Nutriëntendichtheid van basisvoedingsmiddelen
Diewertje Sluik, Edith Feskens NZO Symposium, 21 November 2013
Inhoud
Kwaliteit van voeding meten: dieetscores/indexen Nutrient profiling Nutriëntendichtheid ● Definitie ● Berekening score ● Relatie met sterfte/hart- en vaatziekten ● Rol van (basis)voedingsmiddelen
Zuivelconsumptie in VCP 2007-2010 Praktische toepasbaarheid nutriëntendichtheid
Dieetscores, indexen, richtlijnen
Richtlijnen goede voeding ● Healthy Eating Index (VS) ● Healthy Diet Indicator (WHO) ● Dutch Healthy Diet – Index (Nld; van Lee, 2012)
Mediterraans dieet ● Mediterranean Diet Score
(MDS; Trichopoulou, 1995)
Voedingsmiddelen ● Food Pyramid Index (VS)
Nutriënten ● Vet (totaal/verzadigd), alcohol, zout, vezel, etc. Waijers, Feskens, Ocké, British Journal of Nutrition (2007) Van Lee et al., Nutrition Journal (2012)
HEI-2005 & DHD-index
“Nutrient profiling”
Het rangschikken/classificeren van voedingsmiddelen op basis van de nutriëntensamenstelling
Producten zijn niet alleen “goed” of “slecht” Doel: ziekte voorkomen, gezondheid stimuleren Concept is nutriënt- én productgeoriënteerd Vele toepassingen: voedingsrichtlijnen, etikettering, en gezondheidsclaims en productkeuze
“Consumer friendly” Nutriëntendichtheid is één vorm van nutrient profiling
Van energiedicht naar nutriëntrijk
Energiedichtheid Amerikaanse voeding is te hoog De Amerikaanse voedingsrichtlijnen 2005 en MyPyramid gebruiken het concept ‘nutriëntendichtheid’ om consumptie van nutriëntrijke voedingsmiddelen te stimuleren
Nutriëntrijke voedingsmiddelen: mager vlees, mager en halfvolle zuivelproducten, volkoren graanproducten, groente en fruit
Nutrient Rich Food (NRF) score
NRF score identificeert nutriëntrijke voedingsmiddelen Ontwikkeld door Adam Drewnowski Keuzes: selectie nutriënten, afkappunten, eenheid (per 100 g, portie, 100 kcal)
Selectie nutriënten: ● Nutrients to encourage: eiwit, vezel, onverzadigde
vetten, vitamine A, B1, B2, B12, C, D, E, foliumzuur, calcium, kalium, magnesium, ijzer, zink
● Nutrients to limit: vet (totaal, verzadigd, trans), cholesterol, (toegevoegd) suiker, zout
NRF9.3 score
Validatiestudie 1: NHANES 1999-2002, n=15,537, >3 jr NRF9.3 correleerde het meest met HEI-2005: R2=0.45 Validatiestudie 2: VCP 2007-2010, n=3,819, 7-69 jr NRF9.3 correleerde het meest met DHD-index: R2=0.32 Fulgoni III, Keast, Drewnowski, J Nutr (2009) Sluik, manuscript in preparation
Bron: Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010; RIVM, Bilthoven; (2012-11)
Berekening NRF9.3 score Stap 1: Per voedingsmiddel
Nutriënten/100 gram nutriënten/100 kcal Per nutriënt % van de ADH berekenen (max. 100%) Elk voedingsmiddel heeft een NRF9.3 score! Stap 2: Per individu
NRF9.3 score per product geconsumeerde producten en geconsumeerde calorieën van dat product
Individuele NRF9.3 score gewogen voor totale energieinname
NRF9.3 in relatie tot totale sterfte: Rotterdam Studie (n=4,969) 2
NR9 1
LIM3 Q1
Q2
Q3
Q4
NRF9.3
0,5
Streppel et al. Submitted
NRF9.3 in relatie tot hart- en vaatziekten Rotterdam Studie (n=4,969) 2
NR9 1
LIM3 Q1
Q2
Q3
Q4
NRF9.3
0,5
Streppel et al. Submitted
Hoe scoren voedingsmiddelen: NRF9.3
Drewnowski, J Am Coll Nutr (2009)
NRF9.3 in de NEVO 2011 250
200
Groenten Niet-alcoholische dranken
150
100
50
0
-50
Peulvruchten Fruit, noten en Aardappels olijven
Eieren
Vis Zuivel Graan(producten)
Soep en bouillon
Alcoholische Overig Vetten en oliën dranken Vlees(producten) Cake en koek Sauzen en Suiker en snoep toevoegingen
Bijdrage voedingsmiddelen individuele NRF9.3 VCP 2007 -2010 NRF9.3 Aardappels 13% Groenten 18% Peulvruchten 1% Fruit, noten en olijven 10% Zuivel 15% Graan(producten) 18% Vlees(producten) 9% Vis 2% Eieren 2% Vetten en oliën 2% Suiker en snoep -5% Cake en koek -2% Niet-alcoholische dranken 10% Alcoholische dranken 3% Sauzen en toevoegingen -1% Soep en bouillon 3% Overig 1% Bron: Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010; onderdeel van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling; uitgevoerd door RIVM, Bilthoven; (2012-11)
Rotterdam Studie Aardappels Dranken Brood Eieren Fruit Cake, gebak en koek Granen Groenten Hartig broodbeleg Kaas Melk(producten) Soja en vegetarische producten Noten, zaden, snacks Peulvruchten Samengestelde gerechten Soepen Suiker en snoep Vetten en oliën Vis Vlees(producten), gevogelte Streppel et al. Submitted
NRF9.3 13% 4% 13% 1% 14% -1% 1% 18% 1% 5% 15% 0% 2% 0% 0% 1% -5% 7% 2% 7%
Zuivelinname in de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010
Bron: Nederlandse Voedselconsumptiepeiling 2007-2010; onderdeel van de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling; uitgevoerd door RIVM, Bilthoven; (2013-09)
Voedselconsumptiepeiling 2007-2010
Studiepopulatie: 3,817 kinderen en volwassenen 7–69 jaar
Dataverzameling: maart 2007 – april 2010 ● Algemene vragenlijst ● 2 x 24 hour recall: interval 2-6 weken, verspreid over seizoenen, dagen van de week
Exclusiecriteria: zwangere vrouwen, vrouwen die
borstvoeding geven, geïnstitutionaliseerde personen, personen die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen
Resultaten gewogen voor socio-demografische
karakteristieken uit de Nederlandse census 2008
Totaal zuivelinname Gemiddelde ± standaardafwijking Totaal Mannen
Vrouwen
383 ± 279 7-8 jaar
405 ± 158
9-13 jaar
414 ± 161
14-18 jaar
439 ± 201
19-30 jaar
399 ± 324
31-50 jaar
414 ± 452
51-69 jaar
416 ± 366
7-8 jaar
402 ± 174
9-13 jaar
387 ± 160
14-18 jaar
333 ± 157
19-30 jaar
325 ± 247
31-50 jaar
334 ± 311
51-69 jaar
347 ± 330
Zuivelinname: mannen 100% 90% 80%
180
180 222
205
197
193 Melk
70%
Melkdrank 60% 50%
Yoghurt 40
38 29 33
Kaas Kwark
34
Zuiveltoetjes
40% 117
121
30% 20% 10%
19
94 105
102
Koffiemelk
82
20
21
30
38
43
47
43
28
38
41
41
45
0% 7-8 jaar
9-13 jaar
14-18 jaar
19-30 jaar
Room
31-50 jaar
51-69 jaar
Zuivelinname: vrouwen 100% 90% 80%
185
170
150
131
145
147 Melk
70%
Melkdrank 60% 36 50%
45
51
108
10%
Kaas
97
105
18
23
25
29
31
24
Koffiemelk
31
34
37
28
25
22
0% 7-8 jaar
9-13 jaar
14-18 jaar
Zuiveltoetjes Room
90
20%
Yoghurt
Kwark
87 119
13
38
40% 30%
18
19-30 jaar
31-50 jaar
51-69 jaar
Bijdrage (%) aan nutriëntinname
Bijdrage (%) zuivel aan voedingsnorm
Nutriëntendichtheid in de praktijk
V.S.: gerandomiseerde gecontroleerde studie ● N=128 (interventie) en n=61 (controle) ● 25-50 jaar, gemotiveerd, hoofdinkoper + kind 3-17
8 weken interventie: “NRF-groep” of “controle” Resultaat: ● ↑ menuplanning, boodschappenlijst ● ↑ kennis over nutriëntdichte voedingsmiddelen, productkeuze
● ↑ groente en fruit, ↓ energie, ↑ HEI (m.n. voor vet)
Conclusie: NRF is in de praktijk te brengen, stimuleert
gezonde aankopen, verbetert voeding op korte termijn Glanz et al., J Acad Nutr Diet (2012)
My5TM
Consumentenvoorlichtingmodel op basis van NRF Deelt producten in op basis van NRF9.3 score ● 5 groepen: groente, zuivel, fruit, vlees, granen ● 5 ringen: geeft nutriëntendichtheid aan
Mobley, Kraemer, Nicholls, J Am Coll Nutr (2009)
Conclusie
Nutriëntendichtheid is een vorm van “nutrient profiling” Op basis van nutriënten worden voedingsmiddelen geclassificeerd.
Geen “goede” of “slechte” voedingsmiddelen: elk
voedingsmiddel past in principe in een gezonde voeding
Meer onderzoek nodig naar relatie met gezondheid Concept kan worden vertaald naar de consument helpen bij een gezonde productkeuze
Bedankt!
Diewertje Sluik
[email protected] Edith Feskens
[email protected]
