Doelstellingen en algemene realisaties: Het project STEL (op Stage met Twee Effectief Leren) focuste op de ontwikkeling – vanuit een talentgerichte benadering - van ondersteunende werkvormen, tools en instrumenten voor de lerarenopleidingen basisonderwijs bij het ontwerpen en implementeren van systemen van team-teaching in stages, waarbij studenten leren samenwerken m.b.t. de pedagogisch-didactische aanpak en actief ‘leren van elkaar’ op deze vlakken leren vormgeven. In de eerste fase (van 01.09.2013 tot 31.12.2013) van dit project werd er ondersteunende kennis ontwikkeld. Daarbij werden drie deeldoelstellingen bereikt: In kaart brengen van noden m.b.t. team-teaching: bij diverse betrokken partijen (studenten, mentoren, directies, docenten,…) zijn bevragingen georganiseerd om inzicht te verwerven in de noden die bij hen aanwezig zijn m.b.t. team-teaching. De informatie die daaruit voortkwam, gaf in de tweede fase van het onderzoek richting en ondersteuning bij de uitwerking van materialen. Zoeken en verwerken van bronnenmateriaal m.b.t. team-teaching en talentgericht werken. Detecteren van good practices: door het verkennen van bestaande praktijken van team-teaching werd de informatie uit de bevragingen en uit het bronnenmateriaal verder verrijkt. In de tweede fase (van 01.01.2014 tot 31.08.2014) werd de verdere uitwerking van materialen uitgevoerd zoals vooropgesteld. De disseminatiefase werd aangevat, en zal nog verder opgevolgd worden in de maanden die direct volgen op het einde van het project. Verwerking van ruw audio- en beeldmateriaal (good practices) Concrete uitwerking van tools en materialen ter ondersteuning van studenten, lectoren, leerkrachten en mentoren bij: • Observeren; • Voorbereiden van activiteiten; • Uitvoeren van activiteiten in duo; • Reflecteren op het pedagogisch-didactisch handelen en elkaar feedback geven. Vormgeving website: http://inteamindeklas.weebly.com/ als vlot toegankelijk medium voor alle betrokken partijen uit de lerarenopleidingen en scholen met interesse voor team-teaching. Disseminatie: een informatieve folder en promomaterialen werden gedrukt voor verspreiding onder studenten, mentoren, docenten, geïnteresseerden/ belangstellenden uit het werkveld. Er werd ook reeds een start gemaakt met interne vormingssessies binnen de hogescholen die betrokken waren in het onderzoek i.f.v. het indalen van de projectresultaten in het curriculum van de opleiding.
Concrete realisaties: In het kader van het project STEL werd een website ontwikkeld: http://inteamindeklas.weebly.com ter ondersteuning van diverse betrokkenen bij duostages in de lerarenopleiding, nl. zowel studenten, mentoren, directies en docenten. Er werd geopteerd voor het vormgeven van een website als vlot toegankelijk medium voor alle betrokken partijen uit de lerarenopleidingen en scholen met interesse voor team-teaching. Deze werd opgebouwd met het oog op het doeltreffend gebruik voor de verschillende betrokken partijen (studenten, leerkrachten, mentoren of lectoren). Naast de visie en de uitgangspunten ontstond op die manier een uitgebreide materialenbank om team-teaching te ondersteunen zowel voor, tijdens als na het didactisch proces. Een forumapplicatie werd geïntegreerd, waarbij geïnteresseerden bij elkaar terecht kunnen met vragen en het uitwisselen van ervaringen. De website werd ingevuld vanuit de concrete situatie van stages in de kleuterschool, maar biedt zeker ook inspiratie en ondersteuning voor duo-stages in het lager onderwijs, of voor in-service leerkrachten die met team-teaching van start willen gaan. Enkele realisaties kwamen tot stand, in lijn met de diverse projectstappen en werden op de STEL-webpagina aangevuld: In de beginfase van het project werd een uitgebreide bronnenstudie gedaan over team-teaching, duo-stages en talentgericht werken als ondersteunende visie. Op de webpagina over ‘visie’: http://inteamindeklas.weebly.com/visie.html en de pagina met meer info over het ‘wat, hoe en waarom?’ van team-teaching: http://inteamindeklas.weebly.com/meer-dan-een.html is een toegankelijke verwerking van het bronnenmateriaal opgenomen. Tijdens de maanden oktober en november werden 5 scholen waarbij teamteaching reeds ingang heeft gevonden in de onderwijspraktijk bezocht en bevraagd. In elk van de scholen werd ook beeld- en audiomateriaal ingezameld dat de wijze van team-teaching in de school kan illustreren. Nadien werden duidelijke voorbeelden geselecteerd die verschillende mogelijkheden van team-teaching weergeven. Na goedkeuring van de betrokken scholen en leerkrachten voor het in beeld brengen van de door hen uitgewerkte manieren van team-teaching, werden vijf beeldfragmenten en één luisterfragment gepubliceerd op de website: http://inteamindeklas.weebly.com/tijdens.html. Bevragen van studenten/mentoren/directies/docenten over hun visie en noden m.b.t. duo-stages. Daaruit bleek vooral nood aan inspirerende voorbeelden van hoe team-teaching eruit kan zien, alsook materialen die het proces van samenwerking tussen (aspirant-)leerkrachten in één klas kan ondersteunen. Aan de eerste vraag zijn we via de verwerking van het beeld- en audiomateriaal tegemoet gekomen, de tweede vraag werd beantwoord met het uitwerken van een materialenbank die ook beschikbaar is op de website. Drie studenten uit Hogeschool West-Vlaanderen en vier studenten uit Hogeschool Gent richtten hun bachelorproeven op het thema van duo-stages en team-teaching. De bachelorproefstudenten van de Hogeschool Gent focusten, onder leiding van één van de onderzoekers, hun onderzoeksvragen op de voorbereiding van een duo-stage enerzijds en de reflectie- en feedbackfase na de duo-stage anderzijds. Zij betrokken bij het ontwikkelen van tools de eerstejaarsstudenten uit dezelfde lerarenopleiding. Eerstejaarsstudenten probeerden ontwikkelde tools uit en gaven feedback aan de bachelorproefstudenten. De studenten uit Hogeschool West-
Vlaanderen schreven een bachelorproef waarin aandacht was voor verschillende werkvormen binnen team-teaching en werkten een voorzet uit m.b.t. een leerlijn voor team-teaching in de lerarenopleiding. Uit de bachelorproeven werden enkele bruikbare materialen geselecteerd die ook worden aangeboden in de materialenbank op de website. Ontwikkeling van materialen, tools, etc. Na overleg met de begeleidingsgroep en op basis van bestaande tools en materialen werden nieuwe tools ontwikkeld gericht op team-teaching en voornamelijk ter ondersteuning van duo-stages in de lerarenopleiding. Deze tools en materialen werden in bewerkbare versie gepubliceerd op de website: http://inteamindeklas.weebly.com/materialenbank.html met het oog op de toepasbaarheid in verschillende settings van team-teaching (studenten, leerkrachten, mentoren of lectoren). Na het finaliseren van de website (in augustus door het indienen van bachelorproeven in de derde examenperiode) kwam ook de disseminatiefase op gang. Er werd een informatieve folder uitgewerkt om te verspreiden binnen scholen waar men als hogeschool mee samenwerkt. Zowel mentoren als directies werden op die manier geïnformeerd over het bestaan van de website en kregen al een eerste zicht op de inhoud. Ook binnen de opleidingsteams van Howest, HoGent en Arteveldedehogeschool (opleiding kleuteronderwijs) vonden de folders reeds hun weg naar docenten (in bepaalde teams gekoppeld aan een demonstratiesessie van de website). Voor studenten opteerde men voor ‘praktische’ gadgets om de website bekendheid te geven. Die werden bij de start van het academiejaar verspreid. Later in de disseminatiesessie zal er nog een praktijkartikel verder worden afgewerkt, alsook verder worden ingezet op de bekendmaking van de website via vorming en netwerking. De wijze van samenwerking tussen de partnerinstellingen in het kader van dit project: De betrokken instellingen hadden elk een verantwoordelijke afgevaardigd binnen het projectteam die de opvolging en uitwerking binnen het project opnam binnen zijn/haar opdracht. • Tijdens de eerste fase van het project werden reeds drie bijeenkomsten van het projectteam georganiseerd (13 september, 8 november en 13 december) waarbij de werkwijze en planning werden besproken. Tijdens de tweede bijeenkomst werden daar ook de betrokken bachelorproefstudenten bij uitgenodigd om tot een optimale afstemming van hun onderwerpen te komen en hen ook instellingsoverschrijdend te laten samenwerken. •
•
Tijdens de tweede fase van het project werd meermaals afgesproken met het projectteam (15/1, 27/3, 28/4, 23/5 en 25/8). Hier werden o.m. de bijeenkomsten met de begeleidingsgroep op 15/01/2014 en 23/05/2014 voorbereid, te ontwikkelen en de ontwikkelde tools besproken en aangepast, de stand van zaken van de betrokken bachelorproeven besproken en de vormgeving en invulling van de website op punt gesteld. Regelmatig werden er nog werksessies georganiseerd waarbij meerdere leden van het projectteam actief samenwerkten aan de ontwikkeling van materialen en tools. Naast de feitelijke bijeenkomsten van het projectteam was er een frequent (mail)contact tussen de betrokkenen. Door de aanmaak van
een gedeelde Dropbox-folder was het mogelijk om de voortgang te bewaken vanuit alle instellingen. Bestanden konden vlot worden uitgewisseld en van feedback voorzien. Het projectteam werkte samen met een begeleidingsgroep die het proces en resultaat van dit project mee opvolgde, aanstuurde en kritisch benaderde. Deze groep was samengesteld uit Mieke Fevery (docent Arteveldehogeschool), Lien Coppens (docent HoGent), Cathy De Raes (docent HoGent), Katelijn Vanrobaeys (docent HoWest), Tine Uvin (directie basisschool Pius X, Zele), Els Van Dyck (kleuterjuf basisschool Pius X, Zele), Karine Poppe (directie De Kleuterkouter, Zele), Dominique De Waele (kleuterjuf De Kleuterkouter, Zele), Kathleen Nuyts (PBD Stad Gent), en Gerda De Backer (VSKO). Met Marie Haeck (VVKBaO), expert in teamteaching, was er regelmatig overleg en uitwisseling. Om het eindresultaat van het project invulling te geven, waren ook de contacten met het werkveld van groot belang om bestaande good practices van team-teaching in kaart te kunnen brengen. Het projectteam was van harte welkom om de manier van werken te observeren en te registreren (audio/video) in: • Vrije Kleuterschool De Klim - Gent • Vrije Basisschool De Leeuw - Zedelgem • Methodeschool De Buurt - Gent • Vrije Zelfstandige kleuterschool De Krinkelrups - Zwijndrecht • Basisschool St-Bavo - Gent • Ervaringsgerichte school De Weide - Erpe Daarnaast werden ook de ervaringen van mentoren die betrokken waren bij de pilootprojecten met duo-stages verzameld en meegenomen tijdens de verschillende projectfasen. Op de Arteveldehogeschool werd in november ook reeds een ondersteunende mentorenbijeenkomst rond duo-stages georganiseerd. Ook de bachelorproefstudenten probeerden in het kader van hun onderzoek bepaalde zaken uit in bepaalde scholen: m.n. Vrije Basisschool Akkerwinde (Nieuwmunster), GBS De Vonk (Knokke-Heist), BSGO Vogelzang (Oostende) en GBS De Horizon (Gistel-Snaaskerk). Ook de studenten en docenten van Hogeschool West-Vlaanderen, Hogeschool Gent en Arteveldehogeschool werden waar mogelijk betrokken in het project (o.m. bevragingen van hun noden en ervaringen met duo-stages). Specifiek werden de bachelorproefstudenten die rond het thema van teamteaching werkten, nauw betrokken. Zij werden uitgenodigd bij bepaald overleg, kregen inzage in materialen die werden ontwikkeld vóór publicatie op de website (om reeds in eigen onderzoek aan te wenden), etc. in functie van een complementaire werking.
De toegepaste methodologie en fasering in het kader van het project: Arteveldehogeschool en HoGent zetten pilootprojecten met duo-stages op in de stages. Het projectresultaat sluit aan bij de noden van de verschillende betrokkenen. Daartoe hebben ze doorheen de verschillende projectfasen actief samengewerkt met een pilootgroep studenten en de scholen/ mentoren die deze ‘stellen’ - ontvingen op stage. Ook de stagebegeleiders (docenten) werden betrokken. HoWest participeerde aan dit project via bachelorproeven waarin studenten, onder begeleiding van een docent, de thematiek van team-teaching praktijkgericht onderzoeken. Installatie- en voorbereidingsfase (september 2013 – december 2013) • Opstart projectteam en pilootgroepen. • In kaart brengen van de noden m.b.t. team-teaching aan de hand van gesprekken met de studenten, de scholen/ mentoren en de docenten uit de pilootgroepen. • Zoeken en verwerken van bronnen m.b.t. ‘appreciative inquiry’ en een talentgerichte benadering in coaching, m.b.t. team-teaching i.f.v. het onderbouwen van de methodiek en het detecteren van good practices. De geïdentificeerde good practices werden bevraagd en geïmplementeerd in het project. Ook pedagogische begeleidingsdiensten werden betrokken. Ontwikkelingsfase (januari 2014 – mei 2014) • Op basis van de kennis ontwikkeld in de voorbereidingsfase en op grond van gesprekken met betrokken partijen, werden concrete werkvormen, tools en instrumenten geselecteerd en uitgewerkt. Het betreft leermaterialen voor studenten, lectoren, mentoren en leerkrachten (vertrekkende vanuit een talentgerichte en waarderende bril): suggesties voor goede afspraken, opdrachten om je partner te leren kennen, oefeningen om elkaars talenten te leren kennen, een stappenplan om samen didactische activiteiten voor te bereiden, praktijkvoorbeelden en beeldfragmenten, kijkwijzers en checklist om elkaar te observeren en te reflecteren, gespreksvormen over hoe je elkaar feedback kan geven, hulpmiddelen om problemen bespreekbaar te maken. Een aantal van de ontwikkelde materialen werd reeds door studenten en lectoren gebruikt, geanalyseerd en geëvalueerd. Daartoe werd regelmatig overleg voorzien. •
De keuze voor het beschikbaar stellen van de materialen via een website en de structuur van de website is tot stand gekomen na overleg met de begeleidingsgroep; de toegankelijkheid en gemakkelijke verspreiding waren daarbij doorslaggevende argumenten.
Afrondings- en disseminatiefase (juni – augustus 2014): • De opgebouwde kennis werd gebundeld in een website http://inteamindeklas.weebly.com als houvast voor lerarenopleidingen die met team-teaching op stage aan de slag willen gaan. Daartoe heeft een projectmedewerker de lay-out en vormelijke afwerking verzorgd. De resultaten worden in de betrokken lerarenopleidingen geïmplementeerd en ook breed verspreid.
Disseminatie van de projectresultaten: Via de ontwikkelde website: http://inteamindeklas.weebly.com. De projectresultaten werden in een eerste fase van disseminatie verspreid in de hogescholen die betrokken waren in het onderzoek. Docenten van Arteveldehogeschool, HoWest en HoGent ontvingen reeds de folder met informatie over de website, al dan niet gekoppeld aan een vormingsmoment met demonstratie van de website. Deze folder zal ook worden verdeeld binnen de stagescholen waarmee men samenwerkt. Voor studenten en mentoren werd geopteerd voor ‘praktische’ gadgets om de website bekendheid te geven. Die werden bij de start van het academiejaar (voor studenten) en tijdens stagebezoeken (voor mentoren) verspreid. De projectresultaten vormden ook de basis voor een dialoog- en vormingssessie tijdens een mentorenvorming voor directies en leerkrachten uit het kleuteronderwijs die op 18 november 2014 doorging in de Arteveldehogeschool. Met het oog op een verdere disseminatie in het onderwijsveld werden reeds verschillende stappen ondernomen, die echter nog om verdere opvolging vragen. • Zo brachten de verschillende projectmedewerkers via e-mail alle betrokkenen (de gehele begeleidingsgoep, deelnemende scholen, collega's, Marie Haeck van het VVKABaO) op de hoogte van de projectresultaten en hebben zij aangeboden om een vormingsmoment of demonstratie te geven. Verschillende verantwoordelijken van de lerarenopleidingen basisonderwijs in Vlaanderen werden ook via mail aangeschreven, met enerzijds de bekendmaking van de website en anderzijds met de vraag om de projectresultaten te komen voorstellen op een teamvergadering van de lerarenopleiders. • Op 23 september 2014 werd de website ook bekendgemaakt tijdens een netwerkbijeenkomst van leraren kleuteronderwijs die reeds werken of pas van start gaan met team-teaching in hun onderwijspraktijk en daarbij begeleid en ondersteund worden door pedagogische begeleiders (VVKBaO). • De website en de projectresultaten worden ook via Edurama verspreid naar alle lerarenopleiders in Vlaanderen. Edurama is een project van School of Education, het Expertisenetwerk rond de Associatie Katholieke Universiteit Leuven, dat vorm wil geven aan een website waarop de Vlaamse lerarenopleiders, leraren-in-opleiding en leraren terecht kunnen om recent en relevant onderzoek terug te vinden en te gebruiken in de les- en klaspraktijk. Binnen het Expertisenetwerk AUGent zal de verwijzing naar inteamindeklas.weebly.com worden gepubliceerd op de website van het ENW, teneinde de projectresultaten minstens beschikbaar te blijven stellen.
• Er werd tot slot een aanvraag ingediend om via een poster de projectresultaten voor te stellen tijdens de VELOV-conferentie van 26 februari 2015 in Hasselt en tijdens de Onderwijs Researchdagen in juni 2015 in Leiden. Er zal ook een praktijkartikel worden afgewerkt om de projectresultaten breder te verspreiden in het onderwijsveld (bv. via publicatie in een tijdgeschrift gericht op lerarenopleidingen zoals Tijdschrift voor lerarenopleiders, ...) Implementatie van de projectresultaten: De website: http://inteamindeklas.weebly.com dient als inspiratiebron voor stagebegeleiders en mentoren om duo-stages te begeleiden zowel voor, tijdens als na het didactisch leerproces. Ook studenten vinden er ondersteunende tools. De projectresultaten worden structureel verankerd in de organisatie van de stages en het stageconcept van de betrokken opleidingen. •
Binnen AHS is er een eerste overleg geweest in het team m.b.t. de indaling van de projectresultaten in de reflectiesessies die in het eerste en tweede opleidingsjaar worden georganiseerd; een tweede overleg volgde in december en bekeek de mogelijkheden om de projectresultaten te verankeren in de programmalijn Praktijk en Stage. Het pilootproject van de duo-stages wordt ook tijdens 2014-2015 verdergezet in AHS in het eerste opleidingsjaar.
•
Binnen HoGent worden de ontwikkelde tools aangewend bij de organisatie van de stage en binnen het opleidingsonderdeel “agogische vaardigheden”, waarbinnen studenten worden voorbereid op duo-stage.
•
De lerarenopleiding HoWest zal de projectresultaten voorleggen binnen beide opleidingsteams (BAKO/BALO) en deze zullen tevens het onderwerp uitmaken van overleg met de werkveldcommissie en de pedagogische begeleidingsdienst GO!. De realisaties van het project zullen bovendien worden aangewend om de duo-stages, voorzien binnen de modules ‘Onderwijspraktijk’ in beide opleidingen, verder uit te bouwen en te verfijnen.
Het onderwijsveld (basisscholen) kan aan de slag met deze tools via de gebruiksvriendelijke website. Dit project richt zich op een valoriseerbaar product voor de lerarenopleidingen kleuter- en lager onderwijs, waarin ook basisscholen inspiratie zullen vinden om met deze werkvorm aan de slag te gaan. Mede door het betrekken van de pedagogische begeleidingsdiensten in het project, werd de verspreiding en het gebruik van de website bevorderd. Op de
eerste bijeenkomst van het netwerk rond team-teaching (23/10/2014) vanuit de PBD zal een projectmedewerker de website bekendmaken. Via e-mail werden daarnaast contacten gelegd met verschillende geïntegreerde lerarenopleidingen in Vlaanderen om de website te presenteren. Met KaHo Sint-Lieven in Aalst zullen verdere contacten worden gelegd nadat ze eerder interesse toonden in de projectresultaten. Begin december 2014 was er een overleg tussen de hogescholen en de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst waarin de projectresultaten werden gedeeld. Via de pedagogisch begeleiders kunnen de projectresultaten verder ingang vinden in het onderwijsveld.
Dit project liep over 1 academiejaar en werd op 31 augustus 2014 afgerond.
