groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
Thema: verhalen
DOCENT
Het thema verhalen staat voor groep 3 en 4 in het teken van de Middeleeuwen. De leerlingen ontdekken dat er vroeger een echt kasteel op de plek stond, waar nu hun woonwijk ligt. De eerste stappen tot historisch besef wordt de leerlingen in de introductieles bijgebracht, waarin ze afbeeldingen van voorwerpen uit de Middeleeuwen en voorwerpen uit onze tijd moeten categoriseren. Vervolgens onderzoeken de leerlingen in de verdiepende les hoe kasteel Werkeren er vroeger uit heeft gezien. De verschillende bouwfases bouwen ze na met blokken of lego. In de afsluitende les bedenken de leerlingen hun eigen Middeleeuwse dans, die zo aan het hof van kasteel Werkeren gedanst had kunnen worden. LESDOELEN: De leerling: •W ordt de eerste beginselen van historisch besef bijgebracht; •W eet dat kasteel Werkeren vroeger op de plek stond waar nu Stadshagen ligt; •W eet dat het kasteel in de loop der tijd steeds werd uitgebreid; •K an vertellen waar de gracht om het kasteel voor diende; •K an aan de hand van voorbeelden van Middeleeuwse dans een eigen dans bedenken. LES 1 – VROEGER EN NU In deze introductieles maken de leerlingen kennis met de riddertijd aan de hand van voorwerpen. Welke voorwerpen komen uit de riddertijd? En welke voorwerpen horen bij onze tijd? En wat heeft de riddertijd eigenlijk met Stadshagen te maken?
NODIG: knipblad 1 en werkblad 1, schaar en lijm DOEN: Kopieer de knipbladen voor de leerlingen; Kopieer het werkblad op A3-formaat OPDRACHT 1 Stap 1 Begin de les met het voorlezen van een prentenboek over ridders en kastelen, bijvoorbeeld: •M arjet Huibers, Ridder Florian (Gottmer 2006). •B ette Westera, Held op sokken (Gottmer 2013).
Of maak een woordspin met in het midden het woord ‘ridder’. Wat weten de leerlingen al van de tijd waarin de ridders leefden? Stap 2 Vertel de leerlingen dat ze een aantal foto’s krijgen met voorwerpen er op. Sommige voorwerpen horen bij de riddertijd, andere horen bij nu. De leerlingen knippen de foto’s uit en plakken ze op de juiste plek op het werkblad. Bespreek de opdracht. Welke foto’s horen bij vroeger en welke bij nu? Waarom? Wat zijn de grootste verschillen? Wat is hetzelfde? Welke tijd spreekt je het meeste aan? Stap 3 Weten de leerlingen wat de riddertijd met Stadshagen te maken heeft? Vertel ze dat achter basisschool de Vlieger vroeger een kasteel stond: Kasteel Werkeren. Achtergrondinformatie over kasteel Werkeren vindt u op: http://www.kasteleninoverijssel.nl/pages/ werkeren.htm Extra tips: Richt een thematafel in rondom ridders, jonkvrouwen en kastelen; •H uisje Boompje Beestje, Het kasteel • http://www.schooltv.nl/video/huisje-boompjebeestje-het-kasteel
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
knipblad
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
plakblad Wat hoort bij vroeger? En wat hoort bij nu? Knip de plaatjes uit en plak ze op de goede plek.
vroeger
nu
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
DOCENT
Thema: verhalen LES 2 – HET KASTEEL In deze les onderzoeken de leerlingen hoe kasteel Werkeren er vroeger heeft uitgezien. Ze leggen de verschillende bouwfases van het kasteel in de juiste volgorde en bouwen het kasteel na met blokken.
Stap 1 Vertel de leerlingen dat bij de aanleg van de wijk de resten van kasteel Werkeren gevonden zijn. Dit kasteel werd meer dan 600 jaar geleden gebouwd. Vertel dat de resten van het kasteel opgegraven zijn door archeologen en leg het beroep van archeoloog uit. Er zijn bijna geen afbeeldingen van het kasteel bewaard gebleven, dus we weten niet precies hoe het kasteel er uit heeft gezien. Maar door de opgravingen hebben archeologen toch een idee hoe het kasteel er meer dan 600 jaar geleden uitzag en hoe het kasteel veranderd is in de tijd. Voor meer achtergrondinformatie over kasteel Werkeren kunt u het boek Havezate Werkeren. De heren van Werkeren en hun kasteel (Stichting Promotie Archeologie, Zwolle 2005) raadplegen. Stap 2 NODIG: knipblad, A4 papier, scharen en lijm Deel het knipblad uit. Op de plaatjes staat iedere keer kasteel Werkeren, maar telkens in een nieuwe fase. Het kasteel werd door de verschillende bewoners steeds verder uitgebreid.
Laat de leerlingen de plaatjes uitknippen en in de juiste volgorde op het A4 papier plakken. Ze beginnen met het oudste plaatje en eindigen met het nieuwste plaatje. De juiste volgorde van de afbeeldingen is: Foto: 2, 4, 3, 5, 1. De afbeeldingen zijn afkomstig uit: Havezate Werkeren. De heren van Werkeren en hun kasteel (Stichting Promotie Archeologie, Zwolle 2005) 83-101. Stap 2 Praat met de leerlingen over wat ze op de plaatjes hebben gezien. Bijvoorbeeld het water. Waar zou dat voor geweest zijn? (verdediging van het kasteel; de binnenste gracht was ongeveer 18 meter breed, de buitenste gracht was 4 tot 5 meter breed) Bespreek de verschillende bouwfases. Wat is er in de loop der tijd veranderd aan het kasteel? Stap 3 NODIG: houten blokken of lego (of ander bouwmateriaal) Laat de leerlingen in kleine groepjes de verschillende bouwfases van het kasteel nabouwen met blokken of met lego.
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
knipblad 1
2
3
4
5
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
Thema: verhalen
DOCENT
Tips voor uitbreiding: • Ga met de leerlingen kijken op de plek waar vroeger kasteel Werkeren stond. Dit is achter basisschool de Vlieger. Hier ligt nu een ster, de basis van het nooit afgemaakte Geheugentheater. In dit theater zou de geschiedenis van kasteel Werkeren verteld worden.Praat met de leerlingen over het kunstwerk. Wat voor ideeën hebben de leerlingen om voorbijgangers te laten weten dat hier vroeger een kasteel stond?
Bron: Google Maps
Kopieer de afbeelding van kasteel Werkeren uit de 18de eeuw voor de leerlingen en neem deze mee naar de locatie. Praat met de leerlingen over wat hetzelfde is gebleven en wat veranderd is.
Bron: kasteleninoverijssel.nl
•B reng met de leerlingen een bezoek aan het Stedelijk Museum Zwolle. In de kelder van het museum staan veel voorwerpen die bij de opgraving van kasteel Werkeren gevonden zijn. Bekijk de voorwerpen met de leerlingen. Welke voorwerpen herkennen de kinderen? En hoe ziet de moderne variant er uit? •N odig – eventueel met meerdere scholen tegelijk - de groep De Silveren Swaen uit op school. Dit Zwolse Middeleeuwse gezelschap geeft clinics op scholen, waarin het leven op een kasteel en de avonturen van Pieke centraal staan. Kijk voor meer informatie op: www.silverenswaen.nl De kosten voor een clinic op school bedragen €200,• L aat de leerlingen hun eigen versie van kasteel Werkeren tekenen of schilderen. • Z et een houten kasteel in de klas met speelfiguren. Laat de leerlingen verhalen bedenken en naspelen. •O p de volgende websites zijn veel lesideeën over te Middeleeuwen te vinden: -w ww.kinderpleinen.nl/adel-ridders-en-kastelen-middeleeuwen - h ttp://www.jufjanneke.nl/wordpress/ridders-jonkvrouwen-en-kastelen/ - Zoek op pinterest op ridders, kastelen en middeleeuwen voor veel lesideeën.
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
DOCENT
Thema: verhalen LES 3 – DANSENDE RIDDERS EN JONKVROUWEN In deze verwerkingsles blijven de leerlingen in Middeleeuwse sferen. Ze luisteren naar muziek uit de middeleeuwen, bekijken Middeleeuwse dans en bedenken vervolgens hun eigen dans, die zo aan het hof van kasteel Werkeren gedanst zou kunnen worden.
Stap 1 NODIG: digibord (boxen aangesloten), eventueel middeleeuwse verkleedkleding DOEN: •B ekijk de extra achtergrondinformatie over muziek en dans in de Middeleeuwen op: • http://danstijd.slo.nl/geschiedenis/middeleeuwen/ In_de_Middeleeuwen.pdf/ • http://static.digischool.nl/mu/leerlingen/geschiedenis/middeleeuwen/wereldlijk.htm • http://static.digischool.nl/mu/leerlingen/geschiedenis/middeleeuwen/instrumenten.htm •B eluister delen van de muziek bij stap 1 en kies drie verschillende fragmenten uit om in de klas te laten horen; • Z oek voor stap 2, 3 fragmenten Middeleeuwse dans uit op Youtube; • Z oek een muziekfragment uit waar de leerlingen een dans op gaan bedenken. U kunt voor ieder groepje dezelfde muziek kiezen of u kunt per groepje een ander muziekstuk uitzoeken; • Z org voor voldoende oefenruimte en mogelijkheden om muziek af te spelen. Stap 1 Laat de leerlingen 3 fragmenten Middeleeuwse muziek horen. Op Youtube is veel muziek te vinden. Bijvoorbeeld: • www.youtube.com/watch?v=DEeAN471boQ • www.youtube.com/watch?v=FXnRMzaFgUQ • www.youtube.com/watch?v=SX7yAa3Wr3Q&list=RDSX7yAa3Wr3Q#t=12 (afspeellijst met veel verschillende soorten Middeleeuwse muziek) •M iddeleeuwse dansmuziek: www.youtube.com/ playlist?list=PLA3E62CD17A1636E0
Bespreek de muziek met de leerlingen. Zou dit muziek van vroeger of van nu zijn? Waarom denken ze dat? Lijkt de muziek op de muziek van nu? Waarom wel / niet? Vinden de leerlingen het mooie muziek? Waarom wel /niet? Wat vinden ze het meest bijzonder / opvallend? Stap 2 Vertel de leerlingen dat er tijdens de lange winters weinig te doen was op een kasteel. Televisie, radio, spelcomputer of internet bestonden nog niet. Om de wintermaanden door te komen, nodigde de kasteelheer zangers en kunstenmakers uit om een tijdje op het kasteel te logeren. Zij vermaakten de bewoners met muziek, dans, zang en verhalen. Bekijk op internet drie fragmenten Middeleeuwse dans, bijvoorbeeld: • “ Amour Courtois”: www.youtube.com/watch?v=X1Cqu0F0X6s •M iddeleeuwse Engelse dans: www.youtube.com/ watch?v=JiE17pvisBg •G roepsdans: www.youtube.com/watch?v=YAm2L3DZpDI •C horeografie: www.youtube.com/watch?v=kTEgSMQBaUo Bespreek de fragmenten met de leerlingen. Wat vinden ze het meest opvallend /bijzonder? Lijkt de dans op de dans van nu? Spreekt de dans ze aan? Waarom wel / niet? Doe eventueel samen met de leerlingen wat passen na in de klas. Stap 3 Verdeel de klas in groepjes van 6. Leg de leerlingen uit dat ze op basis van wat ze gezien hebben een eigen ‘Middeleeuwse dans’ mogen bedenken. Als alternatief kunt u ook een dans met de hele klas samen bedenken. Laat de leerlingen hun dans oefenen. Stap 4 Organiseer een afsluitend optreden waarbij de groepjes hun dans presenteren. Dit kan alleen voor de klas zijn, maar u kunt ook de familie van de leerlingen uitnodigen en er een Middeleeuws feest van maken.
groep 3 en 4 het mysterie van
Stadshagen
HIER STOND EEN KASTEEL!
DOCENT
Thema: verhalen Extra Tips
Extra tips: • De leerlingen knutselen attributen voor bij hun dans, bij• De leerlingen knutselen attributen voor bij voorbeeld een ridderhelm of jonkvrouwhoed; hun dans, bijvoorbeeld een ridderhelm of • Middeleeuws muziekgezelschap Datura organiseert workjonkvrouwhoed; shops middeleeuws dansen met live muziek op scholen. • Middeleeuws muziekgezelschap Datura Kijk voor meer informatie op: www.daturamusic.nl/datuorganiseert workshops middeleeuws danra%20middeleeuwse%20muziek-home.html#Schoolprojecsen met live muziek op scholen. Kijk voor ten meer informatie op: www.daturamusic.nl/ datura%20middeleeuwse%20muziek-home. html#Schoolprojecten
