algemene doelstellingen * de beeldtaal en het gebruik van geluid bij bepaalde scènes analyseren * meer inzicht krijgen in de thema's en de personages uit de film * de dieper liggende betekenis achter een verhaal vinden * stilstaan bij een aantal waarden en kritisch denken stimuleren * uiten van een eigen standpunt of mening specifieke doelstellingen * ervaringen, meningen, gevoelens in verband met de film uitdrukken * het verband tussen de namen van de personages, hun historische achtergrond en hun plaats in het verhaal verduidelijken * de evolutie schetsen van de hoofdpersonages * ontdekken dat de film reflecteert op de huidige politieke en sociale situatie in Mexico * aantonen dat de muziek niet willekeurig gekozen is.
Y tu mamá también
1
Y tu mamá también
2
leerlingendossier bij een film voor jongeren vanaf de 3de graad SO
De levens van Julio en Tenoch worden, net zoals die van de meeste 17-jarige jongens, bepaald door hormonen, vriendschap en hun blinde haast om volwassen te worden. Wanneer de jongens op een feestje de 28-jarige sexy Luisa ontmoeten, imponeren ze haar met een ter plekke verzonnen verhaal over een verre reis die ze gaan maken naar een exotisch strand, genaamd Boca del Cielo. Tot hun stomme verbazing gaat Luisa in op de uitnodiging om hen te vergezellen. Tijdens de reis wordt de jarenlange vriendschap tussen de twee op de proef gesteld.
Y tu mamá también Mexico 2001 105' regie Alfonso Cuarón muziek José Enrique Fernández, Camilo Lara hoofdrolspelers: Gael García Bernal (Julio) - Diego Luna (Tenoch) - Maribel Verdú (Luisa) :
:
Y tu mamá también
3
1. Vind je dat de film kinderen toegelaten of kinderen niet toegelaten is? Waarom?
2. Is deze film wat je van een schoolfilm verwacht? Hoezo?
3. Bij welke van deze twee onderstaande recensies kan jij je aansluiten? Waarom?
De Mexicaanse prent 'Y tu mamá también' is, een beetje zoals 'Amores Perros', razendsnel aan het uitgroeien tot een fenomeen. Maar veel heeft deze roadmovie over twee hondsgeile (en behoorlijk onuitstaanbare) tieners die samen met een oudere griet door Mexico cruisen eigenlijk niet om het lijf. Af en toe, wanneer regisseur Alfonso Cuarón ('Great Expectations') zijn camera eindelijk eens laat wegzwaaien van zijn hatelijke protagonisten, krijgt 'Y tu mamá también' de allure van een sociaal, soms zelfs droomachtig docudrama, maar voor de rest moeten we het doen met veel flauwe grappen over seks en een geforceerd aandoende climax. Lees liever 'On the road' van Jack Kerouac: daar wordt u wel een beter mens van. humo, 2 juli 2002
Mexico is een verfrissend filmland. Eerder raasde 'Amores Perros' door de Europese bioscopen, nu volgt 'Y tu mamá también'. Deze prent van Alfonso Cuarón breekt behoorlijk wat potten door zijn onomwonden aanpak… …Cineast Cuarón mengt in 'Y tu mamá también' vlotjes road movie met komedie en drama. Dolkomische scènes wisselt hij af met een droge commentaarstem die nuchter beelden van enige uitleg voorziet. Een contrast dat voor vermakelijke feel goodcinema zorgt. Alleen het slot ontgoochelt ondanks de sneer naar de politieke situatie in Mexico waardoor een laatste taboe wordt doorbroken. Toch is 'Y tu mamá también' meer dan een rondje potten breken en gevoelige kijkers shockeren. Cuarón slaagt erin thema's zoals onvoorwaardelijke vriendschap en trouw open te breken. Zonder de sentimentele toer op te gaan. Een rauw realistisch verhaal met scherpe kantjes is blijkbaar zijn ding. 'Y tu mamá también' is een film die ook qua acteerprestaties kan tellen. Gael Garcia Bernal en Diego Luna (Julio en Tenoch) lijken gewoon uit hun biotoop te zijn weggeplukt om voor de camera's even hun eigen leventje te spelen. Echte personages dus. Beiden kaapten trouwens de 'Prijs Marcello Mastroianni voor beste jonge acteur' weg op het jongste filmfestival van Venetië. Film en Televisie en video, mei 2002, Loes Mavea
Y tu mamá también
4
1. Als je de geschiedenis van Mexico bekijkt, kan je dan de namen van de drie hoofdpersonen terugvinden? Wie of wat waren ze? Tenoch Iturbide:
Julio Zapata:
Luisa Cortés:
Y tu mamá también
5
2. Vind je dat hun achternaam, met de geschiedenis in het achterhoofd, bij hen past of niet? Hoezo?
3. Het verhaal wordt gepresenteerd als een 'road movie'. Het drietal is haast heel de tijd onderweg. Dit kan je niet alleen letterlijk zo bekijken. Ook in de persoonlijke groei wordt er een hele weg afgelegd. Kan je voor de drie hoofdpersonen in enkele zinnen de evolutie schetsen?
Y tu mamá también
6
1. Tijdens hun reis naar 'Boca del Cielo' doet de regisseur herhaaldelijk een stap terug om iets mee te delen over een plek of een persoon waar het gezelschap onderweg vaak nauwelijks acht op slaat. Kan je samenvatten wat er precies verteld wordt? Welke sfeer wordt hiermee neergezet? Wat zou de bedoeling van de regisseur kunnen zijn?
2. Ook de soundtrack van de film is bepalend voor de sfeer en de boodschap die de regisseur in zijn film wilde gieten. Kan je kort schetsen welke liedjes je hebt gehoord? Wat dragen de nummers bij tot de scènes waarin ze te horen zijn? Vind je dat de regisseur geslaagd is in zijn opzet? Hoezo?
Y tu mamá también
7
De tekst 'By this river', van Brian Eno komt ook voor in de film. Vind je het toepasselijk? Hoezo? Brian Eno - By this river
Here we are Stuck by this river, You and I Underneath a sky that's ever falling down, down, down Ever falling down. Through the day As if on an ocean Waiting here, Always failing to remember why we came, came, came: I wonder why we came. You talk to me as if from a distance And I reply With impressions chosen from another time, time, time, From another time.
Y tu mamá también
8
leerkrachtendossier bij een film voor jongeren vanaf de 3de graad SO
voor de film
over de regisseur
Alfonso Cuarón debuteerde in 1991 met 'Sólo con tu pareja', de meest succesvolle Mexicaanse film van dat jaar. Daarna volgden twee studiofilms in Hollywood: 'A Little Princess' (1995) en een eigenzinnige verfilming van de klassieker Charles Dickens-roman 'Great Expectations (1998). Voor zijn vierde film keerde de in Mexico City geboren cineast terug naar zijn geboorteland. Na elf jaar brengt de in New York wonende Mexicaan dus opnieuw een Spaans gesproken film uit. Samen met zijn broer Carlos tekende Alfonso voor het script. over de film
Om de film realistischer te laten aanvoelen besloot de regisseur om het verhaal in verschillende sequenties te filmen. "We legden alles vast in de volgorde zoals het zich ook voordeed in de film. Dit betekent dat we eerst drie weken werkten in Mexico City om daarna naar de zee af te zakken. We 'leefden' het verhaal, maar dan met een bemanning van 20 personen in plaats van alleen maar de 3 hoofdrolspelers." Volgens de regisseur gaf deze manier van filmen de luxe dat de acteurs precies wisten wat zich allemaal ontspon in de vorige scènes. "We voelden alles in de volgorde zoals het ook in het verhaal te voelen is", vertelt Luna. "Alfonso wil het publiek niet voor de gek houden. Als het publiek iets bepaald ervaart, dan is dat omdat de personages en de acteurs het ook ervaren. Het gaat bij hem niet om het toevoegen van een vleugje achtergrondmuziek en het toveren van een traan op het gezicht van de acteurs." De drie hoofdrolspelers zijn vol lof over Cuarón als regisseur. Bernal vergelijkt hem met een man die op vlinders jaagt. "Hij zit rustig te wachten, oefent geen druk uit. Hij dwong ons nooit om te 'voelen'. Hij wachtte gewoon tot 'het' er was." Cuarón zegt zelf: "Ik heb bewust het ijs niet willen breken tussen de drie. Hierdoor hing er tussen de acteurs een zekere ongemakkelijkheid die ook tussen de drie karakters hangt. Net zoals in de film komen de acteurs langzaamaan dichter bij mekaar en voelen ze zich stilaan lekker in mekaars gezelschap." over het land
In 2000 had Mexico, dat ongeveer 63 keer zo groot is als België, 102,9 miljoen inwoners. 22 miljoen wonen in de hoofdstad Mexico City. Buiten het Spaans, dat er de officiële taal is, worden er naar schatting een 75-tal Indiaanse talen gesproken. Mexico is een presidentiële federale republiek waarbinnen de president bijzonder veel bevoegdheden heeft. Het land is verdeeld in 31 deelstaten. De partij PRI regeerde er 71 jaar lang, maar werd in 2000 van de troon gestoten door de nieuwe president Vincente Fox. Y tu mamá también
9
Mexico is één van de meest geïndustrialiseerde ontwikkelingslanden. De economische basis van het land wordt gevormd door op export gerichte bedrijven die in Amerikaanse handen zijn (die gebruik maken van Mexico’s lage lonen), op het Amerikaanse toerisme en op de oliewinning. De schuldencrisis van 1982 en de pesocrisis van 1995 hebben de koopkracht van de bevolking sterk aangetast. De economische ontwikkeling en de bevolkingsexplosie hebben een ongekende aanslag gepleegd op de natuur. Erosie, de kap van regenwouden en de milieuvervuiling in de stedelijke gebieden zijn de belangrijkste problemen. De relatie tussen de VS en Mexico wordt getypeerd door wederzijds onbegrip. Deze wrevel dateert uit de 19 eeuw, toen grootgrondbezitters hun land verkochten aan rijke Amerikanen, zodat ongeveer de helft van het gebied overging in Amerikaanse handen. Ondermeer Texas en New Mexico waren vroeger Mexicaans gebied. Sinds het Nafta-akkoord uit 1994 werd Mexico daarbij zeer afhankelijk van de VS. De Mexicanen werden verplicht om te exporteren naar Amerika (80% van de Mexicaanse export is gericht op de VS). Mexico heeft de steun van de investeringen uit de VS, de kredieten door de Amerikanen verleend en de jaarlijkse Amerikaanse toeristenstroom nodig om te overleven. Door deze Amerikaanse 'invloed' proberen jaarlijks duizenden Mexicanen illegaal de grens over te steken in de hoop in de Verenigde Staten een beter leven op te bouwen. de
Je vertelde dat het idee van ‘Y tu mama tambien’ al een jaar of tien door je hoofd spookt. Waarom maakte je de film net nu? "Het was een combinatie van verschillende dingen. Mijn zoon is nu een tiener, zodat ik met hem al die Amerikaanse tienerkomedies zag. Films zoals ‘American Pie’ zijn zo hypocriet en moralistisch – ze trekken hun karakters in het belachelijke en bespotten hen. Ik was ook op zoek naar een nieuwe stijl. Ik voelde dat ik claustrofobisch aan het worden was. Mijn laatste twee films waren zeer subjectief – je zag alles gefilterd door de ogen van de hoofdpersonen. Ik wou een film maken van op een objectieve afstand, en het idee van de verteller was geboren. Het verhaal begon zich te vormen toen we besloten om de context al even belangrijk als het verhaal te maken. De verteller geeft extra informatie – dikwijls spreekt hij ook over dingen die niets te maken hebben met de karakters." Het verhaal heeft een melancholische afwijking – de verteller vestigt onze aandacht op dingen zoals dodelijke ongevallen. "Je kan niet werkelijk van het leven genieten totdat je een voorstelling van de dood hebt. Wij hebben de neiging om ons enkel een voorstelling te maken van de dood wanneer er iets ergs gebeurt, zoals het overlijden van een dierbare. Wij zouden elke dag een beetje aan de dood moeten denken." Dat is een thema waar niet veel adolescenten zich door aangesproken voelen. "Dat is een deel van het probleem. De film gaat over identiteit: twee tieners die naar hun identiteit als volwassenen zoeken, Luisa die naar een identiteit als een bevrijde vrouw aan het streven is, en een onderontwikkeld land dat zijn identiteit als volwaardig land probeert te vinden. Het vinden van je identiteit duurt levenslang, en hoe meer je je bewust bent van de dood, des te meer ontwikkelt zich de identiteit. Julio en Tenoch zijn volledig onbewust van de dood – zij vinden dat zij het leven controleren." Deed je beroep op je eigen geheugen voor het portret van de adolescenten? Y tu mamá también
10
"Ja, ik gebruikte heel wat herinneringen van mezelf, en heel wat herinneringen van mijn broer Carlos, die me hielp bij het schrijven van de concrete inhoud van de film. De oppas in de film is gelijkaardig aan mijn oppas in mijn echte leven. En enkele gebeurtenissen – de scène waar de varkens de tent bij het strand vernietigen – gebeurden bij mijn directeur van fotografie. Maar de film is slechts autobiografisch in de emotionele betekenis."
De film is zeer medelevend met de onderste regionen van de maatschappij – bijvoorbeeld de manier waarop de camera de mensen in het restaurant volgt; de vrouwen in de keuken wanneer de drie hoofdrolspelers een maaltijd nuttigen. Zodoende kunnen we ook een glimp van hun leven opvangen. "De belemmeringen tussen de klassen zijn een groot probleem, hoewel iedereen dit probeert te ontkennen. Met deze film wou ik dit nog eens extra aankaarten." De aandacht voor klassenkwesties is iets dat de film deelt met ‘Great Expectations’. Kon u dit in Hollywood zo volledig uitgewerkt hebben? "Absoluut niet! Toen ik het manuscript voor ‘Great Expectations’ ontwikkelde, werden de producenten chagrijnig over mijn opvatting over klassenrelaties. Het is omdat de Amerikanen volhouden dat Amerika geen klassenprobleem heeft, dat dit problemen gaf. Met 'Y tu mamá también' waren de problemen veel minder groot." Wat waren de belangrijkste verschillen tussen het maken van deze film en 'Great Expectations'? "Deze film kostte me drie keer minder. Ik werkte vrij veel met dezelfde creatieve medewerkers – wat veranderde was de grootte van de bemanning. In Hollywood is de baan van elk bemanningslid gespecialiseerd – je hebt een kerel die verantwoordelijk is voor het plaatsen van een asbakje, en hij is ook het beste in die zaken – maar hier was er meer improvisatie. En het andere grote verschil hier was dat ik ook de producent was, wat me vrij liet om elk besluit te nemen." Verrassend genoeg heeft de film expliciete seksscènes voor een tienerkomedie. Waarom? "Wanneer je een tiener bent, is seks het belangrijkste dat door je hoofd spookt. Dat vind ik ook zo hypocriet aan de films uit de Verenigde Staten. Een ander element waar ik een afkeer van heb, is dat in vele films het leven wordt voorgesteld als rozengeur en maneschijn. De seks in deze film is zeer snel en onhandig – we wilden een moment van eerlijkheid op seksueel gebied inlassen. We benaderden de seks net zoals de scène in de supermarkt."
Y tu mamá también
11
'Waar jongens van 17 aan denken' …De film toont ons hoe 17-jarigen denken en handelen. Op hun zoektocht naar seksuele identiteit verliezen de jongens hun onschuld en wordt hun vriendschap op de proef gesteld. De film heeft een vrij openhartig seksueel karakter maar vervalt geen enkel moment in gratuite vulgariteit. Er wordt meer openlijk over seks gesproken dan er expliciet getoond wordt. Het getoonde blijft meestal grappig en vrij suggestief. Enkele van die grappige scènes zal je allicht niet vlug vergeten. 'Y tu mamá también' is echter niet zomaar een vrijblijvend tienerverhaal. Cuarón grijpt deze roadmovie aan om ons ook een stukje Mexicaanse realiteit te tonen. De handcamera van Emmanuel Lubezki toont ons flarden van het vrij armoedige bestaan in het zonovergoten binnenland. Bovendien worden de belevenissen van de hoofdpersonages in een ruimer kader geplaatst, door geregeld beelden te tonen van de sociale en politieke actualiteit in het land. Beelden van betogingen voor burgerrechten, politiecontroles, verkiezingen, sociale onlusten en verwijzingen naar corrupte politici worden afgewisseld met of geïntegreerd in de roadmovie. Ook het geregeld by-the-way en zonder toelichting tonen van kruisjes langs de weg, laat je alleen maar vermoeden wat er gebeurd is. Leuk is de manier waarop de personages worden voorgesteld: het geluid valt weg en een voice-over vertelt over de jongens en op een ironische manier ook over hun ouders en hun familiegeschiedenis. Cuáron levert ons een film die tegelijkertijd poëtisch, humoristisch en erotisch uitdagend is. De film straalt echter ook droefheid uit, wanneer de twee jongens beseffen wat ze meegemaakt en… verloren hebben en wanneer Luisa's diepere motieven op het einde het verhaal in een ander perspectief plaatsen. Tegelijkertijd krijgen we een beeld van het leven en de problemen in het hedendaagse Mexico, een land in crisis. Maar toch is 'Y tu mamá también' geen sociale aanklacht of politiek manifest. Het is in de eerste plaats een komedie die spettert door de chemie tussen de drie hoofdpersonages, de opzwepende popsongs en wellicht ook het vrij expliciet seksueel karakter. De film opende groots in Mexico en brak er alle nationale records. Op het Filmfestival van Venetië 2001 kreeg Alfons Cuarón de prijs voor beste scenario en de twee mannelijke protagonisten de Marcello Mastroianni Award voor beste nieuw acteertalent. Volledig terecht. Nog een tipje: de vertaling van de titel luidt: "En jouw moeder ook". Om de precieze betekenis van deze woorden te weten moet je echter de film zien. Wie de film niet ziet, heeft dat alleen maar aan zichzelf te wijten. Film & Televisie, juni-juli-aug 2002, Erwin Lormans
Y tu mamá también
12
…De twee proberen de Spaanse te imponeren met het machogetint manifest van de coole 'charolastras', wat eigenlijk neerkomt op 'doe wat je wil, maar blijf van mijn vriendin'. Luisa lijkt onder de indruk maar wanneer ze zelf actie onderneemt en met Tenoch het bed induikt, wordt al snel duidelijk wie werkelijk het heft in handen heeft. Euforie maakt plaats voor woede, spanning en jaloezie. Wanneer blijkt dat de vrienden zich niet eens aan hun gouden regel houden, legt Luisa haar voorwaarden vast in een eigen feministisch georiënteerd manifest. Met haar eisen bevestigt ze haar macht over de tieners die aanvankelijk dachten Luisa te kunnen manipuleren. Cuarón jongleert met machtsverhoudingen en toont aan dat die strijd slechts relatief is, Luisa is een sterke persoonlijkheid maar uiteindelijk is ze zelf op de vlucht voor haar ontrouwe man én voor de kanker die over haar hele lichaam is uitgezaaid, en waar ze onmachtig tegenover staat. Cuarón beseft dat in de relaties tussen mannen en vrouwen het machtsspel nooit ver weg is; met deze driehoeksverhouding heeft de Mexicaanse cineast in de verf gezet dat beide seksen het wel nooit echt met elkaar zullen kunnen vinden en dat de ideale liefde alleen maar in romantische tearjerkers bestaat. Om dat contrast nog te benadrukken wou hij in de openingsscène een poster van Jean-Luc Godards baanbrekende film 'Masculin, Féminin', maar omdat de bestelling niet op tijd binnen was heeft hij zich moeten redden met de affiche van 'Harold en Maude' van Hal Ashby. Expliciet wordt dat verwoord wanneer een van de jongens, wel al lichtjes aangeschoten, voor de grap bekent dat zelfs de moeder van de andere op zijn lijstje van seksuele veroveringen prijkt. Luisa biedt de pubers evenwel een oplossing aan voor dat verlangen naar een moederfiguur. De achtentwintigjarige vrouw neemt de kerels onder haar hoede en is tegelijkertijd uitdagend, sensueel en verleidelijk. Dé droom van elke schooljongen. Tenoch en Julio laten zich maar al te graag door Luisa leiden in hun seksuele avonturendrang… tot ze te ver gaan en elkaar kussen. De drie personages hebben een keerpunt bereikt en gaan van dan af elk een eigen weg. Luisa besluit haar laatste dagen in Boca del Cielo te slijten. Tenoch en Julio gaan ontnuchterd verder, zonder Luisa's begeleiding en zonder elkaar. De camerashots die tot dan toe altijd hectisch, kort op elkaar volgden, worden langer en geven de kijker wat meer ademruimte. Op deze manier wordt getoond dat de apenjaren van de jongens voorbij zijn en dat ze kunnen beginnen aan een nieuwe periode in hun leven. Cuarón spiegelt het groeiproces van Julio en Tenoch aan het wordingsproces van Mexico zelf want in de laatste scènes licht hij de kijker in dat de politieke partij PRI de verkiezingen verloren heeft en dat ook het relatief jonge Mexico klaar is voor een nieuwe fase. Een eerste versie van dit verhaal was al meer dan tien jaar oud maar wegens allerlei omstandigheden heeft Alfonso Cuarón het script van zijn broer Carlos slechts een decennium later kunnen verfilmen. Dankzij een actualisering kon de regisseur de thema's seks, macht en jaloezie met meer expliciete scènes beter benadrukken. Luisa evolueert van een sensuele, in satijn geklede dame, naar een primitieve wulpse vrouw zonder schroom, die haar instincten volgt, maar voorts wordt haar personage nauwelijks uitgediept. Cuarón gunt de andere twee protagonisten evenmin veel reliëf want ondanks hun natuurlijk samenspel portretteert hij twee doodgewone Mexicaanse vrienden op zomeravontuur. Cuarón heeft een verteller ingelast die de kijker van 'diepzinnige' achtergrondinformatie voorziet. De monotone stem van Daniel Gimenez Cacho is echter veeleer irritant; vooral de pauzes breken het ritme. Hij legt bijvoorbeeld uit dat de jongens in de file zitten omdat een gastarbeider enkele dagen daarvoor dood is aangetroffen en dat de vissers van het magische strand Boca del Cielo enkele jaren later zullen worden verdreven om plaats te maken voor een luxueus hotel. Cuaróns pogingen om van zijn lichtverteerbare komedie Y tu mamá también
13
een sociale kroniek te maken komen stilaan veel beter tot uiting. Bijna onmerkbaar sluipen typische, sprekende beelden over armoede en tradities in de film. Director of Photography Emmanuel Lubezki schuwt al te mooie plaatsjes die een verkeerd, opgesmukt beeld van de realiteit zouden geven. De camera registreert weliswaar prachtige Mexicaanse landschappen maar als het moet laat Lubezki de camera even wegglijden, wegkijken om de kijker te confronteren met bedelaars, militaire patrouilles, dienstmeiden of een typisch Mexicaanse bruiloft. Zo wordt verduidelijkt dat Mexico niet gelijk is aan Acapulco, Cancún of… Tequila. Lubezki laat de statige residentie, waar de rijke familie van Tenoch een bruiloft hield, contrasteren met de vervallen hotelkamers waarin de drie de nacht doorbrengen. En wanneer de kerels zich met bier en condooms op hun avontuur willen voorbereiden, is er een belangrijke studentendemonstratie. Dankzij deze inserts heeft de chef foto even knappe als sfeervolle Mexicaanse touches aan de film toegevoegd die 'Y tu mamá también' een eigen identiteit, een eigen karakter geven. Puur taalkundig gezien is de productie zelfs op en top Mexicaans want vele uitdrukkingen uit het chilango, het dialect van Mexico City, zijn zelfs voor de Spaanse Luisa onverstaanbaar. Hoewel de film duidelijk een Mexicaanse stempel heeft, overheersen toch de universele kanten en steken zelfs Amerikaanse invloeden de kop op . Zo bestaat de score helemaal niet alleen uit zuivere Latin tunes; integendeel, ook Frank Zappa, Natalie Imbruglia en Eagle Eye Cherry krijgen een plaatsje op de soundtrack. Dat is niet zo verwonderlijk aangezien Cuarón na zijn eerste film, de zwarte komedie 'Solo con tu pareja', in 1992, naar de VS trok. In 1995 regisseerde hij de familiefilm 'A Little Princess', die overal positief werd onthaald. Ook voor deze film kon hij rekenen op de samenwerking met de getalenteerde Lubezki. Na deze commerciële successen voelde hij zich klaar voor een bewerking van Charles Dickens' roman 'Great Expectations', dat vrij negatief werd onthaald. Die ontgoocheling was wellicht de aanleiding om naar Mexico terug te keren. In feite heeft hij met 'Y tu mamá también' een Mexicaanse versie van een Amerikaanse road-movie gemaakt, annex een recht-voor-de-raapse coming of ages-comedy.
Cinemagie, 2003 nr 243, Myriam Tessens
Pubers op zoek naar hun seksuele geaardheid, een jonge vrouw die haar stoutste dromen beleeft in 'Y tu mamá también', ontroerend, grappig, opwindend, realistisch… …In 'Y tu mamá también' zijn de jongens geil. Ze rukken zich af op de duikplanken van het zwembad, neuken elk om beurt Luisa, belanden met zijn drieën in bed en bedrijven tenslotte de liefde met elkaar. Toch vervalt de film niet in gratuite seks. De vrijscènes zijn zeer onhandig en soms leuk. 'Y tu mamá también', naar het scenario dat Alfonso schreef met zijn broer Carlos, is meer dan een mix van roadmovie, komedie en drama, doorspekt met erotiek en expliciete seks. De filmmaker licht tevens een tip van de sluier op over zijn zonovergoten geboorteland in volle crisis. De handcamera van Emmanuel Lubezski (Ali, Sleepy Hallow) toont flarden van het armmoedig bestaan in het binnenland en beelden van betogingen voor burgerrechten, verkiezingen, processies en verwijzingen naar politieke corruptie leveren ingrijpende momenten. Op adem komen we af en toe door de voice-over die, telkens wanneer de muziek uitvalt, op een ironische manier vertelt over de personages en hun familie. Droefheid ontstaat wanneer we aan het einde van het verhaal Luisa’s motieven voor haar losbandig bestaan vernemen. Maar vooral is het de chemistry tussen de drie hoofdpersonages die een diepe indruk nalaat. De mannelijke protagonisten werden terecht bekroond met de Marcello Mastroianni-prijs voor beste nieuw acteertalent op het Filmfestival van Venetië 2001 en Cuaron kreeg de prijs voor beste scenario. De Y tu mamá también
14
opzwepende popsongs en de innemende gitaarsolo van Frank Zappa ondersteunen deze vierde film van Cuaron die pas in ’91 debuteerde met ‘Solo con tu paraja’. Sinds Roberto Rodriguez (El Mariachi) bewijst Cuaron samen met Alejandro Gonzalez Inarritu (Amores Perros) dat de Mexicaanse film in de lift zit.
www.cinebel.be, Linda Crivits
Om de film op inhoud te kunnen nabespreken is het aan te raden de jongeren een kijkopdracht mee te geven. Verdeel de leerlingen over drie groepen.Vraag één groep aandacht te hebben voor de namen van de personages, een tweede groep voor de voice-over, de stem die, off screen, info meegeeft, en de derde groep om op de muziekteksten te letten. Dit maakt de nabespreking van de film zoals hierna voorgesteld, mogelijk. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen extreem focussen op deze zaken. Dit gaat immers ten koste van het plezier van het filmkijken.
Y tu mamá también
15
na de film
1. Vind je dat de film kinderen toegelaten of kinderen niet toegelaten is? Waarom? 2. Is deze film wat je van een schoolfilm verwacht? Hoezo? 3. Bij welke van deze twee onderstaande recensies kan jij je aansluiten? Waarom?
De Mexicaanse prent 'Y tu mamá también' is, een beetje zoals 'Amores Perros', razendsnel aan het uitgroeien tot een fenomeen. Maar veel heeft deze roadmovie over twee hondsgeile (en behoorlijk onuitstaanbare) tieners die samen met een oudere griet door Mexico cruisen eigenlijk niet om het lijf. Af en toe, wanneer regisseur Alfonso Cuarón ('Great Expectations') zijn camera eindelijk eens laat wegzwaaien van zijn hatelijke protagonisten, krijgt 'Y tu mamá también' de allure van een sociaal, soms zelfs droomachtig docudrama, maar voor de rest moeten we het doen met veel flauwe grappen over seks en een geforceerd aandoende climax. Lees liever 'On the road' van Jack Kerouac: daar wordt u wel een beter mens van. humo, 2 juli 2002
Mexico is een verfrissend filmland. Eerder raasde 'Amores Perros' door de Europese bioscopen, nu volgt 'Y tu mamá también'. Deze prent van Alfonso Cuarón breekt behoorlijk wat potten door zijn onomwonden aanpak… …Cineast Cuarón mengt in 'Y tu mamá también' vlotjes road movie met komedie en drama. Dolkomische scènes wisselt hij af met een droge commentaarstem die nuchter beelden van enige uitleg voorziet. Een contrast dat voor vermakelijke feel goodcinema zorgt. Alleen het slot ontgoochelt ondanks de sneer naar de politieke situatie in Mexico waardoor een laatste taboe wordt doorbroken. Toch is 'Y tu mamá también' meer dan een rondje potten breken en gevoelige kijkers shockeren. Cuarón slaagt erin thema's zoals onvoorwaardelijke vriendschap en trouw open te breken. Zonder de sentimentele toer op te gaan. Een rauw realistisch verhaal met scherpe kantjes is blijkbaar zijn ding. 'Y tu mamá también' is een film die ook qua acteerprestaties kan tellen. Gael Garcia Bernal en Diego Luna (Julio en Tenoch) lijken gewoon uit hun biotoop te zijn weggeplukt om voor de camera's even hun eigen leventje te spelen. Echte personages dus. Beiden kaapten trouwens de 'Prijs Marcello Mastroianni voor beste jonge acteur' weg op het jongste filmfestival van Venetië. Film en Televisie en video, mei 2002, Loes Mavea
Y tu mamá también
16
Aan de hand van de geschiedenis van Mexico kan je verder gaan met de kijkopdracht die de leerlingen meekregen. Bedoeling is om de drie hoofdkarakters uit de film te ontleden, de verhoudingen onderling te schetsen en de evolutie van en tussen hen aan te voelen. Je kan de nabespreking afwerken met de hele klasgroep samen, onder de vorm van een groepsgesprek. Indien je ervoor kiest de leerlingen schriftelijk in kleine groepjes te laten werken, zorg er dan voor dat in elk groepje de drie kijkopdrachten vertegenwoordigd zijn. Je kan de leerlingen thuis of in de klas zelf opzoekwerk (in boeken of op internet) laten verrichten naar de geschiedenis van Mexico. Ontbreekt de tijd dan kan je vertrekken van onderstaande tekst. historische achtergrond
Rond 1300 kwamen de Azteken Mexico binnen. Het waren verschoppelingen die nergens een plek vonden om te wonen. Ze bouwden in Mexico een dorp dat uitgroeide tot de hoofdstad Tenochtitlàn, wat 'plek van de cactus' betekent. De stad had kanalen, bruggen, paleizen, riolering en een inwonersaantal van ca. 300.000. De Azteken geloofden dat ze alleen door regelmatig bloed en harten van mensen te offeren, konden zorgen dat de zon bleef opkomen en ondergaan. Daarom brachten ze mensenoffers aan de zonnegod Huitzilopochtli, de beschermer van Tenochtitlàn. Hoewel de rijke volkeren neerkeken op de Azteken leek niets de groei van hun rijk te kunnen stoppen. Het was pas in 1519, toen 'witte mannen in boten zo groot als bergen', de kust bereikten, dat het Azteekse begon af te brokkelen. Aan de Golf van Mexico ging de Spanjaard Hernan Cortés, gedreven door goudkoorts en machtshonger, met 550 soldaten aan land. De Spanjaarden wilden, in naam van koning en kerk, de wereld veroveren. Cortés vond bondgenoten onder de kleine volkeren die eerder door de Azteken overwonnen waren. Door de superieure Spaanse technologie (stalen zwaarden, kruit, kanonnen en paarden) en ten prooi aan besmettelijke ziekten, slaagden de Spanjaarden erin om Mexico te veroveren. De Azteekse leider Montezuma II vreesde Cortés omdat hij mogelijk de God Quetzalcoatl zou kunnen zijn. Cortés nam Montezuma echter gevangenen en toen de Azteken hiertegen in opstand kwamen werd de leider gedood door zijn eigen volk. Ook de hoofdstad Tenochtitlàn werd kort na de verovering door Cortés met de grond gelijk gemaakt. Op de fundamenten van Tenochtitlàn werd een nieuwe stad gebouwd die in Mexico herdoopt werd. De Spaanse overheersing duurde van 1521 tot 1821. Het was pas aan het eind van de achttiende eeuw dat de gedachte aan onafhankelijkheid vorm begon aan te nemen. Toen Napoleon in 1808 Spanje bezette, vormde dit het begin van de onafhankelijkheidsbeweging in Mexico. Alle middelen werden aangewend om de Spanjaarden naar huis te jagen. Als reactie hierop stuurde Spanje een leger naar Mexico onder leiding van generaal Iturbide. Deze liep echter over naar de opstandelingen. De onafhankelijkheid werd op 17 september 1821 uitgeroepen en Iturbide liet zich als Agustín I tot keizer kronen. De boeren die de opstand hadden gesteund, waren nu nog slechter af dan voordien. De geringe bescherming die de Spanjaarden hun hadden gegeven, viel helemaal weg. Grootgrondbezitters konden zich verrijken door de gemeenschappelijke gronden in te nemen. In 1822 werd Iturbide ten val gebracht werd door de liberalen onder leiding van Antonio López de Santa Ana. In 1855 werd Santa Ana definitief afgezet door de liberalen onder leiding van de Zapoteek-indiaan Benito Juárez. Hij maakte een nieuwe grondwet waarin het recht op gratis onderwijs en de vrijheid van godsdienst en meningsuiting opgenomen waren. Ook de scheiding tussen kerk en staat en - zeer belangrijk voor de bevolking - de herverdeling van het vele land dat de kerk bezat, waren hierin geregeld. De conservatieven kwamen in opstand, maar de drie jaar durende oorlog werd gewonnen door de liberalen.
Y tu mamá también
17
De burgeroorlog had veel geld gekost en Mexico kon niet meer voldoen aan de financiële verplichtingen t.o.v. Spanje, Groot-Brittannië en Frankrijk. Dit zorgde voor een interventie maar Spanje en Groot-Brittannië trokken zich terug toen ze in de gaten kregen dat Frankrijk van plan was een protectoraat van Mexico te maken. In 1863 werd Mexico bezet door Napoleon III en aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk werd door de Fransen aangesteld als keizer van Mexico. Deze bezetting duurde maar kort want in 1867 werd Maximiliaan verslagen en gefusilleerd en Juárez weer president van Mexico. Na de dood van Juárez in 1872 greep generaal Porfirio Díaz de macht. Onder zijn dictatoriale bewind was er amper voldoende voedsel. Er werden alleen winstgevende exportproducten verbouwd zoals koffie, tabak en suiker. De industrie floreerde goed maar de winsten verdwenen grotendeels naar het buitenland. In 1911 was Diaz niet meer in staat het groeiende volksverzet het hoofd te bieden. De revolutie, met als spilfiguren Francisco Madero, Alvaro Obregón, Venustiano Carranza, Pancho Villa en Emilio Zapata (met zijn leuze "tierra y libertad", grond en vrijheid) brak uit. Díaz werd verdreven en in zijn plaats kwam Madero. Hij kon echter niet op tegen de grootgrondbezitters. Pancho Villa en Emilio Zapata voelden zich bedrogen. Een volgende coup werd gepleegd door Victoriano Huerta, die Madero vermoordde, en op zijn beurt werd verslagen door Carranza, Obregón, Villa en Zapata. De landhervormingsplannen van Villa en Zapata gingen Carranza en Obregón veel te ver; zij waren voorstanders van een moderne, geïndustrialiseerde samenleving. Zapata bleef echter eisen dat de grootgrondbezitters onteigend moesten worden ten gunste van de kleine boeren, de "capasinos". Carranza, die ondertussen de nieuwe leider van Mexico was, trok s met Obregón, ten strijde tegen zijn vroegere makkers Villa en Zapata. Zapata trok zich terug in de staat Morales en onteigende daar de grootgrondbezitters. Gesteund door de boeren voerde hij een guerilla-oorlog tegen Carranza en Obregón. Aan de burgerrevolutie kwam in 1917 een einde toen Carranza in een nieuwe grondwet enkele revolutionaire ideeën vastgelegde, o.a. een achturige werkdag en landhervormingsvoorstellen. Toch bleef het zeer onrustig. Zapata werd op 10 april 1919 in een hinderlaag gelokt en vermoord door het regeringsleger. In 1920 werd president Carranza vermoord, Villa in 1923. Pas onder de regering Obregón, die de moord op Carranza op zijn geweten had, kwam er wat schot in de landhervormingen en de vernieuwing van de sociale wetgeving. In 1929 werd de politieke partij PRI (Institutionele Revolutionaire Partij) opgericht. Deze partij beloofde veel goeds voor de Indiaanse boeren, maar van hervormingen kwam niet veel terecht gezien de president bijna dictatoriale macht had. Tot in 1997 behield de PRI de absolute meerderheid. Hoewel de verkiezingen officieel waren, werd het volk onder druk gezet voor de PRI te stemmen. Op deze manier kon de partij 71 jaar aan de macht blijven. Het was pas in juli 2000 dat er voor het eerst democratische verkiezingen kwamen. Vicente Fox werd het nieuwe staatshoofd. Hij is lid van de PAN (Nationalistische Actiepartij). De PAN wil voornamelijk de corruptie, misdaad en opstanden op het platteland aanpakken en zo van Mexico een net en ordelijk land maken. Tegelijk hoopt de PAN één miljoen banen te creëren, goede betrekkingen met de VS te onderhouden, de economie te liberaliseren, staatsbedrijven te verkopen en buitenlands kapitaal aan te trekken.
www.landenweb.com Op de site www.athenapub.com/cortes1.htm vind je de weg die afgelegd is tijdens de veroveringen.
Y tu mamá también
18
1. Als je de geschiedenis van Mexico bekijkt, kan je dan de namen van de drie hoofdpersonen terugvinden? Wie of wat waren ze? Tenoch Iturbide: - Tenoch: Afgeleid van Tenochtitlàn, de stad die werd gebouwd door de
Azteken. Ze had vele dammen, kanalen en prachtige paleizen en tempels. Rond 1500 was het de hoofdstad van het Aztekenrijk. Het was de Spanjaard Hernán Cortés die in vervoering raakte door de vele mooie, grote huizen in de stad, de tempels, de pleinen en de markten. - Iturbide: Iturbide was een belangrijke contra-revolutionair tijdens de onafhankelijksoorlog van 1820. Spanje stuurde een leger onder leiding van generaal Iturbide. Hij liep echter over naar de opstandelingen en liet zich in 1821 tot keizer kronen. Een jaar later werd Iturbide alweer ten val gebracht door de liberalen, onder leiding van Antonio Lopez de Santa Ana. Julio Zapata: - Zapata: Emilio Zapata, volksheld en vrijheidsstrijder uit de Mexicaanse revolutie (1911) die in het zuiden aan het hoofd stond van een leger Indiaanse boeren. Zij eisten de gronden terug die hun waren afgenomen door president Diaz. Zapata, oorspronkelijk een makker van Obregón en Caranza, werd in 1919 door hen vermoord. Luisa Cortés: - Cortés: verwijst naar de beroemde Spaanse conquistador Hernán Cortés. Gedreven door macht, avonturisme en goudkoorts veroverde en vernielde hij de stad Tenochtitlàn waarbij zo’n 100.000 mensen omkwamen.
2. Vind je dat hun achternaam, met de geschiedenis in het achterhoofd, bij hen past of niet? Hoezo? Tenoch Iturbide
- In de film zie je duidelijk dat Tenoch van hogere afkomst is dan Julio en dat hij zich ook boven zijn vriend plaatst: * Tenoch doet de WC-bril met zijn voet omhoog. Dit doet hij in een smerig motelletje maar ook bij Julio thuis. * Tenoch neemt in het motel ook het grote bed voor zich. * Julio rijdt bijna de hele trip met de auto. Tenoch laat zich meestal vervoeren. Hij 'beveelt' Julio ook dat ze zijn auto nemen om de reis te maken. * Tenoch staat er financieel beter voor dan Julio en dat laat dat duidelijk merken. Zo geeft hij Julio geld om aan een bedelaar te geven, om in de juke-box te steken,... * Luisa gaat eerst naar bed met Tenoch. Aangezien Tenoch uit de 'upperclass' komt en Julio uit de lagere middenklasse wordt Tenoch als eerste verkozen om de liefde mee te bedrijven. * Tenoch kan Luisa niet delen met Julio. Hij is jaloers. * Oorspronkelijk hadden zijn ouders de bedoeling om hem de naam Hernán (naar Cortés?) te geven. Toen zijn vader een openbaar ambt toegewezen kreeg besloot hij in een nationalistische opwelling zijn zoon de Azteekse naam Tenoch te geven. Je zou dit kunnen vergelijken met het overlopen van de Spaanse generaal Iturbide naar de Azteken. * ... Julio Zapata:
* Het anarchistisch teken op het raam van Julio’s auto verwijst naar het verzet tegen de maatschappij. * Ook zijn zus geeft duidelijk blijk van strijdlust * De vader van zijn vriendinnetje vindt Julio geen goede partij voor zijn dochter.
Y tu mamá también
19
Net zoals dat in het verleden gebeurde zien we de verzetstrijder (Julio) dichter bij de macht komen (Tenoch). Julio gaat zich maw meer als Tenoch zijn gelijke manifesteren. Door de verdeeldheid die de veroveraar (Luisa Cortés) zaait ontstaat er zelfs een machtsstrijd tussen de twee. Tenoch knielt op zijn beurt neer voor Julio om zich te verontschuldigen voor het avontuurtje met Julio’s vriendin. Tot slot is het Julio die aan het eind van de film de rekening betaalt in de coffee-shop. Beide jongens zien er heel wat netter uit op dat moment. Het is enkel het staartje van Julio (zijn wilde haren zijn getemd?) dat zijn achtergrond verraadt Luisa Cortés: De rol van Luisa in dit alles is niet onbelangrijk. Als conquistador is zij het die alle macht in handen heeft. Zij kiest de jongens uit, bepaalt wanneer en hoever zij kunnen gaan, dwingt hen zonder dat zij het beseffen om haar zin te doen, bepaalt uiteindelijk de toekomst van de jongens. Luisa verbreekt de vriendschapsband tussen de twee jongens. Ze verstoort het natuurlijke evenwicht dat er voorheen was, neemt het heft in handen door hen te veroveren. Tegelijk spot Luisa met de jongens. Ze lacht ze uit door te vertellen dat Tenoch om zijn moeder roept en Julio loenst, als zij klaarkomen. Luisa stelt ook de wetten. Zij creëert haar eigen manifest met strenge leefregels, net zoals de Spanjaarden dit deden. Als je dan nog let op de witte kleding die zij vooral in het begin van de film droeg, kan je haar helemaal vergelijken met de 'witte mannen' die het Aztekenrijk binnenvielen.
Interessant om mee te geven is dat er nog andere 'geschiedkundige personages' opduiken in de film. Luisa Obregón: In de film is Luisa Obregón een Mexicaans meisje dat naar de VS wou vluchten. Tijdens haar vlucht sterft ze aan een zonnesteek net als ze de grens met Amerika oversteekt. Geschiedkundig: Alvaro Obregón was net als Zapata en Villa een revolutionaire leider. Samen keerden ze zich tegen het ancien regime van Huerta, de commandant van Madero. Obregón komt in 1920 aan de macht. Prioritair was een herstelling van de grondwet. In 1928 werd Obregón herkozen, maar in datzelfde jaar werd hij omwille van zijn antiklerikaal beleid door een fanatieke katholiek vermoord. Je zou kunnen stellen dat beide slachtoffers (Luisa en Alvaro Obregón) door goden werden gestraft: Alvaro wordt door een fanatieke katholiek vermoord omwille van zijn antiklerikaal beleid, Luisa wordt door de zonnegod (die centraal staat binnen de cultuur van de Azteken) bestraft met een zonnesteek voor haar vlucht. Jesus ‘Chuy’ Carranza:
In de film raakt de visser Chuy zijn "leven, zijn vrijheid, als visser kwijt." Hij moet zijn vissersbestaan opgeven om te gaan werken als bordenwasser in een hotel. Geschiedkundig: Net als Obregón was Carranza een revolutionair leider. Ook hij zat in het monsterverbond tussen Zapata, Villa en Obregón. Carranza liet Zapata vermoorden en Obregón doodde Carranza.
Y tu mamá también
20
3. Het verhaal wordt gepresenteerd als een 'road movie'. Het drietal is haast heel de tijd onderweg. Dit kan je niet alleen letterlijk zo bekijken. Ook in de persoonlijke groei wordt er een hele weg afgelegd. Kan je voor de drie hoofdpersonen in enkele zinnen de evolutie schetsen?
Cuarón toont subtiel hoe de jongens langzaam hun adolescente wereld verlaten en in die andere wereld belanden. Dat hun dromen over seks, liefde, zichzelf en hun droomvrouw uiteindelijk als een zeepbel uiteenspatten, geeft de film met terugwerkende kracht een ongewoon sterke melancholische toon. De jongens lijken aanvankelijk goede vrienden, typische adolescenten die zich enkel bezighouden met seks, drugs en feesten. Naar het einde toe worden ze volwassen, drinken ze koffie, praten over zaken zoals hun studies en hebben elk hun vaste vriendin. Haren netjes gekamd, fris gekleed en in een haast zakelijke verhouding samen aan tafel, dat is hoe de twee in de slotscène geportretteerd worden. Van de hechte intieme band van weleer is niets meer te merken. Hun vriendschap blijkt dus niet zo hecht als gedacht (jaloezie, liegen, bedriegen,…). Luisa stelt hun vriendschap op de proef. Wanneer Julio hoort dat Tenoch met Luisa de liefde bedrijft, neemt hij wraak door te bekennen dat hij met Tenoch's liefje naar bed is geweest. Van dan af wordt duidelijk dat de jongens al lange tijd een aantal zaken voor elkaar verzwegen. Ook het ego van de twee heren wordt danig aangetast tijdens de reis. Zij gaan prat op hun veroveringen en capaciteiten in bed. Al snel spot Luisa met hun onkunde en hun gebrek aan ervaring. Hun macho-imago krijgt hierdoor flinke klappen, wat maar moeilijk verteerd wordt. Ze werken hun schaamte en frustratie dan maar op mekaar uit. Het is pas aan het eind van hun reis, wanneer ze zich met drie bezatten in een strandbarretje, dat ze kunnen lachen met hun opschepperij en gedrag. Luisa zorgt dus zowel voor hun lichamelijke 'ontgroening' als innerlijke ontnuchtering. Zelf ontpopt de vrouw zich tot een levenslustig iemand, vooral omdat zij nooit echt een leven heeft gehad. Luisa draagt letterlijk en figuurlijk het aspect 'dood' in zich: - haar ouders sterven als ze tien is - ook haar tante, die voor haar zorgde, kwijnt langzaam weg - haar jeugdliefde komt om in een motorongeluk - als ze met Lucero in het water speelt laat ze het meisje drijven als een lijk: "Doe alsof je dood bent", zegt ze. - Luisa sterft zelf aan kanker - ook wanneer hun auto vastzit in de aardeweg houdt de dood haar wakker Ondanks deze tragische achtergrond begint ze aan haar 'reis naar de vrijheid' en wordt ze een echte levensgenieter. Hoewel ze zich oorspronkelijk toont als een beminnelijke en brave echtgenote, gooit ze in een vlaag van woede impulsief het roer van haar leven om. Ze verliest haar teruggetrokkenheid en kwetsbaarheid en laat onvermoede kantjes zien. Uiteindelijk beslist ze om aan zee te blijven om er te sterven in 'Boca del Cielo' (Mond van de Hemel).
Y tu mamá también
21
1. Tijdens hun reis naar 'Boca del Cielo' doet de regisseur herhaaldelijk een stap terug om iets mee te delen over een plek of een persoon waar het gezelschap onderweg vaak nauwelijks acht op slaat. Kan je samenvatten wat er precies verteld wordt? Welke sfeer wordt hiermee neergezet? Wat zou de bedoeling van de regisseur kunnen zijn?
Achter het Mexico van deze twee jongens en hun seksuele verovering gaat nog een heel ander land schuil; het Mexico voor volwassenen, waarin je de waarheid onder ogen moet zien. De off-screen voice vormt de confrontatie met de realiteit. Alle geluid valt weg, enkel de droge informatie over de sociaal-economische en de politieke achtergrond van Mexico blijft over. Soms krijg je vooruitwijzingen over wat er met bepaalde personages gaat gebeuren, zoals in de scène waar Luisa bij de dokter is voor de resultaten van het onderzoek. Zij vult een test in en de antwoorden die ons verklapt worden duiden op de slechte afloop. Hetzelfde gebeurt bijvoorbeeld bij de scène rond visser Chuy. Op andere momenten draait de camera weg om te laten zien hoe enkele mensen worden aangehouden door de politie, wordt op autowrakken, containers en vervallen gebouwen gefocust. Het zijn allesbehalve beelden van een bloeiende vrije staat. Ook het nieuws over de man die op de snelweg werd overreden door een bus (een risico dat hij dagelijks nam omdat hij anders 2 km moest wandelen om een voetgangersbrug te vinden) brengt het gebrek aan sociale voorzieningen in beeld. De context waarbinnen het hele verhaal zich afspeelt is even belangrijk voor de regisseur als de personages. Alles draait rond identiteit: twee jonge kerels die zoeken naar hun identiteit als volwassene, een vrouw die zoekt naar haar identiteit als een vrije (bevrijde) vrouw en een land op zoek naar zijn identiteit als een volwaardig land. In dit licht kan ook de titel bekeken worden. "Y tu mamá también", zegt Julio tegen Tenoch wanneer ze dronken opscheppen wie ze allemaal in bed kregen. Zelfs je moeder. De titel heeft een historische achtergrond en slaat terug op de tijd van de Spaanse overheersing. De inheemse bevolking werd de ware identiteit afgenomen. De Mexicanen zijn nog steeds op zoek naar hun eigen identiteit. Het Mexicaanse ras is immers het resultaat van gewelddadige overheersingen. Het veel voorkomende vulgaire woordgebruik - zoals ook de titel en "hijo de la chingada" (zoon van een verkrachte moeder (een hufter)) staan hiermee in rechtstreeks verband..
2. Ook de soundtrack van de film is bepalend voor de sfeer en de boodschap die de regisseur in zijn film wilde gieten. Kan je kort schetsen welke liedjes je hebt gehoord? Wat dragen de nummers bij tot de scènes waarin ze te horen zijn? Vind je dat de regisseur geslaagd is in zijn opzet? Hoezo?
In Mexico brak de film alle nationale records. Dat enorme succes kan voor een groot deel op het conto worden geschreven van de soundtrack. Het is namelijk een afgewogen mix van Engelstalige gitaarliedjes en Mexicaanse pop. De gemiddelde Mexicaanse tiener zal zichzelf meteen herkennen in die culturele spagaat; enerzijds idolaat van de grote Amerikaanse sterren, anderzijds trots op eigen land en anti-yankee. Het is net zo dubbel als Julio en Tenoch, die zweren dat "Amerika een land van flikkers is" en ondertussen wel in een grote Amerikaanse wagen rijden en coca-cola drinken. Behalve het verklanken van culturele ambivalentie, geeft de muziek ook op directere wijze commentaar op het getoonde. De stuurloze hormonendrift van Julio en Tenoch wordt bijvoorbeeld schitterend onderstreept door het nasaal gerapte 'Go shopping' dat uit de autoradio schalt als het duo weer eens rondtoert van niets naar nergens. Eek-A-Mouse, meester van het seksueel getinte toaster-genre, bezingt vrouwenlichamen en de ultieme vervelingsdaad: shoppen. Een ander voorbeeld van directe vertaling van beeld in geluid is het traditionele mariachikoortje in 'La tumba sera el final' dat te horen is als de dolende helden het land doorkruisen. Het is meteen duidelijk: Y tu mamá también
22
deze stadsjongens hebben een heel oubollig en stereotiep beeld van het dorpsleven. Meer dan eens vervullen de zangers en zangeressen op de geluidsband de rol van geweten en onderbewustzijn. Heel duidelijk is dat in het geval van Eagle Eye Cherry, die zingt dat 'You don't know what it is like to love somebody'. Deze tekst, hoe kapotgekauwd die ook mag lijken, is liefdesdebutanten Julio en Tenoch op het lijf geschreven. Dieper gaat Señor Coconut. Zijn 'We are here, exposing ourselves. We are showroomdummies.' is een trefzekere verwoording van puberale onzekerheid. En dan is er nog dat goed gekozen nummer van Brian Eno. In 'By this river' bezingt Eno het gevoel van emotionele desoriëntatie. Deze melancholische ballade klinkt net nadat Luisa is uitgevallen tegen Julio en Tenoch, en het drietal finaal de weg kwijt is. 'You and I, underneath the sky. Falling down, falling down.' De tekst klopt helemaal als blijkt dat de op goed geluk genomen afslag leidt naar Boca del Cielo: Mond van de Hemel.
www.filmkrant.nl
Je kan de tekst van 'By this river' verder bespreken op inhoud en toepasselijkheid.
Brian Eno - By this river
Here we are Stuck by this river, You and I Underneath a sky that's ever falling down, down, down Ever falling down. Through the day As if on an ocean Waiting here, Always failing to remember why we came, came, came: I wonder why we came. You talk to me as if from a distance And I reply With impressions chosen from another time, time, time, From another time.
Y tu mamá también
23
bibliografie
- Mexico; KIT-uitgeverij; Amsterdam; 1999 - www.ytumamatambien.com - http://www.ytumamatambien.com/ENGLISH/WEB/escoge.html - http://www.filmkrant.nl/av/org/filmkran/archief/fk234/fmuzi234.html - http://www.athenapub.com/cortes1.htm - http://www.stlyrics.com/lyrics/ytumamatambien/bythisriver.htm - www.azteken.yucom.be - http://www.mexonline.com/ - www.noticias.nl/prensa/zapata dit dossier is een productie van Open Doek, ism KHK H. Graf, dep. Lerarenopleiding, Turnhout, gesteund door de Warande, Utopolis, Stad Turnhout, Provincie Antwerpen, DGOS en de Vlaamse gemeenschap
Y tu mamá también
24
