Dit artikel levert een bijdrage aan het onderzoek naar verengelsing,

Taalkeuze in personeelsadvertenties: een verkennend onderzoek door drie science floor managers Eline Zenner, Tom Ruette & Freek Van de Velde (KU Leuven)

D

it artikel levert een bijdrage aan het onderzoek naar ‘verengelsing’, aan de hand van een diachroon onderzoek naar het gebruik van het Engels in Vlaamse personeelsadvertenties in de periode 1989 tot 2008. De volgende vragen komen daarbij aan de orde. Wordt er een baan voor een ‘boekhouder’ geadverteerd, of zoekt men een ‘accountant’? Is de hele personeelsadvertentie in het Engels gesteld, of alleen de functietitel? Worden functietitels steeds vager, en moeten ze vervolgens gespecificeerd worden met onderbepalingen, zodat de ‘timmerman’ terrein verliest aan de ‘specialist houtbewerking’? En als die trend zich voordoet, hoe verhoudt zich die dan tot het gebruik van het Engels? In de discussie van de resultaten leggen we ook een voorzichtig verband met de economische conjunctuur. 1. Inleiding

Verengelsing van het Nederlands is een druk besproken onderwerp, door vakspecialisten – maar vooral door leken en opiniemakers (Devos & Taeldeman 2001; Oosterhof et al. 2013; Zenner 2013, Zenner et al. 2013), en is trouwens ook het onderwerp van andere bijdragen in dit huldealbum (De Smet, Droste). Die verengelsing laat zich niet overal even hard gevoelen. In sommige domeinen, zoals in het gezin of in het basisonderwijs, staat het Nederlands als een huis, maar elders kan je moeilijk om de vaststelling heen dat het Engels aan een indrukwekkende opmars bezig is. In de wetenschap en in het internationale bedrijfsleven is het Engels sinds de jaren 60 de rol van ‘lingua franca’ gaan vervullen (Mauranen & Ranta 2009, en voor het Nederlands Booij 2001, naast vele, vele andere artikelen). Niet dat elke vorm van communicatie daar in het Engels verloopt, maar zonder kennis van het Engels wordt het steeds lastiger om carrière te maken.

772 |

E li n e Z en n er , To m Ruet t e , Fr eek Van d e Veld e

De impact van het Engels in het bedrijfsleven valt goed te zien aan personeelsadvertenties. Bedrijven zoeken dezer dagen vaker een ‘human resources manager’ dan een ‘personeelsfunctionaris’ (Renkema et al. 2001). Dat verschijnsel heeft al de nodige wetenschappelijke aandacht getrokken, ten onzent met name in het werk van wat je de Nijmeegse school zou kunnen noemen, die in verschillende publicaties nagaat wat het effect is van de taalkeuze in personeelsadvertenties (Gerritsen 2001; Van Meurs et al. 2004a, b, 2006a, b; Van Meurs 2010). Als je er even over nadenkt, of als je de literatuur over deze materie leest, kom je al gauw tot de vaststelling dat er zowel voor- als nadelen verbonden zijn aan het gebruik van het Engels. Voordelig is dat advertenties niet vertaald hoeven te worden en dat de functietitel aansluit bij internationaal gebruikelijke categorieën, zodat je als sollicitant beter kunt inschatten op wat voor baan je eigenlijk solliciteert, en het Engels heeft ook het voordeel dat zijn functiebeschrijvingen vaker sekseneutraal zijn, omdat het Engels nauwelijks derivationele processen heeft voor het afleiden van vrouwelijke persoonsnamen (boer – boerin) heeft (Gerritsen 2001). Het Engels kan bovendien ook bijdragen tot het eigentijdse imago van een bedrijf en een jobbeschrijving ziet er soms aantrekkelijker uit in het Engels (zie De Koning 1989; Larson 1990; Peereboom 1991; Heyndrickx & Dieltjens 2002; Van Meurs et al. 2007). Maar daar kan meteen bij aangetekend worden dat er ook studies zijn die aantonen dat de positieve effecten minimaal zijn en dat respondenten geen betere indruk hebben van een in het Engels geadverteerde baan (Renkema et al. 2001; Van Meurs et al. 2004a, b, 2006a). Nadelig bij Engelse personeelsadvertenties is dan weer dat mensen die slechter overweg kunnen met het Engels hinder kunnen ondervinden bij het solliciteren en dat er communicatieproblemen kunnen optreden, bijvoorbeeld omdat de Engelse functietitels vager klinken: een functie als ‘Capability Lead’ blinkt bepaald niet uit in precisie (zonder de suggestie te willen wekken dat het Engels het alleenrecht heeft op vage titels). Het Engels kan met andere woorden het begrip schaden (Van Meurs et al. 2004a, b). Verder kan het onnodig gebruik van het Engels irritatie opwekken (Withagen & Boves 1991) of soms tot een negatieve kwalificatie van de functietitel leiden (Van Meurs et al. 2007). Wat we in het vervolg van dit artikel willen doen, is een bijdrage leveren aan de wetenschappelijke aandacht voor de taal in personeelsadvertenties door twee perspectieven samen te brengen, ten eerste de diachrone

Taalk euze i n p er son eelsadv ert en t i es

| 773

dimensie en ten tweede het verband met de economische context. Het diachrone perspectief belicht de vraag hoe het taalgebruik in personeelsadvertenties veranderd is door de jaren heen. Wordt er tegenwoordig, in tijden van ‘verengelsing’, inderdaad meer Engels gebruikt in die advertenties, en doen zich ook andere veranderingen voor? Worden functietitels bijvoorbeeld gedetailleerder, of juist vager en korter? Hoe verhouden zulke evoluties zich tot het gebruik van Engels? Die diachrone invalshoek is ook al aanwezig in Gerritsen (2001) en sluit nauw aan bij het historisch onderzoek dat geëntameerd is in Zenner (2013) en Zenner et al. (2013). Het economische-contextperspectief belicht de vraag of de historische veranderingen in de taal van de personeelsadvertenties gekoppeld kunnen worden aan de conjunctuur. Het idee hierachter is dat economische vooruitgang te danken is aan schaalvergroting in een geglobaliseerde economie, en dat bedrijven internationaler allures krijgen. Gaat het harder met de verengelsing in tijden van economische voorspoed? Of is het juist omgekeerd? Heeft de dotcom-bubble, die zich manifesteert in de Engelstalige context van IT-bedrijven, een voelbare (en meetbare) impact op de manier waarop geschreven wordt in jobadvertenties? Ook voor dit type vragen is er een natuurlijk verband met eerder onderzoek, bijvoorbeeld dat van Gillaerts & Van de Velde (2011), die de retoriek van de CEO’s letters van de Belgische grootbank Fortis in verband hebben gebracht met de conjunctuur van het bedrijf in kwestie. Wat de personeelsadvertenties betreft, hebben Van Meurs et al. (2006b), Korzilius et al. (2006), Zenner (2013) en Zenner et al. (2013) onderzoek gedaan naar het gebruik van Engels in advertenties in verschillende professionele branches, om te zien of er sectoriële verschillen zijn, maar de rechtstreekse koppeling met de conjunctuur die wij hier op het oog hebben is, voor zover we kunnen beoordelen, een nieuwe piste. 2. Data: de functietitel in kavels Het materiaal waarop we ons voor dit onderzoek baseren is manueel bij elkaar gesprokkeld in de archieven van de centrale bibliotheek van de KU Leuven. Concreet hebben we gewerkt met het Vlaamse weekblad Vacature en diens voorloper Jobwijzer. Van 1989 tot 1993 vormde Jobwijzer een vaste katern van het dagblad De Morgen. In 1993 kreeg die katern de nieuwe naam Vacature, en in 1996 werd Vacature een afzonderlijk magazine, dat gratis wordt verdeeld. Voor elke jaargang in de

774 |


periode 1989-2008 hebben we één willekeurig nummer uit april en één uit juli geselecteerd. Voor elke personeelsadvertentie die in die nummers voorkwam, namen we de bijhorende functietitel op in onze databank. Daarnaast werd nauwkeurig bijgehouden in welke taal de advertentie was opgesteld, binnen welke functiegroep de vacante betrekking viel en welk type bedrijf op zoek was naar een nieuwe werkkracht. Dit leverde ons een niet te verwaarlozen dataset op van ongeveer 13500 functietitels. Iets meer dan 800 van deze titels verschenen in advertenties die volledig in het Engels waren opgesteld. Voor de resterende 12665 functietitels wilden we niet alleen nagaan of en welke Engelse woorden in de functietitel voorkwamen, we wilden ook andere algemene kenmerken van de titel kunnen bestuderen. Daartoe werd de functietitel als naamwoordelijke constituent opgedeeld in ‘kavels’ (ter vertaling voor het Engelse slots, zie Van de Velde 2009), zoals wordt geïllustreerd in voorbeeld (1) en (2). Samen bevatten de titels in ons materiaal meer dan 20000 kavels. (1) <manager> (Vacature 8 april 2006) (2) <(N-F)> <junior> <secretaresse> (Vacature 19 april 1997) Voor elke kavel werd de formele functie binnen de naamwoordgroep, de semantische functie en de productiviteit bijgehouden. Wat de formele functie van de kavel betreft, werd een eenvoudige tweedeling gemaakt tussen de kern van de naamwoordelijke constituent (respectievelijk manager en secretaresse bij de voorbeelden) en zijn modificerende elementen. De semantische functie van de kavel werd in onderhavig onderzoek enkel toegekend aan de kernen van de naamwoordelijke constituent. Meer bepaald maakten we een onderscheid tussen algemene kernen en specifieke kernen. Een algemene kern kan beschouwd worden als een leeg omhulsel: zonder extra informatie uit de modificerende elementen van de titel is het onmogelijk om een precies beeld te krijgen op de inhoud van de vacante betrekking. Het voorbeeld bij uitstek van zo’n algemene kernen is het woord manager uit voorbeeld (1), maar ook nomina als medewerker, verantwoordelijke, specialist en coördinator kunnen ter illustratie dienen. Bij een specifieke kern, zoals secretaresse (voorbeeld 2), is het daarentegen mogelijk om enkel op basis van het nomen de jobinhoud samen te vatten. Andere voorbeelden van specifieke kernen


| 775

zijn accountant, archeoloog, bekister, boekhandelaar, boekhouder, calculator, geneesheer, kelner en verpleger. Tot slot werd de productiviteit van de kavels gemeten: we controleerden hoe vaak elke kavel binnen onze dataset is geattesteerd. Daarbij maken we een basisonderscheid tussen hapaxen (zoals en ) en kavels die meer dan één keer worden aangetroffen (zoals <junior>, ). 3. Het taalgebruik in de functietitel: een diachroon perspectief De conjunctuur in fasen Op basis van de vergaarde informatie zullen we een beeld kunnen schetsen van de evolutie in de opbouw van functietitels door de jaren heen. Zoals hierboven werd vermeld, willen we daarbij de aangetroffen veranderingen koppelen aan verschuivingen in de conjunctuur. Daartoe delen we het materiaal op in vier perioden. De eerste periode loopt van 1989 (het jaar van de eerste Jobwijzer) tot en met 1997. De keuze voor 1997 als breekpunt tussen de eerste twee periodes is geïnspireerd door de zogeheten ‘dotcom-bubble’, die in 1997/1998 op gang kwam. Tijdens deze internetzeepbel stegen aandelen op de beurs bijzonder snel ten gevolge van de algehele euforie rond de komst van het internet en het blinde vertrouwen in de eindeloze mogelijkheden die dat internet met zich meebracht. De internetbedrijven schoten als paddenstoelen uit de grond en iedereen wou een graantje meepikken, met ongezien grootschalige riskante beursspeculaties tot gevolg. Het onvermijdelijke barsten van die beursbel vormt een volgende ijkpunt voor onze diachrone indeling: ten dele door de angst voor Y2K krijgt het vertrouwen in het wereldwijde web en zijn commerciële mogelijkheden vanaf het jaar 2000 een knauw. Onder andere door schandalen rond de monopoliepositie van Microsoft piekt het wantrouwen in 2001, met een ontelbaar aantal faillissementen van dotcombedrijven en merkbare recessie tot gevolg. Pas na 2004 (ons volgende ijkpunt) begint de beurs zich te herstellen. Er volgt een periode van gestage groei, die door de bankencrisis bruusk aan een einde komt in 2008, meteen het laatste jaar van onze dataverzameling. De evolutie van de conjunctuur kan goed gevolgd worden in de Bel-20-index (de leidende nationale aandelenindex voor België, bestaande uit de aandelen met de hoogste (vrije) markkapitalisatie – in april 2014 onder meer AB Inbev, Colruyt of Telent Group) (zie Figuur 1, infra).

776 |


Periode 1989-1997 1998-2001 2002-2004 2005-2008

Conjunctuur periode voor de dotcom-bubble dotcom-bubble: aandelenhausse recessie gestage groei

Tabel 1: diachrone indeling

Om een goed begrip van wat volgt te verzekeren, worden de vier verschillende perioden waar we voor dit onderzoek mee werken en de economische situatie op dat ogenblik samengevat in Tabel 1. Hieronder beschrijven we vier taalkundige patronen in personeelsadvertenties die doorheen deze vier perioden worden opgevolgd. Nadien brengen we de data samen en gaan we na hoe en in welke mate conjunctuur en het taalgebruik in de advertenties samenhangen. Patronen in personeelsadvertenties Een eerste interessante vraag die we op basis van onze data kunnen beantwoorden, is of we een duidelijke diachrone stijging zien in het aantal advertenties dat helemaal in het Engels wordt opgesteld. Zulk een stijging zou duidelijk in de lijn van de verwachtingen liggen: door een samenloop van factoren (de nasleep van kolonisering onder de Britse kroon, W.O. II, de IT-revolutie, de rol van de Noord-Amerikaanse economie in globalisering etc.) wordt het Engels in de tweede helft van de eenentwintigste eeuw in toenemende mate ingezet als taal voor internationale bedrijfscommunicatie (zie bv. Crystal 2003). Tabel 2 toont aan dat enige nuance nodig is (p voor Chi-kwadraat <0,00001; Cramér’s V 0,145)1. Tussen de eerste en de tweede periode zien we de te verwachten stijging in de hoeveelheid Engelse advertenties: in de periode 19891997 werd slechts één op dertig advertenties volledig in het Engels opgesteld, voor 1998-2001 was dit al een op tien. Die sterke trend wordt in de volgende periode echter meteen onderbroken, er is zelfs een kleine terugval in het gebruik van Engels. Nadien kunnen we nog een kleine remonte opmerken, maar we vinden geen bewijs voor een eenduidige uniforme toename van advertenties volledig in het Engels opgesteld.


Periode 1989-1997 1998-2001 2002-2004 2005-2008

Engelse advertenties 134 273 116 312

Totaal advertenties 3946 2572 1437 2395

| 777

% 3,4 10,6 8,1 13,0

Tabel 2: advertenties in het Engels opgesteld

Zo’n eenduidige lineaire groei vinden we misschien wel terug wanneer we ons richten op de verspreiding van Engelse leenwoorden, veeleer dan op het gebruik van Engels als voertaal. Concreet bestuderen we het gebruik van het woord manager als kern van de titel. Een stijging in het gebruik van manager vormt namelijk niet enkel een mooie indicatie voor de toenemende verengelsing van de Nederlandse externe bedrijfscommunicatie, het is ook een teken aan de wand voor de vervlakking van de functietitel. Waar manager enkele decennia geleden enkel diende om hoge piefen te benoemen, kan (mits wat creativiteit) iedereen zichzelf vandaag een manager noemen, van de floor manager die de toiletten poetst tot de research manager die aan de universiteit werkt. Die semantische verbleking van manager is op zichzelf paradoxaal: de hang naar status zorgt ervoor dat steeds meer medewerkers het etiket manager opgeplakt krijgen, maar hoe meer medewerkers de term gebruiken, hoe minder status ermee samenhangt. Inflatie van de functietitel, zeg maar. Periode 1989-1997 1998-2001 2002-2004 2005-2008

Functietitels met manager als kern 122 275 172 316

Totaal titels

%

4061 2416 1382 2203

3,0 11,4 12,4 14,3

Tabel 3: het gebruik van manager als kern van de nominale groep

Hoewel Tabel 3 een steeds toenemend gebruik van manager aantoont, zien we toch ook hier duidelijke verschillen in de groei tussen de vier perioden (p voor Chi-kwadraat <0,00001; Cramér’s V 0,172). Meer specifiek zien we dat ook in dit geval de sterkste stijging zich voordoet tussen de eerste twee perioden: waar aanvankelijk minder dan één op dertig advertenties werd uitgeschreven voor een manager, is dat in 1998-2001

778 |


meer dan één op tien advertenties. Dat loopt in de daaropvolgende perioden nog op tot één op zeven, maar zelfs wanneer we rekening houden met de kleinere tijdsspanne van de latere periodes, verloopt de stijging opvallend vlakker. Periode 1989-1997 1998-2001 2002-2004 2005-2008

Functietitels met algemene kern 1182 1151 685 1091

Totaal titels

%

4061 2416 1382 2203

29,1 47,6 49,6 49,5

Tabel 4: het gebruik van algemene kernen

Tabel 4 geeft aan in welke mate dit patroon specifiek is voor het Engelse manager, of ruimer van toepassing is op alle semantisch vage kernen (zoals medewerker of specialist) (p voor Chi-kwadraat <0,00001; Cramér’s V 0,197). Alweer zien we een sterke stijging van 1989-1997 naar 19982001 met een afvlakking van de groei in de volgende perioden. Die afvlakking is hier nog duidelijker dan bij manager: de groei van referentiële vaagheid in het beschrijven van vacante jobs gaat volledig liggen. Dat we bij manager een minder opvallende afvlakking aantreffen heeft er mogelijk mee te maken dat dit woord drie belangrijke kwaliteiten combineert. Het is niet alleen een vaag omhulsel (waardoor een mogelijk minder aantrekkelijke jobinhoud niet geëxpliciteerd hoeft te worden), maar wordt daarbij ook nog steeds gekoppeld aan de oorspronkelijke hoge-pief-betekenis en is daarbovenop een Engels leenwoord (en wordt als dusdanig verbonden met de symbolische waarde van het Engels als wereldtaal; Piller 2001). Periode 1989-1997 1998-2001 2002-2004 2005-2008

Uniek modificerende elementen 547 503 356 614

Totaal modificerende elementen 3248 2600 1584 2601

Tabel 5: het gebruik van uniek modificerende elementen

% 16,8 19,3 22,5 23,6


| 779

Als laatste vertegenwoordiger van de inflatie van de functietitel richten we ons op het gebruik van uniek modificerende elementen in de functietitels. Het gebruik van hapaxen om de kern van de functietitel te modificeren (zoals in voorbeeld 1) hangt sterk samen met het gebruik van semantisch lege kernen. Hoe vager de nucleus van de functietitel, hoe meer nood er is aan specificatie via modificatie, als je de geadverteerde baan even informatief wil houden. In Tabel 5 zien we een minder uitgesproken patroon dan in de vorige analyses (p voor Chi-kwadraat <0,00001; Cramér’s V 0,069). De relatieve hoeveelheid uniek modificerende elementen neemt toe doorheen de tijd, maar de stijging verloopt best langzaam: waar ongeveer één op zes van de modificerende kavels uit 1989-1997 slechts één attestatie heeft in de data, is dit ongeveer één op vier voor 2005-2008. Hoe interessant deze vier patronen op zichzelf mogen zijn, waar we bij dit onderzoek vooral in geïnteresseerd zijn is het verhaal dat ze samen vertellen, en hoe dat verhaal samenhangt met verschuivingen in onze conjunctuur. Dat bekijken we in de volgende sectie. 4. Discussie De resultaten uit de vorige sectie worden samengevat in Figuur 1, waarbij we werken met genormaliseerde waarden2. Om de relatie met de conjunctuur aan te geven, plotten we verder ook de gemiddelde koers van de BEL 20 voor elk van de vier periodes uit op de figuur3. Zoals hierboven werd aangegeven, werd de indeling van het materiaal in diachrone periodes ingegeven door concrete ijkpunten in de conjunctuur. Als gevolg hiervan bestrijkt de eerste periode opmerkelijk meer jaren dan de volgende drie, wat in de figuur wordt opgevangen door variërende lengtes van de curves. De schommelingen in de conjunctuur waarover we het eerder al hadden, zijn goed af te lezen aan het verloop van de BEL20-index, die voor de periode 2002-2004 een dip vertoont. Het zigzag-patroon dat we hier zien, wordt trouw gevolgd door het percentage advertenties in het Engels (de lijn met de driehoekjes). Het is natuurlijk een hachelijke onderneming hier meteen een causale relatie af te kondigen, maar als de dip in de conjunctuur te maken heeft met het uit elkaar spatten van de dotcom-zeepbel, dan is zo’n causale relatie toch niet zo ver gezocht: het gebruik van het Engels in personeelsadvertenties varieert per sector, en vooral de IT-branche blinkt hierin uit (zie Van Meurs 2010: 100-

780 |


101, 275, 393 en de aldaar geciteerde referenties), zodat bij een implosie van deze sector ook een terugval verwacht kan worden in Engelstalige advertenties. Hetzelfde zien we in onze data: we vinden twee keer meer functietitels met één of meer Engelse termen in de IT-sector dan in de sales industry (67,4% functietitels met Engels in IT vs. 29,2% in sales), en tot vijf keer meer vergeleken met social profit of de overheid (13,4%).

Figuur 1: Taalgebruik in functietitels in relatie tot de conjunctuur

Het gebruik van de term manager wijkt af van de conjunctuurtrend. In Figuur 1 zien we een uniforme stijging van de lijn met de vierkantjes. Dotcom-crisis of niet, de manager wordt steeds populairder. Die trend is zo ver gevorderd dat veel mensen zullen aarzelen manager nog als een leenwoord te beschouwen. In de uitspraak is de Engelse herkomst nog duidelijk, maar de Nederlandse tegenhanger beheerder is ondertussen gemarkeerd in de context van personeelsadvertenties, of heeft een wat andere betekenis. Is de opmars van manager dan helemaal conjunctuur-ongevoelig? Niet per se. Zoals te zien valt in Figuur 1 is de stijging het sterkst in de eerste periode, zelfs als we in rekening brengen dat die periode langer duurt, en ze is het zwakst in de periode waarin de conjunctuur een duik neemt. Technisch uitgedrukt: de eerste afgeleide van het diachrone verloop van de term manager loopt parallel aan de conjunctuur-index. De trend in het gebruik van de term manager wordt nog interessanter als we hem vergelijken met de trend in het gebruik van andere algemene


| 781

‘vage’ kernen (type medewerker of specialist). Zoals al mocht blijken uit de bespreking van de cijfers en zoals ook afgelezen kan worden in Figuur 1, laten ook de vage kernen (de lijn met de cirkeltjes) aanvankelijk een stijging zien, maar nadien verloopt de lijn veel vlakker. De differentiële snelheid van de stijging van manager en die van de andere algemene kernen suggereert dat manager een voordeel heeft op andere vage kernen. Dat voordeel zou het prestige van de Engelse term kunnen zijn. De inflatie van het prestige van dit inburgerende leenwoord gaat kennelijk niet zo hard dat manager ondertussen op gelijke hoogte komt van medewerker en specialist. Er is ook na de millenniumwende nog ruimte voor patsers die hun blazoen graag glans geven door het gebruik van het Engelse manager. Als we naar de hapaxen kijken in de modificerende elementen (de lijn met de plusjes in Figuur 1), dan merken we een flauwe stijging, met een heel beperkte effectgrootte (Cramér’s V 0,069), waarvan de eerste afgeleide omgekeerd correleert met de conjunctuur: hoe sterker de conjunctuur, hoe zwakker de stijging en vice versa. Wie zich wat verder wil wagen in de interpretatie, zou dit alles kunnen duiden als volgt. Door de jaren heen zijn bedrijven geneigd de details van hun vacante banen steeds vaker in de modificatie van de functietitel te stoppen. Dus liever specialist houtbewerking in plaats van timmerman. Dat is een manier om de taart te houden én op te eten, om maar eens een Engelse leenvertaling te gebruiken: je geeft voldoende informatie aan de sollicitant om een beeld te geven van het profiel waar je naar op zoek bent, maar je hebt tegelijk toch ook de mogelijkheid om een vager, en misschien prestigieuzer titel aan te bieden. De omgekeerde correlatie met de conjunctuur zou gezien kunnen worden als een mogelijke reflectie van de vraag naar specifieke profielen. In tijden van economische hausse zijn er minder specifieke functies nodig, en worden managers gezocht. Als het economisch slechter gaat, dan wordt de aanwas van het topzware Mexicaanse leger van managers afgeremd, en wil men liever duidelijker omlijnde functies. 5. Conclusie In dit artikel hebben we naar het taalgebruik in personeelsadvertenties gekeken, in een poging Williams professionele interesse in taalbeheersing en Joops interesse in diachrone tendensen en in de samenhang tussen taal en realiteit (zie Van der Horst 2013) te koppelen aan hun beider

782 |


allergie voor het opschepperige gebruik van Engels en van verhullende functietitels. Het vaststellen van verbanden tussen taal en realiteit is altijd een risicovolle onderneming, om twee redenen: ten eerste moet je op je hoede zijn voor de drogredenering die bekend staat als de ‘Texaanse scherpschutter’ (zie Bebbington 2011), een ongeoorloofd enthousiasme bij het post-hoc vaststellen van verklaringen, die gemaakt wordt uit een menselijke dwang om overal regelmatige patronen en verbanden te zien. Ten tweede is er de bekende mantra dat correlatie niet altijd causaliteit impliceert: zelfs áls er authentieke patronen te ontwaren vallen in een bepaalde dataset, dan nog moet je geweldig opletten met het leggen van verbanden tussen die patronen. Het advies van Joop dat je met het publiceren van dat soort ideeën beter wacht tot je met emeritaat gaat, hebben we hier in de wind geslagen, en we hebben ons verstout de diachrone ontwikkelingen in het taalgebruik van personeelsadvertenties in verband te brengen met de conjunctuur. Die ontwikkelingen zijn: (i) een conjunctuurgevoelige trend in het gebruik van Engels in personeelsadvertenties, (ii) een indirect conjunctuurgevoelige trend in het gebruik van de functietitel manager, en een verschil met het gebruik van andere vage functietitels (type medewerker), en (iii) een indirect conjunctuurgevoelige trend in het gebruik van uniek modificerende elementen om de vage functietitels nader te specificeren. Noten 1. Cramér’s V meet de kracht van de associatie tussen twee variabelen. De test geeft een waarde tussen 0 en 1: hoe dichter bij 1, hoe sterker de associatie. Aangezien we in onze grote dataset snel significantie bereiken, kan Cramér’s V (die soms vrij laag uitvalt) een nuance bieden op de Chi-kwadraat test. 2. De normalisering werd uitgevoerd door de kolommen van elke predictor te delen door het kwadratisch gemiddelde. Het kwadratisch gemiddelde van de kolom is gedefinieerd als vierkantswortel(som(x^2)/(n-1)), waarbij x een vector is van de (niet-ontbrekende) waarden en n staat voor het aantal (niet-ontbrekende) waarden. In de praktijk werd deze normalisering uitgevoerd aan de hand van de functie scale() in R. 3. De BEL20-data werden geëxtraheerd uit euroinvestor.com in december 2013.


| 783

Geraadpleegde literatuur Beggington, Dene. 2011. The Texas Sharpshooter fallacy. Think 10(27). 351-361. Booij, Geert. 2001. English as the lingua franca of Europe; a Dutch perspective. Lingua e Stile 36. 351-361. Crystal, David. 2003. English as a global language. Second edition. Cambridge: Cambridge University Press. De Koning, Martin. 1989. Marketing executive. Onze Taal 58(12). 218. Devos, Filip & Johan Taeldeman. 2001. Engelse taalinfiltratie in het Nederlands: mythevorming en realiteit. In Godelieve Laureys (red.), Van Babel naar Brussel en retour? Een bundel over taalvariatie en identiteit. Spieghel Historiael 41, 83-101. Gent: BGG. Gerritsen, Marinel. 2001. Changes in professional terms in the Netherlands. In Ton van der Wouden & Hans Broekhuis (eds.), Linguistics in the Netherlands 2001, 101-111. Amsterdam: John Benjamins. Gillaerts, Paul & Freek Van de Velde. 2011. Metadiscourse on the move: The CEO’s letter revisited. In Giuliana Garzone & Maurizio Gotti (eds.), Discourse, communication and the enterprise. Genres and trends, 151-168. Bern: Peter Lang. Heynderickx, Priscilla & Sylvain Dieltjens. 2002. Gezocht: een (m/v) met talent. In Reinhilde Haest, Luuk van Waes & Dirk Caluwé (eds.), Communicatief bekeken. Liber amicorum Stijn Verrept, 96-103. Mechelen: Kluwer. Korzilius, Hubert, Frank van Meurs & José Hermans. 2006. The use of English in job advertisements in a Dutch national newspaper - On what factors does it depend? In Rogier Crijns & Christian Burgers (eds.), Werbestrategien in Theorie und Praxis. Sprachliche Aspekte von deutschen und niederländischen Unternehmensdarstellungen und Werbekampagnen, 147-174. Tostedt: Attikon Verlag. Larson, Ben E. 1990. Present-day influence of English on Swedish as found in Swedish job advertisements. World Englishes 9. 367-369. Mauranen, Anna & Elina Ranta. 2009. English as a Lingua Franca: Studies and Findings. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Press. Oosterhof, Albert, Gudrun Rawoens, Godelieve Laureys & Björn Melander. 2013. Hoe is het nog met de verengelsing van het Nederlands? Over taal 52(2). 48-50. Peereboom, E. 1991. Het Engels rukt op. Onze Taal 60(1). 7. Piller, Ingrid. 2001. Identity construction in multilingual advertising. Language in Society 30(2). 153-186. R Development Core Team. 2011. R: A language and environment for statistical computing. Vienna (Austria). http://www.R-project.org Renkema, Jan, Emmy Vallen & Hans Hoeken. 2001. Tuinapparatuur of garden equipment? Verschillen in betekenisnuance tussen Nederlandse en Engelse termen. Onze Taal 10(70). 257-259. Van der Horst, Joop. 2013. Taal op drift. Lange-termijnontwikkelingen in taal en samenleving. Amsterdam: Meulenhoff. Van de Velde, Freek. 2009. De nominale constituent. Structuur en geschiedenis. Leuven: Universitaire Pers Leuven. Van Meurs, Frank. 2010. English in job advertisements in The Netherlands: reasons, use and effects. Doct. Diss. Universiteit Nijmegen. Utrecht: LOT Dissertation Series.

784 |


Van Meurs, Frank, Hubert Korzilius & José Hermans. 2004a. Het effect van het gebruik van Engels in Nederlandse personeelsadvertenties. Tijdschrift voor Taalbeheersing 26(3). 226-244. Van Meurs, Frank, Hubert Korzilius & José Hermans. 2004b. The influence of the use of English in Dutch job advertisements: an experimental study into the effects on text evaluation, on attitudes towards the organization and the job, and on comprehension. ESP Across Cultures 1. 93-110. Van Meurs, Frank, Hubert Korzilius & Adriënne den Hollander. 2006a. The persuasive effect of the use of English in external business communication on non-native speakers of English: an experimental case study of the impact of the use of English on a Dutch job site. In Juan Carlos Palmer-Silveira, Miguel F. Ruiz-Garrido & Inmaculada Fortanet-gomez (eds), Intercultural and international business communication. Theory, research and teaching, 139-179. Bern: Peter Lang. Van Meurs, Frank, Hubert Korzilius & Adriënne den Hollander. 2006b. The use of English in job advertisements on the Dutch job site Monsterboard.nl and factors on which it depends. ESP Across Cultures 3. 103-123. Van Meurs, Frank, Hubert Korzilius, Brigitte Planken & Steven Fairley. 2007. The effect of English job titles in job advertisements on Dutch respondents. World Englishes 26(2). 189-205. Withagen, Virgie & Tom Boves. 1991. Sales manager of verkoopleider. Gaat het anglicisme teloor? Onze Taal 60. 6. Zenner, Eline, Dirk Speelman & Dirk Geeraerts. 2013. Macro and micro perspectives on the distribution of English in Dutch. A quantitative usage-based analysis of job ads. Linguistics 51(5). 1019-1064. Zenner, Eline. 2013. Cognitive contact linguistics. The macro, meso and micro influence of English on Dutch. Doct. Diss. University of Leuven.

Dit artikel levert een bijdrage aan het onderzoek naar verengelsing,

Recommend Documents