DiAmBer. Fijne kerstdagen en een gelukkig 2011! nummer 4 - december Regio Amsterdam Haarlem en omstreken

DiAmBer

nummer 4 - december 2010

Fijne kerstdagen en een gelukkig 2011!

Regio Amsterdam Haarlem en omstreken

HET GAAT OM DE

JUISTE INSTELLING, DIABETES.

Bayers nieuwe CONTOUR™ glucosemeter kunt u instellen zoals u dat wilt. Het gemak van niet coderen en simpel, snel testen is standaard. De testherinnering, persoonlijke streefwaarden en veel extra’s kunt u zelf instellen.

Ga voor meer informatie naar www.bayerdiabetes.nl of vraag uw zorgverlener.

2

Inhoud:

Colofon Redactie en productie Harry Jonk Johan Slof Vormgeving Yulia Nesterova

Amsterdam Beweegt pag. 24

Druk Elco Amsterdam

Het Bestuur

Leonie loopt voor Zambia pag. 26 Van de redactie

5

Diabetes anno 2011

6

Vrijwilligers gevraagd!

9

Koken met Diamber

11

Amsterdam Beweegt

12

Deelgenoot

15

Vitamines en mineralen bij diabetes

16

Actueel Nieuws

21

Maak kennis met

23

Loïs Kloor

24

Beleyes Servicepunt

25

Uitnodiging Nieuwjaarsbijeenkomst

27

Vitamine B12

28

Puzzel

34

Voorzitter Joop Stork Secretaris Ineke van Koert Penningmeester (vacature) Coördinator Amstelveen: Jan Bol Coördinatoren Haarlem: Anita Bleumink en Jan Koster Leden Jelle Ferwerda Harry Jonk Johan Slof Diamber is een uitgave van Diabetes Vereniging Nederland Regio Amsterdam Haarlem e.o. Verschijnt 3 maal per jaar. Redactieadres: DVN- Afd. Amsterdam 1e Helmersstraat 17 B-2 1054 CX Amsterdam Tel. 020 6833397 [email protected] www.dvn-amsterdam.nl Informatie over plaatsen advertenties: Harry Jonk Tel. 06 53322063

3

>

>

De nieuwe

ntworpe* n is o ie d n e p e n li insu ClikSTAR , de r mensen met diabetes voor en doo ®

udig troon is eenvo nodig en de pa injectiek racht iden inig he we is rsc Er de is. on goed te in gebruik ® is er in twee 1 De Cli kSTA R 1 eenheid . van en pp sta te ver vangen in ulinedosis kan en zilver. De ins kleuren; blauw ingesteld. eden worden nh ee 80 van um tot een ma xim

betes past. mensen met dia n die goed bij epen is de pe behulp van ® ontworp en, met De beste insulin R de ClikSTA sanofi-aventis t van deze aa eft ult he m res t aro Da ela ars*. He en 50 0 be ha nd n nte makkelijk tië en pa en aan te ler zo’n 2.0 00 en die makkelijk is een insulinep samenwerking

úw visie op gemak

door Cesar

door Pinios

door Vero

door Tim

door Neil

door Miguel

door Christel

door Guido door Laura

door Richard

door Ricardo

door Irena

door Laris

door Adam

door Aneta door Mai door Flavia

door Sherine

door Aneta

door Pinios

door Laris

door Radek

door Roger

door Jean

door Edgar

door Maiya door Chase

door Rosanna

door Louisa

door Pinios

door Rachid door Pierre

door Bianca

door Esther

door Harry

door Sophia

door Miranda

door Rogier

door Eduard

door Marit

door Carla

door Marjolijn

NL.GLA.09.08.01

door Allisson

door Patrick

* Bij het ontwikkelen van de ClikSTAR® zijn meerdere studies en testen uitgevoerd met 1.912 patiënten en 448 behandelaars. 1 Penfornis A, et al. IDF 2009 abstract geaccepteerd.

door Walter

door Lucas

Van de redactie

Alweer de vierde Diamber van dit jaar. In dit jubileumjaar heeft onze regio bepaald niet stilgezeten en zijn er naast onze standaardactiviteiten diverse projecten gerealiseerd. We mogen dan ook terugkijken op een goed jaar. De manifestatie “Amsterdam Beweegt” die we recentelijk hielden in sporthallen Zuid was succesvol, al hadden we graag nog wat meer bezoekers gehad. Het is toch mooi om te zien hoe samen bewegen tot verbroedering kan lijden en er vrolijke gezichten door ontstaan. Uit een artikel van onze voorzitter Joop Stork, verderop in dit blad, blijkt dat er op dit moment veel onderzoek wordt gedaan naar de geneesmogelijkheden van diabetes. Wie weet komt er in 2011 een doorbraak! De redactie wenst u hele fijne kerstdagen toe en een heel gelukkig 2011. Ook in dat jaar zullen we weer graag een aantal Diambers voor u verzorgen. Veel leesplezier! Harry Jonk

5

Diabetes anno 2011 Dit jaar bestaat de DVN 65 jaar en dat is niet onopgemerkt gebleven, omdat jaarlijks meer dan 60.000 mensen in ons land diabetes blijken te hebben en dat voorheen niet wisten, waardoor het aantal diabetici ongetwijfeld het miljoen in ons land is gepasseerd.

Verandering van manier van leven: meer bewegen, verstandiger eten, niet roken en bijkomende aandoeningen als hoge bloeddruk, overgewicht en cholesterolstoornissen behandelen, zijn nauw verbonden met de begeleiding van de diabetespatiënt. Toch zijn er grote veranderingen gaande: type 1 spuit insuline, maar bij sommigen wordt gebruik gemaakt van metforminetabletten om de gevoeligheid voor insuline te vergroten. Omgekeerd krijgen Type 2 diabetici vaak een injectie langwerkende insuline, die de instelling van de diabetes kan verbeteren. Het streven naar een heel scherpe instel6

ling betekent afwegen of er hypo’s optreden, die vaak heel vervelend kunnen zijn tegenover geen hypo’s, maar een wat hoger gemiddelde glucosespiegel. Er lijkt een verschuiving te komen naar een iets ruimere instelling, waarbij het HbA1C gehalte tussen 6 en 7 % (42-53 mmol/mol) als een goede instelling wordt gezien. Voor type 2 zijn er nieuwere geneesmiddelen op de markt gekomen de zgn GLP-1 agonisten; zoals exenatide(byetta) en liraglutide(victoza), die net als insuline subcutaan per injectie worden toegediend. De groep van de DPP-4 remmers bestaat uit saxagliptine(onglyza), sitagliptine(januvia) en vidagliptine(galvus), die als tablet worden voorgeschreven. Deze nieuwe geneesmiddelen zijn op de markt gekomen, nadat ontdekt was dat de darm incretinen maakt, die de afgifte van insuline in de alvleesklier stimuleren, maar die snel worden afgebroken, zodat deze stoffen de afbraak remmen. Ook wordt er gezocht naar een soort vaccin dat bij type 1 de antistoffen tegen de insulineproducerende cellen in de alvleesklier kan wegvangen, in de hoop dat de alvleesklier dan nog zelf in staat is insuline te maken en dat zou een soort genezing kunnen betekenen van de diabetes, maar zo ver is het nog niet, alhoewel proeven met dieren enige hoop geven. Ook de begeleiding van de patiënt wordt steeds beter: zeer fijne naaldjes met de insulinepen maken het prikken dagelijks eenvoudiger. Ook zijn er naaldloze pennen op de markt, die na de weinig succesvolle

introductie nu sterk verbeterd zijn. De meting van het glucosegehalte met een glucometer geeft de patiënt de gelegenheid nauwkeuriger de glucosewaarden onder controle te houden en met bewegen(sporten) en eten daarmee rekening te houden. De pompjes zijn technisch verbeterd en glucosemetingen kunnen met een chip met afstandsbediening vaker worden gemeten, al is dat zeker niet bij iedereen nodig. Zo zijn er zeker grote vorderingen gemaakt in de behandeling en begeleiding van diabetespatiënten en zijn het eigenlijk geen patiënten meer, maar mensen met een stoornis, die ze zelf kunnen regelen, vaak onder leiding van huisarts, diabetesverpleegkundige of internist De DVN staat altijd klaar met adviezen, uitleg, beantwoording van vragen en heeft een groot aantal ervaringsdeskundigen, die lokaal en regionaal tactische en technische hulp bieden. Het is dan ook verbazingwekkend dat van de miljoen mensen met diabetes, slechts bijna 60.000 lid zijn van de DVN, die op allerlei gebied voorlichting en informatie geeft. Het is nog maar een halve eeuw geleden dat bij ernstige diabetes hypofyse en bijnieren werden weggenomen, dat voor iedere glucosebepaling bloed uit de arm moest worden afgenomen en dat iedere spuit voor insuline in een pannetje moest worden uitgekookt na een injectie. De DIABC, het blad van de DVN is buitengewoon lezenswaardig op allerlei gebied en ik ben ervan overtuigd dat veel diabetici daar bijzonder veel aan hebben en ik zou wensen dat iedereen met diabetes van welke aard dan ook, regelmatig dit blad zou lezen. Daarom roep ik voor het nieuwe jaar iedereen die lid is van de DVN op om

in uw eigen omgeving te trachten lotgenoten lid te maken van de DVN. Aan het eind van het jaar wensen wij elkaar altijd het beste toe en na 65 jaar DVN kunnen we met enige trots terugzien op het nuttige en noodzakelijke werk van de DVN in de afgelopen jaren. Was vroeger het schrikbeeld van diabetes blindheid en geamputeerde benen, falen van de nierfunctie en dialyse of transplantatie, hoe anders is de tegenwoordige situatie door veel betere begeleiding. Voor 2011 hoop ik op een medicament dat de antistoffen tegen de insulineproducerende cellen kan wegvangen, waardoor wellicht ook transplantaties van deze cellen beter kunnen aanslaan en de eerste stappen worden gevonden voor genezing van de aandoening. En voor type 2 hebben we zelf wat te doen en niet alleen met goede voornemens: bewegen, minder eten, niet roken, ook al mogen we met kerst en oud en nieuw daar best een keertje van afwijken. Leven we langer als we helemaal niets meer mogen of lijkt dat gevoelsmatig maar zo? Vergeet niet dat iedereen in zijn leven zijn eigen ballonnen moet opblazen want eigen verantwoordelijkheid is altijd punt 1. Ik wens u geluk en gezondheid toe voor 2011 namens ons regiobestuur, dat u ook in het nieuwe jaar weer zo vel mogelijk wil bijstaan, daar waar het nodig is. ■ Dr. J. Stork, 7

Pedicures met certificaat Diabetes Amsterdam Pedicure praktijk Tilly Brouwer Kattenburgerhof 79, 1018 KE Amsterdam Tel.: 020-626 6112 www.tillybrouwer.nl Gecertificeerd voor schimmelnagels via LCPL Lid van ProVoet + Certificaat Diabetes Gentle Hands Massage en voetverzorging Certificaat diabetische en reumatische voet. Levantplein 68, 1019 MB Amsterdam Tel. 06- 18774840 Annemarie Bruning Pedicurepraktijk & Nagelstudio Nassaukade 311, 1053 LR Amsterdam Tel. : 020-612 6041 www.annemariebruning.nl Diabetes certificaat ProVoet en ProCert Marlene van Wonderen Pedicurepraktijk Dr. Jan van Breemeninstituut Dr. Jan van Breemenstraat 2, 1056 AB Amsterdam Aantekening Diabetes- en reumavoet – Lid Provoet Tel. 023-5268670, ’s donderdags ook: 020-5896286 Pedicurellie In Sportschool Palestra Marius Bauerstraat 233, 8

1062 AK Amsterdam Tel.: 06-4663 8910 Diabetische/reumatische voet Aangesloten bij ProVoet Praktijk de Springer Hannie Hamstra Jan Springerhof 14, 1067 LH Amsterdam Tel.: 020-611 5847 Medisch pedicure, Diabetische/reumatische voet, Screening Diabetische/reumatische voet, Podoposturale Therapie, Nagelbeugel- techniek, Nagelreparatie/regulatie, Orthese-techniek. Praktijk Olympia Hanna Olijve Olympiaplein 172 I, 1076 AM Amsterdam Tel.: 020-671 7269 Diabetische voet, reumatische voet. Neemt tijd voor u! Lea-Louise Pedicure - manicuresalon Sumatrastraat 54, 1094 NG Amsterdam Tel.:020-6942467 of 06-21534070 www.lea-louise.nl Diabetische/Reumatische voet Voetreflexoloof/BER Pedicure Salon Carla Egstraat 32 a, 1097 SX Amsterdam Tel.: 020-468 1387 [email protected] www.pedicuresaloncarla.nl Gespecialiseerd in diabetische en reumatische voet.

Pedicures met certificaat Diabetes Aalsmeer/Amstelveen Praktijk Fidelio Schinkeldijkje 2 A, 1432 CE Aalsmeer (direct achter Westwijk en Bovenkerk) Tel. 06-53962870 www.praktijkfidelio.nl Register podologie A & B, Podoposturale therapie, Pedicure en screening diabetische- en reumatische voet, Nagelbeugeltechnieken en reparatie, Siliconeortheses en vilttechnieken, Lid Provoet, St. LOOP en OPGen. Bushalte en gratis parkeren voor de deur. Haarlem Sally Fortgens Ambulant pedicure Slecht ter been en woonachtig in de regio Haarlem, Bloemendaal of Zandvoort? Ik kom naar u toe! Tel. 023-5315230 Meer dan 12 jaar ervaring. Certificaat

diabetische- en reumatische voet. Lid Provoet. Marlene van Wonderen Pedicurepraktijk Heussenstraat 112, 2023 JT, Haarlem Tel. 023-5268670 [email protected] Aantekening reumatische- en diabetische voet. Lid Provoet. Ambulante Pedicure Chan Parag Pedicure Ashna Parag komt bij u thuis. 10% korting bij een nieuwe klant. Gespecialiseerd in Diabetische en Reumatische voet, inclusief voetmassage. Aangesloten bij Pro-voet. Laat uw voeten goed verzorgen! Ze moeten u nog ver brengen Ashna paragTel.:06-23780626

oproep

Vrijwilligers gevraagd! Met een enthousiaste club vrijwillgers zijn we dagelijks in de weer om zoveel mogelijk lotgenoten te bereiken en activiteiten te ontwikkelen. Het wordt steeds lastiger dit voor elkaar te krijgen omdat het aantal helaas, door leeftijd, gezondheid of andere oorzaken, af-

neemt. We zijn daarom op zoek naar enthousiaste vrijwilligers die samen met ons de schouders eronder willen zetten. U hoeft echt geen diabetesdeskundige te zijn , want wij zorgen ervoor dat u een gedegen opleiding krijgt, zodat u lotgenoten kunt adviseren.

9

De beste zorg zonder wachttijd

Voor diabetici hebben wij alle deskundigen in huis: internist, diabetesverpleegkundige en diëtist. En vanaf nu is er ook een apart spreekuur voor patiënten met een insulinepomp. Zonder wachttijd kunt u bij ons terecht. Belt u voor een afspraak met onderstaand telefoonnummer. Jan van Goyenkade 1-2, Amsterdam tel 020 6622494 www.medischcentrumjanvangoyen.nl

Koken met diamber Stamppot van spruiten met appel en spekjes

Voedingswaarden per eenpersoonsportie: Energie 645 kcal- Eiwit 19 g- Vet 36 gKoolhydraten 62 g.

Ingrediënten (voor 4 personen): 1 kg kruimige aardappels, geschild en in stukken 4 appels (bijv. Elstar of Jonagold), geschild en in stukken 1 zak spruitjes (500 g) 2 eetlepels olie 250 g gerookte spekblokjes 150 ml melk 50 g boter, in blokjes Bereidingswijze: In een pan met flinke bodem aardappels en appels samen in ca. 20 minuten gaarkoken. Spruiten schoonmaken en halveren. In wok olie verhitten en spek in 3-4 minuten knapperig bakken (naar keuze zonder olie). Op keukenpapier laten uitlekken. Spruiten in spekvet 5 minuten roerbakken. Scheutje water toevoegen en spruiten in nog 5 min. gaar laten worden. Spek erdoor scheppen

en geheel op smaak brengen met zout en peper. Melk zachtjes verwarmen. Aardappels en appels afgieten en met warme melk en boter tot puree stampen. Spruiten erdoor mengen. Stamppot op smaak brengen met zout en peper en over vier borden verdelen. Lekker bij wild of stoofvlees. Eet smakelijk! ■ Leonie Smit Voor vragen of opmerkingen kunt u de redactie mailen op: [email protected]

11

AMSTERDAM BEWEEGT Op 6 november gonsde het in Sporthallen Zuid van de activiteiten. AMSTERDAM BEWEEGT werd door allerlei leeftijdscategorieën bezocht en er werd zeer actief meegedaan aan de verschillende onderdelen en sportactiviteiten. Bekende (ex)sporters verleenden assistentie of daagden deelnemers uit het tegen hen op te nemen. Zowel Sjaak Swart, Steven Rooks, Raymond Joval als Mo Boutaka hebben met veel inzet en enthousiasme deelnemers begeleid en uit gedaagd. De dag werd afgesloten met een voetbalwedstrijdje tussen 2 zeer enthousiaste AJAX –jeugd. Een zeer geslaagde dag !

12

13

Industriepark Nieuw Walden Nieuw Walden 90 1394 PE Nederhorst den Berg Tel.0294 253 983 Fax 0294 252 457 E-mail [email protected] www.duoform.nl

Een paar zetten vooruit denken.....

Lamineren • Spotlaminaat Kettingformulieren • Pinfeedetiketten Rillen • Slitten • Stansen • Nummeren • Perforeren

Hoe houdt je iedereen op de hoogte als je ziek bent?

www.deelgenoot.nl

“Mensen die (langdurig) ziek zijn ervaren vaak gevoelens van angst en somberheid. Ziek zijn is een grote stressfactor voor mensen. Door sociale steun ervaren patiënten minder stress. Overigens gaat het hierbij om de ervaren kwaliteit van de geboden emotionele steun en niet om de kwantiteit van het aantal sociale contacten”aldus gezondheidszorgpsychologe mw. Drs. Regine van Houtem. Of je nu zelf ziek bent of iemand die ziek is je na aan het hart staat, het is altijd fijn om te merken dat vrienden en familie meeleven en je steunen als dat nodig is. In tijden waar het erop aan komt, heb je je energie keihard nodig om je hoofd boven water te houden; je moet je focussen op de nieuwe informatie die je tot je krijgt en met alle emoties van dien, de juiste afwegingen maken. Tegelijkertijd wil je iedereen laten weten wat er gaande is en vrienden en familie betrekken bij jouw persoonlijk gevecht. Helaas heb je niet altijd de tijd en energie om kennissen, buren, vrienden, familieleden en andere betrokkenen te vertellen hoe het gaat. Gewoonweg omdat er slechts 24 uren in een etmaal zitten. Via de gratis website www.

deelgenoot.nl is het mogelijk om op eenvoudige wijze familie en vrienden te informeren over jouw persoonlijk verhaal. In 3 stappen zet je een weblog op, nodig je je vrienden en familie uit en kun je middels deze site hen laten weten hoe het met je gaat. Zijn er nieuwe ontwikkelingen? Dan meldt je dat via deze site en alle belanghebbende ontvangen dan direct een melding dat er nieuws op jouw weblog staat. Bespaar tijd en energie door in 1 keer iedereen te informeren, zodat je meer tijd overhoudt voor de strijd die je levert, iedere dag weer. Op de site staan ook de laatste artikelen op het gebied van gezondheid, een agenda met interessante bijeenkomst en tips om de kwaliteit van het leven te verbeteren. ■

15

VITAMINES EN MINERALEN BIJ DIABETES Energiebeperkte voeding Indien u een dieet volgt om af te vallen en dit dieet bevat minder dan 1300 calorieën, dan bevat de voeding onvoldoende van alle benodigde vitamines en mineralen. Dit geldt niet alleen voor mensen met diabetes, maar voor iedereen die zo'n energiebeperkt dieet, in wat voor samenstelling dan ook, gebruikt. Het advies is dan om dagelijks een multivitamine te gebruiken die maximaal 100% van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheden bevat voor alle vitamines en mineralen. Dit staat op de verpakking aangegeven.

Voor alle mensen met diabetes geldt dat het niet nodig is om in verband met de diabetes extra vitamines en mineralen te gebruiken. Hiervoor is geen wetenschappelijk bewijs. De aanbevolen hoeveelheden is voor mensen met diabetes gelijk aan de aanbevolen hoeveelheden voor gezonde mensen. U voorkomt tekorten door een gevarieerde gezonde voeding te gebruiken. Wel zijn er omstandigheden waarbij het nodig kan zijn om supplementen te gebruiken. Deze omstandigheden behandel ik hieronder.

16

Foliumzuur (vitamine B11) Net als bij een zwangerschapswens zonder het hebben van diabetes geldt voor vrouwen met diabetes met een zwangerschapswens dat bij het stoppen van anticonceptiemiddelen tot 8 weken na de bevruchting naast de gebruikelijke inname met de voeding dagelijks een supplement met 400 microgram foliumzuur geadviseerd wordt. Dit in verband met het voorkomen van afwijkingen aan het zenuwstelsel. Gebruik nooit meer dan 1000 microgram synthetische foliumzuur per dag, omdat dit klachten aan het zenuwstelsel kan geven in combinatie met een vitamine B12 tekort. Foliumzuur komt vooral voor in (groene) groenten zoals spinazie en broccoli, maar ook in brood, aardappelen, vlees en zuivelproducten.

Vitamine B12 Langdurig gebruik van metformine kan een vitamine B12 tekort veroorzaken. Dit geeft klachten van vermoeidheid, bloedarmoede en klachten aan het zenuwstelsel. Voldoende calciuminname via melk en melkproducten gaat dit tekort tegen. Zorg bij metformine-gebruik dus voor voldoende gebruik van melk en melkproducten om hiermee voldoende calcium in te nemen. Bij tekort ondanks voldoende calciuminname is een vitamine B12 supplement nodig. Hierbij is het niet zinvol een plantaardig supplement te gebruiken als algen en zeewier (Spiruline), aangezien dit voor de mens niet werkt als aanvulling. Voor mensen die niet voldoende of geen melk en melkproducten gebruiken is het zinvol een calciumsupplement te gebruiken. Vitamine B12 komt voor in dierlijke producten als melk en melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren. Vitamine D Er zijn aanwijzingen dat vitamine D tekort diabetes type 2 en hart en vaatziekten veroorzaakt. Mogelijk hebben vele mensen met diabetes type 2 een te laag vitamine D gehalte. Onder invloed van zonlicht (uv straling) wordt vitamine D van april tot oktober via de huid aangemaakt indien u minimaal 15 minuten overdag buiten bent met onbedekt hoofd en handen, een lichte huidskleur heeft, niet zwanger bent en tussen de 4 en 50 (vrouwen)/70 (mannen) jaar bent. Suppletie is nodig tot 4 jaar, boven de 50 (vrouwen)/70 (mannen0 jaar, bij een donkere huidskleur tussen 4 en 50 (vrouwen)/70 (mannen) jaar en bij bedekking van hoofd en handen tussen 4 en 50 (vrouwen)/70 (mannen) jaar. Vitamine D in de voeding komt voor in roomboter, halvarines, margarines, bak- en braadproducten

(niet in olie) en vette vis, zoals makreel. Vitamine D tekort leidt tot spierpijn, spierzwakte en moeheid en op lange termijn tot botontkalking. Gebruik bij suppletie de maximaal toegestane hoeveelheid aangezien een te hoge inname schadelijk is. Overmatige inname leidt tot kalkafzettingen in weefsel en daardoor tot nierfunctiestoornissen.

Magnesium Ondanks dat de aanbeveling voor magnesium voor mensen met diabetes hetzelfde is als mensen zonder diabetes, zijn er aanwijzingen dat een magnesiumtekort vaker bij mensen met diabetes voorkomt dan mensen zonder diabetes. De oorzaak is waarschijnlijk de verhoogde uitscheiding van magnesium met de urine door te hoge bloedglucosewaarden. In eerste instantie is het van belang te zorgen dat de bloedglucoseregulatie goed is. Daarnaast voldoende magnesiuminname via 17

de voeding. Bronnen van magnesium in de voeding zijn brood en graanproducten, groene (blad)groenten, melk en melkproducten, noten en vlees. Tekort kan klachten geven van lusteloosheid, spierzwakte of spierkrampen. Zonodig is magnesiumsuppletie aan te raden indien er sprake is van te lage magnesiumspiegels in het laboratoriumonderzoek. Chroom Chroom speelt een rol bij de werking van insuline in het lichaam en is noodzakelijk voor een normale glucosehuishouding in het lichaam. Te weinig chroom in de voeding kan insuline onwerkzaam maken. In Nederland is bij gebruik van een gevarieerde gezonde voeding geen sprake van een chroomtekort in de voeding. In onderzoeken bij mensen met diabetes is tot nu toe onvoldoende bewijs gevonden dat chroomsuppletie bij mensen met diabetes de diabetesregulatie verbetert. Het gebruik van chroomsupplementen wordt dan ook niet aangeraden. Chroom komt voor in groenten, fruit en volkoren graanproducten. In mindere mate komt het ook voor in vlees en zuivelproducten. Natrium Een te hoge natrium(zout) inname kan leiden tot een hoge bloeddruk en hart en vaatziekten. De meeste mensen hebben een zoutinname van 9-10 gram per dag en de aanbeveling is 6 gram per dag, zowel voor mensen met diabetes als zonder diabetes. Aangezien mensen met diabetes een hogere kans op hoge bloeddruk en hart en vaatziekten hebben dan mensen zonder diabetes is dit een extra aandachtspunt. Bovendien gebruiken veel mensen met diabetes bloeddruk- en hartmedicatie, die beter werken bij minder natriumge-

bruik. Voeg minder zout aan het eten toe en wees matig met het gebruik van zoute producten zoals bouillonblokjes, ketjap en kant en klaar kruidenmixen. Gebruik daarvoor in de plaats verse kruiden en knoflook als smaakmaker. Wees verder matig met zoutrijke producten als snacks, zoutjes, soep en kant en klaarproducten. Zeezout, selderijzout, knoflookzout etc. bevat evenveel natrium als keukenzout. Kaneel Tot nu toe is er onvoldoende wetenschappelijk bewijs dat kaneelsupplementen leiden tot verbetering van de diabetesregulatie. Het gebruik van kaneelsupplementen wordt niet aangeraden. Mocht u klachten hebben die op mogelijke tekorten wijzen, overleg dan met uw arts, diabetesverpleegkundige, praktijkondersteuner of diëtist en eventueel kan via laboratoriumonderzoek worden bekeken of er werkelijk tekorten bij u aanwezig zijn. Bron: NDF Voedingsrichtlijn voor diabetes type 1 en 2, 2010 ■ Elise Kuipers, diëtist gespecialiseerd in diabetes, diëtistenpraktijk Elise Kuipers, Schipluidenlaan 4, 1062 HE Amsterdam, tel. 020 6143402, www.dietistenpraktijk.net

19

30 uur trainen per week om de schaatstop te bereiken. Ver weg van haar ouders en haar geboortestad Den Haag woont zij sinds afgelopen zomer in een serviceflat op een steenworp afstand van het Thialfstadion in Heerenveen. De 17-jarige Loïs Kloor heeft er alles voor over om de schaatstop te bereiken in de shorttrack: zeker 30 uur per week

trainen, 15 uur naar school en….. dan nog zorgen dat je je bloedsuikers onder controle houdt! Op haar elfde verjaardag kreeg ze diabetes en moest ze voor 5 dagen naar het ziekenhuis. De eerste tijd ging het niet zo goed en stopte ze noodgedwongen met haar favoriete sport, de atletiek. Daarna ontdekte ze eigenlijk bij toeval het schaatsen, “gewoon

20

Actueel Nieuws Hart draait om buik en heup

Hartinfarcten komen vooral voor bij mensen die een dikke buik hebben, in verhouding tot hun heupen. De verhouding tussen lichaamslengte en gewicht, die het meest gebruikt wordt om de gezondheidsrisico’s van overgewicht aan te geven, heeft minder invloed. Zo schrijft recentelijk een internationale groep cardiologen in het medisch tijdschrift The Lancet. De bekendste manier om te bepalen of iemand ongezond dik is, is de Body Mass Index: het lichaamsgewicht, gedeeld door het kwadraat van de lengte. Tussen de 20 en 25 zit je goed. Maar artsen waarschuwen daarnaast ook voor al teveel vet op de buik. Dat leidt tot meer gezondheidsrisico’s dan vet op de heupen, al is nog niet precies duidelijk waarom. Er zijn twee maten die iets over buikvet zeggen: de tailleomvang en de verhouding tussen taille- en heupomvang. De cardiologen in The Lancet nu zien juist bij mensen met een dikke buik en relatief smalle heupen veel hartaanvallen voor-

komen. Ze maten daarvoor bijna 30.000 mensen op uit 52 landen, waarvan de helft een hartaanval had gehad. Vooral bij ZuidAziaten en mensen uit het Midden-Oosten was de taille-heupverhouding van belang. Wat de oorzaak is en hoe groot het risico is van een ongezonde verhouding weten de onderzoekers nog niet. Vitamine D gehalte Volgens een studie uit de Verenigde Staten hebben mensen met diabetes een lager gehalte aan vitamine D in het bloed dan mensen zonder diabetes. Een groep wetenschappers aldaar onderzocht het vitamine D gehalte bij 41 mensen met een gemiddelde leeftijd van 59 jaar. Daarvan hadden 26 deelnemers diabetes. De groep met diabetes had een significant lager vitamine D gehalte dan de mensen uit de gezonde groep. Gebaseerd op deze en eerdere onderzoekresultaten adviseren de ondwerzoekers dat het vitamine D gehalte bij mensen met diabetes regelmatig gecontroleerd zou moeten worden.

Bron: Journal of the American Podiatric Medical Association

21

fysiotherapeuten - diabetesprogramma B&W Fysiotherapie Westerpark Hugo de Grootplein 22 1052 KX Amsterdam 020-470 9197 KNGF beweegprogramma’s Diabetes 2 COPD en hartrevalidatie. Sportfysiotherapie en medische training. [email protected] www.benwfysiotherapie.nl Fysiotherapie Elisabeth Wolffstraat KNGF beweegprogramma’s Diabetes 2 Elisabeth Wolffstraat 64-68 1053 TW Amsterdam 020-618 2246 www.fysio-inbeweging.nl 1056 AB Amsterdam Maatschap voor Fysio- en Manuele therapie T. H. de Vries T. H. de Vriesstraat 21 1055 Amsterdam 020-682 4166 [email protected] Medische fitness met diverse groepsbehandelingen (diabetespatiënten, revalidatie, migrantenvrouwen en kinderen met overgewicht) vergoed door de zorgverzekeraars CFF-Centrum voor Fysiotherapie en -training KNGF Beweegprogramma voor diabetes Zie verder onze website Marquette 36 1081 AH Amsterdam-Buitenveldert 020-6445160 www.fysiotherapiecff.nl [email protected] Instituut de Baarsjes KNGF Beweegprogramma Diabetes 2 COPD- en hartrevalidatie Vergoeding zorgverzekeraar mogelijk Surinameplein 40-46 1058 GS Amsterdam Tel. 020-6120899 Mercatorplein 119-121 1057 CA Amsterdam Tel. 020-6123394 TIGRA Amsterdam Trainingsinstituut voor Gezondheid Revalidatie en Arbeid Schipluidenlaan 4 1062 HE Amsterdam 020-612 7326 E-mail: [email protected]

22

Fysiotherapiepraktijk FysioPlus Oostoever - Sportfysiotherapie en Revalidatie, - Medische Fitness Bonnefantenstraat 8 1064 PN Amsterdam 020-614 5656 [email protected] www.fysioplus.nl Fysiotherapie Nieuw Sloten Beweegprogramma voor groepen en individueel. Vergoed door o.a. AGIS Berlaarstraat 10 1066 PE Amsterdam 020-615 2295 [email protected] www.praktijkfysiotherapie.nl Fysiotherapiepraktijk FysioPlus De Mirandabad - Sportfysiotherapie en Revalidatie - Medische Fitness - Sportief Wandelen en Bewegen op Muziek De Mirandalaan 9 1079 PA Amsterdam 020-642 8073 [email protected] www.fysioplus.nl Veenhoven en Blickman Fysiotherapie Volledig geaccrediteerd door KNGF Stadionweg 63 hs 1077 SC Amsterdam 020-670 1540 www.veenhovenblickman.nl [email protected] Manual Fysion Orthopedische manuele therapie en fysiotherapie Burgerweeshuispad 54 1076 EP Amsterdam Tel 020-6762775 Club West Dr. Meurerlaan 10 1067 SM Amsterdam Tel 020-4116522 Soetendaal Soetendaal 13 1081 BL Amsterdam 020- 6462084 www.manualfysion.nl Fysiotherapie Merlijn Merlijnstraat 20 1055 DE Amsterdam Tel. 020-6822444 [email protected] Oefenruimte in gebouw Podium Mozaïk Bos en Lommerweg 189

Maak kennis met de ervaringsdeskundige Naam: Lia Picavet Leeftijd: 79 Hobby’s: Natuur (ik was ooit natuurgids)en lezen. Hoe lang heb je al diabetes en welk type? Sinds 1954, Over het type zijn de geleerden het niet eens. Ik heb door verhuizingen nogal eens gewisseld van artsen. Heb gewoond in Amsterdam, Alkmaar, Rotterdam en weer terug naar Amsterdam. De artsen hebben verschillende meningen: Type 1, Type 2 en eenmaal type Modi. Op zich maakt het niet zoveel uit, want ik moet toch altijd spuiten. Hoe ben je in aanraking gekomen met DVN? Toen ik in Alkmaar woonde, zag ik in een supermarkt een schap met suikervrije producten die goedgekeurd waren door de vereniging voor suikerziekten. Omdat me dat een goede vereniging leek, ben ik lid geworden. Ik volgde toen ik in Rotterdam woonde, de basiscursus Diabetes en vond dat een goede cursus en heb daardoor een goed beeld van diabetes gekregen. Ik werd daar vervolgens ook meteen gevraagd om bestuurslid te worden en ben als algemeen bestuurlid begonnen. Ik woon intussen al weer 17 jaar in Amsterdam. Direct na de verhuizing heb ik me meteen aangemeld bij de DVN Afd. Amsterdam. Het DICA was toen nog gevestigd in de voormalige oogkliniek op het WG-terrein. Ik werd meteen in het team opgenomen en werd opnieuw gevraagd bestuurslid te worden. Op ons verzoek is toen in Amsterdam de cursus gegeven om voorlichting over Diabetes, die we toen ook allemaal hebben gevolgd.

Wat betekent DVN persoonlijk voor jou? De DVN betekent voor mij een vereniging waar je als mens met diabetes met al je vragen over diabetes terecht kunt. Zowel in Rotterdam als in Amsterdam trof ik mensen die zorg voor elkaar hebben. Vooral in het begin van mijn diabetes waren er nergens folders en kon je ook niet met anderen overleggen hoe je het beste voor je zelf kon zorgen. Sinds de cursus in Amsterdam ben ik ervaringsdeskundige en volg ik ook de bijscholingscursussen. Samen met Han van de Vlugt geef ik voorlichting op de oogpoli van het Vu-ziekenhuis mede op verzoek van Prof. B. Polak. We doen dat al 14 jaar. Samen met Raci Topal, Deniz Keklik en Mohammed Morabit geef ik regelmatig voorlichting aan Turkse en Marokkaanse mensen met diabetes. Ik ben ook de coördinator van de allochtonenwerkgroep. Die werkgroep bestaat nog steeds. Hoe lang ben je al lid? Precies weet ik dat niet meer. Op het hoofdkantoor kunnen ze het ook niet meer vinden, omdat bij het opzetten van een nieuw systeem de toenmalige leden zijn weggevallen, maar ik schat zelf ongeveer 50 jaar. Waarom ben je ervaringsdeskundige geworden en wat trekt je daar zo in aan? Door de Rotterdamse groep ben ik naar de cursus gegaan en vond ik het goed om meer te weten over diabetes. Ik heb ontzettend veel van die vrijwilligers geleerd en toen bleek ook dat ik daar duidelijk behoefte aan had. Ik vind het dan ook erg zinvol om nieuwe mensen met diabetes te helpen een goed inzicht in hun diabetes te krijgen en zo mee te helpen complicaties te voorkomen. Heb je een bepaalde specialisatie? Ja, mijn specialisatie is het geven van voorlichting aan allochtoonse landgenoten. ■

23

Loïs Kloor (17) 30 uur trainen per week om de schaatstop te bereiken. Ver weg van haar ouders en haar geboortestad Den Haag woont zij sinds afgelopen zomer in een serviceflat op een steenworp afstand van het Thialfstadion in Heerenveen. De 17-jarige Loïs Kloor heeft er alles voor over om de schaatstop te bereiken in de shorttrack: zeker 30 uur per week trainen, 15 uur naar school en….. dan nog zorgen dat je je bloedsuikers onder controle houdt! Op haar elfde verjaardag kreeg ze diabetes en moest ze voor 5 dagen naar het ziekenhuis. De eerste tijd ging het niet zo goed en stopte ze noodgedwongen met haar favoriete sport, de atletiek. Daarna ontdekte ze eigenlijk bij toeval het schaatsen, “gewoon gezellig bochtjes draaien “ met enkele vriendinnen. “Geleidelijk aan begon ik het schaatsen echt leuk te vinden en ik werd er ook steeds beter in”, vertelt Loïs . “Op de schaatsschool begon ik eerst op de lange baan, maar toen zeiden ze al gauw: misschien is het goed om te gaan shorttracken, daarmee leer je ook beter de bochten te nemen”. Vanaf dat moment richt ik mij helemaal op de shorttrack, nu al voor het vijfde seizoen. Spectaculaire sport Shorttrack is een vorm van hardrijden op de schaats, waar steeds 4 tot 6 personen met elkaar wedijveren op de 500, 1000 of 1500 meter. Het gaat hierbij niet om 24

persoonlijke tijden; per wedstrijd gaan steeds 2 winnaars door naar een volgende ronde. Shorttrack is een spectaculaire sport, waarbij het aankomt op conditie, techniek, tactiek en acceleratievermogen. “Shorttrack is nooit voorspelbaar, want iedere rit is weer anders, mede afhankelijk van de mensen tegen wie je rijdt. Daarom is dit een hele mooie sport “, zegt een enthousiaste LoÏs, die vorig jaar derde werd op de WK junioren in Boedapest. Als lid van Jong Oranje hoopt zij in 2011 ook te kunnen meedoen met het WK-junioren in Italië. “Shorttrack is een sport waarbij heel veel druk op je benen wordt uitgeoefend, zodat je snel kunt verzuren. Als ik hoge bloedsuikers zou hebben , dan is de kans op verzuring nog veel groter. Gedurende de wedstrijddag streef ik altijd naar glucosewaarden tussen de 8 en 12 mmol/l. Ik moet ook weer niet te laag beginnen, dan voel ik mij onstabiel en kan ik mijn spieren niet goed aansturen.”

Nauwkeurige resultaten En Lois vervolgt: “daarom moet ik regelmatig mijn bloedsuiker meten; op een wedstrijddag doe ik dat minstens 15 keer, want voor mij zijn accurate waarden heel belangrijk! Vroeger merkte ik wel eens 3 punten verschil, wanneer ik 2 maal achter elkaar controleerde. Zo’n foutmarge kan natuurlijk niet als je precies tussen 8 en 12 mmol/l wilt zitten. Met mijn nieuwe OneTouch®Verio meter, weet ik heel precies waar ik aan toe ben.” “Het is ook heel gevaarlijk om met een hypo op het ijs te stappen, want dan kun je gemakkelijk flauw vallen. Dus als ik ga schaatsen, streef ik bij aanvang naar een

waarde van precies 8 mmol/l en koppel ik mijn insulinepomp af. Ook dan is het belangrijk regelmatig te meten om te kijken of ik toch extra insuline moet toedienen, of juist wat moet gaan eten. “ Loïs Kloor kan sport en diabetes prima combineren door goed naar haar lichaam te luisteren en vaak haar bloedsuikers te controleren. “Mijn lichaam is eigenlijk helemaal ingesteld op het leven als schaatser. Wanneer ik even niet sport, raakt mijn diabetes meestal flink ontregeld, zelfs met mijn pomp. Ook tijdens de rustperioden moet ik vaak meten om mijn diabetes onder controle te houden.” ■

Beleyes Servicepunt Vijf jaar Op 15 november was het precies 5 jaargeleden dat het Beleyes Servicepunt werd geopend. Het Beleyes Servicepunt is de enige speciaalzaak voor slechtzienden en blinden in Nederland, waar men zo, zonder afspraak, naar binnen kan lopen. Bijzonder aan het Servicepunt is dat de medewerkers zelf visueel gehandicapt zijn, waardoor ze kunnen adviseren vanuit hun eigen ervaringsdeskundigheid. Zelf winkelen, alles kunnen bekijken, aanraken en beluisteren is een bijzondere ervaring voor iemand met een visuele handicap. “Gewone”winkels zijn immers hier niet op ingericht. In het Belwyes Servicepunt kun je letterlijk “winkelen op de tast”van maandag tot en met vrijdag tussen 09.00 uur en 17.00 uur.

Het Beleyes Servicepunt is sinds maart 2010 gevestigd in het pand van Bartimeus aan de Osdorperban in Amsterdam. Door de samenwerking met Barimeus heeft Beleyes zijn diensten nog meer kunnen uitbreiden. Er is nu ook een directe mogelijkheid van doorverwijzen als het gaat om ondersteuning bij wonen, werken of leren met een visuele beperking. Kom eens langs! Beleyes Servicepunt Osdorperban 11A 2068 LD Amsterdam tel. 020 7776807 www.beleyes.nl www.winkelopdetast.nl [email protected]

25

Leonie loopt voor Zambia

U kent allemaal Leonie Smit, van de rubriek “Koken met Diamber”. Leonie zal op 9 januari meedoen aan de Halve Marathon van Egmond . Haar deelname aan de halve marathon heeft als Inzet het verbeteren van de gezondheidszorg in Bbaka/Namoomba. Leonie heeft al van jongs af aan diabetes Type 1, maar dat weerhoudt haar niet om actief in de sport bezig te zijn. Ze wil graag laten zien dat het hebben van diabetes best te combineren is met intensieve sport. Onlangs las ze over de stichting “Projects Now”. Deze stichting zet zich in voor een gemeenschap op het platteland van Zambia en het leek haar een goed idee om haar deelname te koppelen aan een sponsorschap en zo een financiële 26

bijdrage te leveren aan de stichting die het geld zo ontzettend goed kan gebruiken. De stichting heeft zich voor 2011 ten doel gesteld om de gezondheidsvoorzieningen een stuk te verbeteren. Nu is de dichtstbijzijnde medische post ruim 3 uur lopen van het dorp. Er zal een kliniek worden gerealiseerd met een vaste zuster. Een team van artsen en verpleegkundigen zal dan ook in staat zijn om periodieke medische controles onder de kinderen te houden, waardoor de levensverwachting van de kinderen aanzienlijk zal verbeteren. Kortom een zeer goed doel dat ons aller steun verdient en wij roepen u dan ook op om uw hart te laten spreken en aan deze belangrijke actie mee te doen. Op de website: www. projectsnow.nl kunt u alles lezen over hun projecten.

Wat kunt u doen? U kunt Leonie als sponsor steunen en een bedrag per gelopen kilometer inzetten. Leonie zal 21 kilometer lopen. U kunt de redactie van Diamber per e-mail of per briefkaart laten weten met hoeveel u Leonie per kilometer wilt sponsoren. Graag onder vermelding van naam en adres, omdat Leonie u graag persoonlijk een bedankje wil sturen. Het geld kunt u dan vervolgens overmaken op rekening 91.82.58.839 t.n.v. Stichting Projects Now ovv gesponsorde loper Leonie Smit. Wij zullen er dan voor zorgen dat dit allemaal wordt doorgegeven aan Leonie en de stichting. Bovendien krijgt u na afloop een verslagje van de loop. E-mailadres redactie Diamber: [email protected] Adres: 1e Helmersstraat 17 B-2 1054 CX Amsterdam. ■

Uitnodiging Nieuwjaarsbijeenkomst Het bestuur en alle vrijwilligers nodigen u van harte uit voor een Nieuwjaarbijeenkomst op het DICA op 22 januari 2011. U kunt dan met alle vrijwilligers, andere leden en het bestuur het glas heffen op het nieuwe jaar. Tijdstip: 14.00 tot 17.00 uur Plaats: Diabetes Informatie Centrum Amsterdam, 1e Helmersstraat 17 B-2, 1054 CX Amsterdam Het zou fijn zijn als u ons even liet weten of u aanwezig zult zijn. U kunt een mailtje sturen aan: [email protected] of even een belletje geven op 020-68 33 397 Wij zien u graag tegemoet!

27

Vitamine B12 deficiëntie en Metformine gebruik Voor mensen die diabetes hebben is Metformine een belangrijk en heel nuttig medicijn. Het reguleert de bloedglucose zonder veel bijwerkingen, en het heeft ook grote voordelen in combinatie met het gebruik van insuline. Metformine is het eerste middel van keuze geworden voor mensen met type 2 diabetes. Jammer genoeg is geen middel zonder nadelen, dat geldt ook voor Metformine. Mensen met diabetes die langdurig Metformine gebruiken hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een vitamine B12 deficiëntie (Lui et al. 2006; Buvat et al. 2004; Bauman et al. 2000). Hoe vaak komt een Vitamine B12 tekort voor? De slechte opname van vitamine B12 onder mensen met diabetes die gedurende langere tijd Metformine gebruiken, ligt tussen één op de vijf en één op de tien (Tomkin et al. 1971; Pflipsen et al. 2009; Bauman et al. 2000). Metformine verstoort de opname van vitamine B12 in de dunne darm. Een routinematige screening van vitamine B12 concentraties wordt in het 28

geval van een langdurige behandeling met Metformine aanbevolen (Jager de et al. 2010). Er zijn nog andere oorzaken van een Vitamine B12 tekort De meest voorkomende oorzaken zijn maagaandoeningen, alvleesklier ziekten, langdurig medicijngebruik (maagzuurremmers) of stoornissen in de dunne darmwand, waardoor de opname verminderd is. Hoe zit dat nu precies bij mensen met type 2 diabetes die Metformine gebruiken? Het verhoogde risico op een vitamine B12 tekort onder mensen met diabetes die

behandeld worden met Metformine, is erg afhankelijk van de Metformine dosering en de duur van de behandeling met Metformine. Hogere dosering en langere behandelduur zijn belangrijke risicofactoren (Ting et al. 2006). Het risico van een vitamine B12 tekort neemt ook toe met de leeftijd. Bij personen boven de 60 jaar komt een vitamine B12 tekort voor bij 15% van de mensen (Plipsen et al. 2009). Doordat het lichaam beschikt over grote reservehoeveelheden vitamine B12 duurt het een aantal jaren voordat een vitamine B12 tekort ontstaat. Wat zijn de klachten van een vitamine B12 tekort? Meest voorkomende klachten zijn algemene klachten van moeheid en slapte, een gebrek aan eetlust, en van ernstige tintelingen in de voet en een verminderde gevoelszin in de voeten. Wanneer kan het beste het vitamine B12 worden gemeten?? Voor mensen die langer dan 3 jaar metformine gebruiken en die klachten hebben die passen bij een vitamine B12 tekort en/of met een slechte voedingstoestand wordt het serum B12 gehalte in het bloed bepaald. Als het serum vitamine B12 gehalte lager is dan 150 pmol/l wordt door de huisarts beoordeeld of er andere oorzaken een reden kunnen zijn dan alleen het metformine gebruik. Op basis van de conclusie van de huisarts wordt besloten vitamine B12 injecties te geven, en/of te stoppen met het geven van metformine. Na drie maanden wordt dan opnieuw het vitamine B12 gehalte gemeten. Met een diëtist kan worden nagegaan of men dagelijks voldoende melkproducten of calciumpreparaten gebruikt.

Referenties Liu KW, Dai LK, Jean W. Metformin-related vitamin B12 deficiency. Age and Ageing 2006; 35:200-201. Buvat DR. Use of metformin is a cause of vitamin B12 deficiency. Am Fam Physician 2004; 69:264. Bauman WA, Shaw S, Jayatilleke K, Spungen AM, Herbert V. Increased intake of calcium reverses the B12 malabsorption induced by metformin. Diabetes Care 2000; 23:1227-31. de Jager J, Kooy A, Lehert P, Wulffelé MG, van der Kolk J, Bets D, Verburg J, Donker AJ, Stehouwer CD. Long term treatment with metformin in patients with type 2 diabetes and risk of vitamin B-12 deficiency: randomised placebo controlled trial. BMJ 2010; 20:340:c2181. Bell DS. Metformin-induced vitamin B12 deficiency presenting as a peripheral neuropathy. South Med J. 2010; 103:265-267. Thomkin GH, Hadden DR, Weaver JA, Montgomery DAD. Vitamin-B12 status of patients on long-term metformin therapy. Br Med J 1971; 2:685-687. Pflipsen MC, Oh RC, Saguil A, Seehusen DA, Topolski R. The prevalence of vitamin B12 deficiency in patients with type 2 diabetes: a cross-sectional study. J Am Board Fam Med 2009; 22:528-534. Ting RZ-W, Szeto CC, Chan MH-M, Ma KK, Chow KM. Risk factors of vitamin B12 deficiency in patients receiving metformin. Arch Intern Med 2006;166:1975-1979. Rufenacht P, Mach-Pascual S, Iten A. Vitamin B12 deficiency: a challenging diagnosis and treatment. Rev Med Suisse 2008;15:2212-4, 2216-7. Metformine en vitamine B12 deficiëntie DZS 22-10-2010 ■

29

i p M ] ASTRID EURO LTD www.frio.nl

010 - 340 0 360

Snel tegen eigen voorwaarden te verkrijgen bij o.a. MEDIQ DIRECT 0800-022 18 58 BOSMAN 0800-06 62 BOEREN MEDICAL 0800-022 96 06 MEMO 0800-023 99 44 DIABETES DIRECT 0800-02 27 277 NIGELLA 0800-644 35 52 DiaCare 0800-022 18 88 MEDIPLUS 076-52 65 340 MEDIREVA 0800-408 68 20 DANTUMA 0800-280 04 09 VOS & ZOONS 020-694 23 79 FARMADOMO 088-32 76 276

Ga niet op reis zonder FRÍO! De FRÍO-Tas houdt uw insuline koel, zelfs bij hoge buitentemperaturen! Ideaal tijdens uw reizen! 4 Zonder stroom, batterijen of koelelementen. 4 10 minuten onderdompelen in water geeft dagenlang bescherming. 4 Vele malen te gebruiken. 4 In verschillende maten en kleuren. • Individuele Tas 6,5 x 18 cm Voor één insuline pen OF 2 x 10 ml flesjes.

• Kleine Tas 14 x 15 cm

Voor 10 navullingen OF 3 x 10 ml flesjes. GEEN pen.

• Dubbel Tas 8 x 18 cm

Voor twee insulinepennen OF een pen en 2 navullingen.

• Midden Tas 14 x 12 cm

Ontwikkeld op verzoek van de Internationale Glaucoma Associatie. Ook voor insuline navullingen en flesjes; iets kleiner dan Kleine Tas B, GEEN pen

• Grote Tas 14 x 19 cm

Ruimte voor 4 pennen OF 2 pennen en 8 navullingen OF uw combinatie met een gelijk volume.

• Expeditie Model 21 x 15 cm

Is geschikt voor 9 pennen OF drie pennen PLUS vele navullingen OF uw combinatie.

• FRIO Mini 7 x 10cm

Een PAAR Mini's voor uw kleine flesjes e.d.

• Pomp etui 9 cm x 11 cm

Het Pomp etui wordt ook aanbevolen voor CoaguChek teststrips.

31

JP70-726een prijs! Win 1

2

3

4

12

13

17

14

29

33

9

20 26

30

36

42 46

47

51

62

27

39

45

56

21

35

41

55

11

31

38

50

10

16

25

34

40

66

8 15

24

37

61

7

19

23 28

49

6

18

22

32

5

43 48

52

57

58

63

53

54

59

64 67

44

60 65

68 JP70 © JFS

Los de puzzel op en breng de corresponderende letters over in de hokjes. JP70-726 Er verschijnt dan een woord. De gevonden oplossing kunt u sturen aan redactie HORIZONTAAL: Diamber, 1e Helmersstraat 17 B2 , 1. Drukte; 5. knoest in hout; 8. haarkleur; 12. grafvaas; 13. bovenkop van een arti1054 CX Amsterdam, of mailen naar: kel; 16. halsbont; 17. persoonlijk vnw.; 18. bewijsstuk; 19. dommekracht; 21. [email protected] . inhoudsmaat; 22. in het jaar (Lat.); 24. Spaans rijpaard; 26. puntoog; 28. ivoor; 30. Uiterste inleverdatum: januari 2011. schutsluis; 31. uitroep31van afkeer; 32. orgelregister; 35. streek in Frankrijk; 37. Onder de goede oplossing zullen dwarsmast; 38. lokale wind; 39. natuurlijke logaritme; 40. dronkaard; 42. verrukkelijk; de prijzen verloot: 45.volgende Europeaan; 46.worden spinsel; 48. directeur; 49. werpanker; 51. sajetgaren; 53. atlanMEDOS horloge met 6 maal alarm in 24 uur 56. gekheid; 58. heilige; 60. voegwoord; tisch bondgenootschap; 55. dierengeluid; en andere opties63. aangeboden 61.diverse oppervlaktemaat; demper (muz.); 65. in orde; 66. priestermutsje; 67. van het; door firma Lydion. 68. afvoerbuis.

VERTICAAL: 1. Soldaat van de lichte ruiterij; 2. loven; 3. voorzetsel; 4. tennisterm; 5. deel van 32 Groot-Brittannië; 6. persbureau; 7. vakantie; 8. kortstondige regenval; 9. rivier in

Horizontaal 26 28 30 31 32 35 37 38 39 40 42 45 46 48

1 Nu dan 1 Drukte 5 knoest in hout 8 haarkleur 12 grafvaas 13 bovenkop van een artikel 16 halsbont 17 persoonlijk vnw 18 bewijsstuk 19 dommekracht 21 inhoudsmaat 22 in het jaar (Lat.) 24 Spaans rijpaard

puntoog ivoor schutsluis uitroep van afkeer orgelregister streek in Frankrijk dwarsmast lokale wind natuurlijke logaritme dronkaard verrukkelijk Europeaan spinsel directeur

49 werpanker 51 sajetgaren 53 atlantisch bondgenootschap 55 dierengeluid 56 gekheid 58 heilige 60 voegwoord 61 oppervlaktemaat 63 demper (muz.) 65 in orde 66 priestermutsje 67 van het 68 afvoerbuis

Vertikaal 1 Soldaat van de lichte ruiterij 2 loven 3 voorzetsel 4 tennisterm 5 deel van Groot-Brittannië 6 persbureau 7 vakantie 8 kortstondige regenval 9 rivier in Siberië 10 met tegenzin 11 plaats in U.S.A. 14 haag 15 artikel

18 frisdrank; 20 jas (Eng.) 23 ontkenning 25 onzelfstandig navolger 27 epidemische ziekte 29 markt (Ind.) 31 broedsel 33 tijdperk 34 deel van de mond 35 uitroep 36 inleiding 40 dierenriem 41 kinderspeelgoed 43 pastelkleur

44 armoedig 46 mannetjeseend 47 grondslag 50 raad eens 51 bedeesd 52 chemisch element 54 bazar (Ind.) 57 Europeaan 59 gevangenis 62 oude lengtemaat 64 lidwoord 65 onderofficier Soldaat van de lichte ruiterij

Oplossing: 11

65

23

39

63

13

33

68

41

Oplossing vorige puzzel: vluchten Winnaars: 1e prijs Cadex alarmhorloge van Lydion :Mevr. Gerry van Haastere 2e prijs: Medicijn reminder van Lydion: Mevr. C. Kerkman 3e prijs Iris cheque van € 10,- : W.L.A. Ringeling 33

Diabetes Informatieposten Diabetes Informatie Centrum Amsterdam - DICA Het DlCA is op maandag tot en met vrijdag geopend van 10. 00 tot 15. 00 uur. In de vakantiemaanden en rond de feestdagen worden de openingstijden aangepast. Zie ook de website: www.dvn-amsterdam.nl, 1 e Helmersstraat 17, 1054 CX Amsterdam. Telefoon: 020-683 33 97. Bezetting*: Maandag: Bert uit den Bogaard, Isoline Guijt-Bouman Dinsdag: Jelle Ferwerda Woensdag: Jelle Ferwerda Donderdag: Ineke van Koert Vrijdag: Ineke van Koert AMC Elke tweede en vierde woensdag van de maand van 9. 30 tot 12. 00 uur. Gebouw A, 2e etage, tegenover de liften bij de polikliniek Interne Geneeskunde. Bezetting’: Joke Rijnders. In juli en augustus is deze post gesloten! Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Elke 4de donderdag van 14.00 tot 16.00 uur in de Lichtstraat bij P I Bezetting’: Ellen Versteeg VU Ziekenhuis Elke donderdag van 9. 00 tot 12. 00 uur. Polikliniek Oogheelkunde, 2e etage, in de nabijheid van de receptie. Bezetting: Lia Picavet en Han van der Vlugt Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Elke maandag van 13. 30 tot 16. 00 uur bij poli Interne op de 1e etage, in de buurt diabetesverpleegkundigen. Bezetting: Frederiek Hunfeld Preventiepost Anand Joti Welcare - 1 Huisartsenpraktijk van R. A. Blankendal, Bijlmerdreef 659, Amsterdam ZO. Elke Dinsdag van 9. 00 tot 12. 30 uur. Telefoon: 020-699 0268/06-21563943 Bezetting: André Bhola Preventiepost Anand Joti Welcare - 2 Bezetting: André Bhola Woongroep Anand Joti,

34

Mijehof 1, Amsterdam ZO. Maandag van 9. 00 tot 10. 00 uur Telefoon: 06-2156 3943 Medial Fidelishof 52 IJmuiden 1e en 3e vrijdag vd maand 10.30 tot 12.30 uur Bezetting: Marja van der Maden Amstelland Ziekenhuis- Amstelveen Op interne Poli: elke 1e week v/d maand: op dinsdagmorgen van 09.00 tot 12.00 uur elke 2e week v/d maand: op dinsdagmiddag van 13.00 tot 16.00 uur elke 3e week v/d maand: op woensdagmorgen van 09.00 tot 12.00 uur Op oogpoli: elke 4e week v/d maand: op donderdagmorgen van 09.00 tot 12.00 uur U kunt binnenlopen of een afspraak maken: 020 7557116 En verder: Geert Appeldorn, tel. : 020-6458475 Jelle Ferwerda, tel. : 020-6187300 Els Mandemaker, tel. : 020-6006721, 20. 00 tot 21. 30 uur Joke Rijnders, tel. : 020-6964390 Esje Heera, tel. : 020-6950979, maandag tot en met vrijdag: 9. 00 tot 12. 00 uur, Hindoestaans/Nederlands. Ike d’Fonseca, tel. : 020-3371667, woensdag 18. 30 tot 22. 00 uur, Surinaams/Nederlands. Deniz Keklik, tel. : 020-6193931, woensdag 18. 30 tot 20. 30 uur, Turks/Nederlands. Mohamed el Morabit, tel. : 06-55842486, Marokkaans. Vydia Thakoersingh, tel. : 020-6972297, woensdag 16. 00 tot 17. 00 uur, Hindoestaans Raci Topal, tel. : 06-24251472, Turks Bezetting*: Wanneer u op een van de Diabetes Informatieposten een bepaalde persoon wilt spreken, dan is het verstandig van te voren te informeren of de betreffende persoon aanwezig is of zal zijn!

SNEL EN BETROUWBAAR!

VEILIG EN PIJNLOOS PRIKKEN VOOR MENSEN MET DIABETES

Voor meer informatie:

Klantenservice Gratis nummer:

0800 022 54 22

35

Gebruikt u één van deze bloedglucosemeters? Bel ang rijk

26 Jan 07 14:26

5.8

mmol/L

Ga naar www.meterbestellen.nl en gebruik kortingscode diamber12

ACCUR DE A

TE

E BLO DGLU C EMETER OS

Dan komt u in aanmerking om gratis* over te stappen naar de nieuwe OneTouch® Verio™ meter

5.7

mmol/L

25-01-10 14:07

• • • •

no-coding 0,4 μl bloed nodig 5 seconden testtijd schermverlichting

0800-0222445

www.onetouchverio.nl 1 meter per persoon, actie geldig tot en met 31 januari 2011 of tot zolang de voorraad strekt * De kortingscode geldt alleen als uw teststrips vergoed worden door de zorgverzekeraar. Kijk op www.meterbestellen.nl voor de voorwaarden.