Doelgroepanalyse Centrum voor Trauma en Gezin
Efua Campbell & Inez Berends
December 2013
PI Research is gevraagd om voor het Centrum voor Trauma en Gezin van de Bascule een doelgroepanalyse uit te voeren. Aan de hand van dossieranalyse is een beeld verkregen van de drie afdelingen, te weten Trauma (n = 18), Psychiatrische Gezinsbehandeling (n = 15) en Therapeutische Pleegzorg (n = 15). In deze notitie wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste uitkomsten van deze analyse. Ter inleiding volgt hieronder een korte omschrijving van de drie afdelingen waaruit het Centrum voor Trauma en Gezin bestaat. Na presentatie van de belangrijkste uitkomsten volgt op de laatste pagina een korte schets van de gezinnen, problematiek en aanpak van de drie afdelingen.
De afdeling Trauma behandelt kinderen en jongeren met psychiatrische traumagerelateerde problematiek. Een kind komt in aanmerking voor behandeling wanneer hij een (langdurige) trauma heeft doorgemaakt, met als gevolg een ontregeling op meerdere gebieden (emotieregulatie, gedrag, relaties binnen en buiten gezin, cognities, zelfbeeld, biologie).
De afdeling Psychiatrische Gezinsbehandeling (Psychiatrische gezinsbehandeling) behandelt gezinnen die kampen met psychiatrische problemen gecombineerd met problemen op meerdere levensgebieden. Indicaties voor behandeling zijn interactieproblemen binnen het gezin, psychiatrische problematiek bij ouders en/of kinderen en/of sociale problemen bij ouders en/of kinderen.
De afdeling Therapeutische Pleegzorg (Therapeutische pleegzorg) richt zich op risicovolle pleeggezinnen, waarbij zonder intensieve ondersteuning en behandeling de kans op een uithuisplaatsing van het pleegkind groot is. Pleeggezinnen bieden een thuis aan kinderen van 0 tot 18 jaar die niet meer bij hun ouders kunnen wonen vanwege ernstige gezinsproblematiek, onvoldoende draagkracht van de ouders en emotionele- en gedragsproblemen bij het kind, (soms samenhangend met een kinderpsychiatrische stoornis).
Geslacht aangemelde kinderen Trauma Meisje: 56% Jongen: 44% Psychiatrische gezinsbehandeling Meisje: 86 % Jongen: 14 %
Therapeutische pleegzorg Meisje: 40% Jongen: 60%
Woonplaats Trauma Buiten Amsterdam:33 %, Binnen Amsterdam: 61% Onbekend: 6% Psychiatrische gezinsbehandeling Buiten Amsterdam: 66% Binnen Amsterdam: 33% Therapeutische pleegzorg Buiten Amsterdam: 47% Binnen Amsterdam: 47% Onbekend: 7%
Relatiestatus ouders Trauma Biologische ouders uit elkaar: 33 % Uit elkaar en scheidingsproblematiek: 22% Ouders samen: 28 % Onbekend: 17% Psychiatrische gezinsbehandeling Biologische ouders uit elkaar: 40% Uit elkaar en scheidingsproblematiek: 27% Ouders samen: 26% Biologische ouder overleden: 7% Therapeutische pleegzorg Biologische ouders uit elkaar: 73% Uit elkaar en scheidingsproblematiek: 7% Ouders samen: 7% Biologische ouder overleden: 7 % Onbekend: 7%
Achtergrond gezin Trauma Allochtone afkomst: 67 % Autochtone afkomst: 28% Onbekend: 6% Psychiatrische gezinsbehandeling Allochtone afkomst 40% Autochtone afkomst: 47% Onbekend: 13% Therapeutische pleegzorg Allochtone afkomst 80% Autochtone afkomst: 20%
Top 3 Verwijzers Trauma Psychiatrische gezinsbehandeling: 22 % ziekenhuis/ huisarts: 22% Spirit: 17% Bascule overig, BJZ: 11% Psychiatrische gezinsbehandeling BJZ/ WSG: 33% ziekenhuis/ huisarts: 20% psychiater/ GZ-psycholoog: 13% Therapeutische pleegzorg BJZ/ WSG: 93% Onbekend: 7%
Beschikkingen
Plaatsing pleeggezin
Trauma (V)OTS; 28% UHP: 11% Nee of onbekend: 61%
Trauma Ja: 22% Nee: 67% Nee of onbekend: 11%
Psychiatrische gezinsbehandeling (V)OTS; 33% UHP: 13% Nee of onbekend: 53%
Psychiatrische gezinsbehandeling Ja: 20% Nee of onbekend: 80 %
Therapeutische pleegzorg OTS:27% VOTS+OTS+UHP: 7% OTS +UHP: 33% UHP: 7% Nee of onbekend: 27%
Crisisplaatsing in het verleden Trauma Ja: 11% Nee of onbekend : 89%
Therapeutische pleegzorg Ja: 80 % Nog niet of onbekend: 20 %
Preventieve of geïndiceerde hulpverlening in het verleden of op moment van aanmelding Trauma Kind: 50% Ouders: 33% Brussen: 11% Gezin: 33% Pleegouders: 6% Gedwongen kader Ja: 11% Nee of onbekend: 89%
Psychiatrische gezinsbehandeling Kind: 60%, Ouders: 67%, Brussen: 20% Gezin: 53% Pleegouders of overige verzorgers: 7% Gedwongen kader Ja: 33% Nee of onbekend: 67%
Psychiatrische gezinsbehandeling Ja: 7% Nee of onbekend: 93%
Therapeutische pleegzorg Kind: 40% Ouders: 33% Brussen: 7% Gezin: 53% Pleegouders: 7%
Therapeutische pleegzorg Ja: 20% Nee of onbekend: 80 %
Gedwongen kader: Nee of onbekend: 100%
Top 3 Problematiek Kind
Top 3 Problematiek Ouders
Trauma Trauma: 72% Emotionele problemen: 50% Gedragsproblemen: 44 %
Trauma Geweld in het gezin (fysiek): 28% Pedagogische onmacht: 22% Geweld in het gezin (seksueel): 11% Problemen in de ouder-kindrelatie: 11% Contact Justitie i.v.m. geweldsdelict: 11% Psychiatrische problematiek: 11 %
Psychiatrische gezinsbehandeling Emotionele problemen: 40% Gedragsproblemen: 40 % Aandachtsproblemen: 33% Problemen in de ouder-kindrelatie: 33% Lichamelijke problemen: 27%
Psychiatrische gezinsbehandeling Problemen in de ouder-kindrelatie: 47% Pedagogische onmacht: 40% Emotionele problematiek: 27%
Therapeutische pleegzorg Emotionele problemen: 53% Gedragsproblemen: 53 % Aandachtsproblemen: 27% Sociale problemen: 27%
Therapeutische pleegzorg Pedagogische onmacht: 80% Psychiatrische problematiek: 47 % Financiële problematiek: 33% Emotionele problematiek: 20%
Aard trauma Top 3 hoofddiagnoses Trauma Post Traumatische Stress Stoornis: 67% Overige stoornissen: 17 % Onbekend: 17%
Trauma Interpersoonlijk, eenmalig, kortdurend enkelvoudig: 17% Interpersoonlijk, eenmalig, kortdurend, meervoudig: 6% Interpersoonlijk, herhaald, langdurig, enkelvoudig: 39% Interpersoonlijk, herhaald, langdurig, meervoudig: 28% Onpersoonlijk, eenmalig, kortdurend, enkelvoudig: 6% Geen of onbekend: 6%
Problematiek in meerdere milieus Trauma Ja: 89% Nee of onbekend: 11%
Psychiatrische gezinsbehandeling Ouder-kindrelatie problematiek: 33% Pervasieve ontwikkelingsstoornis: 20% Gedragsstoornis: 13%
Psychiatrische gezinsbehandeling Inter-persoonlijk, herhaald, langdurig, enkelvoudig: 6% Geen of onbekend: 94%
Psychiatrische gezinsbehandeling Ja: 80% Nee:20%
Therapeutische pleegzorg Stoornis op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of adolescentie Niet Anders Omschreven: 6%
Therapeutische pleegzorg Inter-persoonlijk, herhaald, langdurig, enkelvoudig: 27% Nee of onbekend: 73%
Therapeutische pleegzorg Ja: 87% Onbekend:13%
TOP 3 Hulpvraag
Top 3 Reden van aanmelding
Trauma Begeleiding bij verwerken traumatische ervaring: 61% Begeleiding bij overige problematiek: 17% Diagnostiek en/ of onderzoek: 22%
Trauma Traumabehandeling/ diagnostiek: 83% Behandeling i.v.m. hechtingsstoornis: 17% Behandeling i.v.m. angststoornis: 17% Behandeling i.v.m. stemmingsproblematiek: 17%
Psychiatrische gezinsbehandeling Gezinsbegeleiding/ ondersteuning opvoeding: 40% Observatie / diagnostiek: 27% Begeleiding individuele problematiek kind: 13%
Psychiatrische gezinsbehandeling Behandeling gedragsproblematiek kind: 27% Waarborgen (emotionele) veiligheid kind: 13% Begeleiding gehele gezin: 13% Verbeteren ouder-kindrelatie: 13% Onbekend: 13%
Therapeutische pleegzorg Begeleiding pleegouders: 27% Contact kind en moeder verbeteren mb.v. netwerk: 7% Helpen creëren van een veilige opvoedsituatie: 7%
Therapeutische pleegzorg Ondersteuning en/ of begeleiding pleeggezin: 40% Observatie i.c.m. behandeling/begeleiding kind en pleegouders: 27% Verzoek om geschikt pleeggezin voor kind te zoeken: 13%
TOP 3 Aanpak Kind
Gemiddelde behandelduur
TOP 3 Aanpak Ouder
Trauma Polikliniek: 94% Polikliniek i.c.m. observatieplaatsing: 6%
Trauma: 261 dagen (=8,6 maanden)
Trauma Polikliniek: 11% Geen of onbekend: 89%
Psychiatrische gezinsbehandeling Klinische behandeling: 40% Polikliniek: 33% Observatieplaatsing: 13%
Psychiatrische gezinsbehandeling 462 dagen (=15,2 maanden)
Psychiatrische gezinsbehandeling Klinische behandeling: 33% Polikliniek: 13 % Observatieplaatsing: 13%
Therapeutische pleegzorg N.v.t.
TOP 3 Type behandeling kind Trauma EMDR: 56% Trauma gerichte cognitieve gedragstherapie:17% Cognitieve gedragstherapie: 6% Psychiatrische gezinsbehandeling Systeemtherapie: 20% Creatieve dramatherapie: 20% Parent-Child Interaction Therapy: 13% Therapeutische pleegzorg Traumabehandeling kind: 13% (overige behandelingen gericht op gezin)
Therapeutische pleegzorg 334 dagen (=11 maanden)
Therapeutische pleegzorg N.v.t.
TOP 3 Type behandeling (pleeg)ouders Trauma N.v.t.
Psychiatrische gezinsbehandeling Creatieve dramatherapie: 20% Systeemtherapie: 13% Parent-Child Interaction Therapy: 13% Therapeutische pleegzorg Pleegoudercoaching: 73% Parent-Child Interaction Therapy: 13% Video Interactie Begeleiding (VIB): 7%
Conclusies Wat betreft de gezinskensmerken van de cliënten van het Centrum voor Trauma en Gezin vallen een aantal zaken vallen op.: • De verhouding jongens/meisjes is zoals verwacht op basis van landelijke cijfers. Bij de afdeling Psychiatrische gezinsbegeleiding worden echter vaker meisjes aangemeld. • Relatief veel cliënten zijn woonachtig buiten Amsterdam, met name voor de afdelingen Trauma en Therapeutische pleegzorg.. • Naar verhouding hebben aangemelde kinderen relatief vaak minstens één ouder die niet in Nederland geboren is. • Het Centrum voor Trauma en Gezin heeft relatief vaak te maken met gescheiden (biologische) ouders, met name de afdeling Therapeutische pleegzorg. • De aangemelde gezinnen hebben vaak een complex verleden; er zijn relatief vaak beschermingsmaatregelen van kracht en crisisplaatsingen zijn relatief vaak voorgekomen. Bij de afdelingen Trauma en Psychiatrische Gezinsbegeleiding komen vaker dan gemiddeld pleeggezinplaatsingen voor. • Bij de gezinnen die worden aangemeld bij het Centrum voor Trauma en gezin is veel eerdere (preventieve) hulpverlening ingezet, zowel bij het aangemelde kind als bij overige leden van het gezin. Landelijk gezien is dit relatief vaak hulpverlening in een gedwongen kader geweest (als onderdeel van een beschermingsmaatregel). De problematiek van de cliënten verschilt per afdelingen. In het algemeen kan echter gesteld worden dat de problematiek zorgt voor problemen in meerdere levensgebieden. Voor de drie afzonderlijke afdelingen geldt: • De kinderen die worden aangemeld bij de afdeling Trauma kampen natuurlijk ten eerste met de gevolgen van een trauma (PTSS). Daarnaast is er sprake van comorbide emotionele of gedragsproblematiek. Ook de ouders van de kinderen ervaren problematiek, met name geweld in het gezin en pedagogische onmacht. De hulpvraag bij deze afdeling is vaak gericht op begeleiding bij en behandeling van een stoornis van het kind. • De gezinnen van de afdeling Psychiatrische gezinsbehandeling ervaren veel psychologische problemen, zeer divers van aard, zowel bij het kind (o.a. emotioneel , gedrag, aandacht) als bij de ouders (o.a. problemen in de ouder-kindrelatie en pedagogische onmacht). De hulpvraag van cliënten van deze afdeling is gericht op het krijgen van begeleiding bij de opvoeding van het kind, behandeling van een stoornis van het kind, maar ook het observeren of diagnosticeren van het gezinsfunctioneren. Tot slot staat bij relatief veel gezinnen het bevorderen van het gezinsfunctioneren en het borgen van de veiligheid van het kind centraal. • De gezinnen van de afdeling Therapeutische pleegzorg kampen eveneens met zeer diverse psychologische problematiek, zowel bij het kind (o.a. emotioneel, gedrag, aandacht) als bij de biologische ouders (o.a. pedagogische onmacht en psychiatrische problematiek). De hulpvraag van de pleegouders is vaak gericht op het leren omgaan met het gedrag van hun pleegkind. Soms is er een observatievraag naar het functioneren van het kind en het pleeggezin. Tot slot blijkt dat de afdeling soms ook een rol heeft bij het zoeken naar een geschikt pleeggezin voor een kind. De aanpak van de problematiek verschilt sterk per afdeling: • De afdeling Trauma is met name gericht op het behandelen van het kind, wat hoofdzakelijk poliklinisch gebeurt. Veel gebruikte behandelingen zijn EMDR, traumagerichte gedragstherapie en cognitieve gedragstherapie. De gemiddelde behandelduur is 9 maanden. • De afdeling Psychiatrische gezinsbehandeling is met name gericht op het gezin als geheel. De aanpak kan zowel polikinisch als klinisch van aard zijn. De meest gebruikte behandelingen zijn systeemtherapie, creatieve dramatherapie en Parent-Child Interaction Therapy (PCIT). De gemiddelde behandelduur is 15 maanden. • De afdeling Therapeutische pleegzorg is met name gericht op ondersteuning van de pleegouder. De begeleiding bestaat vaak uit pleegoudercoaching, Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) en Video-Interactie Begeleiding (VIB). De gemiddelde behandelduur is 11 maanden.
Over het geheel genomen kan gesteld worden dat het Centrum voor Trauma en Gezin werkt met zeer complexe doelgroepen, waar eerdere begeleiding niet geholpen heeft. Er speelt veel verschillende problematiek, bij zowel kind als ouder/pleegouders. In sommige gevallen zijn er duidelijke veiligheidsrisico’s, waar in de behandeling rekening mee moet worden gehouden. Het Centrum voor Trauma en Gezin werkt met evidence based behandelaanpakken om de cliënten te helpen en verdere escalatie van problematiek te voorkomen.
