docentenhandleiding De maatschappij dat ben JIJ Methode burgerschap voor het MBO Versie 2.0 augustus Dimensie Vitaal burgerschap

 

   

  docentenhandleiding       De  maatschappij  dat  ben  JIJ     Methode  burgerschap  voor  het  MBO  

4. Dimensie  Vitaal  burgerschap      

   

Versie  2.0  augustus  2015                                  

1  

 

Aanleiding     De  samenleving  verlangt  van  de  school  dat  ze  de  jongeren  kwalificeert  voor  een  zelfstandig   bestaan  en  socialiseert  als  burger.  Bij  het  vak  Burgerschap  gaat  het  om  het  samen  leven.   Burgerschap  gaat  over  kennis  van  onze  politieke  instituties,  de  spelregels  die  worden   gehanteerd  en  het  gedrag  dat  daarbij  past.  In  een  samenleving  met  veel  diversiteit  en  dynamiek   is  een  besef  en  bewustzijn  onder  jongeren  van  deze  spelregels  en  essentiële  waarden  cruciaal.   Het  is  een  hele  kunst  om  hen  hier  gemotiveerd  mee  aan  de  slag  te  laten  gaan.  Een   samenhangende  en  aansprekende  aanpak  binnen  het  curriculum  van  de  opleiding  helpt  daarbij.     Met  de  methode  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’  behalen  jongeren  de  kwalificatie-­‐eisen  voor   Burgerschap.  Maar  veel  belangrijker  nog:  jongeren  worden  gevormd  tot  een  sociale  zelfredzame   burger  met  een  goed  beeld  van  hun  rol  in  de  samenleving.     De  burgerschapsmethode  heeft  als  doel  jongeren  te  vormen  tot  een  sociale  zelfredzame  burgers   met  een  goed  beeld  van  hun  rol  in  de  huidige  en  toekomstige  samenleving.  Daarmee  wordt  de   basis  gelegd  voor  een  bestendige  toekomst.  De  jongeren  krijgen  kennis  en  vaardigheden   aangereikt  en  er  wordt  veel  aandacht  besteed  aan  attitudevorming.  Het  uitgangspunt  is  dat   jongeren  inzien  dat  ze  hun  eigen  rol  voor  een  groot  deel  zelf  (gunstig)  kunnen  beïnvloeden.                                              

 

De  maatschappij  dat  ben  JIJ  is  ontwikkeld  door  Codename  Future.  En  is  mede  tot  stand  gekomen  dankzij  financiële  steun   van  het  Ministerie  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid.      

 

 

2  

 

 

Inhoud     Aanleiding  ...............................................................................................................................................................................  2   Wat  is  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’?  ..........................................................................................................................  4   Samenhang  met  Loopbaan  ..............................................................................................................................................  4   Wat  moet  ik  doen  als  docent?  .........................................................................................................................................  5   Hoe  kom  ik  er  aan?  ..............................................................................................................................................................  5   Hoe  zit  de  methode  in  elkaar?  ........................................................................................................................................  6     Dimensie  Vitaal  burgerschap  .........................................................................................................................................  7   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.1  Lekker  in  je  vel!  ......................................................................................................................  8   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.2  Verbeter  je  leefstijl  .............................................................................................................  19   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.3  Ik  en  de  liefde  .......................................................................................................................  23   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen  .............................................................................................  34   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.5  Ben  je  happy?  .......................................................................................................................  43   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.6    De  vitale  werknemer  ........................................................................................................  52   Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.7  De  vitale  werknemer  .........................................................................................................  58   Dimensie    Vitaal  burgerschap|  Gastlessen  en  verrijkingslessen  ...........................................................................................  61  

 

     

 

 

3  

 

Wat  is  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’?   ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’  is  de  nieuwe  methode  voor  burgerschap  in  het  MBO  (niveau  2,  3  en   4).  De  methode  heeft  als  doel  jongeren  te  vormen  tot  een  sociale  zelfredzame  burgers  met  een   goed  beeld  van  hun  rol  in  de  huidige  en  toekomstige  samenleving.      

Speerpunten  van  de  methode   De  methode  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’  biedt:     • …    een  samenhangende  en  aansprekende  inhoud,  gericht  op  de  belevingswereld  van   jongeren.     Naast  het  theoretisch  kader,  voorziet  de  methode  vooral  in  een  vertaling  van  begrippen  naar  de   situatie  van  jongeren  zelf.  Door  middel  van  praktische  verwerkingsopdrachten  leert  de  jongere   zijn  eigen  rol  kennen  en  wat  het  onderwerp  voor  hem  kan  betekenen.  Er  wordt  veel  aandacht   besteed  aan  attitudevorming.  Het  uitgangspunt  is  dat  jongeren  inzien  dat  ze  hun  eigen  rol  voor   een  groot  deel  zelf  (gunstig)  kunnen  beïnvloeden.     • …  structuur  voor  inhoud  en  vorm  van  de  lessen  burgerschap.     De  methode  dekt  de  inhoudelijke  eisen  van  het  vak  burgerschap.  De  vier  dimensies  –  de   politiek/juridische  dimensie,  de  sociaal/maatschappelijke  dimensie,  de  economische  dimensie   en  de  dimensie  vitaal  burgerschap  –  komen  allemaal  aan  bod.  Elke  dimensie  bestaat  uit  circa  7   lessen  waarin  je  als  docent  kunt  variëren  in  werkvormen  die  klassikaal,  zelfstandig  of  in   groepjes  worden  uitgevoerd.     • …  structuur  voor  ‘peer  education’:  de  jongere  gaat  zelfstandig  en  in  de  groep  aan  de  slag   met  burgerschap.     Jongeren  leren  het  meeste  van  eigen  ervaringen  en  de  ervaringen  van  anderen.  In  de  lessen  en   opdrachten  worden  deze  leer-­‐  en  reflectiemomenten  gefaciliteerd  door  ervaringen,  gedachten   en  meningen  uitgewisseld  in  een  klassengesprek.  Dit  gebeurt  aan  de  hand  van  stellingen,  de   actualiteit,  filmpje  en  groepsopdrachten.  De  meningen  van  klasgenoten  en  vrienden  kunnen   nieuwe  inzichten  voor  de  jongeren  bieden  om  uiteindelijk  een  eigen  standpunt  in  te  kunnen   nemen.    

Samenhang  met  Loopbaan   De  burgerschapsmethode  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’  sluit  naadloos  aan  bij  ‘Werken  aan  je   Toekomst’,  de  methode  voor  een  succesvolle  loopbaanoriëntatie  in  het  MBO.  Werken  aan  je   Toekomst  heeft  als  doel  de  zelfredzaamheid  van  jongeren  op  de  arbeidsmarkt  te  vergroten,  om   hen  een  reëel  beeld  te  geven  van  hun  toekomstperspectief  en  de  wijze  waarop  zij  daar  zelf   invloed  op  hebben.     Kijk  voor  meer  informatie  op:  www.werkenaanjetoekomst.nl.    

 

 

 

4  

 

Wat  moet  ik  doen  als  docent?   De  docent  is  een  belangrijke  schakel  in  het  onderwijs  en  uiteraard  ook  voor  een  goede  vorming   en  socialisatie  van  jongeren.  De  methode  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’  biedt  de  inhoud  en   structuur  voor  de  lessen  Burgerschap.  De  lessen  bestaan  met  name  uit  klassikale  digibordlessen   en  waar  de  peer-­‐educatie  plaatsvindt.  Het    werkboek  van  de  leerlingen  sluit  aan  op  de  structuur   van  de  digibordlessen.    De  voornaamste  rol  van  de  docent  daarbij  coachen  en  reflecteren.  De   digibordlessen  ondersteunen  de  docent  daarbij  en  met  suggesties  uit  de  handleiding  legt  de   docent  verbanden  tussen  de  theorie  en  de  ervaringen  van  de  jongeren.     De  methode  ondersteunt  en  faciliteert  de  docent  om  de  jongere  te  motiveren  om  een  goed  beeld   te  ontwikkelen  van  hun  rol  in  de  samenleving.     Hoe?   • Klassengesprekken  leiden   In  de  lessen  vinden  regelmatig  klassengesprekken  plaats.  Tijdens  deze  gesprekken  bent   u  de  facilitator.  De  onderlinge  uitwisseling  van  gedachten  en  meningen  van  de  jongeren   is  het  doel  van  het  gesprek.  In  de  lesplannen  staan  gespreksuggesties.     • Lesplannen  en  gespreksuggesties  gebruiken   De  handleiding  biedt  onder  meer  een  lesplan  en  gesprekssuggesties  per  les  waarmee  u   als  zich  volledig  en  snel  kan  voorbereiden  op  de  les.     • Hulp  krijgen  bij  plaats  en  organisatie  van  loopbaan  &  burgerschap  in  het  curriculum   Wij  geven  hulp  bij  plaats  en  organisatie  van  loopbaan  &  burgerschap  in  het  curriculum.   We  bieden  hiervoor  een  docententraining,  waarin  we  met  de  docent(en)  een  plan  van   aanpak  maken  voor  het  curriculum  ‘loopbaanoriëntatie’  en  burgerschapsvorming.  Hierin   wordt  aandacht  besteed  aan  het  praktisch  werken  met  de  methode  en  de  didactiek.  Het   resultaat  is  dat  de  docent  direct  aan  de  slag  kan  met  de  methode,  in  samenhang  met  de   eventuele  aanvullende  activiteiten  van  binnen  en  buiten  de  school.  Voor  kosten  en  meer   informatie:  [email protected].     • ‘In  het  echt’   De  lessen  worden  versterkt  door  bijvoorbeeld  gastlessen  te  organiseren,  een  bezoek  aan   een  culturele  instelling  te  plannen  of  bijvoorbeeld  een  moskee  of  synagoge  te   bezichtigen.  Haal  ook  zoveel  mogelijk  de  actualiteit  aan,  zodat  deze  middels  het   onderwerp  of  thema    geduid  kan  worden.  Een  kleine  selectie  die  wij  voor  u  hebben   gemaakt  staat  in  de  bijlage  ‘Gastlessen’  in  deze  handleiding.     • Verdieping     Heeft  u  en  uw  leerlingen  behoefte  om  door  te  gaan  op  een  bepaald  onderwerp?  Per  les   wordt  kort  aangegeven  welke  lesmaterialen  er  beschikbaar  zijn  die  passen  bij  een   bepaald  onderdeel  uit  de  les.  

Hoe  kom  ik  er  aan?   U  kunt  ‘De  maatschappij  dat  ben  JIJ’  bestellen  door  u  aan  te  melden  via   www.demaatschappijdatbenjij.nl  onder  het  tabblad  ‘Aanmelden’.    

 

 

5  

 

Hoe  zit  de  methode  in  elkaar?    

Werken  in  de  Workspace   De  digibordlessen  staan  klaar  in  de  leeromgeving  van  Codename  Future:  de  Workspace.  De   lessen  zijn  klassikaal,  zodat  er  discussie  en  afweging  van  verschillende  meningen  mogelijk  is.       Het  inloggen  in  de  les  gaat  als  volgt:   1. Ga  naar  www.codenamefuture.nl.   2. Vul  gebruikersnaam  en  wachtwoord  in,  rechtsboven  in  venster.   3. Ga  naar  het  tabblad  ‘School’.   4. Ga  naar  het  lesarrangement  ‘Dimensie  Vitaal  Burgerschap’.   5. Klik  op  de  lestitel  om  de  les  te  openen.     Workspace-­‐tips   • De  les  opent  altijd  op  de  plaats  waar  u  de  vorige  keer  gebleven  was.   • Leerlingen  (en  u  ook)  kunnen  hun  wachtwoord  (niet  hun  gebruikersnaam)  wijzigen  via     >  Persoonlijk  >  Instellingen  >  Wachtwoord  wijzigen.   • Bureaublad  van  de  leeromgeving  wijzigen?     >  Persoonlijk  >  Instellingen  >  Workspace.   • Is  een  leerling  het  wachtwoord  vergeten?  U  kunt  het  als  docent  altijd  terugvinden:   >  Organisatie  >  Gebruikers  >  naam  invullen  >  Zoeken      

Werkboek  

Een  regelmatig  terugkerend  onderdeel  in  de  methode  is  het  werkboek.  Het  werkboek  is  te  koop   via  verschillende  kanalen  (van  Dijk,  Lucie  Wernergroep  en  Codename  Future).  Het  werkboek   heeft  als  ISBN  978-­‐90-­‐823861-­‐3-­‐4.     Hier  noteert  hij/zijn  zijn  of  haar  inzichten  die  tijdens  de  klassikale  lessen  aan  bod  komen  en  is  de   theorie  nog  kort  en  bondig  samengevat.  U  kunt  de  vragen  in  het  werkboek  tijdens  de  les  laten   invullen  (als  een  soort  ‘kijkvraag-­‐functie’  –  leerlingen  actief  tijdens  de  klassikale  les  te  laten  zijn)   of  pas  laten  invullen  voordat  de  leerlingen  aan  de  slag  gaan  met  de  opdrachten  (als  een  soort   ‘overhoor-­‐functie’  –  wat  heeft  hij/zij  ervan  opgestoken).        

Toets   Aan  het  einde  van  elke  dimensie  is  er  een  toets  met  22  multiple-­‐choice    vragen  beschikbaar.   Deze  toets  is  zowel  in  de  Workspace  als  op  papier  beschikbaar.    Tijdens  de  docententraining   worden  alle  materialen  aan  u  uitgeleverd.      

Gastlessen  en  verdiepingslessen   Belangrijk  bij  het  vak  Burgerschap  is  om  de  wereld  van  buiten  te  verbinden  met  de  aangeboden   theorie  en  de  besproken  ervaringen  van  de  jongeren  vanuit  de  methode.  Daardoor  wordt  de   betrokkenheid  bij  specifieke  thema's  sterk  vergroot.  Na  elke  dimensie  is  een  overzicht   opgenomen  van  organisaties  en  lesmaterialen  die  aansluiten  bij  de  lessen  uit  de  dimensie.  

 

   

6  

 

4.  Dimensie  Vitaal  burgerschap     “De  dimensie  vitaal  burgerschap  heeft  betrekking  op  de  bereidheid  en  het  vermogen  om  te   reflecteren  op  de  eigen  leefstijl  en  zorg  te  dragen  voor  de  eigen  vitaliteit  als  burger  en   werknemer.  De  juiste  afstemming  vinden  tussen  werken,  zorgen  (voor  jezelf  en  anderen),  leren   en  ontspannen  zijn  daarbij  belangrijk.”    (in  de  kern:  Welke  verantwoordelijkheid  neem  je  voor  je   leefstijl  en  gezondheid?)    

  Lessenoverzicht     4.1  Lekker  in  je  vel!  (3  x  50  minuten)   In  deze  les  maken  de  leerlingen  kennis  met  de  dimensie  Vitaal  Burgerschap  en  leren  ze  hun   eigen  leefstijl  kennen.     4.2  Verbeter  je  leefstijl  (90  minuten)   In  deze  les  gaan  de  leerlingen  hun  eigen  leefstijl  op  het  gebied  van  voeding,  beweging  en  roken   onder  de  loep  nemen.  Ze  kijken  waar  ze  kunnen  verbeteren,  stellen  prioriteiten  en  maken  een   kosten-­‐batenanalyse  en  een  plan  van  aanpak.     4.3  Ik  en  de  liefde  (90  minuten)   In  deze  les  denken  de  leerlingen  na  over  liefde,  relaties  en  seks.  Ze  leren  hun  grenzen  bepalen  en   bewaken.     4.4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen  (90  minuten)   In  deze  les  leren  de  leerlingen  wat  verslavingen  zijn  en  in  hoeverre  ze  zelf  in  de  gevarenzone   zitten.  Als  dat  zo  is:  wat  kun  je  doen?     4.5  Ben  je  happy?  (120  minuten)   In  deze  les  gaat  het  over  gelukkig  en  ongelukkig  zijn.  Wat  is  geluk?  Hoe  word  je  gelukkig?  Heb  je   het  zelf  in  de  hand  of  je  gelukkig  bent?  De  les  gaat  over  zelfvertrouwen,    stressbestendigheid  en   veel  voorkomende  psychische  klachten  bij  jongeren.     4.6  en  4.7  De  vitale  werknemer  (2  x  50  minuten)   In  les  4.6  krijgen  de  leerlingen  uitleg  over  wat  we  verstaan  onder  vitale  werknemers  en   duurzame  inzetbaarheid.  Werkgevers  én  werknemers  hebben  samen  een  belang:  zorgen  dat   iedereen  gezond  blijft.  De  leerlingen  onderzoeken  voor  hun  eigen  branche  welke  aspecten  er   zitten  aan  ‘de  gezonde  werknemer’  en  kiezen  per  groep  één  aspect  waarvoor  ze  een  campagne   gaan  bedenken.     In  les  4.7  gaan  de  leerlingen  verder  met  de  opdracht.  De  leerlingen  bedenken  wat  er  nodig  is  om   jonge  werknemers  in  beweging  (op  meerdere  gebieden)  te  krijgen.  Ze  presenteren  hun  plannen   aan  elkaar.        

 

7  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.1  Lekker  in  je  vel!   3  x  50  minuten  

  In  deze  les  maken  de  leerlingen  kennis  met  de  dimensie  Vitaal  Burgerschap  en  leren  ze  hun   eigen  leefstijl  kennen.     Leerdoelen   • De  leerling  weet  waar  het  over  gaat  in  de  dimensie  Vitaal  burgerschap.   • De  leerling  weet  wat  past  bij  een  gezonde  leefstijl.   • De  leerling  heeft  inzicht  in  zijn  eigen  leefstijl  en  weet  waar  winst  te  halen  is.     Doorloop   De  les  begint  met  het  aanstekelijke  nummer  Happy  van  Pharrel.  Wie  wil  er  nou  niet  happy  zijn?   Vrolijk,  energiek,  gezond…  Voor  een  deel  heb  je  dat  zelf  in  de  hand  en  daarover  gaat  de  dimensie   Vitaal  burgerschap.  In  deze  eerste  les  maken  de  leerlingen  kennis  met  deze  dimensie.  Daarna   gaan  ze  zelfstandig  aan  de  slag  om  hun  kennis  over  gezond  leven  te  testen  en  inzicht  te  krijgen  in   hun  eigen  leefstijl.  De  resultaten  –  ‘hoe  gezond  leeft  deze  klas’  –  worden  geanonimiseerd   besproken.  En  stel,  je  wilt  je  leefstijl  verbeteren,  hoe  doe  je  dat  dan?  In  een  klassikale  brainstorm   bedenken  leerlingen  wat  helpt  om  je  doelen  te  bereiken.  Inzicht  is  belangrijk.  De  leerlingen   krijgen  aan  het  einde  van  de  les  de  opdracht  mee  hun  eten,  drinken,  roken  en  bewegen  een   aantal  dagen  bij  te  houden.     Globale  tijdsindeling   Lesuur  1     10  minuten   Klassikale  introductie   35  minuten   Klassikaal  uitleg  en  bespreking   5  minuten     Klassikale  afsluiting     Lesuur  2   10  minuten   Zelfstandig  opdrachten     35  minuten   Klassikale  terugkoppeling  +  brainstorm   5  minuten   Klassikale  afsluiting     Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid,  internet  /  WiFi   Leerlingen:  Computers  met  internetaansluiting  voor  de  leerlingen,  een  stapel  geeltjes.     Voorbereiding  en  organisatie   • Neem  de  les  van  tevoren  door;   • Zorg  voor  computers/computerlokaal;   • Leg  geeltjes  of  post-­‐its  klaar;     Opdrachten   Opdracht  1  –  Wat  weet  jij  ervan?  (bladzijde  124)  –  zelfstandig   Opdracht  2  –  Mijn  leefstijl  (bladzijde  125)  –  zelfstandig   Opdracht  3  –  Houd  twee  dagen  lang  je  leefstijl  bij  (bladzijde  126  t/m  129)  -­‐  thuisopdracht        

 

8  

 

Lesplanning     4.  1  Lekker  in  je  vel!  –  klassikaal,  lesuur  1     Nr   1.a  

1.b  

1.c  

 

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   INTRODUCTIE       Start  met  het  filmpje:  Pharell  Williams  Happy   (official  music  Video)  http://youtu.be/y6Sxv-­‐sUYtM     Laat  de  leerlingen  vertellen  waar  het  over  gaat.     Het  is    een  ode  aan  de  blijheid  ('Clap  your  hands  if   you  think  that  happiness  is  the  truth').       Waar  gaat  dit  over?   Mensen  die  happy  zijn,  zitten  lekker  in  hun  vel.   Happy  zijn  is  een  breed  begrip.  Het  gaat  om  goed  in   je  vel  zitten,  gelukkig  zijn,  je  fit  voelen.  Mensen  die   “happy”  zijn,  hebben  daar  zelf  plezier  van,  maar  ook   de  omgeving  heeft  er  profijt  van.  Je  vrienden,  familie   en  ook  belangrijk:  de  werkgever.     Hoe  happy  ben  jij  op  een  schaal  van  0  tot  5?     Laat  de  leerlingen  gaan  staan  of  een  hand  opsteken   bij  het  opnoemen  van  het  cijfer  0-­‐1-­‐2-­‐3-­‐4  of  5.     Bespreek  de  stelling:  “Happy  zijn,  dat  heb  je  zelf  in   de  hand.  (Of  niet??)  “     Hoe  denken  de  leerlingen  daarover?   Is  gelukkig  zijn  een  keuze?  Heb  je  er  invloed  op?   Natuurlijk  zijn  er  tegenslagen  in  het  leven,  die  heeft   iedereen.  Je  hebt  het  wel  zelf  in  de  hand  hoe  je  er   mee  omgaat.  Wat  voor  de  één  moeilijk  kan  zijn,  is   voor  de  ander  een  eitje.     Belangrijk  daarbij  is:     Uitzoeken:  WAT  kun  je  eraan  doen?  Zoek  naar   dingen  WAAR  je  happy  van  wordt.       Vraag  aan  de  leerlingen:  waar  word  jij  happy  van?   **  Schrijf  dit  op  bladzijde  122  op.**     KLASSIKAAL  UITLEG/INTRODUCTIE   Maak  de  brug  naar  de  dimensie  Vitaal  Burgerschap:   Wat  is  dat?     **  Laat  de  leerlingen  de  antwoorden  noteren  op   bladzijde  121  van  het  werkboek.  **     Waar  gaat  het  over  in  deze  dimensie?     Bij  vitaal  gaat  het  –  nog  meer  dan  bij  de  andere   dimensies  –  om  jou:  hoe  wordt  of  blijf  je  gezond,  fit,   gelukkig?  Voor  een  deel  heb  je  dat  zelf  in  de  hand.       Waarom  is  dit  een  belangrijk  voor  de  samenleving?  

Tijd   5  m  

5  m  

10  m  

9  

 

-­‐

-

  Belangrijk  voor  jezelf:   - Veel  beroepen  in  MBO  kennen  een   behoorlijke  fysieke  belasting,  dit  in  relatie   tot  het  feit  dat  je  langer  door  moet  werken   tot  je  pensioen,  betekent  dat  je  het  werk   moet  kunnen  volhouden  en  aankunnen.     De  leerdoelen  van  deze  les.     **  Laat  leerlingen  de  theorie  (kader)  lezen  op   bladzijde  121  van  het  werkboek.  **    

1.d  

1.e  

 

Werkgevers  zien  liever  werknemers  die   niet  of  nauwelijks  ziek  zijn  en  een  hoge   arbeidsproductiviteit  halen.     De  voordelen  zijn  groot:   o Fittere  en  actieve  werknemers   o Gemotiveerde  werknemers   o Minder  stress  leidt  tot  betere   werksfeer  en  samenwerking   o Minder  ziekteverzuim  (en  kosten)   door  stress  en  gezondheidsklachten   o Goed  voor  je  imago  als  werkgever   Gezondheidszorg  is  duur,  ziek  zijn  kost   geld.  De  indirecte  kosten  (als  gevolg  van   ziekteverzuim  en  arbeidsongeschiktheid)   worden  geschat  op  2  miljard  per  jaar!  

5  m  

 

Centraal  in  deze  dimensie  staat  je  leefstijl.  In  leefstijl   10  m   heb  je  keuzes.       Wat  is  leefstijl?   Onder  leefstijl  verstaan  de  keuzes  die  je  maakt  over   hoe  je  leeft:  wat  je  eet,  wat  je  koopt,  of  je  sport,   welke  gewoontes  je  hebt.  Sommige  keuzes  hebben   invloed  op  je  gezondheid.       **  Laat  de  leerlingen  de  theorie  lezen  op  bladzijde   122.  **     Wat  is  het  verschil  tussen  een  positieve  kring  en   negatieve  kring?         Leg  het  schema  uit  en  vertel  hoe  een  positieve  of   negatieve  spiraal  werkt.   Positieve  kring   Gezond  eten,  bewegen  en  ontstressen  hebben  een   positieve  invloed  op  je  leefstijl.  Je  voelt  je  fit,  bent   bereid  gezond  te  leven  en  regelmatig  te  sporten.  Je   hebt  energie  en  voelt  je  prettig.  Deze  goede   gewoontes  kun  je  volhouden.      

10  

 

1.f  

 

Negatieve  kring   Je  weet  dat  je  moet  bewegen  of  gezonder  moet  eten,   maar  je  kan  het  gewoon  niet  opbrengen  of  vindt  het   niet  zo  belangrijk.  Door  deze  houding  wordt  het   moeilijk  de  stap  te  zetten  naar  een  actievere,   gezonde  leefstijl.  Je  hebt  minder  energie  en  het   wordt  steeds  moeilijker  het  roer  om  te  gooien.     Waar  bevinden  leerlingen  zich  in?  Herkennen  ze  de   gevolgen?  Hoe  dan?     **  Leerlingen  beantwoorden  de  vraag  onderaan   bladzijde  122.  **     Als  ze  in  de  negatieve  kring  zitten,  hoe  zou  je  dit   kunnen  doorbreken,  hebben  ze  daar  ideeën  over?   ‘Just  do  it’  –  stel  jezelf  doelen  –  bewust  worden  van   de  waarden  /  voordelen  voor  jezelf   En..  je  kan    niet  altijd  happy  zijn.  Soms  heb    je  het   druk  of  ben  je  gestresst,  eet  je  minder  gezond  en   beweeg  je  minder.  Wees  alleen  bewust  van  de   gevolgen  en  de  mogelijke  spiraal  waarin  je  kan   belanden.       Welvaart  =  economisch  en  maatschappelijk  gaat  het   5  m   goed     **  Lees  de  theorie  en  beantwoord  de  bovenste  vraag   op  bladzijde  123.**     Bespreek  het  antwoord:   Welvaart  is  afgelopen  eeuw  fors  toegenomen  en   geeft  ons  kansen  om  gezonder  en  langer  te  leven.   Welvaart:  gunstige  economische  omstandigheden.       Wat  wordt  hiermee  bedoeld?   • Denk  bv  aan  de  medische  wetenschap:  er   zijn  mogelijkheden  om  langer  en  gezonder     te  leven.  De  gemiddelde  leeftijd  neemt   alleen  maar  toe.   • Veranderende  arbeidsomstandigheden,   veelal  minder  zwaar  werk.   • Meer  kansen  op  ontplooiing,  ontwikkeling,   rol  van  vrouwen  sterk  verbeterd.   • Meer  inkomen,  meer  middelen  en  luxe   (telefoon,  internet)  etc.   • We  weten  veel  meer  dan  vroeger  wat   ongezond  en  gezond  voedsel  is,  en  we   hebben  ook  meer  keuze  uit  gezond  voedsel.   (maar  er  komt  steeds  meer  overgewicht   voor).   • We  weten  nu  hoe  slecht  roken  is  en   overmatig  drinken  (maar  vormen  nog   steeds  onder  jongeren  een  vaak   voorkomend  probleem).   • We  weten  dat  bewegen  en  sport  goed  is   voor  ons  (maar  sporten  minder).  

11  

 

1.g  

 

  Meer  kansen,  maar  minder  benut.         Uit  onderzoek  blijkt  dat  de  groep  16  jaar  en  ouder   meer  eten,  meer  roken,  meer  drinken  en  minder   bewegen.       Hoe  komt  dat  denk  je?   Welvaart  went!  Grenzen  zoeken  als  je  jongere  bent,   ontdekken,  loskomen,  instelling  (jolo  –  ‘you  only   live  once’).   Je  denkt  vaak  dat  het  jou  niet  overkomt,  je  overziet   nog  niet  de  gevolgen  voor  later  en  uitstelgedrag  (dat   doe  ik  wel  als  ik  ouder  ben).     Zijn  we  door  de  welvaart  gelukkiger  dan  100  jaar   5  m   geleden?   **  Schrijf  op  bladzijde  123  in  het  werkboek  op  wat   je  vindt.  **     Bespreek  de  antwoorden:       - Wat  is  het  verschil  tussen  welvaart  en   welzijn?     - Wat  is  geluk?       Lastige  vraag,  want  hoe  definieer  je  geluk?       100  jaar  geleden  hadden  we  geen  vrijheid  van   meningsuiting,  geen  grondrechten  zoals  we  die  nu   kennen.  Hadden  we  geen  luxegoederen  zoals  tv,   smartphones,  internet,  auto's.  Was  er  ongelijkheid   tussen  sociale  klassen,  man  en  vrouw.  We  hebben   nu  meer  loon,  meer  keuzemogelijkheden.       Zijn  we  dan  nu  gelukkiger,  of  is  dat  relatief?  Meer   mogelijkheden  is  dat  dan  meer  geluk?       Van  het  forum  Fok.nl  met  de  stelling  ‘Zijn  we  nu   gelukkiger  dan  100  jaar  geleden?’schrijft   ‘innovative’:     “…  Elke  tijd  heeft  zijn  eigen  voor-­‐  en  nadelen.  Wij   kunnen  ons  niet  voorstellen  hoe  mensen  zonder  auto,   wasmachine  en  computer  geleefd  hebben,  zouden   nooit  honderd  jaar  geleden  geleefd  hebben.  Aan  de   andere  kant  denk  ik  dat  mensen  die  honderd  jaar   geleden  leefden,  ook  nu  niet  zouden  willen  leven,  in  de   eerste  plaats  niet  omdat  vernieuwing  mensen   afschrikt,  in  de  tweede  plaats  niet  omdat  ze  zich  vast   erg  thuis  en  veilig  voelden  in  hun  leven.  En  hoe  dan   ook,  wanneer  je  ook  leeft,  mensen  zijn  nooit  tevreden,   willen  altijd  meer  en  beter.”    

12  

 

1.h  

Leerlingen  gaan  een  testje  doen  wat  ze  weten  van   gezonde  leefstijl.  Ze  maken  opdracht  1  (bladzijde   124).     Bespreek  daarna  de  stellingen.    

5  m  

 

 

1.  Mannen  hebben  per  dag  meer  calorieën  nodig   dan  vrouwen.   Waar,  2000  (vrouw)  en  2500  (man),  bij  normaal   activiteitenpatroon.     2.  Suikervrij  snoep  of  fris  (light)  kun  je  altijd   nemen.   Niet  waar,  het  ligt  er  maar  net  aan  wat  er  dan  voor   zoetstof  door  zit.     3.  Van  sporten  val  je  het  beste  af.   Niet  waar,  het  is  goed  voor  je  gezondheid  en  je   figuur  en  ondersteunend  als  je  wilt  afvallen,  maar   je  verbruikt  er  niet  zo  veel  calorieën  mee  als  je   denkt.     4.  Van  opschrijven  wat  je  eet,  val  je  af.   Waar,  inzicht  is  belangrijk  als  je  af  wilt  vallen,  maar   opschrijven  van  wat  je  eet  zorgt  op  zichzelf  ook  al   dat  je  afvalt,  je  maakt  bewustere  keuzes.     5.  De  meeste  vitamine  C  zit  in  sinaasappels.   Niet  waar.  Er  betere  bronnen,  bijvoorbeeld  kiwi,  de   grote  winnaar  is  echter  boerenkool.      

6.  Beweging  helpt  tegen  stress  en  depressie.   Waar,  wetenschappelijk  aangetoond  dat  dit  bij  veel   mensen  helpt  tegen  stress  en  bij  depressieve   klachten.       7.  Light  sigaretten  zijn  minder  schadelijk  voor  je   gezondheid.   Niet  waar,  uit  onderzoek  blijkt  dat  light-­‐rokers   meer  gaan  roken  en  hun  sigaret  verder  oproken,   effect  dus  vrijwel  gelijk.     8.  Koffie  is  ongezond.   Niet  waar,  in  ieder  geval  niet  als  je  beetje   bescheiden  drinker  bent.  2-­‐3  kopjes  per  dag  zou   zelfs  gezond  zijn.     9.  Als  je  spierpijn  hebt,  moet  je  juist  bewegen.   Waar,  rustig  bewegen,  zorgt  voor  doorbloeding,   dan  is  het  des  te  eerder  over.     10.  Jongeren  (16-­‐21)  hebben  minder  slaap  nodig   dan  ouderen  (50+).   Niet  waar,  tot  21jaar  heb  je  nog  wel  zo’n  9  uur   slaap  nodig,  volwassenen  7-­‐8  uur  en  50+’ers  juist   nog  maar  een  uur  of  6-­‐7.  

    De  leerlingen  gaan  zelfstandig  aan  de  slag  om   inzicht  te  krijgen  in  hun  eigen  leefstijl.       Leg  uit:   Je  bekijkt  je  eigen  leefstijl  en  je  bedenkt  of  je   tevreden  bent  en  wat  je  zou  willen  veranderen.     De  resultaten  –  ‘hoe  gezond  leeft  deze  klas’  –   worden  geanonimiseerd  besproken  in  het  volgende   klassikale  gedeelte.    

1.i  

 

 -­‐-­‐    einde  klassikaal  deel    

 

5  m  

 

13  

 

4.  1  Lekker  in  je  vel  –  zelfstandig  werken,  lesuur  2   1.a   –   5.a    

De  leerlingen  gaan  zelfstandig  aan  de  slag  in  de   Workspace  met  de  individuele  les.      

10  m  

 

  -­‐-­‐    einde  zelfstandig  werken     Lesplanning   4.  1  Lekker  in  je  vel  –  klassikaal   De  docent  sluit  de  les  klassikaal  af:  met  behulp  van  de  antwoorden  van  de  leerlingen  uit  het   zelfstandige  deel,  wordt  de  leefstijl  van  de  klas  duidelijk.  Eten  de  leerlingen  elke  dag  een  ontbijt?   Welk  cijfer  geven  de  leerlingen  hun  leefstijl?   2.a  

2.b  

2.c  

 

 

Klasselector:  hiermee  haalt  u  de  meningen  van  de   leerlingen  terug  uit  het  zelfstandige  gedeelte.  Zo   kunt  u  het  gesprek  aangaan  over  hun  leefstijl.    

5  m  

“Ik  weet  vrijwel  elke  dag  een  goed  ontbijt.”   Bespreek  de  antwoorden.  Vraag  bij  de  uitslag  wie  er   bijvoorbeeld  wél  of  juist  niet  X  of  Y  doet  en  of  je  dat   bewust  doet  voor  je  gezondheid?   Vraag:  doe  je  dat  bewust  voor  je  gezondheid?      

5  m  

“Ik  beweeg  of  sport  minimaal  2x  per  week   intensief.”   Vraag:  doe  je  dat  bewust  voor  je  gezondheid?       Vergelijk  de  uitslag  met  landelijke  gemiddelden:   60%  van  de  Nederlanders  beweegt  voldoende;  65%   van  de  Nederlanders  sport.     Lichamelijke  activiteit  jongeren   Volgens  het  CBS  voldeed  in  2012  de  helft  van  de  12-­‐   tot  16-­‐jarigen  aan  de  NNGB  (bewegingsnorm)  voor     jongeren:  56,2%  van  de  jongens  en  42,3%  van  de   meisjes.  Ten  opzichte  van  de  12-­‐  tot  16-­‐jarigen   voldoen  jongeren  van  16  tot  20  jaar  vaker  aan  de   beweegnorm  (65,3%).    

5  m  

 

 

14  

 

2.d  

2.e  

2.f  

 

Over  roken…   5  m   Bespreek  de  uitslag.     Vraag:  wie  heeft  dit  wel  eens  geprobeerd?  Waarom   denk  je  dat  veel  jongeren  beginnen  met  roken?  Wie   is  er  gestopt  met  roken?       - Sociale  druk  speelt  een  grote  rol   - Het  voelt  prettig,  ontspannen  of   opwekkend  op  dat  moment,  behoefte  wordt   gewekt   - Emotioneel  vlak:  associaties  (bv  met   gezelligheid)  /  gewoonten     Vergelijk  met  landelijke  gemiddelden:     23%  van  de  volwassenen  (19+)  rookt  wel  eens  een   sigaret  en  18%  van  de  jongeren.     Over  alcohol…   5  m   Bespreek  de  uitslag.     Vraag:  Is  er  iemand  die  vindt  dat  hij/zij  te  veel   drinkt?  Zou  je  willen  minderen?  Waarom  denk  je   dat  veel  jongeren  (overmatig)  alcohol  drinken?     - Sociale  druk  speelt  een  grote  rol   - Het  voelt  prettig,  ontspannen  of   opwekkend  op  dat  moment,  behoefte  wordt   gewekt   - Emotioneel  vlak:  associaties  (bv  met   gezelligheid)  /  gewoonten     Vergelijk  met  landelijke  gemiddelden:     Ongeveer  6,5%  van  de  Nederlanders  drinkt  meer   dan  aanbevolen  max  1  glas    per  dag;  30%  van  de  16-­‐ 18-­‐jarigen  heeft  de  afgelopen  maand  een  keer  meer   dan  5  glazen  alcohol  gedronken  achter  elkaar.     Over  drugs…   5  m   Bespreek  de  uitslag.     Vraag:  Waarom  denk  je  dat  veel  jongeren  drugs   gebruikt?     - Als  je  niet  lekker  in  je  vel  zit  (spanning,   ongelukkig  zijn,  angst  =  vlucht)  maar  is   kortetermijn  actie.    Met  een  kritische   zelfreflectie  en  het  veranderen  van  leefstijl   en  gedrag  (discipline)  kun  je  dit   veranderen.     Vergelijk  met  landelijke  gemiddelden:   1  op  de  3  16-­‐jarigen  heeft  wel  eens  cannabis     gebruikt;  harddrugs  onder  scholieren  rond  de  2%   (XTC  is  het  populairst)    

15  

 

2.g  

Over  stress…   Bespreek  de  uitslag.     Vraag:  Herken  je  dit?       Vergelijk  met  landelijke  gemiddelden:  

5  m  

    Bron:  EenVandaag,  29  augustus  2014,     http://www.gezond24.nl/tv-­‐ uitzending/g24_2048/Stress-­‐en-­‐burn-­‐ outverschijnselen-­‐bij-­‐jongeren   Op  jongere  leeftijd  komt  stress  voor:  uit  onderzoek   van  EenVandaag  samen  met  jongerenkrant  7Days   blijkt  dat  zes  op  de  tien  ondervraagde  jongeren   (60%)  wekelijks  één  of  meerdere  keren  stress  hebben   over  school-­‐  of  studiezaken.  In  totaal  deden  2.400   jongeren  mee  aan  het  onderzoek.     Hoe  zou  dit  kunnen?  Wat  zijn  mogelijke  oorzaken?   - Perfectionisme  (karaktereigenschap)   - Druk  programma   - Hoge  ambities  hebben   - Verwachtingen  van  de  ouders   - Druk  vanuit  social  media   - Druk  vanuit  school:  presteren  en  daarmee   de  financiering  (stufi  /  lening)   - Maatschappelijke  druk:  het  moeten   presteren  (goede  baan  krijgen,  kansen   creëren)  =  78%  van  scholieren  ervaart   prestatiedruk  /  een  6je  is  niet  meer   voldoende.     Wat  kun  je  doen  om  hiermee  om  te  gaan?   Dingen  kiezen  die  je  energie  geven,  hulp  krijgen  bij   signalen  herkennen,  ambities  bijstellen.      

  -­‐-­‐    einde  lesuur  2                  

 

16  

 

  Vervolg  –  lesuur  3     2.h  

2.i  

3.a  

 

Ben  jij  happy?   Bekijk  de  uitslag  van  de  klas.  Kan  de  relatie  worden   gelegd  met  gezonde  leefstijl  en  je  happy  voelen?   Wat  speelt  er  nog  meer?        

 

 

10  m  

Tot  slot  de  reflectie:  welk  cijfer  geeft  de  klas  zijn   10  m   eigen  leefstijl?  Op  welk  gebied  willen  de  meesten   iets  veranderen?     Maak  een  bruggetje  naar  het  volgende  onderdeel,  de   brainstorm.  Want  willen  veranderen  is  één  ding,   maar  het  ook  echt  doen  –  en  volhouden  –  is  iets   anders.      

Veranderen,  hoe  doe  je  dat?   Laat  leerlingen  brainstormen.   Conclusie:  Je  kunt  je  gedrag  pas  veranderen   wanneer  je  gemotiveerd  bent  om  dat  te  doen.       In  de  volgende  opdracht  gaan  we  op  zoek  naar  je   motivatie.  Mogelijk  helpt  dit  bij  het  vinden  van  je   balans.     Stap  1   Deel  geeltjes  of  post-­‐its  uit.   Laat  de  leerlingen  in  groepjes  eerst  zelf  4-­‐5  ideeën   opschrijven  hoe  je  veranderingen  kunt  bereiken   door  gemotiveerd  te  blijven.         Stap  2   Maak  vervolgens  met  de  klas  een  lijst  van  ideeën,   door  de  geeltjes  te  verzamelen.  Vraag  de  leerlingen   hun  2  of  3  beste  ideeën  in  te  leveren.  Hieronder   allerlei  dingen  die  werken:   - wees  overtuigd  dat  je  het  kunt   - stel  realistische  doelen   - schrijf  je  voornemens  op     - beginnen  met  kleine  stappen      

10  m  

17  

 

-

3.b  

4.a  

 

 

 

stappenplan  maken   hou  resultaten  bij   geef  niet  op  na  1  terugval   beloon  jezelf   bedenk  welke  obstakels  je  kunt   tegenkomen     en  wat  je  dan  gaat  doen   vertel  anderen  wat  je  gaat  doen   zoek  bondgenoten  

  Stap  3   Laat  de  leerlingen  bij  opdracht  2  (bladzijde  125)   noteren:     Wat  past  het  beste  bij    jou?  Wat  is  je  valkuil  /   zwakke  punt?  Hoe  kun  je  daar  mee  om  gaan?     Bespreek  met  leerlingen  concreet  hoe  zij  dat  voor   zichzelf  zien.     Wat  is  bijvoorbeeld  hun  valkuil  bij  stoppen  met   roken  (bijvoorbeeld  na  1  misstap  het  meteen  maar   opgeven  of  het  allemaal  alleen  willen  doen)  en  hoe   kunnen  ze  hier  mee  om  gaan?     (HUISWERK)OPDRACHT  3   Introduceer  de  opdracht:  Jouw  dagelijkse  leefstijl       Doel   Om  inzicht  te  krijgen  in  je  dagelijkse  leefstijl,  moet   je  dit  een  tijdje  bijhouden.  De  opdracht  wordt  ook   gebruikt  voor  de  volgende  les.   **  De  opdracht  staat  op  bladzijde  126  t/m  129.  **       !  Dit  is  belangrijk,  niet  vrijblijvend.  Geef  aan   wanneer  het  af  moet  zijn!  Verbind  desnoods  een   consequentie  aan  het  niet  bijhouden.     Geef  de  opdracht  mee  om  in  de  volgende  les  mee   aan  de  slag  te  gaan:  (minstens)  twee  dagen  lang   eten/drinken/bewegen  (sport)/  roken  registreren.   Bijvoorbeeld  een  schooldag  en  een  weekenddag.       Einde  van  de  les      

10  m  

5  m  

18  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.2  Verbeter  je  leefstijl   90  minuten    

  In  deze  les  gaan  de  leerlingen  hun  eigen  leefstijl  op  het  gebied  van  voeding,  beweging  en  roken   onder  de  loep  nemen.  Ze  kijken  waar  ze  kunnen  verbeteren,  stellen  prioriteiten  en  maken  een   kosten-­‐batenanalyse  en  een  plan  van  aanpak.     Leerdoelen   • De  leerling  heeft  inzicht  in  zijn  dagelijkse  gewoonten  en  de  kosten  en  baten  daarvan.   • De  leerling  heeft  een  plan  van  aanpak  om  een  haalbare,  concrete  verbetering  in  zijn/haar   eigen  leefstijl  aan  te  brengen.   • De  leerling  weet  hoe  hij  zichzelf  en  anderen  kan  motiveren.     Doorloop   De  les  begint  met  een  humoristische  instap  uit  Draadstaal  met  Jeroen  van  Koningsbrugge  en   Dennis  van  de  Ven  die  meer  gaan  bewegen.  Vervolgens  bespreekt  de  klas  de  bevindingen  van  de   Thuisopdracht  van  het  bijhouden  van  ’Jouw  dagelijkse  leefstijl’.  Wat  viel  op?  Wat  viel  mee  of   tegen?  Daarna  gaan  de  leerlingen  in  tweetallen  aan  de  slag  met  hun  notities.  Ze  vergelijken  hun   leefstijlaantekeningen/eigen  leefstijl  met  de  norm  en  kijken  waar  het  beter  kan  of  zou  moeten.   Vervolgens  maken  ze  een  concreet  plan  van  aanpak  en  schrijven  ze  een  peptalk  voor  elkaar.     Globale  tijdsindeling   25  minuten   Klassikale  instap  en  bespreking  thuisopdracht   30+  minuten   Zelfstandig  aan  de  slag  met  opdracht  4  t/m  7   10  minuten   Klassikale  afsluiting   (eventueel  twee  lesuren  van  maken  w.b.t.  de  opdrachten).       Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid  (docent),  internet  /  WiFi   Leerlingen:  Werkboek,  per  twee  leerlingen  is  internettoegang  nodig;  dit  kan  ook  via  eigen   telefoons.     Voorbereiding  en  organisatie   Neem  de  les  van  tevoren  door;     Opdrachten   Opdracht  4  –  Jouw  dagelijkse  leefstijl  (bladzijde  131  en  132)  –  tweetallen   Opdracht  5  –  Het  veranderen  van  jouw  leefstijl:  kosten  en  baten  (bladzijde  132,  133  en  134)  –   zelfstandig   Opdracht  6  –  Wat  wil  je  veranderen  en  hoe?  (bladzijde  135)  –  zelfstandig   Opdracht  7  –  Geef  een  peptalk  (bladzijde  136)  –  zelfstandig/tweetallen                        

19  

 

Lesplanning   -­‐-­‐  Lesuur  1   Nr   1.a  

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   Tijd   INSTAP  –  humoristisch  filmpje,  draadstaal  dikke   5  m   mannen,    ‘meer  bewegen’  uit  2007   https://www.youtube.com/watch?v=zbRQPTMubIc  

 

Hoe  houd  je  je  goede  voornemens  vol?   Laat  de  leerlingen  kort  reageren.    

1.b  

1.c  

1.d  

 

 

Korte  uitleg  over  voeding  en  beweging  en  hoe  je  op   gezond  gewicht  blijft.  De  balans  is  belangrijk!       Laat  het  filmpje  zien  (tot  3m51!):   https://www.youtube.com/watch?v=gh_TPweJgDc     Refereer  kort  naar  de  Thuisopdracht  (opdracht  3,   bladzijde  126):     De  leerlingen  hebben  gedurende  minimaal  2  dagen     hun  dagboek  bijgehouden  over  voeding,  bewegen,   alcohol  en  roken.  Hoe  was  het  om  dit  bij  te  houden?   Denk  je  dat  je  een  patroon  gaat  ontdekken?     Wat  zijn  de  voordelen  van  een  sportieve  leefstijl?   - je  gaat  er  beter  uitzien   - beter  humeur   - minder  kans  op  depressie  en  dips   - beter  bestand  tegen  tegenslagen   - het  vermindert  risico  op  allerlei  ziektes     zoals  hart-­‐en  vaatzieken  en  kanker   - je  slaapt  er  beter  van   - het  kan  je  sociale  leven  oppeppen   - je  hebt  meer  weerstand  tegen  virussen  en   andere  ziekmakers   - meer  stressbestendigheid     Laat  de  leerlingen  bedenken  waarom  veel   werkgevers  willen  investeren  in  beweging,   bijvoorbeeld  bedrijfsfitness.     Sporten  is  harder  nodig  dan  ooit,  Veel  werk  is  niet   meer  fysiek.  We  zitten  te  veel  en  bewegen  te  weinig.   Steeds  meer  bedrijven  zijn  dan  ook  bezig  een   gezonde  leefstijl  van  werknemers  aan  te  moedigen.   Bijvoorbeeld  door  gezonde  producten  in  de  kantine     en  bedrijfsfitness.     Vraag  de  leerlingen  wat  hiervan  de  voordelen   kunnen  zijn.   Voorbeelden  van  goede  antwoorden.   -­‐ Fittere  en  actieve  werknemers   -­‐ Meer  productiviteit   -­‐ Gemotiveerde  werknemers  

5  m  

5  m  

10  m  

20  

 

-­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐

1.e  

1.f  

Leerdoelen    

 

 

  Welke  ideeën  kun  je  bedenken  om  in  je  dagelijkse   leven  iets  meer  te  bewegen?   - vaker  lopend  naar  school  of  werk   - vaker  op  de  fiets   - bus-­‐  of  tramhalte  eerder  uitstappen   - de  trap  in  plaats  van  de  lift   - huishoudelijke  klussen   - lopend  boodschappen  doen   - loop  naar  het  station  ipv  met  de  bus   - laat  de  hond  uit  (voor  iemand  anders)   - stretch  je  spieren  terwijl  je  op  de  bank  tv   kijkt   - thuis  buikspieroefeningen  doen   - Etc       Als  jij  1  ding  zou  kiezen:  wat  is  dan  makkelijk   haalbaar?  Wat  past  bij  je?     Leerdoelen  van  deze  les.     **  Laat  leerlingen  de  theorie  op  bladzijde  130  lezen.   **  

 

2.a  

 

Minder  stress   Betere  werksfeer   Betere  samenwerking   Minder  ziekteverzuim   Besparing  op  de  kosten   Je  bent  extra  aantrekkelijk  als  werkgever   Goed  imago  voor  bedrijf  

Leerlingen  gaan  zelfstandig  aan  de  slag  met  de   opdrachten  (4  t/m  7).       Leg  uit:   Jullie  hebben  een  aantal  dagen  bijgehouden  wat  je   eet,  drinkt,  rookt  en  beweegt.   Met  die  aantekeningen  gaan  jullie  nu  een  opdracht   maken.       !  Indien  u  de  leerlingen  de  opdracht  in  de  les   laat  maken,  is  een  tweede  lesuur  nodig.  De   opdracht  kan  ook  als  huiswerk  worden   meegegeven.     ZELFSTANDIG  WERKEN       De  leerlingen  gaan  in  tweetallen  aan  de  slag;  ze   kunnen  overleggen  of  dingen  uitwisselen  maar   vullen  zelfstandig  de  opdrachten  in.       De  opdracht  bestaat  uit  4  delen:    

5  m  

5  m  

5  m  

40  m  

21  

 

a) Opdracht  4:  Ze  analyseren  hun  eigen   patroon  met  de  normen  die  hiervoor   bestaan  en  overige  informatie.   b) Opdracht  5:  Ze  maken  een  kosten/baten   analyse  van  hun  huidige  gedrag  en   eventuele  gedragsverandering   c) Opdracht  6:  De  leerlingen  bedenken  wat   ze  zouden  willen  veranderen  en  maken  dat   zo  concreet  en  uitvoerbaar  mogelijk.   d) Opdracht  7:  Tot  slot  wisselen  de  leerlingen   hun  plannen  in  tweetallen  uit  en  schrijven   ze  een  peptalk  voor  elkaar.     3.a  

 

3.b  

 

 

 

  KLASSIKALE  AFSLUITING   Heb  je  meer  inzicht  gekregen?   Welke  plannen  en  voornemens  zijn  er  geboren?   Ga  ervoor!  Werk  samen,  stimuleer  elkaar!     Einde  van  de  les    

5  m  

5  m  

 

22  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.3  Ik  en  de  liefde   90  minuten    

  In  deze  les  denken  de  leerlingen  na  over  liefde,  relaties  en  seks.  Ze  leren  hun  grenzen  bepalen  en   bewaken.     Leerdoelen   • De  leerling  begrijpt  dat  vooral  zijn/haar  eigen  grenzen  ertoe  doen.   • De  leerling  kent  een  aantal  vuistregels  voor  positief  seksueel  gedrag.   • De  leerling  weet  hoe  hij/zij  zijn/haar  grenzen  kan  beschermen.     Doorloop   De  les  begint  met  en  instapfilmpje,  ‘first  kiss’.  Dit  richt  de  aandacht  op  het  onderwerp  van   vandaag:  liefde,  seks  en  relaties.  Na  een  kort  klassengesprek  en  uitleg  van  de  opdracht,  gaan  de   leerlingen  in  groepen  discussiëren  over  wat  wel  en  niet  oké  is  op  het  gebied  van  seks  en  relaties.   Daarna  ervaren  ze  in  een  rollenspel  wat  grenzen  zijn,  wanneer  grenzen  worden  overschreden  en   hoe  ze  daar  assertief  op  kunnen  reageren.       Globale  tijdsindeling   10  minuten   Klassikale  introductie  en  uitleg   20  minuten   Zelfstandig/in  groepen  aan  de  slag   30  minuten   Klassikale  nabespreking  en  rollenspel  assertiviteit   5  minuten   Klassikale  afsluiting     Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid  (docent),  internet  /  WiFi   Leerlingen:  Werkboek     Stellingen  met  Mentimeter.com   In  de  les  worden  de  leerlingen  geconfronteerd  met  stellingen  waarop  zij  hun  mening  kunnen   geven.  De  stellingen  vormen  ook  de  basis  voor  een  klassikaal  gesprek  dat  u  met  de  leerlingen   aangaat.  Peil  de  onderlinge  verschillen  en  laat  de  leerlingen  argumenteren.      

U  kunt  de  leerling  laten  stemmen  met  hun  smartphone  of  tablet  op  een  simpele  en   laagdrempelige  manier  via  www.mentimeter.com.  Het  is  een  stemsysteem  dat  via  internet   werkt.  Wij  hebben  de  stellingen  al  voor  u  klaar  gezet!  Log  in  met  het  account:   [email protected]  en  het  wachtwoord:  docent2015.  U  ziet  daar  de  stellingen   klaar  staan.  Klik  op  een  stelling,  en  daarna  op  ‘Start  presenting’.  Mocht  er  nog  een  uitslag  staan   van  een  collega,  dan  kunt  u  op  ‘Reset’  klikken,  onderaan  de  bladzijde.    

Indien  er  geen  digibord  aanwezig  is,  kunt  u  de  leerlingen  schriftelijk  hun  stem  laten  uitbrengen   en  via  andere  werkvormen  hun  mening  laten  geven.     Voorbereiding  en  organisatie   • Neem  de  les  van  tevoren  door;   • Bedenk  hoe  het  rollenspel  eruit  moet  gaan  zien,  kies  eventueel  uit  de  aangeboden   situaties  de  meest  aansprekende  (let  daarbij  op  de  tijd);   • Print  de  rollenspel  kaartjes  uit  (bladzijde  28  t/m  32).     Opdrachten   Opdracht  8  –  Wat  vind  jij  oké?  (bladzijde  137  en  138)  –  twee-­‐  of  drietallen  

 

23  

 

Opdracht  9  –  Waar  liggen  jouw  grenzen?  (bladzijde  139)  –  zelfstandig   Opdracht  10  –  Rollenspel  (bladzijde  140  en  141)  -­‐  groepsopdracht       Lesplanning   4.  3  Ik  en  de  liefde  –  klassikaal,  circa  20  minuten     Nr   1.a  

1.b  

1.c  

1.d  

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   Tijd   INSTAP  KLASSIKAAL   5  m   Laat  het  korte  filmpje  zien:   First  kiss     https://www.youtube.com/watch?v=IpbDHxCV29A     Vraag  de  leerlingen:   • Zou  je  dit  kunnen?   • Zou  je  je  fijn/ongemakkelijk/ellendig/…   voelen?      

Voer  met  de  klas  een  kort  gesprek  om  in  het   onderwerp  te  komen:       Wat  is  liefde?     Wat  is  verliefdheid?     Wat  voor  soorten  liefde  zijn  er?     (Bijv.  liefde  tussen  partners,  liefde  tussen  ouders  en   kinderen,  liefde  voor  bepaalde  artiest  of  muziek,   liefde  voor  je  werk?)       Waar  gaat  het  over?   In  deze  les  gaat  het  over  liefde,  relaties  en  seks  en   jouw  normen  en  waarden.     Je  lichaam  is  van  jou.  Wat  vind  jij  prettig  en  wat   niet?  De  één  vindt  een  knuffel  van  een  vreemde  op   straat  verschrikkelijk,  de  ander  geeft  zich  er  meteen   aan  over.  De  één  vindt  een  one-­‐night-­‐stand  prima,   de  ander  wil  seks  alleen  binnen  een  vaste  relatie  of   na  een  huwelijk.  Er  is  geen  goed  of  fout,  het  gaat   erom  wat  jij  er  zelf  van  vindt  en  wat  binnen  je  eigen     grenzen  is..       Het  gaat  over:   -­‐ Ontdekken  van  eigen  grenzen  en  wensen   -­‐ Achterhalen  wensen  en  grenzen  van  een   ander   -­‐ Communiceren  over  wensen  en  grenzen     De  leerdoelen  van  de  les.     **  Laat  leerlingen  de  theorie  op  bladzijde  137  lezen.   **  

5  m  

5  m  

5  m  

 

 

24  

 

1.e  

Uitleg  opdracht     Leg  de  3  opdrachten  uit.   Opdracht  8,  in  groepen   De  leerlingen  gaan  in  groepen  van  2-­‐3  praten  over   fictieve  situaties  in  het  werkboek.  Wat  vinden  ze   oké  en  wat  niet?       Er  is  gekozen  voor  fictieve  situaties  zodat  het  wel   herkenbaar  is,  maar  toch  veilig  omdat  het  niet  over   henzelf  gaat.     Opdracht  9,  zelfstandig   De  leerlingen  gaan  onderzoeken  waar  hun  grenzen   liggen  en  in  hoeverre  die  te  maken  hebben  met  de   grenzen  die  ze  vanuit  hun  omgeving  meekrijgen.    

5  m  

-­‐-­‐    einde  klassikaal  deel       Zelfstandig  werken,  circa  20  minuten      

  Werkboek:  Opdracht  8  (bladzijde   137/138)  en  Opdracht  9  (139)    

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   De  leerlingen  gaan  aan  de  slag  met  de  opdrachten.    

Tijd   20  m  

-­‐-­‐    einde  zelfstandig  werken     Lesplanning   4.  3  Ik  en  de  liefde  –  klassikaal,  circa  30  minuten     Nr   2.a  

 

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   Tijd   Er  wordt  een  korte  peiling  in  de  klas  gedaan  met   5  m   behulp  van  mentimeter.       Mentimeter.com  |  Vitaal  burgerschap  –4.3    -­‐  vraag  1   en  2     Laat  leerlingen  reageren  op  de  stelling:     “Tongzoenen  met  een  ander  is  geen  vreemdgaan”     Waar  ligt  voor  jou  de  grens?  Jouw  grens  is  niet  per   se  ook  altijd  de  grens  voor  een  ander.       Refereer  naar  de  TIP  die  op  bladzijde  140  van  het   werkbeok:     Ken  je  grenzen.     Check  voor  je  zelf  waar  jouw  grenzen  liggen  op  fysiek,   mentaal,  emotioneel  en  spiritueel  vlak.  Als  je  je  eigen   grenzen  kent  dan  kan  je  die  bewaken  en  je  hebt  meer   respect  voor  andermans  grenzen.    

25  

 

2.b  

2.c  

 

Mentimeter.com  |  Vitaal  burgerschap  –4.3    -­‐  vraag  1   en  2     Laat  leerlingen  reageren  op  de  stelling:       “Geen  zin  in  seks?  Dan  moet  je  maar  zin  maken”   Je  hebt  recht  op  jouw  grens,  welke  deze  dan  is.     De  stelling  is  wellicht  meer  aan  de  orde  bij  mensen   die  al  lang  bij  elkaar  zijn  en  minder  op  nieuwe     relaties.  Het  gaat  erom:  denk  aan  de  6  vuistregels,   vermijd  dwang  of  druk.  Wat  kun  je  doen?  Refereer   naar  de  TIPS  op  bladzijde  140  in  het  werkboek..     Wees  direct.     Als  iemand  over  jouw  grens  gaat  wijs  dat   dan  direct  en  duidelijk  af.  Anders  is  het  al  te   laat.  Daarna  kan  je  erover  praten.  Met  de   een  is  dit  makkelijker  als  met  de  ander  maar   uiteindelijk  heb  jij  gewonnen  en  ben  je  niet   over  je  eigen  grens  gegaan.     Wees  niet  bang.     Je  kunt  bang  zijn  om  de  reactie  van  de  ander   op  jouw  afwijzing.  Maar  let  op  grenzen   stellen  is  de  basis  voor  een  gezonde  relatie,   het  is  ook  een  teken  van  zelfrespect.     Mentimeter.com  |  Vitaal  burgerschap  –4.3    -­‐  vraag  3     Laat  leerlingen  reageren  op  de  stelling:       “Nee  zeggen,  dat  doe  je  niet  als  je  elkaar  net  kent”    Idem  informatie  die  bij  2.c  staat.  Pak  de  andere  tips   van  bladzijde  140  erbij.         ZORG  voor  jezelf.     Dit  is  het  belangrijkste  jouw  gevoelens  zijn   belangrijk  deze  doen  ertoe  en  dat  is  wat  je   ongelukkig  of  gelukkig  maakt.     Ondersteuning   Wanneer  je  moeite  hebt  met  grenzen  stellen   zoek  dan  ondersteuning.  Er  zijn  mensen   gespecialiseerd  in  het  coachen  van  mensen   op  dit  op  punt.  Uiteindelijk  gaat  het  erom   dat  je  ook  doet  wat  je  zegt!    

5  m  

5  m  

26  

 

2.d  

2.e  

2.f  

 

Bespreek  de  vuistregels  van  bladzijde  137:   5  m     1. Wederzijdse  toestemming:  Wil  je  het   allebei?  Zegt  de  ander  ja  of  nee?  Of  zijn  er   twijfels?     2. Vrijwilligheid:  Is  er  druk  of  dwang?     3. Gelijkwaardigheid:  Heeft  de  ander  veel   meer  te  zeggen?  Zijn  jullie  aan  elkaar   gewaagd?     4. Leeftijd:  Past  wat  je  doet  bij  de  leeftijd  van   jou  en  je  vriend/vriendin?     5. Omgeving:  Vindt  het  bijvoorbeeld  plaats  op   een  juiste  plek?     6. Zelfrespect:  Zorg  je  ervoor  dat  je  jezelf  of     een  ander  niet  schaadt?       Deze  vuistregels  zijn  handig,  ze  kunnen  je  helpen   om  te  begrijpen  waarom  je  je  niet  prettig  voelt  bij   een  bepaalde  situatie,  dat  dat  waarschijnlijk  niet   aan  jou  ligt  maar  dat  de  situatie  gewoon  niet  echt   oké  is.  Het  gaat  erom  dat  je  vooral  je  eigen  grenzen   leert  kennen  en  ze  duidelijk  kunt  maken  naar   anderen.   è Bespreek  evt.  een  voorbeeld  uit  opdracht  8     **  Leerlingen  lezen  de  theorie  op  bladzijde  140.  **     Hoe  bewaak  je  je  grenzen?     5  m     Leg  uit:   Dat  heeft  alles  te  maken  met  assertiviteit:  voor   jezelf  opkomen.       Om  je  grenzen  te  bewaken  zijn  3  dingen  van  belang:   1. Je  weet  waar  je  grens  ligt.   2. Je  herkent  wanneer  jouw  grens  wordt  over   schreden.   3. Je  maakt  duidelijk  dat  jouw  grens  is  bereikt.   Krachtige  manieren  daarvoor  zijn:   a. De  ik-­‐boodschap  (niet:  jij  bent  een   …  ,  maar:  ik  vind  het  niet  prettig   dat…)     b. Herhalen,  herhalen,  herhalen  van   je  grens  (niet  argumenteren/in   discussie  gaan).     Uitleg  rollenspel  (opdracht  10)   5  m     Leg  uit:  oefenen  met  situaties  in  een  rollenspel.     Kies  maar  max.  3  situaties  en  houd  de  tijd  in  de   gaten!     Aantal  leerlingen  spelen  het  rollenspel  (voor  in  de   klas).   De  rest  van  de  klas  noteert  in  het  werkboek:     -­‐ wanneer  het  grens-­‐moment  is  bereikt   -­‐ of  en  hoe  de  grens  duidelijk  wordt  gemaakt  

27  

 

(op  een  assertieve  manier,  of  met  een   smoes?)  

-­‐-­‐    einde  digiborddeel       Rollenspel      

   

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   Rollenspel  spelen   Maak  een  keuze  uit  een  van  de  volgende  situaties:    

Tijd   10  m  

 

Rollenspel  -­‐  Hoe  bewaak  je  grenzen?    

Situatie  1   Nodig:  2  leerlingen       Situatieschets   Een  stel  is  langere  tijd  samen.  De  ene  partner  wil  per  se  altijd  in  de  telefoon  van  de  ander  kunnen   kijken.  De  ander  wil  dat  niet  en  vindt  dat  hij/zij  recht  heeft  op  privacy.  Partner  1  blijft  zeuren  en   aandringen  en  vindt  dat  je  elkaar  alles  moet  vertellen.  Komt  met  allerlei  argumenten.  Voor   partner  2  ligt  er  echter  een  duidelijke  grens.     Knipkaartjes  voor  de  rollenspelers     Persoon  1   Persoon  2       Jullie  hebben  3  jaar  een  fijne  relatie.   Jullie  hebben  3  jaar  een  fijne  relatie.       “Ik  wil  gewoon  altijd  in  telefoon  kunnen   “Ik  heb  recht  op  privacy.  Vertrouw  je  me  niet?”   kijken.  Je  hebt  toch  niets  te  verbergen?”         Probeer  je  standpunt  duidelijk  te  maken.   Bewaak  je  grens:   Bedenk  argumenten.   • Ik  boodschap:  Ik  vind…   Dring  aan.   • Herhaal  dit!     Wees  niet  bang  voor  de  reactie.  Zelfrespect.   Jouw  standpunt  is  belangrijk  dus  houd  vol.   Wie  kan  jou  misschien  helpen?       Didactische  aanwijzingen  voor  de  docent   Wie  herkent  dit?  Waar  gaat  deze  situatie  eigenlijk  over?     (vertrouwen)     Wat  kun  je  met  elkaar  afspreken?     (je  mag  een  keer  de  telefoon  checken  samen  /  gesprek  waar  komt  de  onzekerheid  vandaan?)    

     

 

28  

 

Rollenspel  -­‐  Hoe  bewaak  je  grenzen?     Situatie  2   Nodig:  2  leerlingen     Situatieschets   Jongen  ontmoet  meisje  op  vakantie.  Ze  hebben  een  paar  dagen  met  elkaar  opgetrokken,  gezoend   en  geknuffeld.  Morgen  gaat  de  jongen  naar  huis.  Hij  wil  heel  graag  met  het  meisje  vrijen.  Zij  wil   dat  niet.  Maar  het  is  de  laatste  kans!  Jongen  blijft  aandringen.  Eerst  aardig.  Gaat  dan  zeggen  dat   hij  haar  maar  een  preutse  muts  vindt.     Knipkaartjes  voor  de  rollenspelers     Persoon  1   Persoon  2       Je  ontmoet  een  leuk  meisje  op  vakantie.  Jullie   Je  ontmoet  een  leuke  jongen  op  vakantie.  Jullie   zijn  verliefd,  hebben  gezoend.  Morgen  ga  je   zijn  verliefd,  hebben  gezoend.  Morgen  gaat  hij   naar  huis.     naar  huis.       “Ik  moet  en  zal  met  haar  vrijen!  Het  is  onze   “Ik  vind  hem  superleuk,  maar  ik  wil  (nog)  niet   laatste  kans!”   met  hem  vrijen.”           Probeer  je  standpunt  duidelijk  te  maken.   Bewaak  je  grens:   Bedenk  argumenten.   • Ik-­‐boodschap:  Ik  vind…   Dring  aan.   • Herhaal  dit!   Doe  lullig  (iets  als:  wat  ben  jij  een  preutse  trut,     yolo  etc.)   Wees  niet  bang  voor  de  reactie.  Zelfrespect.     Jouw  standpunt  is  belangrijk  dus  houd  vol.   Wie  kan  jou  misschien  helpen?       Didactische  aanwijzingen  voor  de  docent   Wie  herkent  dit?  Waar  gaat  deze  situatie  eigenlijk  over?     (seks  is  alleen  leuk/oké  als  je  het  allebei  wilt)     Wat  kun  je  met  elkaar  afspreken?     (dat  niemand  iets  tegen  zijn/haar  zin  hoeft  te  doen,  dat  je  altijd  respectvol  moet  blijven)        

 

29  

 

Rollenspel  -­‐  Hoe  bewaak  je  grenzen?     Situatie  3   Nodig:  2  leerlingen     Situatieschets   Twee  ‘beste  vriendinnen’  van  16,  waarvan  er  één  enorm  in  de  watten  gelegd  wordt  door  haar   nieuwe  vriendje.  Hij  aanbidt  haar,  haalt  haar  met  zijn  auto  op  uit  school,  wil  elke  dag  afspreken,   koopt  kadootjes,  sieraden  en  kleding  voor  haar  en  betaalt  alles  als  ze  uitgaan.  Ze  is  superverliefd   op  hem  en  vindt  hem  de  prins  op  het  witte  paard.  Haar  vriendin  zien  haar  steeds  minder,  steeds   vaker  zegt  ze  afspraken  af  om  bij  haar  vriendje  te  zijn.     Knipkaartjes  voor  de  rollenspelers     Persoon  1   Persoon  2       Je  bent  een  meisje  van  16.  Je  bent   Je  bent  een  meisje  van  16.  Je  beste  vriendin   superverliefd  op  je  nieuwe  vriend  die  alles   heeft  opeens  superkleffe  verkering.  Je  vraagt   voor  je  wil  doen  en  kopen  en  gaat  ervan  uit  dat   je  af  of  die  relatie  wel  oké  is,  of  haar  vriend   dit  de  man  van  je  leven  is.  Je  beste  vriendin  zie   jouw  vriendin  niet  te  veel  claimt  en  of  hij   je  steeds  minder.   misschien  ook  ander  bedoelingen  heeft.  Je     baalt  dat  je  opeens  op  de  tweede  plek  staat.   “Hij  is  echt  te  goed  om  waar  te  zijn.  Voor  hem     doe  ik  alles!”   “Ik  vertrouw  je  vriend  niet  helemaal.  En  ik  wil     niet  dat  je  onze  afspraken  afzegt.  Straks  heb  je   Je  bent  superverliefd  en  niet  meer  echt   alleen  hem  nog.”   kritisch.  Je  zit  op  een  roze  wolk.     Je  wilt  natuurlijk  je  beste  vriendin  ook  niet   Maak  op  een  vriendelijke  manier  duidelijk  dat   kwijt.  Maar  ze  is  nu  even  wat  minder   je  je  zorgen  maakt.   belangrijk.     Probeer  afspraken  te  maken  die  een  goede     middenweg  zijn.       Didactische  aanwijzingen  voor  de  docent   Wie  herkent  dit?  Waar  gaat  deze  situatie  eigenlijk  over?     (loyaliteit,  zorgen  maken)     Wat  kun  je  met  afspreken?     (Jullie  kunnen  altijd  bij  elkaar  terecht,  ook  als  de  relatie  misgaat.  Afspraken  alleen  in   noodgevallen  afzeggen)    

 

30  

 

Rollenspel  -­‐  Hoe  bewaak  je  grenzen?     Situatie  4   Nodig:  3  leerlingen     Situatieschets   Twee  meiden  zitten  te  chatten  met  een  jongen  achter  de  webcam.  De  jongen  vraagt  hen  om  zich   uit  te  kleden.  Meisje  1  vindt  dit  grappig  en  spannend,  meisje  2  ziet  het  niet  echt  zitten.  Meisje  1   begint  haar  onder  druk  te  zetten,  ze  is  flauw,  kinderachtig,  preuts  etc.  De  jongen  aan  de  andere   kant  van  de  camera  doet  ook  mee.  Hoe  gaat  meisje  2  zich  hieruit  redden?     Knipkaartjes  voor  de  rollenspelers     Persoon  1   Persoon  2       Je  zit  samen  met  je  beste  vriendin  achter  de   Je  zit  samen  met  je  beste  vriendin  achter  de   computer  bij  jullie  thuis,  te  chatten  met  een   computer  bij  jullie  thuis,  te  chatten  met  een   jongen.  Jullie  vinden  hem  erg  leuk  en  sexy.  Hij   jongen.  Jullie  vinden  hem  echt  heel  leuk  en   vraagt  jullie  om  je  uit  te  kleden.   sexy.  Hij  vraagt  jullie  om  je  uit  te  kleden.       “Haha  lollig,  ja  joh,  leuk,  spannend.”   “Wtf?  Dat  ga  ik  dus  echt  niet  doen.”       Probeer  je  vriendin  te  overtuigen.   Bewaak  je  grens:   Bedenk  argumenten.   • Ik  boodschap:  Ik  vind…   Dring  aan.   • Herhaal  dit!     Wees  niet  bang  voor  de  reactie.  Zelfrespect.   Jouw  standpunt  is  belangrijk  dus  houd  vol.   Wie  kan  jou  misschien  helpen?       Didactische  aanwijzingen  voor  de  docent   Wie  herkent  dit?  Waar  gaat  deze  situatie  eigenlijk  over?     (vertrouwen,  grenzen,  dingen  tegen  je  wil  doen)     Wat  kun  je  met  elkaar  afspreken?     (op  elkaar  passen,  dat  je  geen  dingen  doen  die  onomkeerbaar  zijn,  online  of  in  het   uitgaansleven)        

 

31  

 

Rollenspel  -­‐  Hoe  bewaak  je  grenzen?     Situatie  5   Nodig:  2  leerlingen     Situatieschets   Meisje  heeft  vriend  (ze  hebben  geen  relatie)  uitgenodigd  om  een  film  te  komen  kijken  bij  haar   thuis.  Ouders  zijn  er  niet,  ze  zitten  gezellig  samen  op  de  bank.  Omdat  ze  hem  wel  leuk  vindt,  wil   ze  zoenen.  Jongen  wil  niet.  Ze  doet  zielig  en  afgewezen.  Hoe  maakt  hij  zijn  grens  duidelijk?     Knipkaartjes  voor  de  rollenspelers     Persoon  1   Persoon  2       Je  bent  een  meisje  en  hebt  een  klasgenoot   Een  klasgenoot  heeft  je  uitgenodigd  om  thuis   (jongen)  uitgenodigd  om  thuis  film  te  kijken.   film  te  kijken.  Als  je  daar  een  tijdje  bent,  blijkt   Je  wilt  eigenlijk  meer,  dat  heeft  hij  vast  wel   dat  ze  wil  zoenen.   begrepen…toch?       “Ik  vind  je  wel  leuk,  maar  ben  niet  tot  je   “Ik  vind  je  leuk.  Zullen  we  zoenen?”   aangetrokken.”       Probeer  te  overtuigen.     Bedenk  argumenten.   Bewaak  je  grens:   Dring  aan.   • Ik  boodschap:  Ik  vind…     • Herhaal  dit!   Wees  niet  bang  voor  de  reactie.  Zelfrespect.   Jouw  standpunt  is  belangrijk  dus  houd  vol.   Wie  kan  jou  misschien  helpen?       Didactische  aanwijzingen  voor  de  docent   Wie  herkent  dit?  Waar  gaat  deze  situatie  eigenlijk  over?     (wensen  en  grenzen  aangeven)     Wat  kun  je  met  elkaar  afspreken?     (vrienden  blijven  bijvoorbeeld,  niks  tegen  je  zin  doen)                  

 

32  

 

-­‐-­‐    einde  rollenspel       Lesplanning   4.  3  Afsluiting  klassikaal     Nr   3.a  

Screen  

 

3.b  

 

 

 

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   KLASSIKALE  AFSLUITING   In  de  puberteit  ben  je  nog  aan  het  onderzoeken  wat   je  grenzen  zijn.  Het  kan  dus  voorkomen  dat  je  pas   later  beseft  waar  voor  jou  de  grens  ligt.  Leer  ervan.   Zorg  voor  jezelf  en  zoek  eventueel  ondersteuning.     **  Laat  leerlingen  reflecteren  op  deze  les,  bladzijde   142.  **  

Tijd   5  m  

Einde  van  de  les    

 

 

33  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen   90  minuten    

  In  deze  les  leren  de  leerlingen  wat  verslavingen  zijn  en  in  hoeverre  ze  zelf  in  de  gevarenzone   zitten.  Als  dat  zo  is:  wat  kun  je  doen?     Leerdoelen   • De  leerling  kent  de  valkuil  van  verslaving  en  snapt  waarom  het  patroon  lastig  te   doorbreken  is.   • De  leerling  bouwt  kennis  op  over  de  verschillende  verslavingen.   • De  leerling  wordt  zich  bewust  van  mogelijk  problematische  afhankelijkheid  bij  zichzelf   of  in  zijn/haar  omgeving  en  weet  waar  hulp  te  vinden  is.     Doorloop   De  les  begint  met  een  interview  met  Wim  Kieft  over  zijn  verslaving.  De  leerlingen  zien  dat  ook   succesvolle  mensen  hieraan  ten  onder  kunnen  gaan  en  hoe  destructief  het  kan  zijn.  Vervolgens   krijgen  zij  klassikaal  uitleg  over  verslaving.  Het  middenstuk  van  de  les  vindt  plaats  in  de   Workspace  waar  de  leerlingen  zelf  hun  kennis  en  gedrag  testen.  Bij  het  napraten  is  het  van   belang  ook  aan  te  geven  waar  de  leerling  op  school  terecht  kan,  mocht  er  een   verslavingsprobleem  zijn  bij  hem/haar  of  in  zijn/haar  omgeving.     Globale  tijdsindeling   35  minuten   Klassikale  instap,  uitleg  en  quiz  in  Kahoot   10  minuten   Zelfstandig  aan  de  slag  in  de  Workspace   10  minuten   Klassikale  nabespreking  en  afsluiting     Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid  (docent),  internet  /  WiFi   Leerlingen:    de  leerlingen  hebben  hun  smartphone  nodig  om  met  een  online  quiz  mee  te  doen   (Kahoot.it),  een  computer  voor  elke  leerling,  werkboek     Quiz  met  Kahoot.it   Wij  hebben  de  quiz  voor  u  klaar  gezet!  https://play.kahoot.it/#/k/df8f29d9-­‐8037-­‐4234-­‐88cd-­‐ 7fb59b9b2972  (de  link  staat  ook  in  de  Workspace).      

Klik  op  ‘play’.        

 

 

  Klik  op  ‘Start  now’.  In  het  plaatje  ernaast  wordt   kort  zichtbaar  hoe  de  quiz  werkt.      

34  

 

  Wat  u  als  docent  ziet:  

  Wat  de  leerlingen  zien  op  hun  smartphone:  

    Elke  keer  als  de  quiz  wordt  opgestart  wordt  er   automatisch  een  nieuwe  ‘game-­‐pin’  aangemaakt.      

        De  leerlingen  loggen  in  met  deze  game-­‐pin  op   kahoot.it.  Ze  gebruiken  een  ‘Nickname’  om  in  te   loggen  (bv  hun  voornaam).  

Voorbereiding  en  organisatie   • Neem  de  les  van  tevoren  door;  bekijk  het  interview  van  Wim  Kieft;   • Zoek  uit  waar  op  school  hulp  beschikbaar  is  op  het  gebied  van  verslavingen.     Opdrachten   Opdracht  11  –  Stellingen  (bladzijde  144)  -­‐  zelfstandig        

 

35  

 

  Lesplanning   4.  4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen–  klassikaal     Nr   1.a  

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   KLASSIKAAL  INSTAP       Deel  van  gesprek  uit  DWDD  met  Wim  Kieft:  ex-­‐ topvoetballer,  Ajax,  international,  meidenidool.   Miljoenen  verdiend  met  voetbal,  20  jaar  verslaafd   geweest,  nu  clean  en  in  de  schuldsanering.     https://www.youtube.com/watch?v=uBLEdrFAcRI   (Origineel  duurt  vrij  lang  -­‐  bekijk  tot  maximaal   4.30m)  NB.  Dit  is  een  flashfilmpje  dus  niet  te  bekijken   op  een  iPad.  

Tijd   10  m  

 

1.b  

 

Bespreek  kort  na.     Veel  bekende/succesvolle  mensen  komen  in  de     problemen  met  verslavingen.  Whitney  Houston   (drank,  drugs),  Charlie  Sheen,  Amy  Winehouse,   Herman  Brood,  Kurt  Cobain  etc.  Zonde  dat   talentvolle  en  succesvolle  mensen  hieraan  ten   onder  gaan.     De  leerdoelen  van  de  les.     **  Laat  leerlingen  de  theorie  op  bladzijde  143  lezen   en  de  vragen  beantwoorden.  **     Hoe  kan  het  dat  mensen  verslaafd  raken?   Dit  kan  heel  geleidelijk  gaan.  Het  wordt  een   gewoonte,  wordt  onderdeel  van  leefstijl.  Het  heeft   vaak  een  andere  oorzaak  dan  alleen  ‘het  lekker   vinden’.       Factoren  die  een  rol  spelen  bij  verslaving:   • Erfelijke  kwetsbaarheid.     Sommige  mensen  zijn  genetisch  gezien   gevoeliger  voor  verslaving  dan  anderen.     • Het  voorbeeld  dat  je  hebt  gehad.     Van  je  ouders  /  familie  /  vrienden  /  milieu  /   omgeving.   • Psychische  problemen.     Psychisch  stabiliteit.  Sommige  mensen   kunnen  hun  emoties  niet  'handelen'  en   grijpen  naar  middelen.   • Psychosociale  problemen.     Een  moeizame  relatie  met  je  ouders,   vrienden  of  partner,  schulden,   gezondheidsproblemen  of  problemen  op   school  of  werk  kunnen  je  gevoeliger  maken   voor  een  verslaving.     !Wanneer  ben  je  dan  verslaafd?  Waar  ligt  de  grens?   Als  je  ergens  niet  meer  zonder  kunt,  wel  van  af  wilt  

10  m  

36  

 

1.c  

1.d  

 

blijven  maar  het  niet  kan.  Het  wordt  dus  een   probleem,  voor  jezelf,  voor  je  omgeving,  voor  de   maatschappij.     Laat  leerlingen  reageren  op  de  volgende  stelling   (opdracht  11,  bladzijde  144):     Stelling  1:  “Verslaafd  raken,  dat  gebeurt  mij  niet.”     Waarom  denk  je  dat  dat  jou  niet  gebeurt?   Dit  is  meestal  geen  bewust  proces,  maar  een   geleidelijk  proces.  Je  lichaam/geest  heeft  steeds  iets   meer  nodig,  maar  kan  ook  steeds  meer  aan.  Ben  je   gelukkig?  Stressvrij?  Gezond?  Ben  jij  zeker  /   weerbaar  genoeg?  Is  je  situatie  en  leefomgeving   steady?  Ben  je  in  balans?  Dit  zijn  allemaal  factoren   die  ermee  te  maken  hebben  dat  je  niet  snel   verslaafd  kan  worden.       Stelling  2:  “Een  beetje  experimenteren  moet  kunnen.”   Waarom  wel?  Waarom  niet?     Praat  met  de  klas  over  een  aantal  vragen:     • Waarom  gebruik  je  middelen  als  drank,   drugs?   (bijvoorbeeld:  je  beter  voelen,  ontspannen,   geestverruimend)     • Wat  is  er  verslavend  aan  gamen?   (Elke  keer  dat  je  bv  scoort  of  level  verder   komt,  komt  er  een  stofje  in  de  hersens  vrij   dat  een  soort  ‘happy’  kick  geeft)   • Wat  is  er  verslavend  aan  mobiele   telefoons?   (Geen  contact  hebben,  niets  willen  missen)     • Wanneer  ben  je  verslaafd?   (als  je  niet  meer  zonder  kunt,  wel  van  af   wilt  blijven  maar  het  niet  kan)   • Is  verslaving  een  ziekte?   (zo  wordt  het  wel  behandeld,  bepaalde   genen  maken  de  een  ook  meer   verslavingsgevoelig  dan  de  ander)   • Wie  heeft  er  wel  eens  mee  te  maken  gehad,   zelf  of  in  omgeving?   (stel  deze  vraag  als  de  sfeer  veilig  genoeg   is)    

10  m  

10  m  

37  

 

1.e  

"Verslaafd  zijn  betekent  dat  je  afhankelijk  bent  van   een  middel  (alcohol,  drugs  of  medicatie)  of  van   bepaald  gedrag  (gokken,  gamen,  eten,  seks,  kopen   van  spullen)  om  je  goed  te  voelen.  Het  betekent  dat   je  de  controle  kwijt  bent  over  dit  gedrag  of  over  de   inname  van  het  middel.  Het  lukt  niet  meer  om   ermee  stoppen  ook  al  merk  je  dat  doorgaan,   problemen  oplevert.”  

10  m  

Waarom  is  een  verslaving  nou  zo  lastig  te   doorbreken?   Dat  komt  omdat  het  een  vicieuze  cirkel  is:  je  voelt  je   rot  of  hebt  problemen  >  je  gaat  iets  doen/gebruiken   om    je  beter  te  voelen  (korte  kick)  of  problemen  te     ontvluchten  >  daarna  voel  je  je  schuldig  en/of  zijn  je   problemen  niet  opgelost  of  zelfs  groter  geworden  >   je  grijpt  weer  naar  je  verslaving  >  voelt  je  weer  even   goed,  maar…  etc   Er  zit  ook  veel  ‘zelfbedrog’  bij:  Nog  één  keertje,  ik   kan  er  zo  mee  stoppen  als  ik  wil,  als  ik  m’n  verloren   geld  heb  teruggewonnen  is  alles  opgelost.     **  Laat  leerlingen  onderaan  bladzijde  144  het   antwoord  opschrijven.  **     Speel  de  quiz.  Gebruik  hiervoor  de  Kahoot.it  quiz  .   In  onderstaande  doorloop  staat  beschreven  hoe  dit   werkt.  

2.a  

 

20  m  

“Wat  weet  jij  van  verslaving  in  15  vragen’-­‐  quiz.”    

    Doorloop  van  de  Kahoot  quiz  (10  vragen):  

In  onderstaande  plaatjes  staat  links  het  scherm  wat  op  het  digibord  wordt  getoond.  Rechts  ziet  u  het  plaatje  wat  de   leerling  ziet  op  zijn  smartphone.  NB  de  quiz  kan  door  leerlingen    ook  gemaakt  worden  met  de  computer  of  tablet.  

https://play.kahoot.it/#/k/df8f29d9-­‐8037-­‐4234-­‐88cd-­‐7fb59b9b2972.    

Klik  op  ‘Play’  

 

 

Klik  op  ‘Start  now’  

 

Leerlingen  loggen  in  met  de   unieke  game-­‐pin.  Het  cijfer  vullen   zij  in  op  hun  smartphone  via   kahoot.it.    

 

38  

 

Leerlingen  geven  een  ‘nickname’   op  (hun  eigen  voornaam).    

 

 

De  eerste  vraag  wordt  geladen.     LET  OP:  de  teksten  van  de   antwoorden  verschijnen  op  het   digibord!  De  leerlingen  kiezen  het   bijpassende  symbool.  

 

 

Direct  wordt  getoond  wat  de   leerlingen  hebben  geantwoord.       Klik  op  ‘Next’  om  door  te  gaan.    

 

De  namen  verschijnen  in  Kahoot.     Links  ziet  u  hoeveel  spelers  zijn   ingelogd.  Is  iedereen  ingelogd?   Klik  op  ‘Start  now’.    

De  leerlingen  kiezen  het  symbool   van  het  antwoord  op  hun   smartphone.  

 

 Het  tussentijdse  scoreboard   wordt  getoond.  Klik  op  ‘Next’  om   naar  de  volgende  vraag  te  gaan.    

 

 

 

  Leerlingen  hebben  30  seconden  de   tijd  om  de  vraag  te  beantwoorden.   Nadat  iedereen  heeft  geantwoord   verschijnt  het  goede  antwoord  en   feedback  voor  de  leerling.     Vraag  1:   “De  meest  gebruikte  drugs  bij   jongeren  is  XTC.”   Niet  waar  :    het  is  cannabis   (blowen)    

 

  De  volgende  vraag  wordt  geladen.  

 

 

De  vragen  worden  geladen.  

 

39  

 

Vraag  2:   “XTC-­‐pillen  worden  steeds   sterker”   Waar:  per  pil  zit  er  steeds  meer   van  de  stof  MDMA  in  .  

 

 

Vraag  5:   “Hoe  lang  doet  de  lever  over  de   afbraak  van  1  standaardglas   alcohol?”   De  lever  doet  1  à  1,5  uur  over  de   afbraak  van  1  standaardglas   alcohol.   (drankendrugs.nl)  

 

 

Vraag  8:   “Als  je  stopt  met  blowen  word  je   somber  en  angstig.”   Niet  waar:  je  wordt  juist  minder   somber  en  angstig.  

 

 

 

  Vraag  3:   “Hoeveel  mensen  zijn  aan  de   harddrugs  (zoals  heroine)  in   Nederland,  denk  je?”   In  NL  zijn  ongeveer  25.000-­‐30.000   mensen  die  verslaafd  zijn  aan   heroïne  en/of  andere  harddrugs.   (drankendrugs.nl)      

  Vraag  6:   “Als  je  vaak  veel  drinkt,  kun  je   steeds  beter  tegen  alcohol.”   Niet  waar,  drinkers  denken  dat  ze   steeds  beter  tegen  alcohol  kunnen,   maar  dit  is  een  misverstand.   Tolerantie  (gewenning)  treedt   namelijk  niet  op  voor  alle  effecten   van  alcohol.  (drankendrugs.nl)      

  Vraag  9:   “Gameverslaving  is  niet   schadelijk  voor  je  gezondheid.”   Niet  waar:  het  gaat  ten  koste  van   nachtrust,  school,  sociale   contacten,  lichamelijke  fitheid,  dus   wel  schadelijk.      

Vraag  4:   “In  Nederland  maakt  alcohol   meer  slachtoffers  dan  roken.”   Niet  waar:  roken  is  nog  steeds  de   grootste  killer,  ruim  19.000   slachtoffers  per  jaar.    

 

 

Vraag  7:   “Mannen  die  hebben  gedronken   komen  moeilijker  klaar.”   Waar;  door  alcohol  gaat  je   testosteronniveau  omlaag,   daardoor  kom  je  moeilijker  klaar.    

 

 

Vraag  10:   “Hoeveel  procent  van  de  18-­‐24   jarigen  heeft  ooit  last  gehad  van   alcoholmisbruik?”   24,6%  (nji.nl)    

 

 

40  

 

Vraag  11:   “Door  de  opkomst  van   internetporno  kampen  steeds   meer  Nederlanders  met  een   seksverslaving.”   Veel  naar  internetporno  kijken  is   wat  anders  dan  het  hebben  van   een  seksverslaving.  En  op  basis   van  het  onderzoek  was  dit  niet  te   bewijzen.  (uitgezocht  door   nrcnext.nl/)      

 

 

 

  Vraag  14:   “Sommige  jongeren  zijn  verslaafd   aan  social  media.”   Waar:  een  klein  deel  van  de   jongeren  (6%)  vindt  zelf  dat   zijn/haar  gedrag  problematisch  is   en  voelt  zich  verslaafd.    

De  winnaar  van  de  quiz  wordt   getoond.  

Vraag  12:   “Het  aantal  mensen  met  een   koopverslaving  stijgt.”   Waar:  vooral  jongeren  zijn  hier   gevoelig  voor  door  o.a.  de  invloed   van  reclame.    

 

Vraag  15:   “Er  gaan  meer  mensen  dood  aan   alcoholverslaving  dan  aan   drugsverslaving.”   Waar:  cijfers  2012  -­‐    ruim  19.000   aan  alcohol,  ongeveer  160  aan   drugs.      

De  leerlingen  kunnen  de  quiz   beoordelen.  

  Vraag  13:   “Als  je  iedere  maand  een  staatslot   koopt,  ben  je  gokverslaafd.”   Niet  waar:  bij  gokverslaving  gaat   het  om  de  roes  van  inzetten,  snel   resultaat,  terugverdienen  van   verloren  geld.  Denk  dus  aan   krasloten,  gokautomaten,  casino’s.    

   

 

 

 

 

Het  scoreboard  van  de  klas  wordt   getoond.  De  quiz  kan  hierna   worden  afgesloten.  

 

  -­‐-­‐    Einde  klassikaal  deel  

 

41  

 

4.  4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen  –  zelfstandig  werken Nr   1.b  

Screen  

 

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   ZELFSTANDIG  AAN  DE  SLAG     De  leerlingen  gaan  nu  verder  met  opdrachten  in  de   Workspace.     *  kennisvragen  over  verslaving  en  middelen  (te   beantwoorden  via  de  in  de  opdracht  genoemde   sites)   *  zelftesten  (ben  je  verslaafd  of  in  gevarenzone?)   *  wat  doe  je  als  je  zelf  of  in  je  omgeving  met   verslaving  te  maken  hebt/krijgt.      

Tijd   10  m  

  -­‐-­‐  Einde  zelfstandig  deel   Optioneel:  klassikale  afsluiting   4.  4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen–  klassikaal    

 

Nr   3.a  

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   Eventueel  kunt  u  de  antwoorden  bespreken  vanuit   de  opdracht  uit  de  Workspace.     Wat  hebben  de  leerlingen  gevonden  bij  de   hulpverlening?   Waar  kun  je  terecht  op  school?   Waar  kun  je  terecht  buiten  school?   -­‐  huisarts  kan  altijd,  goed  punt  om  te  beginnen.     -­‐  verslavingszorg  (Jellinek,  Brijder,  BoumanGGZ  etc)       Hoe  ga  je  om  met  verslaving  van  iemand  in  je   omgeving?   -­‐  praat  erover   -­‐  stel  grenzen   -­‐  voel  je  niet  schuldig  en  /of  verantwoordelijk  >  de   ander  is  zelf  verantwoordelijk  voor  zichzelf     Einde  van  de  les    

3.b  

 

5  m  

 

   

Tijd   5  m  

 

42  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.5  Ben  je  happy?   120  minuten    

  In  deze  les  gaat  het  over  gelukkig  en  ongelukkig  zijn.  Wat  is  geluk?  Hoe  word  je  gelukkig?  Heb  je   het  zelf  in  de  hand  of  je  gelukkig  bent?  De  les  gaat  over  zelfvertrouwen,    stressbestendigheid  en   veel  voorkomende  psychische  klachten  bij  jongeren.     Leerdoelen   • De  leerling  krijgt  inzicht  in  het  verschijnsel  geluk  en  zijn/haar  eigen  opvattingen   hierover.   • De  leerling  komt  meer  te  weten  over  veelvoorkomende  psychische  klachten  onder   jongeren.   • De  leerling  heeft  concrete  handvatten  om  zijn/haar  eigen  geluksgevoel  positief  te   beïnvloeden.     Doorloop   De  les  begint  met  een  serie  plaatjes  over  geluk:  het  lijkt  alsof  iedereen  het  recept  hiervoor  in   handen  heeft.  Is  dat  ook  zo?  De  leerlingen  praten  over  twee  stellingen.  Vervolgens  legt  de  docent   uit  hoe  het  zit  met  geluk.  Leerling  maken  een  korte  zelftest.  Niet  alles  is  maakbaar  en  juist  in   deze  tijd  zijn  psychische  problemen  veel  voorkomend.  De  positieve  psychologie  zoekt  naar  wat   werkt  om  gelukkig  te  worden.  De  leerlingen  gaan  op  onderzoek  uit  naar  recepten  voor  geluk:   allerlei  vrij    simpele  manieren  die  je  gelukkiger  kunnen  maken.  Ze  presenteren  die  voor  de  klas.   De  leerlingen  horen  de  verschillende  ideeën  aan  en  geven  er  een  rating  aan.     Globale  tijdsindeling   30  minuten   Klassikale  instap  en  uitleg,  maken  van  opdracht   15  minuten   In  groepjes  aan  de  slag   20  minuten   Klassikale  presentaties,  reflectie  en  afsluiting     Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid,  internet  /  WiFi   Leerlingen:  Mogelijkheid  per  2-­‐3  leerlingen  om  informatie  op  internet  te  zoeken,  Werkboek     Voorbereiding  en  organisatie   Neem  de  les  van  tevoren  door.     Opdrachten   Opdracht  12  –  Recepten  voor  geluk  (bladzijde  147  en  148)  -­‐  groepsopdracht                          

 

43  

 

Lesplanning   4.5  Ben  je  happy?–  klassikaal     Nr   1.a  

1.b  

1.c    

1.d  

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   Tijd   KLASSIKAAL  INSTAP     10  m     Maak  een  brug  van  de  vorige  les  naar  deze  les:   De  afgelopen  50  jaar  is  de  welvaart  in  Nederland   alsmaar  toegenomen.  De  welvaart  geeft  ons  kansen   om  gezonder  te  leven,  maar  uit  onderzoek  blijkt  dat   we  vaak  het  tegenovergestelde  zijn  gaan  doen:  meer   eten,  roken,  drinken,  minder  gezond  eten  en  minder   bewegen.       Hoe  zit  dat  met  geluk?  Zijn  we  door  de  welvaart   gelukkiger  geworden?  Of  juist  niet?     Laat  leerlingen  heel  kort  reageren  op  de  vraag,     De  leerdoelen  van  de  les.   5  m  

 

Wat  is  geluk?   5  m     **  Laat  leerlingen  de  theorie  op  bladzijde  145   lezen.**     Bespreek  de  theorie/  antwoorden.       Er  zijn  duizenden  ideeën  over.     5  m   Vraag  de  leerlingen  goed  te  kijken,  is  er  iets  wat  zij   ook  zo  vinden  of  juist  niet?  Iets  wat  hen  aanspreekt?    

 

 

44  

 

1.e  

1.f  

 

Is  geluk  een  keuze?  Laat  leerlingen  reageren  op  de   stelling:     “Je  hebt  zelf  in  de  hand  of  je  gelukkig  bent.”    

5  m  

Leg  uit:     Er  is  een  soort  genetische  component  aan  ons   geluksgevoel.  Die  bepaalt  ongeveer  voor  de  helft   hoe  gelukkig  je  je  voelt.       Ongeveer  10%  van  je  geluksgevoel  wordt  bepaald   door  omstandigheden  waarin  je  verkeert  (denk  aan   waar  je  geboren  wordt,  leefomgeving).  

10  m  

Op  de  andere  40%  heb  je  wel  zelf  invloed.  Er  zijn   daarbij  7  factoren  die  van  belang  zijn  bij  geluk:     • Het  hebben  van  geld/inkomen  speelt  een     rol,  maar  de  hoogte  van  je  inkomen  blijkt   nauwelijks  van  invloed,  als  je  nu  gewoon   rond  kunt  komen  word  je  niet  veel   gelukkiger  van  een  hoger  inkomen.       • Dat  je  werk  hebt,  heeft  meer  effect  op  je   geluksgevoel.     • Maar  de  belangrijkste  factoren  die  het   geluk  van  mensen  bepalen  zijn  niet   financieel.  Het  hebben  van  goede   familiebetrekkingen  (3),  een  brede  sociale   omgeving  (4),  een  goede  gezondheid  (5)   en    de  ervaring  van  persoonlijke  vrijheid(6)   is  veel  belangrijker  voor  het  geluk  van   mensen.  Ook  het  hebben  van  een  stabiele   relatie  (7)  draagt  bij  aan  het  geluk.”     Lees  verder:   http://www.ftm.nl/exclusive/waarom-­‐ nederlanders-­‐ondanks-­‐crisis-­‐toch-­‐zo-­‐gelukkig/     Laat  leerlingen  op  bladzijde  145  de  voor  hen  drie   belangrijkste  factoren  omcirkelen.    

 

45  

 

1.g  

1.h  

2.a  

Verbind  de  onderwerpen:     Ondanks  de  toenemende  welvaart,  komen   psychische  klachten  veel  voor.  De  kosten  voor   psychische  problemen  staan  in  Nederland  aan  de   top  van  alle  zorgkosten.     Hoe  dat  kan?  Laat  de  leerlingen  met  ideeën  komen.     Probeer  te  refereren  naar  de  7  factoren  die  invloed   hebben  op  ons  geluk.     Voorbeelden:   Geld  /  inkomen:  We  consumeren  steeds  meer,  we   hebben  meer  keuzes.  Status  is  vaak  belangrijk.       Werk:  Veel  werkloosheid.     Sociale  factoren:  Meer  kleinere  gezinnen/familie,   minder  tijd  voor  elkaar,  meer  sociaal  isolement.     Gezondheid:  Meer  obesitas,  kinderen  bewegen  te   weinig,  eten  ongezonder.     Stabiele  relatie:  Meer  scheidingen,  vluchtigere   contacten.       Waarom  is  het  in  belang  van  een  bedrijf  dat   werknemers  gelukkig  zijn?     Er  is  steeds  meer  wetenschappelijk  bewijs  dat   bedrijven  met  gelukkige  medewerkers  beter   presteren,  een  lager  ziekteverzuim  hebben  en   minder  verloop.     Drie  factoren  beïnvloeden  het  werkgeluk:  de   betekenis  die  iemand  uit  zijn  werk  haalt,  de   uitdaging  van  de  baan  en  relaties  met  collega's.      

Uit  onderzoek  blijkt  dat  1  op  de  5  jongeren  in  een   gewone  week  last  heeft  van  depressieve  buien.   (bron:  happyles.nl)     Vraag  de  leerlingen:   -­‐ Wie  herkent  dit?      

 5  m  

5  m  

5  m  

 

 

46  

 

2.b  

Dipje  of  depressie?   Als  je  dip  langer  aanhoudt  dan  2  weken,  heb  je  kans   dat  je  last  hebt  van  een  depressie.   “Per  jaar  heeft  1  op  de  22  jongeren  een  depressie.”  

10  m  

www.happyles.nl  

2.c  

 

  Vraag  de  leerlingen:  Hoe  komt  dat  denk  je?   Laat  de  leerlingen  zelf  even  nadenken,  waar  word  je   nou  eigenlijk  depri  van?     Denk  aan:   • Onzekerheid   • Puberteit   • Eenzaamheid   • Stress  op  school     • Stress  thuis   • Gedoe  in  relaties/vriendschappen   • Groepsdruk   • Pesten   • Negatief  over  toekomst   • Niet  naar  hun  zin  op  school  of  werk   • Ongezonde  leefstijl  (=  negatieve  spiraal)   • Geen  doelen  hebben     Vraag  de  leerlingen  of  ze  voorbeelden  kunnen   bedenken  bij  elk  oorzaak.     Achtergrondinfo:   Helaas  wordt  niet  vaak  een  depressie  herkent  bij   jongeren,  het  wordt  vaak  toegeschreven  aan  de   puberteit:  onzekerheid,  identiteitsproblemen  en  angst   voor  de  toekomst.  Er  verandert  veel,  er  wordt  veel   verwacht.  Meestal  overzien  jongeren  deze  problemen   wel,  maar  sommigen  kunnen  bij  obstakels  geen  kant   meer  uit.  Dat  vergt  zoveel  van  hun  tijd  en   incasseringsvermogen  dat  ze  vastlopen  in  andere   dingen.  Vaak  komen  ze  in  een  negatieve  spiraal.   Wanneer  de  jongere  alleen  nog  maar  neerslachtig  is   en  nergens  meer  plezier  aan  beleeft  dat  moet  gedacht   worden  aan  een  depressie.  Meestal  is  er  dan  meer  aan   de  hand  dan  de  doorsnee  problemen,     **  Laat  de  leerlingen  de  vragen  op  bladzijde  146   10  m   maken.  **   -­‐ Zij  bekijken  een  filmpje  op  www.depri-­‐en-­‐ dan.nl     -­‐ Daarna  beantwoorden  ze  enkele  vragen   over  depressies.       -­‐ Leerlingen  doen  kort  een  zelftest.   -­‐ De  leerlingen  bekijken  tips  wat  ze  kunnen   doen  als  je  niet  lekker  in  je  vel  zit.     Antwoorden:   Wat  is  een  depressie?     Je  bent  een  lange  tijd  somber,  als  je  steeds  minder   plezier  in  dingen  hebt  en  dit  langer  aanhoudt  dan  2   weken  en  het  je  dagelijkse  bezigheden  door  wordt  

47  

 

3.a  

 

 

ZELFSTANDIG  

verstoord.     Hoeveel  jongeren  hebben  ooit  te  maken  met  een   depressie?   1  op  de  5       Welke  factoren  spelen  een  rol  bij  het  krijgen  van   een  depressie?   Erfelijkheid,  persoonlijke  eigenschappen  (weinig   zelfvertrouwen,  nooit  nee  zeggen,  alles  goed  willen   doen),  ingrijpende  gebeurtenissen.       Wat  kun  je  doen  om  een  depressie  boven  te  komen   volgens  de  jongeren  in  het  filmpje?     Welke  suggesties  kun  je  zelf  nog  bedenken?   • Sporten  –  hulp  zoeken  bij  familie  /   vrienden  –  jezelf  verwennen     • Spiraal  doorbreken  (isoleer  jezelf  niet)   • Geen  energie,  toch  bewegen,  want  dit  geeft   energie   • Optimistisch  denken   • Leef  gezond  (slapen,  bewegen,  gezond   eten)     Is  er  een  recept  voor  geluk?     Leg  uit:   De  positieve  psychologie  kijkt  niet  naar  problemen,   maar  naar  oplossingen  en  onderzoekt  systematisch   wat  werkt.  Welke  dingen  doen  gelukkige  mensen?     Jullie  gaan  dat  nu  zelf  onderzoeken  en  brengen   daarover  verslag  uit.       Gebruik  opdracht  12  (bladzijde  147/148)   Ieder  groepje  kiest  1  item  van  de  lijst  dat  hen  in  het   bijzonder  interesseert  en  gaat  op  onderzoek  uit.   Het  zou  mooi  zijn  als  elke  groep  een  ander   onderwerp  kiest.   -­‐  Lachen   -­‐  Sporten/bewegen   -­‐  Stoppen  met  piekeren   -­‐  Voeding     -­‐  Slapen   -­‐  Mindfullness   -­‐  Ontstressen  /  onthaasten     Maak  groepjes  van  3  leerlingen   Tijd:  15  minuten.   Daarna  presenteren  de  groepjes  hun  geluksrecept.   Waardeer  de  ideeën  met  het  geven  van  sterren.     **  Leerlingen  gaan  aan  de  slag  met  opdracht  12.  **      

10  m  

15  m  

48  

 

Voor  de  docent  -­‐    ideeën  bij  de  onderwerpen:   Geluksactiviteit  

Wat  is  het  idee  over   deze  activiteit  en   geluk?  

Hoe  zorgt  dit  voor   geluk?  

Is  er  bewijs  dat  het   werkt?  

Is  het  makkelijk  toe  te   passen  en  hoe?  

Sporten/bewegen      

Sporten  of  bewegen,   daar  voel  je  je  beter   bij.  

Ja,  medisch  onderzoek   wijst  duidelijk  in  die   richting  

Lachen      

Als  je  lacht  voel  je  je   beter  maar  ook  als  je   gewoon  blij  kijkt  

Uurtje  fietsen  of   halfuur  stevig   wandelen  leidt  al  tot   resultaat.   Ja,  je  kunt  je  er  bewust   van  zijn  en  proberen   te  lachen/vrolijkheid   uit  te  stralen.  

Stoppen  met   piekeren      

Piekeren  maakt   ongelukkig,  erg   negatief  allemaal  en   vaak  over  zaken  die   onbelangrijk  of  niet   te  veranderen  zijn.  

Sporten/bewegen   zorgt  voor  aanmaak   ‘geluksstofjes’  in  de   hersenen.   emoties  werken  niet   alleen  van  je  brein   naar  je  gezicht  (vrolijk   voelen  =  lachen),  maar   ook  andersom  (lachen   =  vrolijk  voelen).  Je   kunt  jezelf  vrolijk  en   zelfverzekerd  maken   door  je  lichaamstaal   en  gezichtsexpressie.   Piekeren  vreet   energie,  kost  je   nachtrust  en  lost  niets   op.  Als  je  ermee  kunt   stoppen,  word  je   gelukkiger.  

Goede  voeding      

Bepaalde   voedingsstoffen   kunnen  je   geluksniveau  een   boost  geven.  

Niet  heel  ‘hard’,  maar   er  zijn  steeds  meer   aanwijzingen  voor.   Voedingsmiddelen  die   bv  zorgen  voor   aanmaak  van   serotonine,  helpen  bij   een  betere  stemming.   Cafeine  heeft  wel  een   duidelijk  bewezen  en   bekend  effect.  

Voldoende  slapen      

Als  je  te  weinig   slaapt  heb  je  meer   kans  op  depressie,  je   bent  onrustiger  en   vergeetachtiger.  

Gezonde  en   gevarieerde  voeding   brengt  je  in  een  betere   stemming.  Vitamine  B   (bananen,  avocado,   donker  brood,  kip  etc)   en  omgea  3  vetten   (vette  vis  zoals  zalm   en  makreel)  helpen   vooral  tegen  dipjes.   Koffie  en  thee  zijn   oppeppers  en  van   chocoloa,  vooral  heel   donkere,  krijg  je  een   gelukkig  gevoel.   Van  grote   schommelingen  in  je   bloedsuikerspiegel  kun   je  behoorlijk   geïrriteerd  raken,  zorg   dus  voor  voeding  die   langzaam  wordt   opgenomen.   Met  voldoende  slaap   ben  je  fysiek  en   mentaal  fitter  en  beter   opgewassen  tegen  wat   er  op  je  pad  komt.  

Mindfullness      

Meditatie  zorgt  voor   ‘peace  of  mind’  en   (dus)  meer  geluk.  

 

Bij  meditatie  gaat  het   om  in  het  hier  en  nu   zijn,  je  gedachten   waarnemen  zonder  te   oordelen.  Als  je  minder  

Ja,  als  je  een  potlood   in  je  mond  hebt,  en  je   gezicht  gedwongen  in   glimlachstand  staat,   voel  je  je  beter.  Ook   andere  experimenten   tonen  dit  aan.  

Onderzoek  zegt:  8%   van  ons  gepieker  gaat   over  zaken  die  er  echt   toe  doen.  Je  kunt  dus   makkelijk  zonder  

Uit  onderzoeken  blijkt   dat  mensen  die  te   weinig  slapen  zich   minder  happy  voelen   dan  mensen  die   genoeg  slapen   Je,  veel  onderzoek   naar  gedaan;  mensen   die  mediteren  hebben   minder  stress,   depressie  etc.  Ook  

Je  kunt  makkelijk   blijven  hangen  in  deze   gewoonte,  maar  er   zijn  allerlei  tips  en   trucs.  Afleiding  zoeken   bijvoorbeeld,  of  je  zelf   toestaan  een  speciaal   halfuurtje  per  dag  aan   piekeren  te  besteden.   Ook  hier:  bewuste   keuzes  maken.  Niet   altijd  makkelijk,   zondigen  mag,  maar   weet  dat  het  invloed   kan  hebben.  

In  principe  wel.  Het   helpt  om  tv,  tablet,   laptop,  smartphone  te   verbannen  uit  je   slaapkamer.   Ja,  als  je  denkt  dat  het   bij  je  past  kun  je   beginnen  met  5   minuten  per  dag   bijvoorbeeld,  er  zijn  

49  

 

oordeelt  over  jezelf  en   je  emoties,  wordt  je   gelukkiger.  

lichamelijke   voordelen.  

ook  allerlei  appjes  die   je  helpen.  

  Voorbeelden  van  eigen  ideeën  kunnen  zijn:   Aandacht  voor   het  positieve   (bv  100  happy   days)      

Waar  je  je  aandacht  op   richt,  bepaalt  hoe  je  je   voelt.  Richt  je  je   aandacht  op  fijne   dingen,  dan  voel  je  je   fijner.  

Het  is  een  soort  oefening   in  dankbaarheid,  je   krijgt  steeds  meer  oog   voor  al  die  dingen  in  je   leven  die  wel  goed  gaan,   leuk  of  prettig  zijn.  

Er  is  vooral  bewijs  voor   het  tegenovergestelde:   dat  je  van  negatieve   gedachten  ongelukkiger   wordt.  

Chocola  

In  chocola  zitten  stofjes   waarvan  je  je  beter   gaat  voelen.  

Ja.  Kanttekening:  Vooral   heel  donkere  chocola   zorgt  hiervoor,  terwijl  de   meeste  mensen  troost   zoeken  in  melkchocola.  

Knuffelen  

Van  knuffelen  voel  je  je   meteen  fijner,  er  komt   een  zogenaamd   ‘gelukshormoon’  bij   vrij.  

Endorfinen  zijn   signaalmoleculen  die   informatie  overbrengen   van  de  ene  cel  naar  de   andere.  De  informatie   van  de  endorfine   bestaat  uit  pijnstilling   en  een  gevoel  van  geluk   of  euforie.   Het  ‘geluks-­‐  of   knuffelhormoon’   oxytocine  wordt  door   het  lichaam   aangemaakt  bij  het   knuffelen.  Je  wordt  er   direct  gelukkiger  van.  

Waarschijnlijk  maak  je   het  hormoon  vooral  aan   als  je  met  iemand   knuffelt  bij  wie  je  je  veilig   en  vertrouwd  voelt.   Waarschijnlijk  maken   vooral  de  sociale   contacten  gelukkiger,  al   voel  je  je  wel  (even)  beter   van  knuffelen.  

Ja.  Een  initiatief  als   100  happy  days   dwingt  je  iedere   dag  iets  moois  te   posten  op  sociale   media.  Je  kunt  ook   online  oefenen.   Heel  makkelijk.   Nadeel:  je  wordt  er   dik  van…  

Vrij  makkelijk,  als  je   tenminste  iemand   in  de  buurt  hebt  die   er  voor  openstaat.  

       

 

 

50  

 

3.b  

Klassikaal    -­‐  Presentaties     Alle  groepjes  doen  heel  kort  verlag  uit  van  hun   ‘geluksrecept’.  Hoe  werkt  het,  waarom  werkt  het,  is   het  bewezen  dat  het  werkt?  Welk  resultaat  heeft   het?  Is  het  makkelijk  toe  te  passen?       De  leerlingen  luisteren  mee  en  geven  elk  idee  1,  2  of   3  sterren.     Afsluiting    /  reflectie     Vraag  de  leerlingen:   • Ben  je  anders  over  geluk  gaan  denken?   • Heb  je  eye-­‐openers  voorbij  horen  komen?     • Zijn  er  dingen  die  je  in  je  eigen  leven   kan/wil  toepassen?     Leg  uit:   Eindconclusie  van  alle  lessen  (leefstijl,   eten/bewegen,  grenzen  stellen  /  gewoonten  en   verslavingen  /  gelukkig  zijn):     !  Het  gaat  over  in  balans  zijn:  Zie  het  als  weerstand     hebben,  een  goede  weerstand  =  minder  kans  op   ziekte.     Goede  balans  =  minder  kans  op  dip  /  tegenslag.   Waar  balans  is,  is  gezondheid  en  geluk.     Einde  van  de  les  

4.a  

4.b  

 

5  m  

 

 

 

 

15  m  

 

51  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.6    De  vitale  werknemer   50  minuten     In  deze  les  met  bijbehorende  eindopdracht  gaan  de  leerlingen  zich  verdiepen  in  de  vitale   werknemer:  hoe  zorg  je  ervoor  dat  jonge  werknemers  gezond,  fit  en  inzetbaar  blijven?  Welke   belangen  hebben  werkgevers  daarin  en  wat  is  daarin  je  eigen  belang?  Hoe  zorg  je  dat  je  in  staat   bent  om  op  een  goede  manier  in  de  toekomst  gezond  te  blijven?     Leerdoelen   • De  leerling  ontdekt  wat  het  belang  is  van  gezonde  werknemers.   • De  leerling  begrijpt  het  concept  ‘employability’.   • De  leerling  integreert  kennis  uit  de  eerdere  lessen  over  Vitaal  burgerschap  en  past  die   toe.   • De  leerling  maakt  een  campagne  om  bedrijven  te  inspireren  hoe  zij  jongeren  kunnen   stimuleren  een  gezonde  leefstijl  aan  te  houden.     Doorloop   In  deze  les  krijgen  de  leerlingen  uitleg  over  wat  we  verstaan  onder  vitale  werknemers  en   duurzame  inzetbaarheid.  Werkgevers  én  werknemers  hebben  samen  een  belang:  zorgen  dat   iedereen  gezond  blijft.  De  leerlingen  onderzoeken  voor  hun  eigen  branche  welke  aspecten  er   zitten  aan  ‘de  gezonde  werknemer’  en  kiezen  per  groep  één  aspect  waarvoor  ze  een  campagne   gaan  bedenken.     Globale  tijdsindeling   20  minuten   Klassikaal:  uitleg  en  korte  opdrachten   25  minuten   Introductie  eindopdracht  (deel  a  en  deel  b)   5  minuten   Afsluiting  les  en  instructie  volgende  les     Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid,  internet/WiFi   Leerlingen:  Werkboek,  computer  en  internet       Voorbereiding  en  organisatie   • Neem  de  les  van  tevoren  door;   • Bestudeer  de  opdracht;   • Maak  eventueel  vooraf  de  groepsindeling.     Opdrachten   Eindopdracht  van  de  dimensie  vitaal  burgerschap  –  Deel  A  en  B  (bladzijde  150  en  151)  –   zelfstandig/  thuisopdracht                          

52  

 

Lesplanning  4.6     Nr   1.a  

1.b  

1.c  

1.d  

Screen  

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   KLASSIKALE  INSTAP   Heb  je  dit  soort  borden  wel  eens  gezien  bij  de  poort   van  bedrijven?     Veel  bedrijven  zijn  bezig  om  verzuim  terug  te   dringen.  Ze  doen  dat  bijvoorbeeld  door  preventie   van  ongevallen  op  het  werk.  Vooral  bij  bedrijven   waar  gevaarlijk  werk  gedaan  wordt,  zoals  industrie   en  chemie.         Wat  bedrijven  zetten  bedrijven  zoal  in  om  de   vitaliteit  van  hun  werknemers  te  bevorderen?     Wat  is  het  belang  denk  je  hiervan?   Voor    de  werkgevers  wordt  het  steeds  belangrijker   om  vitale  werknemers  te  hebben,  die  hun  hele   loopbaan  goed  vol  kunnen  houden.  De  ideale   werknemer  is  uiteraard  weinig  ziek,  fit,  productief   en  stressbestendig.    

 

Laat  leerlingen  reageren  op  de  stelling:     “Verbetering  gezondheid  werknemers  levert  €2,6   miljard  op  voor  het  bedrijfsleven”     Hoe  zit  dat,  denk  je?  Waarom  leveren  gezonde   werknemers  geld  op?   Minder  ziekteverzuim,  veiliger  werken,   productiever,  presteren  meer  en  beter.     Leg  uit  dat  de  vitaliteit  van  werknemers  voor   meerdere  partijen  van  belang  zijn.     Zie  ook:     http://www.platformbewegenensport.nl/News/514/ Verbetering-­‐gezondheid-­‐werknemers-­‐levert-­‐2-­‐6-­‐ miljard-­‐op-­‐voor-­‐het-­‐bedrijfsleven     De  leerdoelen  van  de  les.  

Tijd   2  m  

3  m  

5  m  

5  m  

 

 

53  

 

2.a  

2.b  

2.c  

 

Voor  de  werkgevers     -­‐ Veel  beroepen  zijn  geestelijk  of  lichamelijk   belastend.   Veel  beroepen  in  het  MBO  kennen  een   behoorlijk  fysieke  belasting,  andere  zijn   weer  stressvol.         -­‐ Mensen  werken  steeds  langer  door.   De  pensioenleeftijd  schuift  op    (nu  67)  dus   je  moet  er  rekening  mee  houden  dat  je   tussen  de  45  en  50  jaar  moet  werken.       Voor    de  werkgevers  wordt  het  nog  steeds   belangrijker  om  vitale  werknemers  te  hebben,  die   hun  hele  loopbaan  goed  vol  kunnen  houden.  De   ideale  werknemer  is  uiteraard  weinig  ziek,  fit,   productief  en  stressbestendig.       Wat  zijn  positieve  gevolgen  van  fitte  en  gezonde   werknemers  voor  een  werkgever?   Laat  de  leerlingen  hierover  nadenken.       Voorbeelden  van  goede  antwoorden.   • Zitten  beter  in  hun  vel   • Slapen  beter   • Hebben  meer  energie   • Presteren  meer/beter   • Kosten  minder  (minder  ziekteverzuim)   • Zijn  creatiever   • Kunnen  stress  beter  aan   • Werken  beter  samen     **  Leerlingen  lezen  de  theorie  op  bladzijde  149.  **     Korte  discussie  over  de  stellingen.      “Of  ik  gezond  leef,  daar  heeft  niemand  iets  mee  te   maken  behalve  ikzelf”     Of     “Je  bent  het  aan  jezelf  en  anderen  verplicht  om  goed   voor  jezelf  te  zorgen”     Het  gaat  erom  dat  je  in  staat  bent  om  op  een  goede   manier  in  de  toekomst  gezond  te  blijven.  Je  moet   nog  werken  tot  je  67ste!    Uiteraard  kun  je  niet  alles   voor  zijn,  maar  wel  op  veel  aspecten  van  een     gezonde  leefstijl.       Voor  de  werknemers     -­‐ Je  gaat  een  lange  loopbaan  tegemoet   Ook  voor  de  werknemer  zelf  is  het   natuurlijk  van  belang  een  loopbaan  van  45    

5  m  

5  m  

5  m  

54  

 

2.d  

2.e  

 

à  50  jaar  goed  vol  te  houden.       Wat  kun  je  daar  nu  al  aan  doen?   Je  hebt  zeker  niet  alles  in  de  hand:  je  kunt  gewoon   pech  hebben  met  je  genen,  een  ongeluk  zit  in  een   klein  hoekje,  et  cetera.  Maar  we  hebben  in  de   afgelopen  lessen  gezien  dat  een  gezonde  leefstijl  wel   degelijk  verschil  maakt.     Denk  ook  aan  de  geestelijke  gezondheid!   Als  je  een  lange  en  mooie  carrière  wilt  hebben,  denk   je  misschien  aan  jezelf  blijven  ontwikkelen:   cursussen  en  trainingen  volgen,  up  to  date  blijven,   je  best  doen  en  steeds  een  betere  functie  krijgen.     Dus:   -­‐ Fit  blijven   -­‐ Ontwikkeling  in  je  loopbaan,  ‘bijblijven’     Voor  de  samenleving   5  m     Ook  de  samenleving  heeft  er  baat  bij  als  mensen   gezond  leven.  Het  belang  voor  de  samenleving  is  het     belang  van  ons  allemaal.  Minder  kosten  voor  zorg   betekent  minder  belasting  en  premies.       De  kosten  voor  een  ziekte  als  COPD  (chronische   longziekten)  zijn  bijvoorbeeld  voor  80%  aan  roken   toe  te  schrijven.     Check  je  toekomstige  werk  op  gezondheidsrisico’s.   5  m   In  het  kader  van  vitaal  burgerschap  en  vitaal   werknemerschap  kan  het  van  belang  zijn  voor  jou   om  nu  al  te  kijken  naar  je  huidige  gezondheid  en   welke  specifieke  belasting,  belastbaarheid  en   arbeidsrisico’s  voorkomen  in  jouw  toekomstige     beroep.       Hoe  zit  dat  in  jullie  toekomstige  werk?   Inventariseer:   -­‐ Welke  specifieke  belasting  kennen  de   beroepen  waarvoor  de  leerlingen  worden   opgeleid?  (denk  aan  zwaar/lang  staan/lang   zitten/continu  dienst/stress)   -­‐ Zijn  er  specifieke  gezondheidsrisico’s  of   beroepsklachten  die  in  de  branche  veel   voorkomen?  (denk  aan  rugklachten,   kapperseczeem)   -­‐ Is  het  gevaarlijk  werk?  (denk  aan  valrisico,   giftige/gevaarlijke  stoffen,  asbest,   gevaarlijke  machines)    

55  

 

2.f  

3a  

 

Eerste  aanzet  brainstorm,  klassikaal     “Op  welke  dingen  kun  je  gaan  letten  of  actie   ondernemen  als  je  een  ‘gezond  bedrijf’  wilt  zijn?”     Betrek  de  leerlingen  erbij  door  ze  een  halve   minuut/minuut  denktijd  te  geven  en  met  suggesties   te  laten  komen.       Voorbeelden  van  ideeën:   -­‐ Rekening  houden  met  de   zwaarte/specifieke  omstandigheden  van   het  werk  (rugklachten  bij  stratenmakers,   RSI  bij  ict’ers)   -­‐ Preventiemaatregelen  treffen  op   beroepsziekten,  zoals  kapperseczeem  of   longklachten     -­‐ Fit  blijven  bij  continu  diensten   -­‐ stress/stressvol  werk   -­‐ Hulp  bieden  bij  privéproblemen  van   werknemers  waardoor  ze  op  hun  werk  niet   goed  functioneren   -­‐ Helpen  met  de  lichamelijke  fitheid  van   werknemers  (fitness)   -­‐ Gezonde  voeding  op  het  werk   -­‐ Aanpak  overgewicht  van  werknemers   -­‐ Aanpak  alcoholgebruik,  drugsgebruik   -­‐ Aanpak  roken   -­‐ Aanpak  pesten  op  het  werk   -­‐ Stimuleren  van  fietsen/wandelen  naar  het   werk     UITLEG  EINDOPDRACHT     De  leerlingen  gaan  aan  de  slag  om  een  plan  te   maken  voor    bedrijven  uit  hun  branche  om  de   vitaliteit  van  jonge  werknemers  te  bevorderen.   De  opdracht  voeren  zij  uit  volgens  de  aanwijzingen   in  het  werkboek  (vanaf  bladzijde       Deel  A  (deze  les/thuis)   In  de  opdracht  brengen  ze  eerst  een  aantal     kenmerken  van  hun  eigen  branche  in  kaart  en   kiezen  ze  een  thema  om  mee  aan  de  slag  te  gaan:   -­‐  voeding   -­‐  bewegen   -­‐  roken   -­‐  stress     Deel  B  (deze  les/thuis)   Iedereen  bedenkt  1  of  2  ideeën  voor  een  campagne   op  dit  gebied.     Deel  C  (volgende  les)   Ze  gaan  werken  in  groepen  en  werken  het  beste   idee  uit  naar  een  campagne  om  de  doelgroep  jonge   werknemers  te  stimuleren  een  gezonde(re)  leefstijl  

5  m  

5  m  

56  

 

 

te  kiezen.       Deel  D  (volgende  les)   Elke  groep  geeft  een  inspirerende  presentatie  van   hun  plan.     Zelfstandig  aan  de  slag:  deel  A  en  deel  B  van  de   eindopdracht     KLASSIKAAL  AFSLUITING     Volgende  week  beginnen  jullie  met  de  opdracht.     Deel  A  en  B  kun  je  thuis  al  voorbereiden.       In  de  volgende  les  maken  jullie  een  ‘campagneplan’   en  presenteren  dat  in  de  les.     Einde  van  de  les    

 

4.a  

(zelf   bepalen)  

5  m  

 

   

 

 

57  

 

Dimensie  Vitaal  burgerschap  |  4.7  De  vitale  werknemer     65  minuten     In  het  tweede  deel  van  de  les  gaan  de  leerlingen  verder  met  de  opdracht.  De  leerlingen  bedenken   wat  er  nodig  is  om  jonge  werknemers  in  beweging  (op  meerdere  gebieden)  te  krijgen.  Ze   presenteren  hun  plannen  aan  elkaar.     Globale  tijdsindeling   5  minuten   Klassikaal:  instap   25  minuten   Groepen  gaan  aan  de  slag  met  hun  plan  en  maken  hiervan  Prezi/PowerPoint   35  minuten   Presentatie  en  afsluiting     Eventuele  uitbreiding   Het  is  ook  een  optie  extra  lessen  in  te  plannen  voor  het  uitwerken  van  het  plan.       Benodigdheden   Docent:  Digibord  met  geluid  (docent),  internet  /  WiFi   Leerlingen:  Computers  met  internetaansluiting  per  groep  van  4-­‐5  leerlingen,  werkboek.     Voorbereiding  en  organisatie   • Houd  de  tijd  goed  in  de  gaten;   • Bespreek  eventueel  kort  deel  A  en  B  van  de  opdracht  die  de  leerlingen  thuis  hebben   gemaakt;   • Maak  eventueel  vooraf  de  groepsindeling.     Opdrachten   Eindopdracht  van  de  dimensie  vitaal  burgerschap  –  Deel  C,  D  en  E  (bladzijde  152  en  153)  -­‐   groepsopdracht     Lesplanning  afsluitende  les  (4.7)     Nr   1.a  

Screen  

 

 

 

Inhoud  &  didactische  aanwijzingen   KLASSIKAAL   Richt  de  aandacht  en  begin  centraal.       Herhaal  kort  de  instructie  en  zet  leerlingen  aan  het   werk:  ze  bedenken  een  campagne  om  jonge   werknemers  te  stimuleren  voor  een  gezond  leefstijl.     Wat  moet  er  vandaag  gebeuren  (deel  C/D  en  E    van   de  eindopdracht).       1) Groepjes  formeren   2) Gezamenlijk  brainstormen     3) Keuze  maken  voor  campagne-­‐idee   4) Idee  kort  beschrijven   5) Idee  uitwerken  in  een  presentatie       ZELFSTANDIG  AAN  DE  SLAG  IN  GROEPEN    

Tijd   5  m  

15  m  

58  

 

2.a  

2b  

3a  

3b  

KLASSIKAAL  PRESENTATIES       De  groepen  presenteren  hun  PowerPoint/Prezi’s.   Elke  presentatie  duurt  maximaal  5  minuten  en   bestaat  uit:   1. Titel   2. Welke  problemen  met  vitaliteit/gezondheid   spelen  in  onze  branche?   3. Wat  hebben  wij  gekozen  als  actiepunt?   4. Waarom  hebben  we  dat  gekozen?   5. Wat  houdt  de  campagne  in?   6. Op  welke  manier  gaan  we  de  jonge  doelgroep   hiervoor  motiveren?   7. Welk  resultaat  verwachten  we?       De  leerlingen  die  niet  presenteren,  maken   aantekeningen.  Van  iedere  presentatie  schrijven  zij   minstens  twee  tips  en  twee  tops  op,  bij  deel  E  in  het   werkboek.     Bespreking  van  de  presentaties,  (deel  E)  feedback   vanuit  de  klas:  tips  /  tops  bespreken     Leg  uit:   Elke  branche  kent  een  brancheorganisatie.  De   bedrijven  in  de  branche  zijn  lid  van  die  organisatie,   die  de  kennis  en  deskundigheid  in  de  branche   bevordert  en  de  belangen  van  de  bedrijven  in  de   branche  behartigt.     Welk  plan  of  welke  plannen  vonden  de  leerlingen   het  beste  en  zouden  geschikt  zijn  om  aan  de   brancheorganisatie  mee  te  geven?  Zij  kunnen  dit   idee  dan  doorgeven  aan  de  leden.       KLASSIKAAL  AFSLUITING     Praat  kort  na  over  deze  dimensie.   *  Welke  eye  openers  hebben  de  leerlingen   gekregen?   *  Kijken  ze  anders  aan  tegen  vitaliteit/gezondheid?   *  Hebben  ze  goede  voornemens  gekregen?    

 

 

 

Einde  van  de  les,  einde  van  de  dimensie    

15  m  

10  m  

5m  

 

 

59  

 

                                  Overzicht  gastlessen  en  verrijkingslessen    

 

 

“

 

 

Belangrijk  bij  het  vak  Burgerschap  is  om  de  wereld  van  buiten   te  verbinden  met  de  aangeboden  theorie  en  de  besproken   ervaringen  van  de  jongeren  vanuit  de  methode.  Daardoor  wordt   de  betrokkenheid  bij  specifieke  thema's  sterk  vergroot.    

60  

 

Dimensie    Vitaal  burgerschap|  Gastlessen  en  verrijkingslessen     Bij  4.1  Lekker  in  je  vel!   In  deze  les  maken  de  leerlingen  kennis  met  de  dimensie  Vitaal  Burgerschap  en  leren  ze  hun   eigen  leefstijl  kennen.    

GGD  GHOR  Nederland   Gastles,  zoek  naar  adresgegevens  van  de  GGD  in  jou  gemeente.     De  jeugdgezondheidszorg  (JGZ)  is  een  taak  van  de  gemeente.  Vaak  laten  gemeenten  de   JGZ  taken  uitvoeren  door  de  GGD’en.  De  GGD’en  onderzoeken  kinderen  op  het   consultatiebureau  en  op  school.  Ze  geven  voorlichting  over  gezondheid,  opvoeding  en   ontwikkeling.  Daarnaast  maken  GGD’en  deel  uit  van  de  lokale  Centra  Jeugd  en  Gezin  en   ondersteunen  en  adviseren  ze  de  lokale  en  landelijke  overheid  in  hun  beleid  voor  een   goede  zorg  voor  de  jeugd.       Sinds  1  januari  2014  zijn  de  organisaties  GGD  Nederland  en  GHOR  Nederland  samengevoegd  tot   een  vereniging  GGD  GHOR  Nederland  (Vereniging  Publieke  Gezondheid  en  Veiligheid  Nederland)   GGD  /schoolarts  mw  A.G.M.  van  de  Vondervoort,  voorzitter  (GGD  GHOR  Nederland)       Website:  http://www.ggd.nl/   Kosten:  Op  aanvraag      

Bij  4.2  Verbeter  je  leefstijl   In  deze  les  gaan  de  leerlingen  hun  eigen  leefstijl  op  het  gebied  van  voeding,  beweging  en  roken   onder  de  loep  nemen.  Ze  kijken  waar  ze  kunnen  verbeteren,  stellen  prioriteiten  en  maken  een   kosten-­‐batenanalyse  en  een  plan  van  aanpak.    

Platform  Bewegen  &  Sport  /  MBO  Raad   Testjeleefstijl.nl   Testjeleefstijl.nu  (TJL)  is  een  online  leefstijltest  die  mbo-­‐studenten  helpt  bij  het  maken   van  gezonde  keuzes.  Bijvoorbeeld  als  het  gaat  om  roken,  alcohol  drinken,  dagelijkse   voeding,  sporten,  bewegen,  ‘beeldschermgedrag’,  seksualiteit,  en  alles  wat  iemand  doet   om  persoonlijke  problemen  te  voorkomen.     Testjeleefstijl.nu  bestaat  uit  twee  delen:  studenten  doen  een  aantal  metingen  en  testen  (fysieke   metingen,  spierkracht  en  uithoudingsvermogen)  en  beantwoorden  vragen  over  leefstijlthema’s.  Op   basis  van  de  ingevulde  gegevens  berekent  de  test  een  zelfstandig  profiel.  Daarna  formuleert  de   student  een  eigen  actieplan  met  persoonlijke  veranderdoelen.  Testjeleefstijl.nu  geeft  de  student  tips   en  suggesties  voor  hulp  bij  het  behalen  van  zijn  of  haar  doelen.  De  laatste  stap  is  de  evaluatie:  heeft   de  student  de  veranderdoelen  gehaald?     Website:  http://testjeleefstijl.nl   Kosten:  Op  aanvraag      

Bij  4.3  Ik  en  de  liefde   In  deze  les  denken  de  leerlingen  na  over  liefde,  relaties  en  seks.  Ze  leren  hun  grenzen  bepalen  en   bewaken.      

61  

 

Codename  Future  /  COC  Nederland   What’s  up?!   In  het  lespakket  What’s  up!  worden  aan  de  hand  van  televisiefragmenten,  prikkelende   vraagstukken  en  meningvormende  onderdelen  leerlingen  informatie  over  het  onderwerp   seksuele  diversiteit  en  worden  ze  aangezet  om  erover  na  te  denken.  Doel  van  de  les  is  het   bespreekbaar  maken  van  en  informeren  over  seksuele  diversiteit  in  de  klas.       Het  lespakket  bestaat  uit  vier  modulen,  die  ieder  circa  50  minuten  duren.  De  modulen  kunnen  los   van  elkaar  gebruikt  worden,  u  kunt  kiezen  welke  lesmodules  voor  u  en  uw  leerlingen  geschikt  zijn.       Website:  http://codenamefuture.nl/whatsup   Kosten:  Op  aanvraag    

Bij  4.4  Ik  kan  er  niet  mee  stoppen   In  deze  les  leren  de  leerlingen  wat  verslavingen  zijn  en  in  hoeverre  ze  zelf  in  de  gevarenzone   zitten.  Als  dat  zo  is:  wat  kun  je  doen?    

Praatmethans.nl   Gastles   Hans  R.  J.  West  geeft  informatie,  advies  en  therapie.  Hij  is  gespecialiseerd  op  het  gebied   van  stress  en  verslaving.     Waarschijnlijk  lees  je  dit  omdat  je  informatie  zoekt,  of  behoefte  hebt  aan  degelijk  (anoniem?)   advies…  Omdat  je  een  ter  zake,  kundige  en  ook  ervaren  coach  zoekt  omdat  je  jouw  controle  terug   wilt  vinden…  Of  omdat  je  geen  zin  hebt  in  de  standaardoplossingen  die  vaak  worden  aangeboden  in   de  grotere  organisaties  die  aan  de  gestandaardiseerde  regels  van  verzekeraars  moeten  voldoen.       Website:  www.praatmethans.nl   Kosten:  Op  aanvraag    

PuntP   Gastles   PuntP  behandelt  op  een  directe  en  duidelijke  wijze  kinderen,  jongeren  en  volwassen   cliënten  met  enkel-­‐  en  meervoudige  psychische  en  psychiatrische  problemen.  Ook   werken  wij  aan  het  voorkomen  van  psychische  problemen.     Wij  stellen  de  cliënt  in  staat  beter  richting  aan  zijn  eigen  leven  te  geven.  Iedere  cliënt  beschouwen   wij  als  een  volwaardige  gesprekspartner  en  wij  zorgen  dat  hij  zo  goed  mogelijk  de  regie  over  de   behandeling  houdt.       Website:  http://www.puntp.nl/preventie/ons-­‐aanbod   Kosten:  Op  aanvraag    

Jellinek  

Gastles   Wilt  u  alles  weten  over  alcohol  &  drugs?  Jellinek  is  dé  expert  op  dit  gebied  en  biedt  naast   basisgegevens  over  de  werking  van  de  diverse  middelen  ook  informatie  over  verwante   thema’s  zoals:  middelen  &  seks  of  zwangerschap,  middelen  &  medicatie  en  middelen  &   de  politiek.    

 

62  

 

Jellinek  is  de  expert  op  het  gebied  van  verslaving.  Wij  kunnen  iedere  vraag  over  risicovol   middelengebruik  beantwoorden.  Van  jongeren,  van  volwassenen.  Jellinek  is  sterk  in  preventie  en  in   behandeling.  Met  cognitieve  gedragstherapie,  medische  behandeling  en  behandeling  volgens  het   Minnesotamodel  hebben  we  voor  iedereen  een  passend  antwoord.  Ook  wanneer  problemen  met   alcohol  of  drugs  samengaan  met  psychische  klachten  hebben  wij  specialisten  in  huis  die  dit  kunnen   aanpakken.  Onze  hulp  is  niet  zwaarder  dan  noodzakelijk.  Licht  als  het  kan,  intensief  als  het  moet.     Website:  http://www.jellinek.nl/   Kosten:  Op  aanvraag      

Bij  4.5  Ben  je  happy?   In  deze  les  gaat  het  over  gelukkig  en  ongelukkig  zijn.  Wat  is  geluk?  Hoe  word  je  gelukkig?  Heb  je   het  zelf  in  de  hand  of  je  gelukkig  bent?  De  les  gaat  over  zelfvertrouwen,    stressbestendigheid  en   veel  voorkomende  psychische  klachten  bij  jongeren.    

Trimbos-­‐instituut   Happyles.nl   Happyles  is  een  stepped  care  aanbod  ter  bevordering  van  mentale  veerkracht  en  ter   preventie  van  depressie.       De  lessen  zijn  ontwikkeld  om  het  geluk  en  de  psychische  gezondheid  van  jongeren  te  bevorderen.   Naast  de  e-­‐lessen  kunnen  jongeren,  als  zij  daar  behoefte  aan  hebben,  een  online  groepscursus  in   chatbox  volgen.  De  online  groepscursus  wordt  begeleid  door  een  professionele  coach.     Happyles  is  ontwikkeld  op  basis  van  de  positieve  psychologie.  De  positieve  psychologie  is  een   nieuwe  stroming  binnen  de  psychologie  en  gaat  uit  van  de  krachten  van  mensen.  Of  iemand  zich   gelukkig  voelt,  hangt  af  van  een  samenspel  van  beschermende  factoren  en  risicofactoren.  Happyles   richt  zich  op  het  versterken  beschermende  factoren  in  de  jongere.       Website:  http://www.happyles.nl/   Kosten:  Op  aanvraag  

  Het  Dolhuys   Rondleiding  door  het  puberbrein   Op  reis  door  de  wereld  van  het  puberende  brein,  een  educatief  programma  voor   jongeren.  Duur:  2  uur.     De  bezoeker  van  Het  Dolhuys  kan  aan  diverse  activiteiten  deelnemen  in  het  museum.  Zo  zijn  er   iedere  zondag  open  rondleidingen.  Ook  is  er  een  aparte  rondleiding  door  De  Bovenkamer,  waar  de   bezoeker  op  ontdekkingstocht  gaat  door  het  puberbrein.  Naast  onze  vaste  collectie  en  zijn  er   wisselende  tentoonstellingen.     Website:  http://www.hetdolhuys.nl/   Kosten:  De  Bovenkamer  incl.  museum  (alleen  voor  groepen)  €  10,-­‐  p.p.      

Bij  4.6  en  4.7  De  vitale  werknemer  

In  het  eerste  deel  van  les  krijgen  de  leerlingen  uitleg  over  wat  we  verstaan  onder  vitale   werknemers  en  duurzame  inzetbaarheid.  In  het  tweede  deel  van  de  les  bedenken  leerlingenwat   er  nodig  is  om  jonge  werknemers  in  beweging  (op  meerdere  gebieden)  te  krijgen.      

63  

 

Platform  Bewegen  &  Sport  MBO  /  MBO  Raad  /  Stipp   Lessendatabank  ‘Vitaal  MBO’   Basismateriaal  voor  het  samenstellen  van  een  mooi  programma  voor  sport,  bewegen  en   vitaal  burgerschap.  Deze  website  maakt  het  mogelijk  om  met  collega's  in  uw  eigen   schoolteam  een  lessenbestand  op  te  tuigen  voor  uw  eigen  gebruik  of  lessenreeksen  te   gebruiken  die  voor  iedereen  beschikbaar  zijn.     De  database  kent  drie  hoofdthema’s:  algemeen,  gezondheidsthema’s  en  vitaal  werknemerschap.   Ieder  thema  bestaat  uit  een  aantal  onderwerpen.  Deze  passen  bij  de  themacertificaten  van  het   vignet  Gezonde  School  en  Testjeleefstijl.  De  onderwerpen  zijn  als  modules  voor  u  toegankelijk,  met   daarin  lessen,  workshops,  presentaties,  et  cetera.  U  vindt  in  de  modules  informatie  voor  docenten  en   lesmateriaal  voor  leerlingen.  In  deze  database  zit  ook  een  ontwerpomgeving  waarin  u,  al  dan  niet   met  het  opgenomen  materiaal,  uw  eigen  lessen  kunt  samenstellen.     Website:  http://www.vitaalmbo.nl/   Kosten:  Op  aanvraag  

 

 

64