Een keizersnee Informatie voor patiënten
F0519-3415 november 2015 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00
Inleiding De gynaecoloog heeft in overleg met u afgesproken dat uw baby met behulp van een keizersnee geboren gaat worden. De gynaecoloog heeft met u op de polikliniek de datum afgesproken waarop de keizersnee gepland is. In deze folder vindt u informatie over de operatie, het verblijf in het ziekenhuis en over de periode voor en na de operatie. Als u voor de geplande datum weeën krijgt en/of als uw vliezen breken, neemt u dan meteen contact op met de Verloskamers. Het telefoonnummer vindt u achterin deze folder.
Wat is een keizersnee? Een keizersnee is een operatie waarbij uw kind via de buikwand ter wereld komt. De operatie duurt in totaal ongeveer 45 minuten. De baby wordt meestal binnen een kwartier geboren. In totaal bent u ongeveer 2 uur op de operatiekamer, met de voorbereiding en nazorg erbij. De medische term voor keizersnee is ‘sectio caesarea’. Een keizersnee wordt door de gynaecoloog geadviseerd als een normale bevalling niet mogelijk is of als een normale bevalling risico’s met zich meebrengt voor u of uw baby. Dit kan al tijdens de zwangerschap duidelijk worden. Voorbeelden hiervan zijn: • wanneer de baby in stuitligging ligt. De baby ligt dan met de billen beneden in plaats van met het hoofdje beneden • wanneer de placenta (moederkoek) voor de baarmoedermond ligt (placenta praevia) • u heeft vleesbomen (myomen) • wanneer u eerder een keizersnee heeft gehad Soms blijkt tijdens een normale bevalling dat er een keizersnee gedaan moet worden. Voorbeelden hiervan zijn: • wanneer de bevalling niet vordert, bijvoorbeeld doordat de ontsluiting niet voldoende toeneemt of tijdens het persen het hoofdje of de billen van de baby niet voldoende indalen in het bekken Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
2
• wanneer de verloskundige of arts denkt dat uw baby te weinig zuurstof krijgt • wanneer de gezondheid van de moeder plotseling verslechtert
Voorbereiding Pre-operatief spreekuur Wanneer de gynaecoloog met u een keizersnee heeft afgesproken gaat u ter voorbereiding op de operatie naar het pre-operatief spreekuur. Tijdens dit spreekuur heeft u een gesprek met de anesthesioloog over de verdoving . Er wordt ook een kort lichamelijk onderzoek gedaan, zoals naar het hart en de longen. Daarnaast wordt er bloed bij u afgenomen voor onderzoek. Intakegesprek met verpleegkundige U heeft ongeveer 2 weken voor de operatie een intakegesprek met een verpleegkundige van de kraamafdeling. Zij stelt u een aantal vragen over uw medicijngebruik, eventuele allergieën en hoe de zwangerschap is verlopen. U krijgt tijdens het gesprek uitleg over de gang van zaken op de afdeling en over de operatie. De dag voor de operatie Op de dag voorafgaand aan de operatie moet u nog een keer bloed laten prikken. Om 17.00 uur wordt u verwacht op de Kraamafdeling (12e verdieping). Hier krijgt u van de verpleegkundige een prikje in uw been tegen trombose (fraxiparine). U hoort dan van de verpleegkundige het tijdstip waarop de operatie gepland staat en hoe laat u de dag van de operatie op de Kraamafdeling en Verloskamers verwacht wordt. Dit is ongeveer 2 uur voor de operatie.
De dag van de operatie Nuchter Tenzij de anesthesioloog iets anders met u afspreekt moet u op de dag van de operatie nuchter zijn. Dit betekent dat u vanaf 24.00 uur ’s nachts niet meer mag eten en vanaf 6 uur voor de operatie niet meer mag drinken en roken.
Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
3
Medicijngebruik De anesthesioloog of gynaecoloog bespreekt met u of u voor de operatie moet stoppen met het gebruik van sommige medicijnen. Als u die medicijnen gewoon kunt gebruiken, mag u deze met een klein slokje water nemen. Naar de Kraamafdeling en Verloskamers U kunt zich op het afgesproken tijdstip melden op de Kraamafdeling en Verloskamers (C12) op de 12e verdieping in MCH Westeinde. U wordt ontvangen door een verpleegkundige. De verpleegkundige helpt u bij de voorbereidingen op de operatie. Zij brengt een urinekatheter bij u in. Dit is een slangetje dat via de plasbuis in de blaas uitkomt om de blaas leeg te houden. U krijgt een operatiehemd aan. U mag tijdens de operatie geen sieraden, haarspelden, of piercings in. U kunt deze beter thuislaten. Voor de operatie moet u make-up verwijderen en eventuele lenzen en (tand)protheses uitdoen. De verpleegkundige zal nog een keer naar het hartje van uw baby luisteren. Wanneer u een keizersnee krijgt omdat uw kind in stuitligging ligt zal de arts voor de operatie eerst nog een echo maken om te kijken of dit nog steeds het geval is. Uw partner Uw partner mag bij de operatie aanwezig zijn. Uw partner gaat met u mee naar de operatieafdeling. Hij kleedt zich om in speciale kleding en draagt een mondmasker en muts. Als u een ruggenprik krijgt, wacht uw partner in een ruimte naast de operatiekamer. In deze ruimte zal na de geboorte ook de baby worden nagekeken door de kinderarts. Zodra de voorbereidingen klaar zijn, mag uw partner naar binnen. Als de operatie onder algehele narcose plaats vindt mag uw partner niet in de operatiekamer zijn. De partner mag dan in de ruimte ernaast wachten tot de baby is geboren. U mag tijdens de operatie foto’s maken. U kunt ook aan de verpleegkundige vragen om dit voor u te doen. De verdoving Er zijn twee soorten verdoving mogelijk: spinale anesthesie (ruggenprik) of algehele narcose. Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
4
Spinale anesthesie (ruggenprik) U krijgt bij voorkeur een ruggenprik. Via een naald wordt verdovende vloeistof tussen de ruggenwervels gespoten. Hiervoor wordt de huid op de rug eerst plaatselijk verdoofd. Vaak voelt u dan nauwelijks iets van de ruggenprik zelf. De vloeistof wordt via het ruggenmerg en de zenuwbanen verspreid waardoor u al snel het gevoel in uw onderlichaam en benen kwijtraakt. Als gevolg van de ruggenprik kan de bloeddruk dalen waardoor u kortdurend wat misselijk kan worden. Als u een ruggenprik krijgt maakt u de operatie en de geboorte van uw baby bewust mee en kunt u tijdens de operatie uw baby zien, horen en aanraken. U voelt tijdens de operatie geen pijn. Wel voelt u dat er soms wat aan u getrokken of dat er op uw buik geduwd wordt. Het kan gebeuren dat de verdoving iets hoger reikt dan uw onderlichaam. Hierdoor kunt u het gevoel hebben dat ademhalen moeilijker gaat. Dit is een vervelend gevoel maar kan geen kwaad. Algehele narcose Bij een algehele narcose slaapt u tijdens de operatie. U krijgt eerst zuurstof via een kapje voor uw neus. Daarna worden de medicijnen voor de narcose via een infuus ingespoten. Wanneer u slaapt wordt er een buisje in uw luchtpijp ingebracht voor de beademing. U voelt geen pijn tijdens de operatie. Wanneer de baby en de placenta geboren zijn en de buik is gehecht wordt u wakker gemaakt. Daarna gaat u naar de verkoeverkamer. Hier komt u bij van de narcose en wordt uw bloeddruk en bloedverlies gecontroleerd. Omdat de narcose via uw bloed door de placenta bij de baby komt, kan de baby soms ook wat slaperig zijn wanneer deze geboren wordt. De operatie De gynaecoloog maakt een horizontale snee van ongeveer 10-15 cm vlak boven het schaambeen, net rond de haargrens. Dit wordt een bikinisnede genoemd, omdat het litteken niet boven een bikinibroek uitkomt. Alleen wanneer u al een verticaal litteken heeft van een eerdere buikoperatie wordt er een verticale snee van de navel naar beneden gemaakt. Onder de huid bevinden zich verschillende lagen: vet, bindweefsel en buikspieren. Deze worden Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
5
doorgesneden. De buikspieren worden opzij geschoven en vervolgens opent de gynaecoloog de buikholte. De blaas, die voor een deel over de baarmoeder heen ligt, wordt naar beneden geschoven. Daarna haalt de gynaecoloog via een dwarse snee in de baarmoeder uw baby naar buiten. Hierbij drukt de gynaecoloog soms op uw buik om de baby een zetje te geven. Wanneer uw baby is geboren, wordt de navelstreng doorgeknipt door de arts. Bij een normale bevalling mag de vader dit doen, maar bij een keizersnee is dit niet mogelijk omdat de operatiekamer steriel moet blijven. Uw kindje wordt hierna meegenomen naar een andere ruimte (direct naast de operatiekamer) waar de kinderarts de baby zal nakijken. Hier kan de vader eventueel symbolisch een stukje van de navelstreng afknippen. De vader kan de hele tijd bij de baby blijven. U krijgt via het infuus antibiotica en een medicijn om de baarmoeder te laten samentrekken. Dit is nodig zodat de placenta loslaat van de baarmoederwand en ook geboren kan worden. Hierna hecht de gynaecoloog de baarmoeder en worden de verschillende lagen van de buikwand gehecht.
Controle van de baby De kinderarts controleert uw kind direct na de geboorte. Dit gebeurt in de ruimte naast de operatiekamer. U kunt dit zelf niet zien. In deze ruimte staat een onderzoektafel met een warme lamp om de baby warm te houden en apparatuur om uw baby zuurstof te geven als dit nodig is. Wanneer de kinderarts de baby heeft nagekeken en alles gaat goed, wordt uw baby warm ingepakt en brengt de verpleegkundige of uw partner uw baby naar u toe en kunt u uw baby even zien en aanraken. Uw partner gaat met de verpleegkundige en uw baby naar de kraamafdeling. Om uw kind veilig en warm te vervoeren wordt een speciale couveuse gebruikt. Als er complicaties optreden, kan het noodzakelijk zijn dat uw baby direct naar de couveuseafdeling gebracht moet worden. U wordt daarvan door de kinderarts op de hoogte gebracht.
Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
6
Na de operatie Na de operatie gaat u eerst naar de uitslaapkamer. Hier wordt uw hartslag, bloeddruk, wond en bloedverlies goed in de gaten gehouden. Ook krijgt u hier pijnstilling toegediend. Wanneer de uitslag van alle controles goed is, mag u terug naar de kraamafdeling. Hier worden uw bloeddruk, polsslag, bloedverlies en de urinekatheter gecontroleerd en kunt u samen met uw partner bijkomen van de operatie en rustig kennismaken met uw kind. Als u borstvoeding wilt gaan geven, is dit het moment waarop uw baby voor het eerst aan de borst gelegd kan worden. De verpleegkundige helpt u daarbij. Infuus U heeft na de operatie een infuus in uw arm. Via het infuus krijgt u vocht toegediend en pijnstillers. Katheter De katheter die de urine afvoert geeft soms een onaangenaam gevoel. De katheter wordt de 1ste of de 2de dag na de operatie verwijderd. Dit is afhankelijk of u nog een epiduraal katheter heeft of niet. Medicijnen Om trombose te voorkomen krijgt u éénmaal per dag een injectie in uw bovenbeen met een bloedverdunnend middel (fraxiparine). Kort na de operatie heeft u pijn aan de wond en soms pijnlijke naweeën. De buikwand voelt vaak pijnlijk aan, niet alleen ter hoogte van het litteken maar ook hoger, tot aan de navel. Dit komt omdat onder de huid de snee in de buikwand verticaal loopt, van de navel tot het schaambeen. Hiervoor krijgt u na de operatie pijnstillers. U heeft een pompje waarmee u uzelf pijnstilling kunt toedienen door middel van een druk op de knop (de PCA-pomp). U krijgt dan via uw infuus morfine. De pomp is zo ingesteld dat u zichzelf niet teveel morfine kunt toedienen. Wanneer u een epiduraal katheter had als pijnbestrijding tijdens de ‘normale’ Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
7
bevalling en de bevalling werd een keizersnee, dan blijft de katheter na de operatie zitten. Via de katheter krijgt u dan pijnstilling toegediend. Naast de epiduraal of PCA-pomp, mag u extra pijnstilling nemen (paracetamol of diclofenac). Op de tweede dag na de operatie wordt de PCA-pomp of de epiduraal katheter verwijderd en krijgt u paracetamol. De wond De wond is meestal gehecht met oplosbare hechtingen. Als er nietjes zijn gebruikt dan moeten deze na ongeveer een week verwijderd worden. Bloed prikken De eerste dag na de operatie wordt bloed afgenomen om na te gaan of het ijzergehalte (Hb-gehalte) van uw bloed nog goed is. Wanneer het ijzergehalte in uw bloed te laag is, bespreekt de arts met u of u een bloedtransfusie, een ijzerinfuus of ijzertabletten nodig heeft. In beweging komen De eerste dagen kunt u nog wat slap en wat duizelig zijn bij het opstaan; dat wordt daarna geleidelijk minder. U mag de eerste dag na de operatie al uit bed komen. Elke dag zult u makkelijker en langer kunnen rondlopen. Om te voorkomen dat u trombose krijgt is het belangrijk dat u regelmatig uit bed komt. Eten en drinken U mag na de keizersnee direct eten en drinken. We adviseren u om niet direct te veel en te zwaar te eten. Na één of twee dagen beginnen de darmen weer te werken. De buik kan dan nog opgezet zijn en u kunt last hebben van pijnlijke krampen. Borstvoeding Na een keizersnee kunt u gewoon borstvoeding geven. Bij een keizersnee duurt het vaak wat langer voordat de borstvoeding op gang komt. Wanneer uw baby niet in staat is om aan de borst te drinken, krijgt hij of zij melk met een Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
8
cupje of flesje. U start dan met kolven. Gaat alles goed met uw baby, dan kunt u over het algemeen snel beginnen met uw kind de borst te geven. Zo komt de melkaanmaak vlot op gang en kan het kind profiteren van de eerste voeding, het colostrum. De verpleegkundige helpt u met een prettige houding en het aanleggen van de baby. Weer thuis Op de 4de dag na de operatie mag u als alles goed gaat met u en uw baby naar huis. Thuis zult u geleidelijk verder moeten herstellen. De tijd die nodig is voor het herstel is na een keizersnee vaak langer dan na een normale bevalling. Lichamelijk conditie Een veel gehoorde klacht na een keizersnee is moeheid. U kunt daar het beste aan toegeven: probeer zoveel mogelijk rust te nemen. Neem hulp aan die familie en kennissen u aanbieden. Soms vergoedt de verzekering na ontslag uit het ziekenhuis aanvullende kraamzorg. Een kraamverzorgster kan huishoudelijke taken overnemen en uw partner ondersteunen. Naarmate u meer hulp hebt als u thuiskomt, is de overgang gemakkelijker en went u sneller aan uw nieuwe situatie. Na de eerste weken merkt u dat u geleidelijk weer meer kunt doen. De eerste zes weken moet u zo min mogelijk zware dingen tillen maar gaandeweg kunt u wel steeds meer gaan doen zoals licht huishoudelijk werk, kleine boodschappen. Douchen U mag na de operatie gewoon douchen. In bad gaan wordt afgeraden zolang de wond nog niet goed genezen is en u nog bloed verliest. Als er wondvocht of bloed uit de wond komt, moet u de wond met de douchekop schoonspoelen, daarna voorzichtig droogdeppen, en een droog gaas eroverheen doen om uw kleding te beschermen. Sporten U mag na zes weken weer langzaam aan beginnen met sporten. Ook met buikspieroefeningen mag u dan weer beginnen. De verschillende lagen van Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
9
de buikwand zijn dan goed genezen. Aan de zijkant van het litteken hebt u de eerste tijd soms een trekkend gevoel van inwendige hechtingen. Dit kan geen kwaad. Seks Wacht met gemeenschap tot de bloederige afscheiding voorbij is. Voor veel vrouwen duurt het langere tijd voordat zij weer zin hebben in seksueel contact. U bent (ook wanneer u borstvoeding geeft) al weer snel vruchtbaar. Gebruik daarom condooms of anticonceptie. Vraag zo nodig de verloskundige, huisarts of gynaecoloog om advies. Litteken Omdat de zenuwen in de buikhuid zijn doorgesneden, heeft u vrij lang een doof gevoel rond het litteken. Vaak is het gebied halverwege de navel juist extra gevoelig. Vaak is pas na 6 tot 12 maanden het gevoel in de buikwand weer normaal. Complicaties Iedere operatie brengt risico’s met zich mee, ook een keizersnee. Ernstige complicaties zijn gelukkig zeldzaam, zeker als u gezond bent. De meest voorkomende complicaties zijn: Bloedarmoede Bij elke keizersnee is er bloedverlies. Bij te veel bloedverlies ontstaat er bloedarmoede. De kans is klein dat u na afloop een bloedtransfusie nodig heeft. Soms raadt de arts u wel aan om ijzertabletten te gaan slikken. Wanneer de placenta voor de baarmoedermond lag (placenta praevia) is de kans op bloedverlies groot. De kans op een bloedtransfusie is dan ook groot. Blaasontsteking Een enkele keer komt na een keizersnee een blaasontsteking voor. Wanneer u klachten heeft van een branderig gevoel bij het plassen, vaak plassen en kleine beetjes plassen, wordt uw urine gecontroleerd. Zo nodig krijgt u een antibioticum. Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
10
Nabloeding in de buik Een nabloeding is een zeldzame complicatie van een keizersnee. Bij een ernstige hoge bloeddruk waarbij het bloed minder goed stolt, komt een nabloeding vaker voor. Een enkele keer is een tweede operatie noodzakelijk. Bloeduitstorting in de wond Een onderhuidse bloeduitstorting in de wond ontstaat doordat een bloedvaatje in het vet onder de huid blijft nabloeden. De kans hierop is groter als er problemen zijn met uw bloedstolling door bijvoorbeeld een hoge bloeddruk of medicijngebruik. Infectie Een infectie van de wond komt een enkele keer voor. De kans hierop is wat groter bij een keizersnee na een langdurige bevalling. Om een infectie te voorkomen, krijgt u tijdens de operatie een antibioticum. Trombose Bij elke operatie en na elke bevalling is er een verhoogd risico op een trombose. Om dit te voorkomen krijgt u dagelijks een prikje in het been met een bloedverdunnend middel zolang u nog niet zoveel uit bed bent. Een beschadiging aan de blaas Een beschadiging aan de blaas is een zeldzame complicatie. De kans hierop is wat groter als u al verschillende malen een keizersnee hebt ondergaan. Er kunnen dan verklevingen rond de blaas zijn. Het is goed mogelijk een blaasbeschadiging te hechten. Wel hebt u vaak langer een katheter nodig. Darmen die niet goed op gang komen (ileus) Na een keizersnee moeten de darmen weer op gang komen. In zeldzame gevallen gebeurt dit niet of te traag. Er verzamelt zich dan vocht in maag en darmen, wat leidt tot misselijkheid en braken. Een maagsonde kan dan nodig zijn om dit vocht af te voeren. Pas daarna komen de darmen op gang.
Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
11
Een volgende bevalling Mocht u opnieuw zwanger willen worden, dan is daar geen bezwaar tegen. Voor een goede genezing van de wond adviseert de gynaecoloog om minimaal een jaar te wachten met zwanger worden. Of bij een volgende bevalling weer een keizersnee nodig is, hangt van de reden van deze keizersnee af. Bespreek daarom bij de nacontrole, hoe groot de kans is dat u een volgende keer normaal kunt bevallen. Vaak is bij een volgend kind geen keizersnee nodig. Wel krijgt u dan altijd een medische indicatie om in het ziekenhuis te bevallen. Emotionele aspecten De beleving van een keizersnee wisselt sterk. Sommige vrouwen hebben er emotionele problemen mee. Ze zijn teleurgesteld dat ze niet normaal konden bevallen en hebben het gevoel dat een normale bevalling van hen is ‘afgenomen’. Soms vinden ze dat ze gefaald hebben. Bij een narcose maken vrouwen de geboorte van hun kind niet bewust mee, waardoor ze soms moeite hebben om aan hun kind te wennen. Het omgekeerde is ook mogelijk: als een keizersnee gedaan werd nadat u lange tijd zeer pijnlijke weeën hebt gehad, betekent de operatie vaak juist een opluchting. Praten Spelen dergelijke gevoelens bij u, praat erover met uw partner, vrienden en familieleden. Bespreek tijdens de nacontrole met de arts uw emoties en vragen, zoals waarom de keizersnee nodig was. Dit kan u ook helpen bij het verwerken van emoties. Schrijf uw vragen van te voren op zodat u niets vergeet. Ook na langere tijd of voorafgaand aan een volgende zwangerschap kunt u met de gynaecoloog, de verloskundige of de huisarts nog eens de hele gang van zaken bespreken als u daar behoefte aan heeft. Lotgenoten Soms is het een opluchting om ervaringen uit te wisselen met ‘lotgenoten’, die u kunt benaderen via de Vereniging Keizersnede-Ouders (zie hieronder).
Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
12
Partner Voor de vader is een keizersnee soms moeilijk te verwerken. Hij ziet u negen maanden lang zwanger zijn en de daarbij behorende klachten doormaken en dan moet u (na eventuele weeën) ook nog een operatie ondergaan om het kind geboren te laten worden. Soms voelt een partner zich nutteloos omdat hij het gevoel heeft nauwelijks iets voor u te hebben kunnen doen. Ook kan hij bang zijn geweest dat er iets mis zou gaan. Als dergelijke gevoelens spelen, probeer ze dan met elkaar te bespreken. Nuttige adressen Vereniging Keizersnede-Ouders (VKO) Postbus 233 2170 AE Sassenheim Telefoonnummer: (076) 503 71 17 of (0252) 23 07 12 bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 10.00-21.00 uur.
Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u contact opnemen met uw gynaecoloog, verloskundige of huisarts. Nuttige telefoonnummers: Als u weeën en/of gebroken vliezen heeft: Verloskamers: (070) 779 91 70, keuzenummer 1, dan 1 kiezen Voor afspraken en/of vragen belt u tijdens kantoortijden: Polikliniek Gynaecologie: (070) 330 24 22
Een keizersnee • F0519-3415 • november 2015
13
