Dieet bij COPD Informatie voor patiënten
F0521-1011 mei 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00
Inleiding Deze folder gaat over het belang van voeding bij COPD. COPD is een verzamelnaam voor chronische longaandoeningen. Bij COPD komen klachten zoals hoesten, kortademigheid en vermoeidheid voor. Deze klachten kunnen invloed hebben op uw eetlust. Bovendien heeft het lichaam van iemand met COPD meer energie nodig. Als u onvoldoende eet of ongezond eet kan uw conditie achteruit gaan en kunnen de klachten toenemen. Daarom is het voor mensen met COPD belangrijk hoeveel en welke voedingsstoffen met de dagelijkse voeding het lichaam binnenkomen. Ook is het belangrijk dat u niet te zwaar of te licht bent en dat u voldoende spiermassa heeft.
Gewicht bij COPD Omdat het lichaam van iemand met COPD meer energie nodig heeft, kan een laag gewicht ongunstig zijn voor uw gezondheid. Een iets te hoog gewicht bij COPD wordt meestal prima gevonden. Afvallen wordt alleen geadviseerd als het voor andere ziekten of aandoeningen belangrijk is. Bovendien moet er bij het afvallen goed op gelet worden dat het lichaam alleen vet kwijtraakt en geen spiermassa. Hier kan een diëtist u bij begeleiden.
Spiermassa bij COPD Het totaal van spieren in uw lichaam wordt ook wel spiermassa genoemd. Hoe meer spiermassa u heeft en houdt, hoe makkelijker onder andere het ademhalen, hoesten, lopen, en sporten zal blijven gaan. Een voeding met voldoende eiwitten is erg belangrijk voor uw spiermassa. Uw spiermassa blijft het best behouden als u regelmatig beweegt of sport.
Eiwit in de voeding Eiwit is een belangrijke voedingsstof in onze voeding. Eiwit levert energie, maar is vooral een belangrijke bouwstof voor het lichaam. Het lichaam kan met eiwit onder andere spieren en afweerstoffen bouwen en onderhouden. Voor iemand met COPD is het belangrijk om elke dag voldoende eiwit te eten en drinken. Voeding met veel eiwit is: vlees, vis, gevogelte zoals kip, melk, yoghurt en andere melkproducten, kaas, ei, noten en peulvruchten (zoals bruine bonen en linzen). Eiwit wordt ook wel proteïne genoemd. Dieet bij COPD • F0521-1011 • mei 2014
2
Gewichtsverlies Gewichtsverlies komt vaak voor bij mensen met COPD. Omdat uw lichaam meer energie nodig heeft, maar eten niet altijd voldoende lukt, kan het dat u ongewenst afvalt. Omdat gewichtsverlies vaak samen gaat met verlies van spiermassa is het belangrijk het gewichtsverlies te beperken of te voorkomen. De volgende adviezen zijn bedoeld om meer energie en eiwitten binnen te krijgen en zo gewichtsverlies te stoppen: • Neem minstens 6 maaltijden per dag: 3 hoofdmaaltijden en 3 keer iets tussendoor • Neem tussendoortjes met veel energie, zoals een koek of plak cake, een milkshake of roomijsje, een schaaltje nootjes of chips, stukjes kaas of worst, enzovoort • Neem dubbel beleg op brood zoals smeerkaas met kaas, leverpastei met boterhamworst, pindakaas met hagelslag, kaas met jam, of beleg uw brood dubbel zo dik • Neem volle producten zoals volle melk, volle yoghurt, volle vla of slagroomvla, roomkwark en roomijs • Gebruik margarine in plaats van halvarine op brood • Voeg een klontje margarine toe aan de warme maaltijd, groente of pap • Gebruik extra suiker in de thee of koffie, pap, appelmoes enzovoort • Eventueel kunt u extra voeding nemen, zie bijvoeding
Tips bij klachten Bij COPD komen klachten voor zoals slechte eetlust, vermoeidheid, een gevoel van slijmvorming in de mond of een droge mond. Deze klachten kunnen erg hinderlijk zijn en een gezonde voeding in de weg staan. Hieronder staan tips die bij deze klachten kunnen helpen. Tips bij slechte eetlust • Neem 6 maaltijden per dag: 3 hoofdmaaltijden en 3 keer iets tussendoor • Zorg dat de maaltijden er aantrekkelijk uitzien en goed ruiken • Zorg ervoor dat u kant-en-klare hapjes in huis heeft
Dieet bij COPD • F0521-1011 • mei 2014
3
• Eet de grootste maaltijd op een dagdeel dat u zich het beste voelt • Plan een rustige activiteit voor het eten of rust een half uur van tevoren • Drink een half uur voor het eten • Bouillon kan eetlustopwekkend werken. Neem de bouillon niet vlak voor de maaltijd want dat kan een vol gevoel geven • Zorg voor voldoende variatie. Wissel koude en warme gerechten en zoete en hartige gerechten met elkaar af • Neem iets te eten voordat u naar bed gaat Tips bij vermoeidheid • Plan een rustige activiteit voor het eten of rust een half uur van tevoren • Maak eten dat makkelijk te bereiden is, zoals kant-en-klare maaltijden en eenpansgerechten • Maak maaltijden voor 2 dagen • Het kost minder energie om vloeibare voeding zoals pap, vla, gevulde maaltijdsoep of babyvoeding te eten • Maak eventueel gebruik van een maaltijdbezorgdienst of schakel familie en vrienden in om af en toe voor u te koken • Eet langzaam en kauw goed • Als u zuurstoftherapie krijgt, gebruik de zuurstof dan tijdens het eten Tips bij slijmvorming Het slijm dat u ervaart bij het eten of drinken van melkproducten, is een ander soort slijm dan het slijm dat u ophoest. Het is speeksel dat slijmerig aanvoelt. • Drink een slokje water, vruchtensap of frisdrank • Yoghurt, kwark, karnemelk en zure room zorgen voor minder slijmerig speeksel dan melk • Neem tijdens het eten geregeld een slok drinken. Iets zuurs zoals sinaasappelsap of citroenthee werkt goed, frisdrank of water kan ook • Spoel uw mond na het eten met water
Dieet bij COPD • F0521-1011 • mei 2014
4
Tips bij droge mond Bepaalde medicijnen kunnen de speekselvorming remmen. Hierdoor kunt u last hebben van een droge mond. • Kauw goed en neem rustig de tijd, dit bevordert de speekselvorming • Drink bij het eten • Doe smeerbaar beleg op brood zoals leverpastei, smeerworst, smeerkaas, pindakaas, chocoladepasta, jam, salade • Als brood te droog is kunt u in plaats daarvan pap, vla of yoghurt eten • Gebruik jus, saus of bijvoorbeeld appelmoes bij de warme maaltijd • Neem regelmatig een zuurtje, pepermuntje of kauwgompje • Spoel uw mond met citroenthee
Bijvoeding Als het niet lukt om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen met de dagelijkse voeding en bovenstaande tips, dan kan het nodig zijn om extra voeding te gebruiken. Dit wordt ook wel bijvoeding of drinkvoeding genoemd. Er zijn vele soorten bijvoeding te koop, maar ze zijn niet allemaal geschikt voor mensen met COPD. Of bijvoeding voor u een goede optie is, kunt u vragen aan uw arts of diëtist.
Vragen Heeft u na het lezen van de folder nog vragen, dan kunt u telefonisch contact opnemen met een van de diëtisten van het ziekenhuis of een email sturen naar
[email protected]
Dieet bij COPD • F0521-1011 • mei 2014
5
