europa). De Derde Wereld, dat zijn de arme landen. De verschillen tussen de arme landen zijn veel groter geworden. Sommige arme landen zijn rijker geworden, andere armer. Ook binnen arme landen zijn soms grote verschillen: in zo’n land zijn sommige mensen behoorlijk rijk geworden, maar een groot deel van de mensen is nog erg arm. De Derde Wereld bestaat dus eigenlijk ook niet meer. 3
slagerij weidenaar (binnen)
1
Kruis aan wat waar is. o Ik ben gek op vlees. o Ik lust geen vlees. o Ik ben vegetariër.
2 De slager verkoopt:
o paardenvlees o schapenvlees o struisvogelvlees
werkblad 13
Bovendien klinkt het een beetje of het de uitslagen van een wedstrijd zijn. Maar omdat iedereen daaraan gewend is gebruiken we de term Derde Wereld nog steeds. Ook in de opdrachten die horen bij deze tocht.
o koeienvlees o geitenvlees o konijnenvlees
We spreken af dat we onder de Derde Wereld verstaan: de landen waarin veel mensen wonen die arm zijn. Het zijn ongeveer de werelddelen Afrika, Azië en het zuiden van Amerika. Lees voor je gaat wandelen de aanwijzingen op bladzijde 1 en 2 goed door!
4
29
Schrijf zelf nog 2 producten op die je in deze winkel ziet, en zet erbij of ze uit Nederland of het buitenland komen.
Je bent te gast op het Stadhuis in Dokkum. Welkom! Wat gebeurt er eigenlijk allemaal in het stadhuis?
Product:
..............................
Nederland / Buitenland
..............................
Nederland / Buitenland
4 Stel, je geeft een feestje. Je mag 15 euro besteden in deze
Het STADhuis (binnen)
winkel. Wat zou je kopen?
Product
Euro
1
Kruis aan wat waar is: o Je kunt hier informatie halen over allerlei dingen. o Iedereen die in Dokkum geboren wordt staat hier ingeschreven. o Je kunt hier een paspoort halen. o Je kunt hier gezellig een kaartje leggen. o Ambtenaren hebben in het Stadhuis hun werkplek.
werkblad 1
Wat wil je drinken? Je kunt kiezen uit een glas cola of chocolademelk. Andere dranken die ze ook in het Stadhuis drinken zijn koffie en thee. Cola wordt gemaakt van de colanoot, die groeit in Afrika. Koffie gemaakt van de koffieboon, die groeit ook in de Derde Wereldlanden. Opdracht 2 gaat over chocola. Opdracht 3 gaat over thee. aan wat waar is: 2 Kruis o Ik lust graag chocolademelk.
door in dezelfde richting. e Loop Ga naar binnen bij Slagerij Weidenaar. 28
o Ik lust geen chocolademelk. o Ik vind chocola heerlijk. o Ik eet vaak iets van chocola. o Ik zou het erg missen als er geen chocola meer was. o Chocola wordt gemaakt van cacao. o Cacao wordt gemaakt van cacaobonen. o Cacaobonen groeien in ons land. o Cacaobonen groeien niet in ons land. 5
o Thee wordt gemaakt van theeblaadjes. o Theeblaadjes groeien in ons land. o Theeblaadjes groeien niet in ons land. o Theeblaadjes worden vooral geplukt door meisjes en
vrouwen. o Theeblaadjes worden vooral geplukt door jongens en mannen.
De Zuivelhoeve (binnen)
1 Hoe vind je het in deze winkel ruiken?
o Lekker. o Vreemd. o Niet zo lekker.
werkblad 12
aan wat waar is: 3 Kruis o Thee wordt gemaakt van theebonen.
2 Kijk eens rond, wat kun je hier allemaal kopen?
Kruis aan wat waar is. o Kaas o Yoghurt o Olijven o Vlees o Noten o Bonbons o Zuidvruchten
3 Komen deze producten uit Nederland of uit het Niet te lang blijven zitten! Denk aan de tijd.
je het Stadhuis verlaat, steek je de straat over naar de e Als Zijlbrug. Stop hier. 6
buitenland? Zet een rondje om het goede antwoord.
Kaas
Nederland / Buitenland
Pinda’s
Nederland / Buitenland
Olijven
Nederland / Buitenland
27
Kruis aan wat waar is. o Het meeste speelgoed is van hout gemaakt. o Het meeste speelgoed is van kunststof (plastic) gemaakt. o Het meeste speelgoed is van papier of karton gemaakt. o Er wordt geen speelgoed verkocht waar rubber in verwerkt is. o Er wordt wel speelgoed verkocht waar rubber in verwerkt is.
Het wapen van Dokkum, de Zijl Boven de deur van het oude Stadhuis zie je het 1 wapen van Dokkum
werkblad 2
Kijk van welk materiaal het meeste speelgoed in de 2 etalage is gemaakt.
Kruis aan wat waar is. o Ik vind het een mooi wapen. o Ik vind het geen mooi wapen. o Een stadswapen is een soort ‘logo’ van een stad. o Mensen die in Dokkum wonen zijn trots op het wapen. o Ik denk dat ook de steden in Afrika de maan in hun wapen hebben. o Ik denk dat de maan alleen in Dokkum is. Midden op de brug staat een kunstwerk. Bekijk het goed.
2
Kruis aan wat waar is. o Ik hou wel van kunst. o Ik hou niet van kunst.
Wat denk je dat het voorstelt? o Het zijn twee schelphelften omdat Dokkum ooit aan de zee lag o Het is een snavel omdat Friesland een weidevogelland is. o Het zijn twee sluisdeuren omdat hier vroeger de zeesluis was. rechtsaf de Waagstraat in (Blokker). Loop de straat e Ga door en ga de eerste straat links. Dit is de Hoogstraat.
Op het kunstwerk zie je: o een masker o de stadswallen van Dokkum o het wapen van Dokkum
Loop door tot de winkel ‘De Zuivelhoeve’. 26
7
Kruis aan wat waar is: o De brug kan open. o De brug kan niet open. o Dokkum lag aan zee, het was een havenstad. o De brug was vroeger een zeesluis. o Schepen uit andere landen voeren hier binnen.
o De Zijl is het keerpunt van de elfstedentocht. o Schaatsen is een typisch Nederlands gewoonte.
over naar het oude stadhuis en loop de Diepswal e Steek op.Ga links af het Koperslagerssteegje in. Deze komt uit in de Lange Oosterstraat. Ga rechtsaf en loop door tot Zwart Schoenreparatie. Ga hier naar binnen.
8
Intertoys speelgoedwinkel (buiten) Kijk in de etalage. Bekijk van drie dingen in welk 1 land het is gemaakt.
Ik heb bekeken:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
gemaakt in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
gemaakt in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
gemaakt in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
werkblad 11
3 De Zijl is de naam van de brug waar je op staat.
25
Vul in: Ik zou het liefst op vakantie gaan in de volgende drie landen:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 ...................................................
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zwart Schoenreparatie (binnen)
1 Informeer bij de schoenmaker
Vul in:
De goedkoopste schoenreparatie kost € ......
De duurste schoenreparatie kost
€ ......
Nieuwe schoenen kosten ongeveer
€ ......
werkblad 3
2 Schrijf 3 landen op waar je het liefst naar toe zou willen.
Kruis aan wat waar is. 2 o Mijn schoenen zijn nooit kapot.
o Kapotte schoenen gooien we thuis weg. o Kapotte schoenen proberen we thuis zelf te repareren. o Wij brengen kapotte schoenen wel eens naar de schoenmaker. Welke materialen worden gebruikt voor het maken van schoenen? o leer o kurk o metaal o stof (katoen, linnen) o hout o plastic o rubber o anders: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
door de Markt richting de Anjelierstraat. Ga bij de e Loop oude waterpomp rechtsaf naar Op de Fetze. Steek de
24
Waagstraat over. Aan je linkerhand op de hoek zit speelgoedwinkel Intertoys. Stop hier.
e
Loop door in dezelfde richting tot de Kleine Breedstraat en ga links en loop door tot gebouw De Waegh. Stop hier.
9
rondom gebouw de Waegh. Op de gevelsteen staat: ‘Weegt en Waekt’.
Kruis aan wat waar is. o Je kon je hier zelf laten wegen. o Er werd goud gewogen. o Er werd vooral boter en kaas gewogen.
Wat werd hier bewaakt? Kruis aan wat waar is. o mensen in de stad Dokkum o dat er eerlijk gehandeld werd o levensmiddelen o dat er geen vreemden in de stad kwamen o belastinggeld o gevangenen
10
VakantieXperts (buiten) Kijk in de etalage naar de aanbiedingen van 1 dit reisbureau.
werkblad 10
1 Loop
werkblad 4
Gebouw de Waegh (buiten)
Kruis aan wat waar is. o Ik zie reizen naar landen waar ik wel eens geweest ben. o Ik zie reizen naar landen waar ik nooit ben geweest. o Ik ben nog nooit in een ander land geweest. o Ik zie landen waar ik wel naar toe zou willen
o Ik heb wel eens in een vliegtuig gezeten. o Ik heb wel eens op zee gevaren. o Ik heb wel eens een lange reis met de auto gemaakt. o Ik ben wel eens met de fiets op vakantie geweest. o Ik ben wel eens met de trein op vakantie geweest.
23
Kruis aan wat waar is. 3 o Ik vind met de auto naar de winkel gaan handiger dan o o o o o
op de fiets, want dan kun je zware boodschappen in de auto leggen. In de auto heb je minder last van slecht weer. Ik vind het gevaarlijk op de weg met al die auto’s. Als er minder auto’s op de weg zouden rijden zou de lucht schoner zijn. Ik zou niet willen dat we thuis geen auto hadden. Ik zou best zonder auto kunnen leven.
2 Gebouw de Waegh is nu een eetcafé. Kruis aan wat waar is. o Het gebouw de ‘Waegh’ was vroeger belangrijk voor de internationale handel. o Het gebouw de ‘Waegh’ is een monument. o Door al die oude gebouwen is Dokkum een mooie stad voor toeristen om te bezoeken. o Ik heb hier wel eens gegeten of iets gedronken.
Kijk eens of je onderdelen van rubber ziet aan of op een 4 auto.
Vul in. Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . onderdelen van rubber.
de Grote Breedstraat in. Je ziet Terpstra Elektronika e Loop aan je rechterhand. Stop hier.
terug naar het VVV kantoor en stop bij reiswinkel e Ga VakantieXperts. 22
11
computeronderdelen.
Kruis aan wat waar is. o Wij hebben thuis ook een computer. o Ik vind het leuk om achter de computer te zitten. o Ik vind computers niks aan.
2 Via Internet:
o MSN je net zo makkelijk met je buurjongen als met
een vriend in Australië. o worden ideeën snel wereldwijd verspreid. o is alle informatie die je vindt waar. o is alle informatie die je vindt gratis. o kan je enorm opgelicht worden!
Parkeerterrein (buiten)
werkblad 9
1 Ze verkopen in deze winkel computers en
werkblad 5
terpstra elektronika (buiten)
1 Hoeveel auto’s passen hier ongeveer op het plein?
(Alleen de parkeerplaats: voor het VVV kantoor).
Kruis aan wat waar is. o 10 auto’s o 20 auto’s o 60 auto’s o 100 auto’s o 150 auto’s o meer dan 150 auto’s
2 Op een plaats voor één auto, kunnen ongeveer 7 fietsen
staan. Stel je voor dat er in de stad geen auto’s meer mogen parkeren, alleen nog fietsen. Hoe groot moet de parkeerplaats dan ongeveer zijn?
Kruis aan wat waar is. o De parkeerplaats zou de helft kleiner kunnen worden. o De parkeerplaats zou zeven keer zo klein kunnen worden. o De parkeerplaats zou kunnen verdwijnen.
Op de ruimte die overblijft zou ik: o huizen bouwen o een park maken. o winkels bouwen o een speelplaats bouwen o een bewaakte fietsenstalling neerzetten
o iets anders doen, nl.: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
21
Bezoekers van Dokkum komen vaak even langs op het 3 VVV kantoor.
3 Computer is oorspronkelijk een Engels woord, maar
Kruis aan wat waar is: o In Dokkum komen veel buitenlandse toeristen o In Dokkum komen veel toeristen uit de rest van Nederland o In Dokkum komen bewoners uit omliggende dorpen om boodschappen te doen
Kruis aan wat waar is: o Wij gebruiken veel woorden die uit het buitenland komen. o Alleen in Nederland wordt Nederlands gesproken. o Engels is een wereldtaal, het wordt in veel landen gesproken o Er spreken meer mensen Chinees dan Engels.
Toeristen komen naar Dokkum omdat: o Dokkum de stad is waar Bonifatius is vermoord. o Dokkum één van de Friese steden is. o Dokkum een mooie historische stad is. o Het in Dokkum nooit regent.
Wat vind jij van Dokkum? o Ik vind Dokkum een mooie stad. o Ik vind Dokkum geen mooie stad
4 Weet je nog meer woorden die uit een andere taal komen
maar die in het Nederlands gebruikt worden?
Vul in:
Woord:
Taal:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................
e 20
Loop door in dezelfde richting, ga naar buiten ‘de Markt’ op. Stop bij de parkeerplaats.
wordt ook in de Nederlandse taal gebruikt.
de Grote Breedstraat verder in tot je aan je e Loop rechterhand kledingwinkel Sake ziet. Stop hier. 13
waar het betreffende kledingstuk van gemaakt is.
Kruis aan wat waar is. o In alle kledingstukken zit katoen verwerkt. o In twee kledingstukken zit katoen verwerkt. o In één kledingstuk zit katoen verwerkt.
het VVV kantoor (buiten) Kijk door het raam. Je ziet souvenirs waar 1 Hollandse afbeeldingen opstaan.
Echt Hollandse dingen zijn: o tulpen o fietsen o molens o klompen o schaatsen o koeien
Kruis aan wat waar is. 2 o Ik zie kleding die ik zelf
ook wel eens draag. o Ik draag het liefst merkkleding. o Ik draag liever geen merkkleding omdat dat zo duur is. o Ik draag het liefst spijkerbroeken. o Ik draag soms kleding van mijn oudere zus of broer. o Ik draag wel eens tweedehands kleding. o Ik draag nooit tweedehands kleding.
Kruis aan wat waar is: o De molen is een Nederlandse uitvinding. o De molen is geen Nederlandse uitvinding.
e
Het mooiste Friese souvenir in deze winkel vind ik:
.....................................................
14
Loop verder in dezelfde richting. Ga aan het eind van de Grote Breedstraat links af de Boterstraat in. Aan je linkerhand zie je Het Vlaamsche Friteshuys. Stop hier.
werkblad 8
Bekijk de kledingstukken buiten op het rek. Op een 1 aantal kledingstukken zit een kaartje waarop staat
werkblad 6
Kledingwinkel Sake Store (buiten)
2 Er liggen ook Friese souvenirs. o Op de meeste Friese souvenirs staat de Friese vlag. o Op de meeste Friese souvenirs staat een Friese koe. o Ik heb zelf thuis ook iets met een afbeelding van de Friese vlag. o Ik denk dat vooral Friezen die niet meer in Friesland wonen deze souvenirs kopen. o Ik denk dat vooral buitenlandse toeristen deze souvenirs kopen.
19
buitenland, denk je?
Soms is het makkelijk, omdat het product een buitenlandse naam heeft. Soms moet je er langer over nadenken, omdat alleen de ingrediënten waar het product van gemaakt is uit het buitenland komen.
Schrijf hieronder buitenlandse producten op. Bedenk samen uit welk land het vandaan komt en waarom jullie denken dat het buitenlands is.
Product:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Land:
Het Vlaamsche Friteshuys (buiten)
1 Kruis aan wat waar is.
o Een friteshuys is een soort snackbar. o Ik koop regelmatig een patatje. o Ik eet graag patat met:
werkblad 7
3 Welke producten in de snackbar komen uit het
.........................................
2 Mijn twee lievelingsgerechten in een snackbar zijn:
........................ en ........................
Buitenlands omdat:
door in dezelfde richting, steek op de Fetze over. e Loop Je ziet nu een doorgang tussen de schoenenzaak en het
VVV kantoor (‘trochrin’). Ga hier naar binnen. Aan je rechterhand zie je in de VVV etalage souvenirs. Stop hier.
18
15
