Dit is Brazilië. Een informatiefolder voor Nederlandse leerlingen over land, volk, geschiedenis, economie, cultuur en de betrekkingen met Nederland

Dit is Brazilië Een informatiefolder voor Nederlandse leerlingen over land, volk, geschiedenis, economie, cultuur en de betrekkingen met Nederland. Brazilië is een omvangrijk en uiterst gevarieerd land. Het heeft veel bijzonderheden die het alle waard zijn te kennen. Het Braziliaanse volk heeft zijn wortels in verschillende landen. Het land kent een zeer veelzijdige natuur, een dynamische economie en een bijzonder bloeiende cultuur. Maar Brazilië heeft ook zijn moeilijkheden, zoals een slechte verdeling van de welvaart en regionale ongelijkheid. In de grote steden zijn problemen op het gebied van de ruimtelijke ordening. Er is economisch, sociaal en op het gebied van het milieu sprake van een sterke onderontwikkeling. Roraima

Amazonas

Brasilia(DF)

Região Noord Norte Noordoost Região Nordeste Centraal-west Região Centro-Oeste Zuidwest Região Sudeste Zuid Região Sul

Grondgebied en bevolking Brazilië is het grootste land van Zuid-Amerika en na Rusland, Canada, China en de Verenigde Staten is het het op vier na grootste land ter wereld. Het land beslaat 8,5 miljoen km² (dat is ongeveer de omvang van Europa en 200 keer zo groot als Nederland). Het grenst aan tien Zuid-Amerikaanse landen. In het oosten ligt de Atlantische Oceaan. Brazilië heeft een kust van maar liefst 7.367 kilometer. Het land bezit 20% van de biodiversiteit van de aarde. Het tropische oerwoud van de Amazone, dat 3,6 miljoen km² groot is, is een voorbeeld van deze ecologische rijkdom. Brazilië heeft met 182 miljoen inwoners op vier landen na de grootste bevolking. De meerderheid van de bevolking is, anders dan in Nederland, jong; 30% is jonger dan 15 jaar en 64% is tussen 15 en 65 jaar. De grootste steden zijn São Paulo (10,8 miljoen inwoners) Rio de Janeiro (6 miljoen inwoners), Salvador (2,6 miljoen inwoners) Belo Horizonte (2,3 miljoen inwoners), Fortaleza (2,3 miljoen inwoners), Brasilia (2,2 miljoen inwoners) Curitiba (1,7 miljoen inwoners). Brazilië is een federale republiek, met 26 staten en een federaal district, waar de hoofdstad Brasilia, ligt. De officiële taal is het Portugees.

De geschiedenis in vogelvlucht <1500

Het land dat tegenwoordig Brazilië is, wordt bewoond door verschillende indianenstammen (5 à 10 miljoen mensen), die 1300 verschillende talen spreken.

1500

Op 22 april ontdekt de Portugese zeevaarder Pedro Álvares Cabral Brazilië.

1637 1654

Prins Maurits van Nassau heerst over het Nederlandse deel van het noordoosten van Brazilië tot 1644. De Portugezen heroveren definitief het noordoosten.

1808

Het Portugese Hof vlucht voor Napoleon naar Brazilië (Rio de Janeiro).

1822 1888

Pedro I, zoon van de koning van Portugal, roept de onafhankelijkheid van Brazilië uit. Het land wordt een keizerrijk. Prinses Isabel, dochter van keizer Pedro II, schaft de slaverij af.

1889

Op 15 november wordt de republiek uitgeroepen.

1944

Brazilië vecht aan de zijde van de Geallieerden in de Tweede Wereldoorlog.

1960

Brasilia wordt als hoofdstad ingewijd.

1988

Met het goedkeuren van de grondwet wordt Brazilië opnieuw democratisch.

“Nederlands Brazilië” Een belangrijke episode van Brazilië’s geschiedenis waren drie decennia in de 17e eeuw, toen de West Indische Compagnie (WIC) over een deel van het land heerste. Dit liet blijvende sporen na, vooral in het noordoosten. Toen Johan Maurits van Nassau Siegen – bijgenaamd Maurits de Braziliaan – gouverneur was, vond een van de meest geslaagde experimenten van de Europese kolonisatie plaats. De zeven jaar waarin Maurits van Nassau de scepter zwaaide (16371644), worden in Brazilië nog steeds als een Gouden Tijdperk herinnerd. In deze tijd was er een wapenstilstand tussen de Nederlanders en de Portugees-Braziliaanse bevolking en ontstond er een tot dan ongekende beschaving in de tropen. Prins Maurits diende niet alleen de belangen van de WIC. Hij werkte eveneens voor de vrede tussen de Nederlanders en de plaatselijke bevolking, vooral ook de suikerproducenten. Suiker was toen de belangrijkste opbrengst van de kolonie. Maurits voerde ook godsdienstvrijheid in. Katholieken, calvinisten en joden leefden en werkten in harmonie met elkaar. Maar boven alles was prins Maurits een groot beschermer van kunsten. Hij bracht geleerden, cartografen, bestuurders en kunstenaars (zoals de schilders Frans Post en Albert Eckhout) naar het noordoosten van Brazilië. Zij gaven aan zijn stad Mauritsstad (Maurícia of Mauritiopolis), het tegenwoordige Recife) een dimensie en allure, die tot dan nog nooit in Amerika was gezien. Het Mauritshuis in Den Haag was in die dagen bekend als het Suikerhuis. Nu is het een museum met een wereldberoemde collectie schilderijen. Het is verbazingwekkend dat Maurits van Nassau in Nederland zo slecht bekend is.

De geografie van Brazilië Brazilië beslaat bijna de helft van het Zuid-Amerikaanse grondgebied. Het is verdeeld in vijf politieke en geografische regio’s. Elke regio heeft zijn typische bevolking en zijn eigen natuurlijke, economische en culturele karakteristieken. Het noorden, met zijn tropisch klimaat, beslaat het grootste deel van het Braziliaanse grondgebied (45%). Vrijwel de hele regio behoort tot het stroomgebied van de Amazone, de rivier met de grootste hoeveelheid water ter wereld. Het gebied bestaat uit het omvangrijkste tropische regenwoud op aarde. Het Amazonebekken bezit de rijkste biodiversiteit van onze planeet. Je vindt er 10 à 20% van alle soorten: 1.5 miljoen gecatalogiseerde planten; 3000 vissoorten; 950 soorten vogels; honderden reptielen, amfibieën en zoogdieren; het aantal soorten insecten is nog onbekend. De gemiddelde hoogte van de bomen is zo’n 35 meter! Al deze natuurlijke rijkdom moet natuurlijk goed bestuurd worden. Dat bestuur houdt zich met velerlei zaken bezig zoals wetenschappelijk onderzoek en hoe de bevolking gebruik kan maken van de natuurlijke hulpbronnen. Er zijn tal van maatregelen genomen om de natuur te beschermen. Enorme gebieden hebben de status van Beschermd Milieugebied, Nationaal Park en Biologisch Reservaat. In de noordoostelijke regio tref je een droge woestijnsteppe, die in Brazilië de sertão wordt genoemd. Aan de kust echter is het klimaat veel natter en vind je een overweldigende vegetatie van onder andere palmen en kokospalmen. Langs de oevers van de São Francisco ontwikkelt zich een moderne agro-industrie, met onder andere meloenen, papaya’s, mango’s en druiven. De Rio São Francisco wordt de rivier van de samensmelting genoemd, omdat die door zes staten stroomt. Het dichtbevolkte noordoosten is, economisch gezien, de minst ontwikkelde regio. Het toerisme, dat vanwege de schitterende stranden en de historische steden zich ontwikkelt, is een groeiende economische factor. Verder zorgen de petrochemische industrie, textielnijverheid en nieuwe industrietakken voor verdere ontwikkeling. Het zuidoosten is ook tropisch. Het vertegenwoordigt een grote variëteit aan bodemgesteldheid. Er zijn gebergten, valleien en vlakten. Het is de belangrijkste economische regio van het land. Stedelijke omgevingen als São Paulo, Rio de Janeiro en Belo Horizonte bieden een veelheid aan economische activiteiten en diensten. De landbouw concurreert op de wereldmarkt met producten als soja, sinasappels, koffie, suiker/ethanol. Het industriële gebied in het zuidoosten levert bijna 2/3 van het bruto nationaal product. De regio centraal-west – waar zich de hoofdstad Brasilia bevindt – is met een lage vegetatie bedekt. Het is een soort savanne, die in Brazilië cerrado wordt genoemd. Je vindt er veel plantages van soja, maïs, katoen en veeteelt. In het Pantanal – een wetland, dat drie keer zo groot is als Nederland – zijn de flora en fauna buitengewoon mooi en gevarieerd. Het klimaat in deze regio is tropisch, met veelvuldige zomerregens. Het zuiden is de koudste regio van het land, waar het soms zelfs vriest en sneeuwt. Er zijn naaldbomen en uitgestrekte grasvlakten, de pampa’s. Veel steden hebben door de Duitse, Italiaanse en Oost-Europese kolonisatie nog steeds Europese trekken. Het is de op één na meest ontwikkelde regio van het land. De landbouw richt zich op de soja, er zijn grote kudden runderen en er zijn veel pluimveehouderijen. De belangerijkste producten op industrieel gebied zijn textiel, schoenen en ceramiek.

Het Braziliaanse volk Het Braziliaanse volk stamt van een mengeling van rassen af. Portugese kolonisators, oorspronkelijke indianen en Afrikanen vormden de basis. Veel indiaanse gemeenschappen, die in de kuststreek van het Braziliaanse grondgebied leefden, stierven door het kolonisatieproces uit. Het waren niet alleen wapens maar ook de door de kolonisators uit verre landen meegebrachte ziektes, die dit veroorzaakten. Toch herken je in de bevolking duidelijk indiaanse trekken, vooral in het noorden en noordoosten van Brazilië. Vandaag de dag koesteren ongeveer 220 indiaanse gemeenschappen, bij elkaar zo’n 450.000 mensen, hun inheemse, van hun voorvaderen geërfde talen, zoals Tupi-Guarani, Macro-Jê en Aruak. De laatste jaren heeft de regering 12,5% van de oppervlakte van het Braziliaanse grondgebied (meer dan 1 miljoen km²) ter beschikking van indiaanse gemeenschappen gesteld. Miljoenen Afrikanen werden van de 16e tot de 19e eeuw gedwongen de Atlantische Oceaan over te steken met als eindbestemming Brazilië. Daar moesten ze als slaaf handwerk verrichten in de landbouw, de mijnen of als huisslaaf bij families werken. De meerderheid van hen is afkomstig uit de gebieden die tegenwoordig tot Nigeria, Benin en Angola behoren. Slavenhandel en –vervoer hielden pas in 1850 op, het einde van de slavernij zelf was in 1888. In de koloniale tijd waren behalve Portugezen, ook Fransen en Nederlanders in Brazilië. Maar pas aan het eind van de 19e eeuw en de eerste drie decennia van de 20e eeuw, brachten grote immigratiegolven, naast de meerderheid van Portugezen, massa’s immigranten van Duitse, Italiaanse, Spaanse, Poolse, Japanse, Joodse en Arabische komaf, die eveneens de etniciteit van de Braziliaanse bevolking beïnvloedden. Deze immigranten vluchtten voor bittere armoede. Ze waren op zoek naar nieuwe mogelijkheden en uitdagingen. Vooral het zuiden en zuidwesten trok hen aan. Daar konden ze werken op de koffieplantages. Later probeerden ze kleine stukjes grond te bemachtigen. In de regio’s waar ze zich vestigden, veranderden de immigranten de economie en het culturele klimaat, doordat ze hun tradities en eetgewoonten meebrachten. Zelfs het Portugees veranderde een beetje; het kreeg nieuwe woorden en een eigen regionaal accent. Door de invloed van al deze volkeren heeft Brazilië vandaag een etnisch zeer diverse bevolking. De grote meerderheid van de Brazilianen is het gevolg van de vermenging van al deze rassen, van al deze mensen, die uit alle delen van de wereld zijn gekomen.

Nederland in

Brazilië

In 1948 is Holambra door Nederlandse immigranten gesticht. Deze gemeente bevindt zich op 120 km afstand van São Paulo en is bekend als de bloemenstad. Daar worden 1/3 van de sierbloemen in Brazilië gekweekt.

Cultuur Het is de mixture, de vermenging van allerlei invloeden, die het best de geest van de Braziliaanse cultuur uitdrukt. In de muziek, in de kunst, in de architectuur en in de keuken, alles in Brazilië is vermengd en multicultureel.

De cultuur in Brazilië weerspiegelt de grote variëteit aan landschappen en rassen die het volk samenstelden. Het immense Amazonewoud is de bron van talloze mythen en tradities van de oorspronkelijke bevolking. De vruchtbare kuststreek was het toneel van de eerste ontmoetingen tussen de indianen en de Portugese kolonisators en verwelkomde later omvangrijke groepen Afrikanen. De zuidelijke vlakten werden het thuis van Italianen, Duitsers, Japanners, Polen, Arabieren, Joden en anderen. Maar het was voornamelijk in de kuststeden waar de vermenging van rassen, gewoonten, culturen en geloven plaatsvond, wat uiteindelijk leidde tot de Braziliaanse beschaving. Alle regio’s getuigen van Brazilie’s diversiteit. De samba is het meest kenmerkende ritme van Brazilië. Elk jaar, tijdens het carnaval, paradeert en danst de bevolking in de straten in groepen die Sambascholen heten. De mensen dragen schitterende carnavalskostuums en rijden op prachtig uitgedoste wagens, die vaak actuele zaken voorstellen. In de bossanova heeft de samba zich vermengd met jazz. Deze muzieksoort is internationaal een groot succes. Capoeira is een mix van vechtsport en dans. Afrikaanse slaven in Brazilië creëerden capoeira. Tegenwoordig wordt het op Braziliaanse scholen en op straten en pleinen beoefend, maar ook in verschillende Europese landen, waaronder Nederland. De capoeira wordt door het geluid van de berimbau (boog met één stalen snaar en kalebas) en atabaque (tamtam) begeleid. Andere regio’s vieren hun eigen carnaval en volksfeesten, die alle hun eigen ritmes en dansen hebben, zoals Maracatu en Bumba-Meu-Boi. Er zijn ook religieuze feesten, zoals die van Sint Jan en Folia de Reis (letterlijk: waanzin der koningen), een feest dat tussen 24 december en 6 januari gevierd wordt.) De architectuur van Brazilië omvat prachtige bouwwerken uit de Barok maar evenzeer het Modernisme. Steden als Ouro Preto en Olinda, en de kerken van Bahia, laten in harmonieuze vormen in prachtig hout en goud het Katholicisme van Brazilië zien. Aan de andere kant is Brasilia de supermoderne hoofdstad van het land. Deze stad is op de tekentafel ontworpen en volgens moderne stedelijke en architectonische patronen gebouwd met als doel om vanaf 1960 als hoofdstad te dienen. Elke regio heeft zijn eigen feestmaaltijd, maar de feijoada wordt beschouwd als de Braziliaanse schotel. Ze wordt vaak aan bezoekers aangeboden, die niet uitgesproken raken over de pan met zwarte bonen, tezamen gekookt met een grote mix van soorten gezouten, gerookt en vers vlees, geserveerd met gesneden kool, sinasappels en farofa, (geroosterd cassavemeel). Als nagerecht een salade van tropische vruchten: mango, meloen, ananas, guave (een 3 tot 12 centimeter grote vrucht die de vorm heeft van een appel.), sinasappel en mandarijn, watermeloen, caqui (een kleine gele vrucht). Brazilië is de op twee na grootste producent van fruit. De Braziliaan eet veel vlees en families en vrienden plegen zondags samen te komen om te genieten van een barbecue: stukjes rundvlees gegrild op het vuur en met alleen maar zout bereid. Wat zal een Braziliaans gezin op een dag eten?

Het ontbijt: koffie met melk, brood met boter, kaas en banaan. De warme middagmaaltijd: biefstuk, rijst, bonen, farofa, goiabada (een harde jam van de guave-vrucht) en koffie toe. Het avondeten: soep, een lichte snack, melkpudding.

Economie en Handel Brazilië is een van de tien grootste economische wereldmachten, met in 2005 een bruto nationaal product van 600 miljard euro’s. De munteenheid is de Real (R$). Brazilië is een landbouwgrootmacht. Het beschikt over reusachtige hoeveelheden grond, een gunstig klimaat waardoor twee of meer oogsten per jaar mogelijk zijn - en voldoende water. De runderen lopen vrij in de wei en voeden zich met gras. Toch biedt de landbouwsector aan ongeveer 1/3 van de bevolking werk en levert een derde van het nationaal product. Brazilië is er in de wereldhandel in geslaagd zich als grote exporteur van landbouwproducten te manifesteren. De nog steeds toenemende landbouwopbrengsten zijn veel meer het gevolg van een hogere productiviteit en van moderne techniek dan van meer landbouwgrond. Wat veel minder bekend is, is dat Brazilië over een moderne en veelzijdige industrie beschikt die van alles en nog wat produceert. Om enkele voorbeelden te geven: ertsen, staal, papier, chemische producten, schoenen en kleding. Er zijn auto en vliegtuigfabrieken en fabrieken voor onderdelen. Hieronder zie je in een tabel hoe belangrijk enkele van de Plaats op voornaamste Braziliaanse wereldranglist exportproducten zijn. Exportproduct 1e 1e 1e 1e 1e 2e 2e 2e 4e 5e

suiker rundvlees koffie sinaasappelsap reg. vliegtuigen soja kippenvlees schoenen staal chemische producten

Brazilië is een land van enorme afstanden. De grootste afstand tussen twee punten in dit immense land is even groot als een vlucht van Londen naar New York. Daarom heeft het zijn infrastructuur sterk uitgebreid. Vooral de wegen en de luchtvaart zijn verbeterd, maar dit geldt ook voor de telecommunicatiediensten, de mobiele telefoon en satellietverbindingen. Brazilië drijft met alle regio’s op aarde handel. Jaarlijks koopt en verkoopt het voor meer dan 150 miljard aan handelswaar. Nederland is Brazilië’s vierde exportland, na de Verenigde Staten, Argentinië en China. Met meer dan 50 ondernemingen op de Braziliaanse markt behoort Nederland traditiegetrouw tot de drie grootste investeerders in Brazilië. Voor een ontwikkelingsland als Brazilië is het moeilijk een sterke economische groei in stand te houden. En die groei is nodig voor meer welvaart en banen. Daarbij moet het milieu gespaard blijven. Bovendien moet de welvaart zo verdeeld worden, dat vooral ook het armste deel van de bevolking er voordeel van heeft. Om uit de armoe te raken moeten jongeren de gelegenheid krijgen naar school te gaan en die ook af te maken. Arme scholieren dringen nauwelijks door tot de hogere opleidingen. Omdat het aantal armen in Brazilië heel groot is, zijn hun behoeften op school ook enorm. Kijk maar! Elke dag moeten de openbare scholen aan 37 miljoen kinderen – dat is meer dan het dubbele van de totale bevolking van Nederland – een middagmaal en twee tussendoortjes geven, voordat zij naar huis keren.

Het milieu en schone energie Vier eeuwen menselijke industrie en landbouw is ten koste gegaan van bossen en wouden. Nu zijn wij allen verantwoordelijk voor dit eeuwenoude probleem. Zoals gezegd beslaat Brazilië een territorium van 8,5 miljoen km², waarvan 45% behoort tot het Amazonegebied. Maar andere biotopen zijn even belangrijk: de resterende oerbossen bij de kust - Mata Atlantica worden ze genoemd het enorme moerasland van het Pantanal (een van de grootste wetlands van de wereld), de cerrado met zijn savannevegetatie, en de droge woestijnsteppe, de sertão, die te lijden heeft onder een andere vorm van bedreiging, de erosie door het halfdroge klimaat. Er zijn in Brazilië 53 Nationale Parken, 26 Biologische Reservaten en 21 Ecologische Staten, waarin het milieu beschermd wordt. Er bestaan verder nog andere beschermde gebieden, waar onder andere de zeeschildpad, de bultrug (een walvissoort) en de zeekoe worden bestudeerd. Het is verboden om mahonie en andere soorten hardhout te exploiteren. Ook het vervoer van dieren en biopiraterij is bij wet verboden. Alcohol, benzine of beide? De keuze van de chauffeur... Vanwege de drastische verhoging van de olieprijs besloot Brazilië in 1974, als eerste in de wereld, op grote schaal alcohol (ethanol) als brandstof voor auto’s te gebruiken. Met het programma Proálcool (voor alcohol) bevorderde de Braziliaanse regering het onderzoek naar verbetering van technische mogelijkheden voor motoren van auto’s. Het distributiesysteem van ethanol werd uitgebreid, zodat je bij elke benzinepomp ethanol kon tanken. In 1985 reed al 96% van de auto’s die in Brazilië gemaakt waren op ethanol. Na een tijdelijke terugslag bloeide aan het eind van de jaren 90 het programma met nog meer kracht op. Vandaag de dag heeft Brazilië de meest productieve industrie voor de vervaardiging van ethanol uit suikerriet en dat tegen prijzen die lager zijn dan die van benzine. De winst voor het milieu is aanzienlijk. Ethanol is een energiebron die niet op raakt. Het gebruik ervan reduceert de uitstoot van kooldioxide (CO2) die anders door auto’s die op fossiele brandstof rijden, geproduceerd zou zijn. Het levert daarom een bijdrage aan de bestrijding van het broeikaseffect. In 2003 lukte het, dankzij Braziliaans onderzoek, een auto te ontwikkelen die rijdt op alcohol of benzine of een mengsel van deze twee. Deze auto wordt Flexible Fuel genoemd. Hij rijdt op elke mogelijke vermenging van alcohol en benzine. Tot augustus van 2006 waren meer dan 2 miljoen van deze voertuigen geproduceerd en in gebruik gebracht. De belangrijkste energiebron in Brazilië is de zogenaamde witte steenkool, de watercentrales, die voor ongeveer 97% in de elektriciteitbehoefte van het land voorzien. Het gaat hier om een schone energiebron. Het vervuilt niet en geeft geen broeikasgassen. De grootste waterkrachtcentrale van de wereld heet Itaipu en staat in de Paraná-rivier.

Weet jij dat....? ...de naam ‘Brazilië’ is afgeleid van een boom, de pau-brasil, waaruit een rode kleurstof kan worden gewonnen. ...meer dan de helft van de sinaasappelsap die we in Europa drinken uit Brazilië komt.

... er meer dan 180 exotische fruitsmaken voor ijsjes bestaan.

... de Braziliaan Alberto Santos-Dumont een vliegtuigpionier was, die in 1906 met zijn 14Bis boven Parijs vloog.(De gebroeders Wright hadden toen nog een grote katapult nodig om hun vliegtuig te lanceren.)

.... een Braziliaanse astronaut in 2006 de ruimte in ging, waar hij in het Internationale Ruimtestation wetenschappelijke experimenten verrichtte.

.... elk van de achttien turbines van de Waterkrachtcentrale in Itaipu een geheel symfonieorkest kan herbergen.

Verklarende woordenlijst Barok: periode uit de kunstgeschiedenis van ongeveer 1550 tot 1750, die gekenmerkt wordt door rijke en overdadige versieringen - Biodiversiteit: het aantal soorten dieren en planten dat in een gebied voorkomt - Biopiraterij: het illegaal handelen in dieren of planten of andere natuurproducten - Biotoop: gebied waarin bepaalde dieren en planten voorkomen – Bruto nationaal product (BNP): de totale economische productie van een land – Cartograaf: iemand die landkaarten maakt - Ethanol: brandstof gewonnen uit plantaardig materiaal – Etniciteit: volkenkundig – Federale Republiek: republiek die bestaat uit verschillende staten die een zekere zelfstandigheid hebben – Fossiele brandstof: olie en gas

Voor meer informatie Ambassade van Brazilië in Den Haag (geschiedenis, politiek, economie handel en cultuur, “Nederlands Brazilië”): www.brazilianembassy.nl Brasil em Foco (multimediale presentatie) www.mre.gov.br/cdbrasil/itamaraty/web/ingles/index.htm Brazilië in thema’s: www.brasil.gov.br/ingles/ Landenpagina Brazilië: www.evd.nl/info/landen/land.asp?land=bra Toerisme: www.embratur.gov.br Nieuws: www.radiobras.gov.br Video’s en foto’s van speciale beschermde gebieden: www.ibama.gov.br Braziliaans Instituut voor Geografie en Statistiek: www.ibge.gov.br Mauritshuis: www.mauritshuis.nl Nederlands-Braziliaans Kamer van Koophandel: www.dutcham.com.br/country-info.htm Museum van Moderne Kunst van São Paulo: www.mam.org.br Waterkrachtcentrale van Itaipu: www.itaipu.gov.br Vliegtuigfabriek: www.embraer.com Werelderfgoed: whc.unesco.org/en/list Muziek: www.brazilianhour.org Braziliaanse kunst en cultuur: www.funarte.gov.br Braziliaanse kunst en cultuur in Nederland: www.brazilie.net & www.brasileirosnaholanda.com AMBASSADE VAN BRAZILIË

CONSULAAT-GENERAAL VAN BRAZILIË

Mauritskade, 19 2514 HD Den Haag Tel: (070) 302 3959 Fax: (070) 302 3950 E-mail: [email protected]

Stationsplein 45 A2.202 3013 AK Rotterdam Tel: (010) 206 2211 Fax: (010) 414 5167 E-mail: [email protected]